Disquisitio chemica de confectione aluminis, quam, consensu amplis. ordinis philosophici in regia academia Upsaliensi publico examini submittunt ... Torbernus Bergman ... et ... stipendiarius regius Gustavus Suedelius, Westmannus, in auditorio Carolino ma

DISQVISITIO

CHEMICA

DE

CONFECTIONE

ALUMINIS,

QUAM,

CONSENSU AMPLIS. ORDINIS _PHILOSOPHIGI

IN REGIA ACADEMIA UPSALENSI

PUBL1CO EXAMINI

Mm.

_TO

_RB

_{E R}

BERGMAN,

.mateiematum et fhilosophue Naturalis _{Adjunctus, Academijs imp*}

n, c., regime Scientiaiium Academi^e _{Stocrholmensis}

,

SoCIETATISqUE Reg.LoNDINENSIS meMBRUM,

et STIFENDIARIUS REGIUS

Gustavus

_Suedelius

, tVESTMANNUS, IN _{AUDITORIO CAROLINO}

MAJORI,

;

DIE I

_APRIL1S,

_{ANNI MDCGLXVII.}

Horts Ante Meridian .

UP SA L I _JE,

Litteris _{Joh. Edman, Reg. Acad.}

Typogr.

Jntrandum

_efl

_in

_{verum naturam,}

_©*

_penitius

§ I.

atura_{perexiguatn aluminisnativi}

prseparat

quan-titatem,quee heterogeneis varie mixta,

pul-veris _{pruinaj vel plumarum inftar, fuper mi¬}

neras fatifcentes non

numquam éfftorefcit,

ra-ro _{cryftallina occnrrit. In}

./Egypto, Sardinia,

Bobemia tf), _{Lapponia aliisque locis, tale interdum} repcritur, quod aquis atmofphtericis ablutum, aliquan-do in fontibus _{cölligitur. De thermis faltem} Bathoni-enfibus narratur, casdem alumine eile _{inquinatas c). Quo}

igitur parcius hoc fal fponte generatur, quoqtie cre-brior _{hujus ufus, eo etiam majorem}

rfequirit attentio*

nem _{ejusdem artificialis confectio. In}

Pharm.acopoliis yaria alnmen _{ingreditur medicamina. Talia Tunt Se¬}

rum _{aluminofum, Aqua aluminolå Bateana,}

Coagulura

aluminofum, Lapis medicamentofu? r/), Pillulee

alumi-minofte, Bolus

_{rtypticus*-),}

_{Aqua ftyptica, Pulvis}

ftypti-cus/j, Collyrium aluminofum, Gargarisma

_adffringens

g), Alumen faccharinum, Emplaftrum de fpermate

ra-narum, Menftxuum _{pro eflentia dulci, Lapis Ophthal»}

micus, Liquor ftypticus Weberi ü), & _{qute funt}

reli-qua. In artibus quoque frequens hujus falis eft ufus. Papyro aluminata: infervit, pollin&uris, argento

deal-bancio, _{opufculis inargcntatis, &fexcentis aliis. In}

chro-maticis fummce eil _{necefütatis, & materias tingendas}

A

pras-c) Pharm. Mtaålana LondineH* a) E. Bertrand, Diet, Oryct♦

tvm. I. _p. ij,

/;) Celeberrhni Prof, Waixerii Mineral, _{p, 161.}

c) CArtheuser, Hydro1. p.

d) Pharmacop. Lonäincnfis,

fi.

/) Pharm. Edinhnrgenßs.

g) _{Pharm, Pauperum Edinbf}

DE CONFECTIQNE

prseparando, &

coloribus

aptum

prarbendo

fundämen-tum. In conficiendo ccerujeo Berolinenfi impcdit, ne terra martis, acidis folubilis, prsrcipitetur.

Reliquis

e-numerandis fuperfedeo. §. IL

Magni igitur

interefi,

ut non tantum

noftris

fuf-ficiat ufibus _quantitas

_confectionis

_annuse,

_Ted

_etiam,

ut redundans ac fuperflüens in _{exteras exportetur oras.}

In Svecia _{jam conficiuntur Pex}

_{miliia circiter}

_tonnarum

quotannis i), quarum

major

pars

intra

regnum

con-lumitur, adeo ut partim exteris divendatur.

