Dissertatio pharmaceutica de stibio tartarisato, quam, consentiente amplissima facultate philosophica, publico examini submittunt, præses mag. Torbernus Bergman ... et respondens stipendiarius regius Johannes Adolphus Level, Smolandus. In auditorio Gustav

/i.

c

'

DISSERTATIO PHARMACEUTICA

DE

S

T

I B

I

O

TÅRTARISATO,

Quam,

Confenciente _Ampliffima

_Fscultate

_{Philofophica,}

Riiblico Examini Submittunt,

p

Pq

g

Mag.

TQR B

ERN

US

BERGMAN.

Chemiae Prof. _{Reg. & Ord., Eques Aur.}

_Regii

_{Ordinis de}

wasa; nec non Acad. Imp. N. C., Acad. Reg. Scientiarum

Stockholrnenfis, _{Societatumque}

_Londenfis

& _{Upfalienfis Membrum,} Ec

Re

_fpondens

Stipendiarius Regius,

Johannes

Adolphus

Level,

SmoJandus♦

In Auditorio _Guflaviano,

_die

22

Dec.

1773«

Horis a, w, Solitis,

UPSALI^,

'

TO THE

Right

Honourable

Sir

JOHN

LEVEN,

Knight of

the

Royal

noble order of t hefword Governor of the KING'S Stahle at the

_Royal

Academy.

HE _great

_and

_{innumerable Favours Your} be-nevolent Heart has beftowed _{upon me}

_during

my wholeLife, are fuch as have

_compleathy

accom-plished

my Weifare, and fill'd _{my Mind with the}

moft

_lively

_{fenfe of gratitude ever to retain the} fincereft Remembrance of them.

On this

_Account,

_SIR

, I cannot help

dedica-ting

thefe

few pages to any

other

than YOU, as,

without Your Affiftance and with Your

_Expence,

I fhould never _{have been able to have}

broughc

any

Thing

to

Light.

Thatthe Great an Good PRESERVER of

Man-kind may pour down upon YOU. His choicefl: Bles.

fings, which

Your

goodnefs worthily deferves,

and

that YOU may live inHealth and

_Happinels

toNe-ftorean _{Years, as a Reward for Your}

great Kind-nefs

_{andiFriendship,}

_{is the moft fineere Wifh and} hümble

_Prager

_of,

SIR,

SIR

Your _{very much obliged,}

ever mofl devotcd and

moft obedtent, humble fervant

Herr Författare!

<

\;

■',

. - o

?

Apotto för fin Thron

fåg

tvänne Parter flallas,

Den ene Läkare> den andre en Chemifl,

De hädo hvar _{för fig, att utflag måtte fållas}

Af Helfo Guden fjelf i deras lilla tvift,

Se _{här, fad' Läkaren det Fribref, /07/2 ,}

Apollo! Dina hud jag altid troget hor :

Min _{förmons rätt är klar, min kun[kap mera väger,}

dennes dolda, konfl, fom mindre nytta gör.

Förlåt _{mig käre Bror, fä fvarade Chemiflen} ,

Z?£77 _{Konft, /o/77 läkedoms tillredning nptäckt har, l}

Bör _{högrefkattad bli: hur flor}

_är

_{icke briften}

Hos den, _{/0/7/ läkedomjrän annan källa tar?} kan_{ju Orters krajt uti extraSl förena,}

Decoäler, _{pulver, <?/£ af mig} man taga

fkall,

helfan bar i våld. Hvem kan mig dä förmena

Att _{företrädefå, och det i alla fall ?}

Hej, fen med Botanique man

lär

dt vår konfl

förknippa,

Invände Läkaren, fä fölgs Notieren blott,

Vi _{fela ej fä lätt, och ända möda fiippa,}

Ty alla örter ju bad3 lukt och fmak ha

fått:

Se detta är den _grund - - Men Guden bod dem tiga;

Chemie och Medicine _{utgöra vackertpar,}

Här bör förening fke, ni må ej längre kriga,

En _{grundlig Läkare ock}

_{Chemifk kunfkap har.}

*** *** ***

Min Vän, hvad ßortfkall jag ej om din framtid

dömnia

i Ditt _{Jnilie och Ditt Verk till dikten ämne ge:}

Man redan _{fom Chemifl kan Dig medfkjäl berömma,}

Man lär ock uti _{Dig Hippocrates}

_få

_fe.

De

ST1BI0

TARTARISATO.

Paucis utatw Medicus _{remediis, iisque}

_feleÜis.

§. I.

In

adornandii,

prsfcribendis

in eo

medicaminibus,

fpecialis _opera

aut

eft collocanda,

Difpenfatoriis

ut _{Jeligantur cf materia,}

_cf

_{praparandi piethodi, qua} omni in _{cafu ftatu, fibi fimiles ejje poffunt. Si enim,}

compofitiones, qua a Pharmacoppiis requiruntur, falia

ingredi jubent artis

magiftri,

quse

fub iisdem

nominibus

non poOunt _non vi & efficacia differre., vel fi etjam

confediones ita _{inftituantur,} ut omni licet adhibita

fol-lertia, non nifi cafu fortuito, iteratis vieibus fimili mo¬ do _poßunt

_{perfici, liquido}

_{certe patet ex}

_eadem

formu-la remedia obtentum iri _{prorfus disparia, idque} non in

diverfis tantum, fed in una _quoque eademque _officina.

Dum hoc malo debiliora adficiuntur praeparata pericu«

De Stibio Tartävifato.

lum _{quidem parvi}

_efl

_momenti;

_ex

iis

_vero,

_qu«

fe-quuntur,

patebit,

idem non raro

illis

eciam

continge-re, quae majori prasdita

funt virtute.

