de c ομo εdia ari stορηanis quae inscribitur ιππησ
DISSERTATIO.
quam venia a μ ρ l. fac.
ρη i l oS. UΡ SA L.
V. P.
Mag.
CAROLUS AUGUSTUS HAGBERG
ε t
johannes fridericos norman Stip. Reg. Westm. Dalec.
in audit. gustav. die i junii mdcccxxxi.
η. a. m. s.
p. i.
U Ρ SA LI iE,
excudebant regia! academiye typographi.
VIRO
IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM MAGNAE FIDEI
CUBICULARIO
AD CELS. PORTAM OTTOMANICAM LEGATO
JN OBILISSIMO DOMINO
ALBERTO ELAVO IHRE
Bacrum
τ. i
CÅROLUS AUG. HAGBERG.
viro
in såcram regiam majestatem hägnad fide!
ethices et politices professor1
regii ordinis de stella polari equlti
academiae sveganae octodecimvtro nobilissimo et celeberrimo domino
mag.
SAMUEL! GRUßBE
Sacrum
ν
v. d.
j. f. inorman.
HÖGÄDLA ENKEFRU
CHARLOTTA CATH. NORMAN
född APELQUIST
den
fruldaste Moder
heigadt
Sonlig kärlek och tacksamhet.
DE COMOEDIA ARISTOPHANIS, QUAE INSCRIBITUR
ΙΠΠΗΣ.
το ätxtxtov otit % y τξυγιρίικ.
Aristophanes.
U,
in ceteris disciplinis et artibuselegantioribus
omnino principes essevoluerunt illae omnium artium inventrices Athe-
nse, sie etiam in hac ipsa civitate et inventa et perfecta est illa
χωμφβι$οίσκο6λιο6,
quamAristophanes, in hoc
generead-
mirabilis et prorsus
singularis, dicit
— —t hvcit γ^αλεπωτατον εςγον ccrtccvrav
πολλών γε
St}
τίειξοοσαντωνοΐυτψ,
ολίγοιςχούςισοισ&ούι i).
Et
quidem obmutescentibus paulatim tragoedis
cunctasin-
genii vires
doctae Athenae in hanc
artemcontulisse videntur,
in qua perraro
quis oritur excellens. Nihil
veroelegantius,
i) Equ. ▼. 515.
st
nec Attico ingenio dignius, quam hasc comoedia prisca, quae ira cum ingenio reipublicsc Atheniensis cohasret, ut nihil ei possit esse conjunctius. Quod etiam in hoc-nostro videre pos- sumus Aristophane, cujus comocdias philosophorum princeps
Plato fertur Dionysio majori misisse, ut ex his potissimum in- genium reipublicas Atheniensis cognosceret.
Grasci, ex Omnibus omnium temporum populis, liberfa»
iis studiosissimi, vel in scena videbant ne quid detrimenti ca- peret respubÜca. Res, vel maximi momenti, de quibus in
concione coram populo Atheniensi agebatur, has etiam comi-
ci in scenam proferebant. Sic Aristophanes, qui rion timuif,
quas vera essent, Atheniensibus edicere 3), in Acharnentibur,
in Pace et in Lysistrata animos civium avocare conatur a hel¬
lo hoc pestifero, quod mox patriam in perniciem ducturum
erat. Producuntur in scenam, vero nomine, personas summas
in civirate dignitatis, nulla habita rafione hominum nec tem·
fr'λ
potum, Ut quisque erat populo acceptissimus, ita in eum maxirne dirigebanmr contumeliarum aculei in digressionibus hisce, quas επίξξημιχτοι & 7Τοί^α/3α,σε^ appelianrur, ubi chorus
nomine poetas spectatores alloquebatur. Jam in his poera mo-
3) cO?/j TCK^ixty^nvincrsy A3"f]vociQii stnttv ~x iixxiee.
Ach. v- 645.