Certe

tan-ta _{gaudet patria}ininerte

hüjus

quantitate,

_nt

F.uröpäe

fere

toti, aufim dicere, fuffectura

eilet, fi filvse

deerefcentes

finerent. _{Jam vero cum &}

_{turfa & lithantraces}

eidem

inferviie _pofTint

_fini,

_imrao

_ipfe

_fchiftus

_accenfus

arde-at, & praeterea vix

ulium

fit

dubium,

quin

b

sc

mate-rise_{apudnos pknibus}

_reperiantur

_locis

k)}

Ii

debitaqute-rantur cura, confeciiu aiuminis non

modo

non coar-clanda, fed jure adhuc

augenda

yidétur.

In Svecia _{quinque inftru^lse}

_funt

_officinse,

_huic

fali

producendo deftinatae.

AntiquiRlma

&

maxima

Tita effc

in Scania ad Andrarum*_viginti

_dnobus

_alienis

_prsedita.

Schilti

_{ftratumTinbgni}

_jgaudet

_profundo.

_{Ad Låvert}

_in

Smolandia efl alia, quatuor

podidens ahena

dupla,

prarter

unuro purificationibus

dePcinatum.

Schiftus

_ex

Ölandia

apportatur.

Quodlibet

ahenum

quotannis

trecentas

cir¬

citer tonnas producit. Tres

reliquse

ad

Veftrogothiam

perti-i) Tonna aiuminispondere 340 requiratur quantum facile

prjefta-libris _{acqunlis eft. tur.}

k) In Scania carbones fofliles In Veftrogothia ad Multorp duo

ad Boferup, Gåfebäcfe, Pålskop et vidi tfrata lithantracum.In

Kinne-Quistofta inventi funt. Primo e me- kulle fragmenta quoque vifa funt moratis loco _{quotannis 120q cir- a Lib» Barone S. Q, Hermelin,} citer tonnae franguntur, Majus ii

ALUMINIS 3

pertinent.■ Prima ad Oltorp, in

paroecia'Dimbo

,

tria

habet ahena _{fimplicla & mineram invicinia}

_/)«

_Secnnda

ad Kafvelås _{quatuor abenis fimplicibus}

_inftru&a.

_Mine¬

ra _quarta milliaris _parte

diftat.

_~

Tertia

ad Multorp»

ubi duo fuht ahena _{limplicia & minera in vicinia,}

A-lienum _{quodvis (implex centum}

_circiter

_tonnis,

quo-vis anno, conficiendis par cenfetur in VeArogothia» Praeter nominata, tria alia loca aluminis coficiendi jure

munita funt. Nimirum Liung Oftrogothiar, Garphvtta

Nericia: & Honfater in Kinnekulle. Officina

Garphyt-tenfis anno pra?terito fundata &

decem ahenis

dupiici-bus accommoda fuit. HeiccoRqra turfatantum

vellithan-tracibus _{peragenda.Minera quartana}

_{milüariipartem}

_abeft.

Experimcnta parva cum hoc

fchifto

inftituta,

alumcn

reddiderunc excellentiffimum,.omni deditutum martiali,

Romano colore _{fimile, vi} vero &: efficacm longe

pras-flantius. Heic coclura ipfo fchifto tentata fuccedit.

Plerasque e memoratis

officinas,

qua

debui,

atten-tione vifitavi, cumque fimul animum

fubicrint

vari# animadverfiones chemicae, easdem jam public! juris

fa-cjd, ut, fi quid utile

contineant, in

publicos

conver-tfjtur ufus.

§• HI.

In _genere

_notandüm

_{eft eandem fere}

_methodum

per totam adhiberi Sveciam.

Minera in

parva

diffrafta

ffüftüla uftulatur, aqua elixatur, hrec coquitur , refrige- « i a_tur, crydallifatur,

cryftalli

purificantur. Ipfe fchiftus

_n

argillaceaf eft natura, marte

phlogifto

&

acido

vitrioli

plus minus

imbutus,

principia

tantum

falis

defiderati

A 2

con-/) In parte lecunda colleclionis, hie. error inde forte oritur, quod '

Svaußcifimlingar vocatse,Oltorpen- Oltorpenlisafamilia Menzeriana

pos-fis in _{paroecia Aklinge fita dicitur, fefla fuit, ad quam quoque preedium /}

j

6c praeterea officina aliaTidaholmen- Tidaholm in Aklinge pertinet.