Si _{exempli loco emeticum, aut purgans,}

pluries

ea-dém formula pndcriprum ponamus,

&

nihilo minus

e-veniaf, ut pharmacura nonnunquam

bene

intentum

prü¬

ftet efFectum, interdum parum aut

nihil

valeat,

&

a-lia adhuc vice ocvot ^mToo, utajunt,

violenrilTime

agat,

tum fine dubio «grotantis f«pe

periclitatur

vita,

raul-tum de honore Medici detrahitur,&

compofitiones

alias

heroicae,qu« rite

ordinat«

feiicilTimo

ccronantur

fucces-fu, atro notantur carbone, tandemque

ufu

plane

exce-diinf.

Allata omnirio valent de variis confeélionibus,

pr«-fertim metallicis, quae eodem licet

nomine

infigniantur,

qua efficaci«

gradus

toto tarnen

cccio

difFérre

poflunt.

§. IL

Ab _{antiquififimis retro}

temporibus,

antimomalia

vi

emetica innotuerunt^ fed eandem non

nifi foluta

exferunf,

in _{genere vero}

_folutionem

_fubire

poOunt

vel

inera vel

etjam extra corpus,

Scilicet in _{primis fic diclis}

_viis

_humores

_inter¬

dum occurrun-t ejus indolis, ut fubftantiam hance

femi-metnllicam iufcipiant; & hoc Fundamente

antimonialia

fub _pulverum

_formaolim

_{propinabantur,}

_liquidem

_ve¬

ro nos _plane fugiat, _qusenam

fit talis

menftrui vel

quan-titas, vel qualifas, fieri non

poteft, quin

pro

harum

va-rietate incerta fit dofis & efFedus quam maxime

dubius.

Exempla proftant eorum,

qui

reguli haud

exiguas

por-tiones Fine ullo incommodo potuerunt deglucire,

aft

i-dem forte aliis non fuccedit, qui acido

laborant

fpon-neo, Eo, _quo vivimus _tempore,

ufus mercuni

vita?,

he-De Stilrio Tartarifato.

hepatis, vitri pülverifati & reliquorum roultum eviluit,

hx _{namque materia jam folvuntur, ut falinam} adqui-raat _{naturam, quo fa&o longe tutius}

porriguntur,

prec-flantiusqué agunt. Tartarus rere femper menflrui loco adhibetur, & hinc fal enixus Tartarus emeticus ab

effe-&u, vel Tartarus (libiatus a compoficione, _{vulgo audit,}

ad normam vero aliarum _{dénominationum,}

quas

quo-tidie _{ufurpantur, rectius forfan Stibium vel Antimonium}

tartarifatum vocatur. Hoc _{ipiura in fequenribus}

pro-pius examinare nobis eft propofitum a),

.

§ n

Ii

Maxime celebrata fi evolvantur _{Difpenfatoria,}

£7>-■_sa

falis nominati prosparandt modum magna ftatim fe oculis

nofttis fiftit diverfitas. Omnia tamen _pmer

Holmien-fe, quod falem lixiviofum adrnifcet, cryftallcs five

cre-morem cartari menflrui _{loco, prasfcribunt, refpe&u}

ve¬

ro materias (olvendas inter fe _differunt.

Crocum fic dLlum metallorum _(eligunt Pharmaco-poea Auguftana renovata £), Ultrajechtina nova c.),

Wyr-tembergica d), F.denburgenfis e), Boruffo •

Brandeburgi-ca/), Londinenfis'g), & quas lant reliquce, penultima

autem nominatarum & _{antepenultima promifcue vitrum} annmonii _{ufurpant, quam bafim dolam Hölmienfis b) 5c}

Ratisbonenfis_{/), fed una cum anatica hepatis (icoriis non}

liberati ) parte, prtefcribit Parifienfis k). Ad proportio¬

nern _{quod attiner,in}

_{Ratisbonenfi^ugyftana,}

Oltrajechti-A 2 * _na,

a) Hndr. a'Mynficht, Archiater -trofnTum, & Lemery heparfubfti.

Megapolitanus, in iuo Theiauro f. tuir.

Armamentario Medico • Chymico, 6; _1734. fO _*758«

1631 primus hoc emeticum intro- c) 1749. h) 16$6*

duxit, tub nomine Tartari emetici. d) 1750. i) 1727.

Crocum metallorum ille adhibuit; e) 17(6. k) 17^8.

4

De Stibiö

TartarijaU

na, Wyrtembergica, Londinenfi &

Brandeburgica,

Tar-tari, refpe^tu folvendi, sequaie fumitur pondus,

duplum

vero poflulant Edinburgenfis &.ParilleaCis. Aqua _e jam

dilpari additur racione. Una tartari pars

duodecim

ob-tinet aqua? in Augufhma &

Edmburgenfi, fex in

Wyr¬

tembergica, in ceceris quantum

(olutioni

fufficit

adhi-betur. _{Ipfa miftura, digeftione unius}

_alterSusve

ny£the-meri abioluta, _{coqpitur donec fartarus}

_bene

_{fuerit folu^}

tus, ad normara BrandeburgiccC & plurimarum,

Parifi-enfis vero duodecim horas, Edinburgenfis decem &

Londinenfis dimidiam, expreffis verbis requirunf. Dein percolatione

facta,

in

Ratibonenfi &

Londinenfi

cryftalii-fatio _{prslcribitur, in reiiquis} autem evaporaito

ad

fic-cum. In Holmienfi uncia una vitri antimonii detonat

cum duabus nitri crudi drachmis, poftea additur alkali

tartari una & _{aqua? purs? uncia? novem,} in olla

fcrrea

coquitur ad

perfeetam ficcitatem, in pulveren)

redigitur

roafla, cui aqua adfunditur

fervida,

rnox per

chartam

bibulam transmittenda, omnique humido in vapores re-foluto, refiduum tandem in latere non ufto fortiter ex» üccatur.