3
biiuatem populi Atheniensis culpaf 3), jam suas ipsius virfu-
tes festive commendat 4), jam asmulos vel icimicos acri re-
prehensione 5) notat et vituperat. Et in liberrima civirate,ubi
11109 erat, rc όικαζειν παντας και εκ πάντων και τχεξί ποατωνβ), quis jure miretur, si étiam comicis msgna fuerit libertas et in iibertate iascivia. Quid cjicam de Euripide, quem in tragcc·
diis ipsius valde admirabaniur Athenienses, cujus vero poe-
mata tragica afque divina Arisiophanes mox joco risuque dis-
solvebat? Quid de Socrate hoc, qui primus philosophiam e ccelo vocavit, subridicule de rerum natura e corbe dispu-
tanfe? de Lamacho et Nicia quid? quid de hoc ipso populo Atheniensi, quem audax nosfer poeta saspissime acerrimis
conviciis perstrinxit 7)? Quid denioue de diis immortalibus,
3) Eqü. 504—547.
4) Ach. v. 628—664. Tax. v. 733 seqq.
5) Nub. 518—562.
6) Aristot. polit. 1. 6. c, 2.
7) Ingenue interdutn poeta fatetur, sibi in animo esse spectatores vellicare, ut est iTlud:
Τ9<5 Sscithis o nonjTfjs >vy επι.$νμει
Vesp. ν- loir»
4
quorum nimtam auctoritatcm levis ille Graecus haud aequo animo tulit? Jatn ridentur Hercules, Phoebus, jam Jupiter ter
optimue maximus,
adeo
ut qui locus a jocis poetae tutissi«mus esse deberet, in eo maximas faceiiarutn lascivia; et acer-
rimae caviilatioues exstiterint. Quin eriam is, quem sibi pa-
tronum Dramatici esse voluerunt, Bacchus, pelle leonis cin-
ctus-, Herculem ridicule imitatur, Kerculeo tarnen animo ca- rens 8).
Nullam vero omnino comici adhibuerunt in cavillando moderationem, quum civem quendam malum, quem carpe- rent, invenirentj nam, ut est apud Horatium:
"Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poeta;
"Atque alii, quorum comoedia prisca virorum est,
"Si qui9 erat dignus describi, quod malus aut fur,
"Quod moechus foret, aut sicarius, aut alioqui
"Famosus, multa cum Übertäte notabant y)."
Larvas insuper dabamur comoedis, qua; itavultus eorum, quos designare voluit poeta, referrent, ut non fieri posset,
quin ab omnibus agnoscerentur, quod quidem
άυτοπξοσωτιοϋς
8) Vide in Ranis.
9) Serm, 1, I. s. 4*
κκμα)$ειν
appeilaverunt Cracci. Inter fluctus discordiarum civi- lium quum jura omnia sub pedibus calcarentur, miscerentur- que divina humanis, hanc i'icentiam tamquam libertatis palia-dium anxio atiimo servabant Atheniensee. Sub iinem vero bei.
ji Peloponnesiaci quum libertas Athenarum amitteretur, nar-
ratur Antimachus 10) quidam choragus legem rogasse, qua lisec nocendi libertas comcedis ademta sit.
Quamvis Aristophanes in comcedia sit omni laude cu-
mulatus poera, non tarnen defuere, qui «um ex hocsuo regno extrudere atque ejicere conati sint 11), quippe qui deprehen-
10) Eundem forsan Antimachum Aristophanes in Acharnensibus v»
Ii49 seqq. hunc in rnodum exsecratur:
Αντιμιζχον τον WccxotJof
τον pcx(pti, τον μιλίων ποιητην,
*>s μιν κπλφ λογ%>, xocxws
iiohttrntv ό Ζιυι,
11) Inde a temporibus Plutarchi, Aristophanes suos habnit σνκο-
(pKVTcts, qui cum ingerium comcediae priscae parum intellexerint,
eam conviciis vexaverunt. Non est, quod dicam de judicio ini-
quo, quod de Aristophane tulir cel. Voltaire, notandum vero
hoc cel. Marmontel de nostro judicium in libro ejus, qui inscri·