Iis' _{memorätgr in Dimbo. Duplex} ClV y,rT).

4 DE CONFECTIONE

continet, non vero alumen _{perfe&um, hoc enim} fubip-bs _{operationibus generatur. Totum igitur in eo}

conii-Eit _{artificium, ut partes conEitutivas, pro diverfa}

mine-rarum _{indole, convenientilllme extrahantur &}

combi-nentur, _{omniaque fuperftua} vel heterogenea (eparentur. Sequentes in hunc finem operationes chemica?

plcrum-que adhibentur: uEulatio, elixiviatio, infpiflatio.,

clutri-atio per_{fubHdentiam, cryEallifatio, & purificatio varic'}

inEituta. Prias _{vero, quam häfce examinamus,}

qux-nam fmt aluminis _{partes necedarise,}

hujusque falis ge-neraliorcs diEerentias confiderabimus.

§. IV.

Alumen eE fal medium _{terreEre, conEans acido}

Vitrioli, aqua & terra argillacea. Quod ad acidum

at-tinet, nullum eil: _{duhium, quin vitriolicte fit natura?,}

nam cum _{phlogiEö rite traclafum}

fulphur generat, cum

alkali fixo _{vegetabili tartarum vitriolatum,}

cum alkali volatili fäl ammoniacum _{iecretum, cum metallis}

vitri-ola, cetera. _{Spiritus aluminis concentratus in frigore}

quidem cryEallos deponit, eis, qua? in oleo vitrioli

for-mantur, diffimiles, ha?c vero _{difcrepantia particuiis} ba-feos volatililatis örtum debere videtur _??t).

Aquam compofitionem intrare _{probat genefis, in}

Igne

fluxus, aluminis uEi reEitutio, & ipfa denique

å-nalyfisu)>

ßafin aluminis finmam nonnulli calcaream eOe

crc-diderunt _{o), hanc} vero fententiam fundamento _carere,

plures evincunt rationes. 1:0 Calx acido vitrioli foluta

felenitem _{(non alumen) generat 2:0 terra aluminis}

cum acido nitri nullum format _{phosphorum Balduini:}

cum

vi) Conf. Celeb. Domini Prof. _{nqu£ fettiitmciam fcrupulosque}

du»

Waii.eru Chem* phyfi tam. JJ» os, terra? drachmas duas»

JM7- ^ 0) Geoffroi, Mm> de i JLc*

11) C. Neuman ex una aluminis a farit_17^7.

ALUMiNlS

cum acido falls nullum fal ammoniacum fixum: nec

cruda, nec calcinata, fpiritum urinofum e fale

ammo-niaco _{expellit; calcinata non incalefcit cum aqua:} cau--fticitatem falis alkalini non _{äuget: cetera/>), quibus}

omnibus a terra calcarea differt. Cum _{argilla quidem}

colliquefcit, non tarnen ideo gypfea indoles eidem

tri-buencla, namacidis lolvitur, & cum alkali fixonon vitri-ficatur _{q). Nec vitrificabiiis yocanda hxc bafis acidis}

folubilis: nec metallica, uti e fimiiitudine aluminis &

vitriolorum concluflim eft r), nam _{phlogifto addito} nullus eandem reducere _{potuit. Propius ad indurabiles} accedit _{f), & nihil aliud eile}

_videtur,

_quam

_puridirna

argilia, nnm & fingi

potefl,

& polituram admittic fic-cata, _igneque eo ufque

induratur,

ut ad chalybem

fcintillet t). In regno minerali heterogeneis-adeo

inqui-natur,ut non poflit nonvarias

diflerentesque

_induere

fpe-eies, interim tamen acidis a plerisque feparari poteflu).

A3 Si

p) Mar^gpaf, Mem. de /' Acu- Macquer multis rationibus nuper

demie rt Bedlin *7/-/, p, 43,feq. evicit eam vernm effe aigiliäm, o-q) Marggraf, /. c. p. 49- mi1' heterogeneo liberatam. Conf»

rj BaroW, Mem. de /' Accide- Öictionnire de Chymie articulosque

inie a Paris. A/an & Argi/e.