Quae breviter jam funt allata

Difpenfätoriorum fatis

evincunt dirtenium: fi omnia comparare vellemus in Vo¬

lumen jufto grandius

excrefceret

hoicce opufculum.

Paucis tarnen eft memoranda aiia methodus, olim pro

emefi movenda adhibita, in (e _quidem perquara commoda, fi aeque fuiifet fida. Vmura nimirum velin

calke vomitorio, e regulo ancimomi, addito ftanno,

confefto , per noctem infufum, vei tantum globulos

hu-jus metaJli, quos piilulas peipetuas vocabant, eidem im¬

merfos per determinatum horarum numerum,

relique-runf. _{Quid de} hifce pocuhs lit fentiendum, _qu^ in

fe-quentibus

defcnbuntur

experimeata, docent,

De Stibio _Torturifats.

f

k

JV.

Recenfkas, aliasque difcrepantias perpendens, non

terte mirabitur tartari ernetici _{difparem efficaciam.}

Adcuratius examinand facile _{patebit debiüores ejus}

varietates metallici vix _{quirique continere tales partes,}

quales tota maffa centum efficere ponicur, fortiores

ve-ro harum _{viginri feptera & ultra praebere.}

Qpamob-rem _{bafim,.menftruum Sc conficiendi methodum}

idone-as _{eligere, perquam eft neceflariam, ut hoc medicarnen}

femper Sc _{ubique conftantis} indölis 5c virtutis _prydare

p.oifit

Pharmacia.

§.

v:

_g

Hepar, crocusmetaHorum c? vitnlm illjs (unt _materia:, qua? ba/is loco ingrediuncur, primum itaque eft

inquirea-dum,annonharum_{fmgulee,exiisdemprceparatceformulis, reipfa}

aqunligaudeantpblogifliquantitate, hac enim vanata,eorurn

parcior uberiorve in eadem menftrui portione _repericur

iolutio, _{firaulque virtutis} emetica? gradus. _{Hepar, quod} majori nicii dofi conficitur, neceftario _{copiofius amittic}

infiammabile _{principium, quam illud, cui}

prarparando

minus _tdbuitur. Etü vero, _{( quod etjam plerumque}

fie-ri _{(ölet), anatica in hunc fioera ehgatur proportio,} a rebus tamen circumftantibus _{pende*, utrum &}

quantum

regulina mutetur tubftantia. Inftiuiitur detonatio aut

demicrendo in crucibulum _{excandelcens, aut etiam in}

mortario _{frigido accendendo & defl grando mifturarm} In _{priori cafu fuiphur celerius deftruicur vel avolat,}

i-deoque non ootefl non fubtiliffima tua _{pinguedine ma¬}

gis fpoli.iri femi-metallum, quam in pofteriori, ubi nul»

la adeft _{fufio, millus ignis e terne o. e atiönern}

inten-dens. Hihc etjam heuar _{fegni-ori illa generatum}

merho-do _{rubefcit, dum vehemennoHs proaii&Um nagis}

fla-veicit. Perficiatur vero _{femppr in ciucibüloj hea tarnen}

($■ De Stihio _lartorifato.

nan _{poteft, nt i^nis ejusdem}

gradas quavis

vice

ha-beatur, &: ne _{quidem differentiam hadtenus adcurate}

pos-fumus eruere, unde etiam evenit, ut,,ceteris paribus, ex hoc fo'o fundamenco nihilo minus indole differre

opor-teant refidua. Huc _{quoque accedit, quod antimonium}

crudu'm & nirrum nullo modo adeo _tsqualiter

comrai-lceri _{poflint, quin hoc loco prius & alio pofierius}

prae-valear, _idque iceratis vicibus ratione infinite V3fiata. Hu-jus diveifitatis naturalis eft effi.cieotia, ut in operatioae

regulus rarifiime--eodem adfefius modo relinquatur. Singular jam memoratae difcrepantias, qute

diffind-le necellärio _{procreant hepar, indolem fi-mul Croci}

mc-tailorum _{commutant, cum hic nihil aliud fit, quam} il-lius _{in aqua indiilolubile reiiduum. Prxterea, lotione} minus adcurate _perafia , nova hujus prteparati nafcirur

voriatio, quidquam enim adhuc remanet, quod

gravi-tatem _{augendo acidumque abibrbendo, non tantum vim}

menfirui enervat, fed etiam _quominys idem

pondus

_ea~

dem _{partium ancimonialium}

_{quantitatefemper}

_gaudeat,

impedit.

Vitrum antimonii ex hujus femi-metalli calce

col-liquata obtinetur, liquidem vero ck regulus, & antimo¬

nium crudum, & _{qu& f'unt reliqua, feorfum, adjuvante}

igne, in calcem abeant, qutepro re nata &diverfa

mate-rie majorem minoremve phlogifti ja^uram _non potefl non facere, _{prono, ut ajnnt, alveo hmc} fluit,

prscpara-tiones, quas ha?c calx ingreditur, a le invicem

necefiä¬

rio valde differre.