bitur Klemens de litterature. "Mais ce qui est inconcevable
c'est qu'un comique grossier, rampant, et obscene, sans goüt,
6
derint apud cum scurrilem dicacifatem cum obscocnitate rcrum
verborumque turpitudine conjunctam. Non ii sumus, qui nc-
gemus Aristophanem in hoc genere liberius egisse et nimium
forsan indulsisse ingenio, quum ea, quae oecurrunt, cum sal-
sissime dici possunt, non teneat. Aiiquid tarnen nctafi, qua vixit, tribuendum, aliquid etiam levi ingenio populi Athenien-
sis, qupd nulla alia re commoveri posset. Et in tam per- dita civitate, ubi την hooSviocv οΐ^ιωσιν των ονομάτων s? reo
égyoo
οίντηλλαξαν
τηßtxciiooast
i2), ignoscendum sane poetae, si quid perversis tetatis suie moribus dederit. Hoc vero de·bc-mus doctissimis quibusdam reeeotioris tsvi hotninibus, quod
suus Aristophani honos et inier comicos principatus reddttus
sir. Fatendum cum doctissirna Dacier, in hoc nostro omnes
sans moeurs, sans vraisemblance, ait tronvé des enthousiastes dans le siécle de Moliére. II ne faut que lire ce qui nous reste
d'Äristophane, pour ju^er comme Plutarque, que c'est moinspour les honnétes gens qu'il a écrit, que pour la vile populace, pour des kommes perdus d'envie, de noircenr, et de dtjauche. Qu'on lise apres cela l'eloge qu'en faifc M:rne Dacier: janiaiskomme n'a
eu plus de finesse, ni un tour plus ingénieux; le style d'Äristo¬
phane est aussi agrtable que son esprit; si l'on n'a pas lu A- ristophane, ort nt connoit pas encore tous les charmes et toutes les beautés du Grec.
12) Thncyd. 1. III. c. 82.
7
quturendas esse Ungute Grase#
delicias,
ita ut si quisplenius
Grsecorum ingenium cognoscere
velit,
is hunc ipsum, de quoJoquimur, potissimum adeat Aristophanem, de quo etiam Phi- Josophorum pn'nceps l'Iato:
Άι χαξίτες τεμενάς rt λαβείν οπεξ ύχι ττεσειται Ζητ&σαι φυχην ευςον
'Αςιςοφανχς
ι■$)-Qui enim sonum raiiarum et avium imitatur, et Persas barbare loquentes, in scenam producit, idem iile Arisfopha-
nes tam eleganter & Attice disserit, ut neminem füisse cre-
das, qui magis se accommodaverit ad aures Atticorum teretes
et religiösas. Ea insuper ingenii prajsidia, qua: paucis tan-
tum comicis contigerint, omnia in hoc uno invenimus, qui
non tantum ridicule, sed etiam cum gratia quadam disserit,
persperso verborum et sententiarum Attico sale, in arguendo
et castigando acer et implacabilis, faeetus et urbanus in cavil- lando et jocando, in omnibus denique, mira cum arte et vc- nustate, animos hominum permovens.
Sed hiec quidem hactenus; veniamus ad hanc Aristopha-
nis comcediain, in qua acriter in Cleonem demagogum, qui βιαιωτατος των πολιτών et
$ημω
παξαπολυ π&ανωτατοςι)) Vid. Olympiodorutn in vita Piatonis.
8
erat 14), invehitur, quod quidtm felici successu cumfecisseex
pluribus' iocis apparet, ubi de hac sua vicioi ia luculenter pia>
dicat 15). Prius vero quam argumentum conoedite expona- mus, in qua intrcpidus nostcr poeta "Htrculeo animo mon¬
strum illud horrendum, serratis deritibus tmmitum, cujus Ca¬
put capita centum adsentatorum perditissimorum circumlam-
bebani" iC), adgressus est et felici Marte prostravit, brevi-
14) Thuc» 1. Iii. c. 36.
15) Nub. v* 549. Ach. v* 5-8. Vesp. 1024. seqq. Pax.v. 750 seqq.