/*) Di". Pott* terrairt aluminis 0 Ds. Brandt, Ad, fiockb. lipn tamquäm argillarci ipfnm, fed 17)

P-ut ejuspföducUtmrefpicere videtur. *0 Geoffroi & Heii.ot primi

Litiog. I. p. p. Argilla? Coloni- ex argilla oleo vitrioltbafin

aluini-enfis und* uni affudit Marggraf nis extraxerunr. Vide Mem. de Ac.

oleivitrioli unciam utiärn cumdirni- « Paris pp. Poftea Pott eoderh

dia. Dein äd ficcitatem'deftillavit & medio alumen obtinuit.Lithogeogn,

1-eiiduUm bené elixatumflecatttmque tom. T.p. p,

leperiitdrachrnarum quinque & du- Dein Marggraf generationertl

orum fcrupulomm. Hoc acidis_non hujus Talis multis experimentis

illu-lolvebaturcohaeréntia Carebat, & ftravit. Mem. de /' Academiea

Ber-cum alkali fixo in vitrum abibaf. linijjpp. 31-66. Tandemque

MAC-Hincconcluditargillymcompölltam quer hane rem variis dilucidavit

effe terraaluminis & fubtiliflimo obfervationibus. Mm, de i As, a

6 DE CONFECTIONE

5>i _{prasterea e filicibus x)> magnefia y), arböribusque}

fubterraneis a), alumen quoque produci potefl, hoc nihil aliud indieare videtur, quam argillam, compofi« tionem herum corporum _{plus minus ingredienrem.}

Hifce de alumine in _{genere pramiflis ad diyerfas}

hujus falis fpecies progredimur.

§• V.

_

Alumina faftitia difFerunt ratione _{minerarum, e} qui-bus eonficiuntur. Has nonnulii _{diftinguunt in terreas &}

lapideas. Hinc ortas putantur denominationes: alumen.

iupeum & rocb&, quibus auåores indicatum voluerunt

fal e minera dura _{produTum, quaravis & alii eadem}

nomina derivent a Rocca Syrice _{/?), alii vero a}

ma-gnitudine cryftallorum, e rupe quafi excifarum. Afl hifce

evolvendis non immorabimur. Permultum vero intereO: naturam minerarum confiderare, _{nam hinc heterogenea}

alumini _{immixta,qua maximum partem,(unt deducenda.} Hoc _{refpe£tu duplicis praseipue generis funt, nliceenim}

omni, (altem _{quod (enfu} pereipi poteft, martiali carent.

Talis_eftargilla

_{rufefcens, indurata, acidoque}

_vitrioli

im-buta,exquaadTolfam alumen conficitur_{Romanum.For¬}

te etiam huc _{pertinet minera terrea &albida, quas ad} Solfataram adhibetur _{£), aft neque hane, neque fal}

ab eadem _{produftum, huc usque examinare mihi lieuit.}

Alias

-ä_{) Terra e liquore filicum}

pra?-. rt) Leibnitii _Protog. p. qj.

eipitata exemplum efto. Upflalluiug Confiat aluminis caquendi artemvix

til Mineral Riket _{p, nj. trecentis abbitte annis, a Rocca}

Sy-y) Pott (Lithog♦ IL p. 7O ridr in Europam rediijfe, ( unde a

Magnefia calcinata, oleo vitrioli in. lumitiis Rocca, non intellecia _vulgo

fufn, eli^ivctaquecryftallos aluinini appellatio) atqne in Itatia primum

omninofimiles _{produxit,qua?tamen exercitam firius in Gcrmamnm pe.}

in _{igne vix efFervefcebant. netrajje„}

ä>, In Bohemia & Haffia ex ar* _{b) Nollet, Memoir♦ de l' Ac.}

boribus fubterraneis alumen coli* n Paris♦

7 Alice minera? _{pyritacete &}

_bituminoPae,

_ferro

_fcatere

To-Jent. Tales funt piera?que & fverhicse & exterte, qux

alumen vitriolo plus minus contaminatum

prabent/

Ad auferenda heterogenea immixta va«ria in

ufu

funt additamenta alkalina. Hinc, fi adjiciatur alkalifixum

minerale, in mafla falina

tandem reperietur

fai

mirabi-le Glaubcri; fl alkali fixum vegetabile, tartarus

vitriola-tus; fi urina, pro

ejusdem varietate,

fal

ammoniacuni

Teeretum, fal microcofmieum, felenites,

äliave falia; fi

calx, felenites vcl gypfum,

Hifce

perpenfis, in aprico

efle

crediderim, innumeras fere varietates aluminis oriri

pofie, tam

diverfitate

minerarum,

quam

quantitate Sc

qualitate

additamentorum,

ut

alias minoris momenti

eauflas jam filentio pra?teream.