Afl: ponamus antimonium

crudum in

finem

jam

pro-poGtum

femper adhiberi,

quod etiam

plerique

jubent, nul¬

lo tarnen huc _{usque cognito modo}

_{fieri poteft,}

_ut

ea-dem _{ignis efficacia pro}

_lubitu

_provocetur,

_hac

_{vero Va¬}

dif-De Stibio _Tartavijatd?

ficillime• vitrificationem dein _{fubeat, alia iterum vice}

tantarr» _{principii inflammabilis copiam adhuc retinet,} ut fufione _{hepati, quam vitro, flat firnilior. Hifce vero} extremis infiniti _{interjacent gradus differentes. Qu-i heeo}

omnia rite _{perpendet, mirari definet, quod vitrum ma¬}

gis mänusve pelluceat, quod colores' habeat diverfos,

cetera.

Ex allatis _{igitur concludimus, nec hepar, nec}

cro-cum, nec vitrum fibi flmiiem tartaro emetico _prrebere baflm, _{ideoque eile} evitaiida, fl materies magis idonea pöteft repenri.

i vr;

Feguhim us prcrftare, quce jam maxime ufu vigenf,

qüispiam forte crederet, fed fl etiam certa pateret via,

qua höc femi - metalium , quod ignc eil: ehciendum,

e-jusdem femper indolis poiTe: adquiri, & fida flmul

com-modaque menfura foppeteret, qua menflrui acor

foiven-dique vircüs exploraretur, reftat tarnen indubitatä expe-nentia _{eruendum, num in flatli regulino vini emeticam}

liquoribus acidis pofflt impertire,

Ceterorum antimonialium nullum tantam meretur

attentionem, ac _pulvis ab Algerotho diclus, _{qui etiam} du-dum _{praefenci negötio optime inferviturus cenfetur /).}

Qua? in _{fequentibus defcribuntur experimenta} , ad pro.

piorem iilius Cognitionen! coaducent. Interea per fe

pa-tet, commixtis tribus antimönii crudi Sc quatuor mer-curii fubiimati corroflvi _{partibus> acidum falls a}

fubii-mato _{addito, adjuvante igne Sc adhnitatrs gradu,}

fepara-ri, _{PubiTanticeque-femi}•metallic® unitüm .eandern in vas

recipiens fecum rapere.

Qtiana

primiim vero butyrum

tranfiens in _{aquam demittitur, mox hatö toiiitur unio,}

a-qua

-MacquerS-g De Stibio Tavtarifato.

qua majorem acidi falis portionera arripie & rnetallicum

reliktum Tub forma _{pulveris albi fundura petit, qui olim}

ilnguiaria imraerito obtinuit noraina, nunc vero pulvis Algerothi plerumque vocatur, in honorera Medici Itali,

qui hunc fummis extulit laudibus mJ.

In hac _{operatione antiraonium, iceratis licet}

vici-bus, femper tarnen eodera adoritur modo acidum falis,

hinc _{äqualem quoque amittat oportet maferite}

phlogi-Tficre _{quantitalem, quod noflro Icopo adprime convenit;}

Optime licet fervida aqua abluatur hoc prscipitatorn

quidquam nihilo minus adhasret acidi, nara fi deftilla« tione _{torquetur, butyri antimonii exigua portio tränfit} in vas _{recjpiens. Acida vero inquinamenta evitari podunt,}

Ii alkali _{vegetabili, in aere liquefa&o, fenfim faturetur,} tum enim moleculre albae & maxirae divide fundura

pe-tunt, quas lotione alkalino tantura lunt liberandte n)„ Hoc _{quidem priore, quod aqua adquiritur, efl}

folubi-lius, fed corapletara fnpponit decompofitionem, quas

tarnen _{quavis vice vix tequaliter abiolvitur, faltira ne¬}

gligentia &: fraudi heic locus eil, cum & magis

furatuo-lå & moleflior fit methodus.

Praccipitatum aqua obtentum, quamvis minori

quan-tifate, perfe&e tarnen folvitur, ideoque preeferendum

ex-iftimamus , fiquidem re ipfa variationibus minus eff

obnoxium , & non nifi urgente neceffitate fides

Labo-rantis tentanda.

Flores _{argentini melioribus non imraerito}

adnume-rantur _{antimonialibus, eorum vero prreparatio etfi}

diffi-cilior minus tarnen fidam conftituit _{bafira, quam Pulvis,}

nuper laudatus,

§. VII.

m) Victor Algeroth, celebrls o-lim fuit Medicus Veronentis: ille

h»e _{prsecipitntum nomine pulveris}

angclici infignivit: Pttracdfus

rttercu-rium vltae _adpellavir»

n) De Lajjone hoe commendat,

quod vix ultra anaticam partern

De Stiblo _{Tartari]ato. 5>}

§■ VII

Qua _{mend-riium^ tartarus, ab} eo _{tempore, quo}

pri-mum innotuit hoc _{medicamen, in hunc}

usque diem ,

fem_{per fero & ubique fuit ufitatus}

ocum autem hic

fal non _{fimpüciter acida polleat}

natura, led potius, con»

fentiente&analyfi

& fynthefi chemica, inftar Tartari

Tar-tarifati cum determinato exceOu acidi confideretur _opor¬

tet, in aprico nondum _{pofitum ed,} utrura in hac

opera-tione acidum abundans folum _{agat, an vero cetera fimul}

partes _{ingredientes quidquam efficiant. Varia qus}

illuftra-tionh _ergo

iaftituta fuerunt experimenta, jam ideo iunt commemoranda.

§. VIII.

Acido tartari _{puro p), cujus gravitas fpeciflca}

ad

aquam deftiilatatn erat uti _{1,230 ad 1,000, prima tenta¬}

mina Iunt fada.