16) Vide 1. c- in Vespis, ubi ita Aristophanes praedicat de sua au-
dacia in debellando Cleone:
'OvS' ort Ttguirov γ ijfft SiSxaxsiv uvbguitois φησ snßtaS&fx
Αλλ' 'HftxxXtqvs οςγην τ tv ϊχων, τοισι μιγίζόι$ hτιχιιριιν, Qgxitxs ivsrxs ivSvs χπ Χξχηί οίυτω τω xxf%xgoSovTt,
'Ον Suvotxtui μιν χπ οφ^χλμων xvwys xy.nvts ίλχμηον, 'Εκχτον Se χνχλψ χιφχλχι χολχχων οιμωξομιν ων ίλιχμω^τα Utgi την Μΐφχλν*' φωνην S? tiXtv χχξχ^ςχ! ολίγον TtToxutxtf Φωχην é οίμην^ Χχμιχ! S og%tts χπΧντχ! πξωχτον St χχμη\χ, Ταιχτον iSuiv rtgxs, χ φησιν Stijxs xxTxSwgoSoxTjcxi·
Αλλ' viceg ημών tri χχι vvvc πολιμιι' — —
quem Iocum conferas cum I. c. in Pace ubi iisdem fere verbis poeta Cleonem increpando describit;
Ovx tSiuTXs xv$gxmtry.xi χωμω$ων, xdt yvvxtxxs
Αλλ Ηgxy.Xess τιν cgytfv ιχων, tqkji μτγιΤοι* irr<%iigti,
9
ter, et, quam maxime possumus
dilucide,
hujusdramatis
occasionem exhibeamus, duce potissimum Thucydide 17).
Anno belli Pejoponnesiaci sepiimo ineursionem Pelopon-
nesii in Afticam fecerunt, duce Ägide Lacedasmoniorum rege.
Eodcm tempore Athenienses quadraginta naves in Siciliam miserunf, dueibus Eurymedonte et Sophocle, quibus impera-
runf, ut in transitu rebus consulerent Corcyrasorum, qui in
urbe eranr, quique ab exsulibus vexabantur. Concessum etiam
Demostheni his navibus, si veJlet, circa Peloponnesum uti.
Cum aeeepissenf, Pcloponnesiorum naves ad Corcy-
ram pervenisse, Eurymedon et Sophocles ad insu'am prope- rabant, suadente tarnen Demosthene, ut primum Pylum pe-
terent. Cum hoc consilium abnuerent Eurymedon et Sopho- cies, forte tempestas coorta classetn Pylum detulit, quem io-
cum statim muniendum esse Demosthenes censuit. Quod ite-
rum Demosthenis consilium et milites et duces aspernati sunt.
Quum vero propter navigandi difficultatem temput di«
utius tereretnr, quam antea detreeraverant urbis munitionem,
Δixßxs βυξαων 07fA0iS istvoit, x^KtiKxs βο§βοξθ3υμχί,
Κxt ηξΐύτον /xtv μχχομχι πχντων xvrea τω χχρχχζοίονη,
'Ου StivoTxTxt μιν απ' o(p$x\uu* xi/m/f xKTtves f\x/.ivQ*t 'ExxTor it — &C. *
17) Lib. IV.
10
hane sex diebus magna contenrione perfccerunt milites. Lace-
dasmonii, qui tum festum diem agitabanr, *'hane rem nihili
auxerunr. Athenienses ad Corcyram pergunt, relicto ad ur-
bis presidium Demosthene cum quinque navibus.
At Peloponnesii, qui in Atticam invaserant, cum cer- tiores facti essent de expugnatione Pyli, post quindeeim dies
domum se reccperunt. Spartani vero cum finitimi« populis
ad Pylum recuperandam celeriter concurrunt. Accius sexa-
ginta navibus, quas apud Corcyram erant, ■ Lacedemonii se
paraverunt ad Pylum terra marique oppugiiandam. Quum
vero timerent, ne auxilia ab Eurymedonte et Sophocle ve- nirent, ipsas etiam por us fauccs navibus occluseiunt, milites·
que in adjacente insula Sphacteria et in littoribus continentis disposuerunt, ne ab ullaparte Atheniensibussubveniretur. Quod
cum Demosthenes videret, näves quss habuit quinque pro vallo ante munimenta posuit, militesque in muro
coilocavif,
ipse vero cumdelecta
manu ad mare se contulit, ubi potis-simum hostes exscensuros credebat. Jam Lacedemonii terra
marique munitiones Atheniensium adgressi sunt. Hi vero
utrinque liostes propulsaverunt. Cum per biduum ρ ugna-
tum esset, Lacedaemonii ab obsidione abstiterutit, navesque
aliquot miserunt
ad
materiam comparandam. Interea qua-draginta näves ex Zacyntho ad auxiiium Atheniensium vene-
mnr. Qua;, quum dubium esset quo appellere possenf, in in»
sula, qua: adjncebat, Prote pernoctaverunt.