Itaque circa

ufium

hujus

falls multa

opus

eft

cir-cumfpedione.

Si enim

in

l&tiori

quodam

rubro

colore,

loco aluminis Romani, adhibeatur aliud, vitriolo con¬

taminatum, inde fitobfeurus Sc

fplendore privatus, fine

dubio a terra metalliea. In coloribus natura? faponaceae alumen conftanter ufurpatur, materias tingendes

prae-parans, non tantum

immunda

Sc

pinguia

auferendo,

fed etiam poros jufte aperiendo. Prarterea,

filtern

qua

partem,

decomponitur

alumen,

ejusdemque

tenerrima

terra particulis

colorantibus

aptiffimum

prarbet

funda-nientura. Romanum, omni privatum martiali,

lon-ge albidiorem

pöflidet

bafin,

quam

ullum

aliud, & hanc

ob caulfamomnibus _{perfectioribus}

_rubris

_flavisque

_colo¬

ribus neceffaria, exoepto confummatiflimo

conchyliato,

qui a calce

flanni

fuam

mutuatur

foliditatem.

Figura

cryftallorum,

pro

diverfitate puritatis

Sc

cir-cumftantiarum, mukum variat. Plerumque odtohedra,

angulis

truncatis,

perhibetur,

faspius

vero

eandem

de-preflam

inveni,

margine in

trapezia

vel

triangula

di-vifo. Interdum ipfara

compofitionem

ex

filamentis,

mar-8 DE C0NFECT10NE

1

margini parallelis, clare dillingüere licet b). Alumen

glaciale vocatur, fi magnis pellucidisque fruftis conftat.

Gravitas _{fpecifica ex allatis rationibus valde}

quo-ue difcrepat. _{Hoc candem habet c), illud 2,125}

aliud aliam.

Eodern modo _{comparata efb qnantitas aqua:, huic} fali folvendo _{necefiaria, fed prarter}

_heterogenea

_immlx«

ta hcic etiam caloris _{insequalitas & aqua: indolcs} dif-ferentias cauilantur. Ut folvatur _{unica pars aluminis,}

quidam in temperier 10 vel 12 graduum

thermome-tri _{fvecani, 3^ aqute requirunt e)\ nonnulli in tem¬}

perie 4- 3^, 14 /); »Iii in temperie +• 10, _{34^- aqua:}

partes g). Examine inflituto, quaque decet attentiorie iterato, aqua deftillata & alumine puro _Multorpenfi

be-ne ficcato, in _{temperie 4-15 graduum tres menftrui}

partes uni folvenda: fufficere comperi.

Hifce confideratis facile _{percipitur, quam} necefia-rium artibus fit _{probe explorare alumen}

_ufurpandum:

quanta a medicis prtefcribi debeat prudentia: quantain Pharmacopocis fit confufio, cum in quibusdaro alumen crudum, album, _{vulgare & glaciale, itemque} Romanum,

rnpeum, rubrum & rocha: pari paflu ambulent h), in

aliis

/>) Microfcopia oftendunt ery- örtum, parum a conglaciatione

dif-ftallorumcompagem eflp filamento- ferre, iilamentaenim glacialia

{imi-Tam. _{Quilibet cubus falis} commii- üter certum adfectant Iitum, nili

nis conftat fex _{pyramidibus quadri- hhpediantur inter fe invicem}

angu-lateribus, quarurn apices in centro los 60 graduum formantia,

concurrunt. _{Qtnrvis pyramis efl: c) Musschenbroek.}, f'typen.

cava & _{impletur aliis eontiuue mi- d) Eller, Memoire? de /' Acad*} «oribus, adeo ut una in alteram a _Berlin, z750^

intrudi queat. Latera vero cujusvis e) Eller /. c. p. 74.

pyramidis triangulariacomponuntur f) BoERHAAVE,G&«wfMew.i.p.

filamentis, bafibus parallel». Alia g) I. R. Sfielman, luft. Cbemioc

falia alio modo conftruSta

inveni-untur. Hincnon immerito _{fuspicör l>) Pbärmacopcea IVirtctibergica.} cryftallifationem, quoad figurarum

ALUMINIS

aliis vero, nulla fere diftin&io. Pra?terea notum eft, ä-lumen _{vulgare interdum arte}

_tingi,

_{ut Romanum}

men-tiatur.