A) Reguius, ex formula Londinenfi _{confedus &} in _{fubtiliflimum prteterea redadus}

pulverem,

iequen-tibus infervivit _{experimentis. Hujus una}

pars in

phiala vitrea cum acidi fupra _{nominati viginti &} quin-que coda fuit per 20 minuta, dem percolata & _in

fri-gido pofita loco; led ulteriore evaporatione _{opus erat} 9

qua perada tandem in cruflas & _{glebas lukatas}

concre-vit, qua? in igne eundern monftraverunt _{habitum, ac}

acidum tartari _{cryftallilatum, fine ullo vifibili}

antimonii fumo. Ut hoc melius _{intelligatur, explicandum efl,}

quo-modo acidum didum in carbone , mediante tubo

cternen-tatorio flammas_{expolitum, fe gerat.}

Hujus _{cryftalli fub lenta evaporatione pofitx0} pel-lucidas _{tenuesque lamellas referunt,}

quae

_irregulärem

_ad fe invicem habent

_fltum,

_{qui mineralogis noflris}

cellu-B _lofus

•)Pharmncopoea Hobnienfis, prac- Stockh. _{1770 methodum}, qua acL

etinte_{Zvfifer, alkali adhibet.}

dum tartari obtinetur _{purum, de}

10 De Stibio _{Tavtnvijeiö.}

lofus _{(Suetlce Kiftformig) andit. Quam primum exte¬}

riör _{& vaga flamm® pars talern attingit cryftallum mos} in roaflam,. aqu® rnftar pellucidam, liquefcit, h®c vero

fortiore caiore coerulei _{conicique nuclej cum fonitu}

fpu-iii at, & aqua expuifa nigreleit, fumurn (pargit,

flamroam

concipit cosruleam, tandenique fufcas & fpoßgiofas

re-linquit Icorias, qu® magis magisque ulteriore igne cen¬ tral® ultimo _{prorfus albld® evadunt. Hoc in acidis}

fa-eile folvitur refiduum, & fuccos vegetabilium cccruleos

in virides mutat, more alkaüum, quod etiam de iis va¬

let _{partibus, qu® carbonem non tetigerunt. Hifce}

pen-fltatis , acidum tartari Semi -metallum in ftatu

regu-lino _{parum adoriri videtur, quod etiam pulvis filtro}

eolleflus coaftrmat, _{quippe qui pondere vix fuit dl"}

minutus.

B) Hepar cum anadea nitri parte confedlum, ea-dem _{quantstate, eodemque modo examinabatur, Ted per}

quindeeim ioium minuta eoquebatur. Ce^erum, qu® re-ftabant, Sc refpedtu cryflaliilationis & Habitus in igne,

eonveniimt cum _{eis, au® in pr®cedenti momento funt}

deferipta, hac tantum cum diflerentia, quod reliduum

in carbone rufo-fufeum fuerit.

C) Croci metaüorum pars una per duas Horas in

fex _{partibus aerdi, aqua diluci ob evaporationem, cofl:a} & _{colata, pofl quatuordeeim dies ad fundum vafis}

mas-fam falinam radiatorn _{depoluit, qu® ad tubum} c®-mentatorium _{paullum antimonialis fumi efflavit»}

D) Vitri antimonii una pars cum viginti &

quin-que. partibus acidi per trigintä" minuta coäa, percolata

fk dein ulteriore _{evaporatione dlminuta, ad fuperficiena}

folutionis in _{vafeulo, parva pofuit grana}

_cryftallina

_,

o-mne autem _{reliquum in gelatinam, gummi}

_ceraforuna

De Si ibio _{Drrrtuvifatß.} II

In _{igne prster phrenomena .acidi tarfari non tantuna}

i intenfum _antirnonii

fumum, fed etiam varia grana me-tallica exhibuit. Geladna & _{grana cryflallina fimiliter}

fe gerunt.

E) Antirnonii diaphoretici una pars cum viginti & quinque partibus acidi per triginta minuta co6ta, dein uti _{prascedentes folutiones traclata, materiana tandem}

falinam _{albamque dedit, qure flomms expofita, parurn}

fumi antimonialis ennifit & refiduum fubfulcum _reliquit.

F) Materia? perlata? una pars cum triginta partibus

acidi per quindecim minuta cofta &c„ cruftam falinam

d-edit, qua? in carbone una cum fumo antimoniali cor¬

pus porofutn fla-vo fufcum reiinquit^

G) Pulveris _{Aigerothi una} pars cum novem parti¬

bus acidi _{per triginta minuta}

_coäa

_{& percolata fuit,}

Ha?c folutio tota _{quanta in calore digeftionis gelati¬} nola _{evafit, Ted poftea in loco frigido mediante aére} nonnihil hume$:ata variis ramis _{radiisque eleganter fuit}

diftin&a. Flamma' _{expofita hsec gelatina vehementer}

in-tumefcens fumum _{fpargebai copiofum, nulla ver o gra¬}

na metallica prodierunt.

Alia vice _{pars una}

ejüsckm pulveris,

aqua-prseci-pitnti, coquebatur per integram

horam

cum

quinque

a-csdi _{partibus, qua; fme}

_refiduo

_foluta

_fub

_lenta

evapora-tione

cryftaiiifationem

_{oflendebat, led irregulärem.}

H) Cum in anttcedentibus

folutionibus acidum

val¬

de abuadaret, mukum licet coftione pera&a

indiflolu-tum _{plerumque remaneretj}

faturado

pulvere

Aigerothi

fuit tentafa. In hunc finem una pulveris cum tnbus

a-cidi _{partibus per duas horas}

_coquebatur,

_quo

_fa&o

ad-huc _{quidquam in}

_fundo

_reftabat,

_nihilo

_tarnen

_fecius

folutio & a;.ido _{gaunebat fapore, &}

_cceruleos

_vegetabi?

lium fuccos rubro inficiebat colore.

12 De Stibio _{\Tartavifato„}

H^c _{experimenta evincunt, acidnm tarfari fblurn}

nihil fere in corrodenda fubftantia noftra femi-metallica

valere, dum adhuc _{phlogifto plene inftruitur, fed} pro-ot hoc _{dirniniMiir, magis quoque foliitioni adaptatur,}

quod ümites tamen agncfcit, nam etfi antimonium dia-phoreticum procul dubio pauperiusfit vitro, notabileni-Mominus circa horum diflölutionem occurrit difcrimem

§. IX.

Tartarum _{tartarifatum5 qui fal efl neuter, alias ma«}

ferias, prasfertim metaiiicas folvendi facultate gaudere,

Jion _{quidem fiatim vero videcur fimile, fequentia ta¬}

men _{experimenta probant, quod non fine ratione}

fue-finc inftituta.

A) Reguli una pars cum o3o partibus ejusdem

Tartari_{tartarifati, prius aqua pura foluti, per} quadragin-ta minuta _{coquebatur, & percolata in loco frigido}

po-nebatur:: _{congeries plurium cryftallorum ad fundum ci¬}

to formahatur, _quarum fruftulum igni admotum

intume-feens _{nigrefcebat, dein prior cum albo mutabatur} co-lo'r, tandemque irrafla a carbone abforbebatury eodem

modo ac tartarus _{tartartfatus, ldque fine vifibili veftigio}

antimonii.

B _{) Hepatis una pars cum octo partibus ejusdem tar¬} tari tartarifati per triginta minuta fimiiiter tra^ata, eo-dem fe habuit _{modo, ac in momento A jam dictum efl.} C _{) Croci metallorum} una pars cum Ocfo falis par¬

tibus, per duss horas co£ta, poftmodum

figna

_antimonii

perquam obfeura dedit»

D) Vitri antimonii pars una cum oéto falis parti¬ bus per _{quadraginta & quinque minuta co£ta,} evapora» tione _{perafta, maceriam ex fpiculis falinis compofitam}

fecernebat,, quae in carbone multum incumuit ,

A? Stibio Tartari_fat

o.

fumque

fumum

antSmoninlem & _{plura grana regulinä} prabuit.

E) _{Antimonium diaphoreticum} eaderrs _proportione' experientiae fubjeåum per _{triginta & quinque minuta,}

cryftallifatione favStay phcenomenain _{experimento C obvia}

ortendit.

F) Pulveris _{Algerothi una pars cum quinque (alis} partibus per viginti minuta coda & _{colata, dupiicis ge¬}

neris _{cryrtallos dedit,. quorum alterum}

completis

con-ftabat _{tetraedris, qua; ad tubura c^mentatorium multum} fumi & numerofa _{praebuerunt metallrca granar}

alferum

vero falina referebant _{fpicula, qua; nihil aliud eile vi-,}

bantur, quam tartarus tartarifatus,• qui a ceteris aegre (e-paratus nonnunquam vertigia antimonii monftravit.

In alio _{experimento, una parte pulveris}

Algerothi,,

co&ione lemihoras tres cum femirte tartari tartarifati

fa-turats _{fuerunt, fufca-rufam efficientes folutionem.}

Hinc _{fufficienter pater, Tartarum fartarifatum}

re Ve¬ ra antimonium folvere _{pofle, etfi fal nominatus conlulto}

ita fuit _{comparatusj ut alkali prxvalerec,}

ne acidum

ab-undans _feduceref„ Prsterea _{Angularis hujus cum acido}

fartari in eo _elucet

convenientia, quod nonnullas, &

di-lerte easdem _{prsrparationes y vel nihil, vel}

parum vel

multum adoriatur _{utrumque menrtruum*}

§• X.

Viribus, &acidf tartari, Sctarfaritartarifati, explora*

tis,, de efficacia tartari, his compofiti, quodammodo

po-teft _{judicari, attamen fxpevacillat ratiocinatio}

, nondum

Idoneo _{experimento confirmata.}

A) Duas _{Hepatis antimonii partes cum una tartari} cocbe, port primam

_{cryrtallifationem,}

non nifi

infipi-dum _{gummi falinum prabent.}

i4 De Stibio Törtarifito.

ß) Croci metallorum una, cum

odo tartari parti¬

bus coda, in materiam gummofam

fusco-flavefcentem

poltea conerefit.

C) Vitri una minime tres tartari

requirit

partes,

Cl

codura folvetur, & cryftallos dabit.

D) Antimonii diaphoretici, e

regulo

confedi,

tres

partes, mediante codione,

daubus tartari

partibus

con-jundjEj nonnullos prima evaporatione dant

cryftallos,

reliquum vero

liquidum gummi

conftituit,

quod bene

exficcatum nullam attrahit humiditatem.

E) Materiarn perlatam vix tartarus

adgreditur.

F) Pulveris Algerothi, aqua obtenti,

decem,

adhi-bita codione, novenodecim tartari poftulant partes. Si

copiofius

adfit menftruum, &

requifita

aqua?

quantitas

evaporatione

aufferatur,

fuperfluus concrefcit

tartarus,

cui _{magis non adbceret}

_antimonii,

_quam

_quod

_aquam

cryftallifationis potuit

comitari.

Hsc

combinatio infra

adcnratius' defcribitur.

G _{) Duae Florum}

_argentinorum

_{partes cum una}

tartari coda;, etfi nullum prasbeant gummi, cryftallos

tarnen _{procreant, quarum} circiter

quintam

ponderis

par-tem antimonium efficit,

H) Bezoardicum

minerale

non

folvitur, facile

vero antimonium _{aqua regis idonea}

_{folutum & alkali}

_fixo

prtEcipitatum,

cryftalios formans

q).