§- VI.

Minera _{friabilis, & phlogiftoparum inquinata,mox}

elixari _{poteft. Hoc quoque}

_modo

_{Puteolis fit. Curia}

vero _plerumque pinguis vel dura

fit,

prseparatione

e-get, ut aqua penetrari queat.

Hoc Freyenwaldae

in Mar-chia media, ad Alt-Sattel in Bohemia, & aliis

quibus-dam locis, eo obtinetur modo, ut minera accumukta

libero aeri_{objiciatur,usquedum Iponte}

_fatifcere&

_pulve¬

re falino efflorefcere incipiat i),all cumhacvia plerarque

fpecies longius requirant tempus,

relolutio

vulgo ignc

efificitur, vel faltem inchoatur. Ut vero macra vel pin¬

guis

efi:,

diverfo

quooue

uftulatur modo.

Ad Tolfam,

pon procul Centumcellis, minerae

frufta haud

aliter, ac

lapis calcareus ufta, pluribus locis accumulantur,,

cumu-li fbflis _{cinguntur, & pluries}

_quovis

_die

_aqua

irrigan-tur, usque dum efflorefcant k). Hane methodum ad Ljung quoque cum

fucceflu

frequentari

fuspicor,

ubi fehiftus fere _{dcph&yisov. Ceterum Svecica minera, ple¬}

rumque & dura & pinguis /),

fequenti modo

pene-trabilis redditur. _Super

_{virgularum feriem}

_accenfam fchifti fruftula fternuntur _{(löpes fvart materia), qua?,} virgulis

combuftis,

tegitur

fruftis

antea

uftis

&

elixa-tis _{frod materia). Talia fucceflive ponuntur ftrata}

al-terna, ejus crasfitiei, eisque temporis intervallis, ut ig-nis fuftentetur, totaque mafia bene inealefeae fumetque,

B noa

i)J. C. Zimmerman,Grundfatze deftillatione reddit,typographiislive

der Chemie,xvoeyte bandp. 114$- dubio utile. Hic deinde forfan

elixa-11J4. ii poteft, qui vero coflur* inier«

k) Diltionaire dt Cbymie, arti- vit, igne aperto ouitte ainittere

ni-sie AJun de Rome. detur acidum,

IO DE CONFECTIONE

nön vero in _{flammas erumpat. Oclo cireiter ftracis}

po-litis, juxta hane feriem alia parallela fimiliter incipit, &,

hac _{cotnpleta, tertia, & ita porro, usque dum} magni-tudinem juftam obtinuerit cumulus ('Fyr). Semel

uftu-lata minera cantum adhuc continet materia? inflamma•

bilis, ut aqua parum valeat, bis vero vel ter igni ex-pofita liberalius defiderata probet principia, immo

lu-cro _{iteratur, usque dum tota in pulverem fuerit reda&a.}

Experimenta huc usque deflderantur, quibus certo

concludi _{poflet, utrum uftulatas prtsferenda minera fa*}

tifcens, nec ne? _{Quaque methodo utrumque optime} conficiatur?* Talia _{plures requirunt annos, utiliflima}

tarnen forent _{Halurgias. Optanda pra?terea funt} eviden-tiora uftionis _{flgna, confueto cuidam tempori plerum-.} que adftri&ae, quibus tuto bina extrema evitari

pos-fent, alterum nimirum, dum debiliori _igne

infuffici-enter _{praeparatur minera, alterum vero, dum}

igne,ju-ftovehementiori acidum _{expellitur neceflarium, vel}

fru-ftacolliquefcunt

& femivitrificantur. Hasfcorias (Stekar,

kalf^ar) aqua penetrare

nequit, adeoque

in officinis

inutiles funt & iure _{rejiciuntur»} §. VII.