In _{genere, ut}

_{antimonialium}

_facilior

_{evadat folntio,}

partim alcaii

fixum, partim borax

in

auxilium

poteft

vocan.

Flores _{argentini cum dimidia}

_{alkali mlneraiis}

_parte

fufi, in maslam aroaufo flavo

fimilem, cruftaque

viridi

obdudam, cocunt. Tres fere hujus partes in

pulverern

redadee, una tartari lolvuncur & tota

maßa

fit

gum-roola.

Si

r

q) D:nus DeLnjfone inMem. de

timonialium

cnm tartaro

De Stibio _{7'arfarrftita.}

Si una tartari cum dimidia klis fedativi parte

co-pulatur, tres hujus combinationis partes unam vitri an-timonii _{fufcipiunt & gummi formant, quod prudenter}

exßccatum in pulverem flavelcentem facifcit, _{qui Sc}

virtute Sc folubilitate, _vulgari tartaro emetico palmam

praripere alleritur. Tartarus yero di£to modo armatus,

in folvendo _{regulo, antimonio crudo & floribus}

argenti-nis _{magis non valet, quam tartarus lolus,}

Borax _{prius calcinata & cum aequa'i croci} metallo-rum _portionc liquefa&a, maffam _{hepatico colore} inflru-£tam _{efficit, cujus quinque, odlo tartari partibus, aqua}

folutis, admixtae, mox colorem quo gaudet kermes

mi-nerale _{generant, Sc tandem vixduas partes intagas relin«}

quunt, quae etiam memoratum kermes referunt. Me¬

diante _{evaporatione lal rubicundus & gummofus}

ad-quiritur.

Borax tartarifata antimonium crudum _adgreditur,

falem _{pellucidum, gummofum ambrte colore}

confti-tuens, qui unam antimoni odto tartari partibus unitatn

tenet r).

§• XL

Anteced.entia _{duplicera monftrant viam, qua fidum} emeticum confici _{poflit antimoniale.}

Bafi _{Algerothi inferviat pulvis, cui femper eadem}

ineü:

_pblogifti

_{i quantitas (§. Vi), quod huic fcopo ad«}

prime convenit (§. V), Sc prämiertim aqua precipitatus

digafur, cum facÜius fibi fsmilis prodear, quam qui me¬

diante aka'i obtinetur _{($. VI). Quod acidi falis}

quid-quam adhareat, nihil nocet, modo ejus femper adfit

as-qi*alis pottio. Menftruum conftituant vel Cremor

tar-tari-vel tartarus _{tarratifatus, prout res ipfa exigit. Hi}

fales, ambo in noftris proftant Pharmacopoliis Sc uter-que

16 De Stihio 7arta_rifuto,

que cum antimonio medkamen efficers

poteft

virtutis

conftantis, quum autem,& propriaindoie, & quantitate

materian, quam fufcipiunt, difFeranf, diverfus

quoqueeo-rundem erit _{effedtus, faltem qua gradus. Heic}

loium-modo de _{praeparationibus, qua? eadem femper vi} gau-dere _{poftunt, agitur, & hic finis utroque memoratorum}

obtinetur. Praxis vero medica exploret herum ufum,

utrum tanta fit _{differentia, ur ambobus egeat, an a} i-terutrum variata dofi _{lingulis(ufficiat cafibus. Interea}

de-fcripno heic adne£titur, quomodo ncrumque

debet

prae-parari,

Sillium 7artnr_ifutum.

Uncia? _{quinque cremoris tartari in pulverem}

reda-<fti, & duae cum duobus drachrois _pulveris algerothi, a-qua fervida prao pitati, Joti & ficcati, per dimidiamjho« ram in ollafteatitica leniter coquantur _cum dimidio _aqua?

cantharo. Hac_perafta, parum remanere fölet pulveris

ni-grelcentis. Ob faturationem potius major , quam minor

adhibenda _{eftquantita* materia?antimoniaüs.}

SoJutioper-colata in vafe _{aperto (non metallico) ad pelliculam}

e-vaporet & poftea in calore digeftionis teneatur, ut for¬

mentur _{cryftalii, lenfirp feparanda? & in} charta bibula

humeåata exficcandae. Ha? omnino nitida tartarum

ad-hibitum _{pondere arquant. Puriores crufta? falina?,}

mar-ginibus vafis

adfixa?,

femunciam circiter effkiunt, quae

aqua frigida bene abluantur & feorfum {erventur«

Li-xivium ultimum rufefcens & craflum abjiciatur.

Stibium 7artar_{o-7artarifiitum,}

Tartari tartarifati nncia?novem, pulveris Algerothi,

qualis in pra?cedente

adhibetur praeparatione,

tres

uncia?

cumuna drachma,&canthari _{aquaequarta parte, coquantur} inollafteatiticaperdimidiamhoram, percolantur,lixivium

fufco rufum ad _pelliculam evaporet, deinde digeftionis

calori_{exponatur,cryftalii pedetentim feparsntur &}

_{in char¬}

De Stibio _{7avtarifato. 17}

ta bibüla madida ficcentur. Hae colle&tE dimidium tantum

( menftrui pondus_{adtingunt. Cruftaj falinae,qutelotione}

pos-funt _{purificari,decimam partem tartari tartarifati vix}

fupe-rant, _{reliquas vero cum lixivio obfcure rufelcente}

abji-ciantur.

§. XII

Stibium _{tartavijatum, modo nuper defcripto preepa«} rafum, qua figuram, (fi particulis coéuntibus nifum

in-ditum _{fequi licet,) o&aédricum eft, led pyramides}

paul-, d

lum _{magis elongata?, quam in alumine. Crykalli funt}

coloris experres, inftar aquae, vei perfeåe, verad par¬

tem tantum _{pellucidae. Antimoniale tertiam ponderis}

partem conflituit. In aere nec fatifcunt, nec humidum

attrahunt: in _{igne ad tubum c^mentatorium decrepitant,}

aduruntur, fumum _{emittunt antimonialem & grana pra>,}

bent metallica.

Aqua deftillafa in calore medio feu quindecim gra-duum, folvit fui ponderis vel 3^ afies in lothone,

line ullo claritatis & coloris detrimento. Solutione

tin&u-ra Tornelolis _{aegre in rubedinem vergit. Alkali tam}

fi-xum, quam volatile eam praecipitat, fivefit caufticum,

five acido _{atmolphaerico, uti vulgaria, conjun&um.}

Sub-lilis, _{niveusque qui fecernitur pulvis, vafculis vitreis, in}

quibus operatio peragitur, pertinacifiime adfigitur.

In _{lixivio, prima concoåione adquifito (§. XI ),}

re-fpeftu prascipitantis notabilis oblervatur difcrepantia, fi

enim omnino fuerit _{purum (caufiicum), pulvis albidus}

maxime divifus & _{fpongiolus feparatur, qui tandem}

lub-fidet & immutatus manet, fi vero alkali in finu luo a-cidum fovet _{atmofphsricum, polt horulas quasdam}

le-dimentum in _radios, e diverfis pun&is, concrelcere

inci-pit, figurarum inftar, quibus folem imitantur

fculpto-res. _Alt, fi folutio, raafiulas halce radiantes condnens,

tri-i_£ De Stibio TartarifaU♦

triginta graduum calori exponatur, inträ quartam horae

partem omnis evanefcit figuratio & non nifi amorphus

reftat _pulvis.

Quod alkali fixo vulgari praecipitatur, poffc lotionem

flammte _{admotum, antimonium vix prodit, corpus fpotv}

giofum albidum relinquit, quod totum quantum acido

Talis communis _{fufcipitur,aciao vero vitrioli non cantum}

non folvitur, Ted etiam _ex acidi falis connubio

detur-batur,

Mediante alkali volatili _{vulgari fimile}

adquiriturprx-eipitatum. Quod autem alkali volatili puro obtinetur

nullas offert _{figuras folares, in* igne}

_{vix ullurn}

_edit

fumum, fed in cinereum, fufibile, afi fixum abit vi¬

trum. _{Aqua calcis itidem prxcipitat, mox autem qux}

fubfidet _{congrumatio iterum folvitur quaflatione,}

_nifi

ab initio fufficiens _{aquae calcis addita fuit copia. Heic}

quoque figurationes memoratx

prodeunf,

Acido vitrioli concentrato _{ingens ma^erix}

albidas

quäntitas

fundum

petit, quae

agitatione

facile

denuo

e-vanefcit, collefla vero, lota & flammar

expofita

primo

fit fufca & in _{ma/Iulas coit, qux dein in igne fyrnura}

antimonialem _{fpargendo confumuntur.}

Colorem hujus lixivii rufo-fkvum ferro efle adfcrib

bendum, alkali phlogilficato facile evincitur, hoc

eniro

coeruleum mox _generat

berolinenfe.

f xnr.

Stibium _{Tartaro-Tartarifatum rarius tetraédricas,}

ple-rumque oftaédricas format

cryftallos,

fi nullum

adefl:

im-pedimentum. Harum

varix

pellucent omnis

experte*

coloris, alix paullum opaca gaudent

albedine.

Cryftallorum

& in aére & in _{igne idem habitus, ac}

_Stibii

_Tartarifati,

DcSibio _{7Artarijato. iß}

deflillata in calore medio folvit _{ponderis fere} ^ö> hoc

efl _{feptem afies in lothone, & dein erque clara &}

colo-re _{privata , ac antea , manet.} Signa acidi abundantls

perquam debilia praebet. Alkalia

&acidum

vitrioii

eadem

procreant phamomena, quae in§.

praecedente defcripfimus,

fed hac tarnen cum differentia,ut paullum parcius &fegnius

prodeant, nulkeque oriantur

figurae folares.

Solutio _{primae co&ionis fufco-}

_rufefcit

_&magis

_adhuc

lixivium _{magiftrale. CaufBe inquirend^ ergo paullum aceti}

deftillati & _{puri inftillatum fuit, poftea vero unica gutta}

lixivii

_{phlogifticati}

_addita,

_{qua momento}

_coeruleus

_prodi¬

bat color. Sine acido ferrurn heic delitefcit, nam du¬

plex requiritur adfinitas, ut alkali

decomponatur

phlogi-fticatum. Plura fine dubio lixivia ultima, rufa,

tena-cia & _{aegre cryftallos deponentia,}

_ferro

_{dephlogifticato}

fuas debent _qualitates.

Unde in _{prsefenti cafu adveniat hoc metallum, non}

dum fatis patet. Cinis clavellatus in vafe quidem

fer-reo ad ficcitatem coquitur,fed _{cremor tartari in ahenis}

purificatur aeneis. Praeterea

alkali

tartari albidum cum

pulvere Algerothi in vitro co&um, tin&uram

itidem fufco rufefcentem dedit

Medicamenta heroica in manu

_{imperiti funt}

_inflar

. ' . , v t -t ; O 1g* • _J .r . • . . -. . . • - . . ' „t_ii . •V-'«" :\ ..' . A>( i i .

'g