Minera, natura vel arte _{penetrabilis, åqua}

circum-datur, ut _{extrahantur, principia falina. Hoc. Puteolis}

co-modiflime _{peragitur, nam ahenum plumbeum, in ter¬}

ra defoflum, _{minera impletur, & aqua adfufa, calore}

foli, qui heic + 46 gradibus eft acqualis, aluminofo

in-figniter locupletatur m). Ad Tolfam ahenis minera in-jicitur calcinata, & aqua adfulacoquitur. In noftris

offi-cinis elixatio _{frigida inftituitur. In receptaculis ligneis}

(materie-kar) hoc fit. _{Aqua mineram} certo tempore

lavans ahenis infunditur &co&ura _{fpiflatur. Dolendum}

vero eft hafce _{operationes confuetudine plerumque regi,}

adeo ut _{aqua, confueto tempore, mineram circimdans}

idonea

ALUMINIS ii idonea habeatur cc&ioni. Eodera modo _evapcratio

cer-tis horis vel _fignis

_fallacibus

_{adfiringitur.}

_{Heic (olo}

guftu, iilic ovo natante, lixivium

cryftallifandum

pro-batur. _{Jam veroquam ineptus gravitatis}

fipecificarexplo-rator fit _{guftus, quivis}

_videt.

_{Ovumquoque, pro}

diverfa

estate _{calorequeatmofphaera, pondere variat, adeo ut}

_hac

methodo vix tuto_{judicatur. Ovi recentis gravitatem}

ipe-cificam inveni _{1,031. Si tale in lixivio natet, de}

evapora-tione tarnen nihil certi concludi _{potefi, nifi fimul}

obfer-vata

_magnitudine

_partis

_emergentis.

_{Bilance huic fini}

accommodata _{negotium felicius peragitur. Scilicet pon¬}

dus _{aquae pura lagunculam vitream}

_{impientis, in}

_64par¬ tes _{aequalesdividitur, quarum}

_{quarlibet nummulus}

₍

pän-ning) vocatur.

Superpondium

lixivii a^qualis

volumi-nis nummulis menfuratur, & in aqua foluta indicat »),

Hocmodoeruatur minimalixiviigravitas, co£tione

dig-ni, & fpiffitudo

cryfiallifötioni convenientifiima

,

quibus

experientia cognitis,

fuccini

frufta

diverfa

gravitatis

fpeci-ficas facile_{eliguntur, Sc}

_{eidem adaptantur}

_fini,

_quippe

_quae in

_praxi,Tunt

_{commodiora, &aeque}

_fere

_certa,

_fi

_rite

ad-ornata. Horum duo requiruntur, alterum _pro explo-rando lixivio, co&ura idonco, tali infiruåus gravitate,

üt injufto debiliore fundum petat, alterum vero fua

füb-fidentia_{evaporationem}

_{infufficientem indicans.}

_Lixivium

coquendum

quatuor

{altem

nummulis

aqua

gravius

fit

o-portet. Alias vix opera

pretium.

Cryftallifandum

vero

viginti

fex

minimum

contineat.

Aft,

pro re

nata

hsec

computatio nonnihil

variare

potefi.

Ut, quantum

fieri

potefi:, ligno

parcatur,

cura

eft

maximenecefiaria. _Magni

_igitur

_intereft,

_ut

_lixivium,

an-B 2

tc-«) Ds. Faggot talem bilancem

pondere

aqux pur«

in

100 partes

(lutvigt) defcripfit in Act. Stockh.

diyifb.

12 DE CONFECTIONE

(equam co&urae fubjiciatur,defidcrati falis principia large contineat, quo enim ditius ahenisj

infunditur,

eo ctiam

minori _{igne juftam adquirit}

_{faturationem.}

_{Si igitur aqua,} mineram _{lavans, ejusdemque particulis folubilibus}

gravi-data, confueto infufionis tempore transaåo, nihilo mi¬

nus_{juffo debilior reperiatur, nova addideberet materia,}

qua tolli poilet defedtus. Pr^terea lixivium , longioribus

anfra&ibusereceptaculis elixationis_perputeum(lut-brunn)

in ahena _{deduåum, & motu, &: fuperficie au&a, magis}

vaporat,

fortiusque

redditur. Huic quoque

fini

inten-fior caloris _{gradus infervit. Hinc,ut fchiftus uftus, adhuc} ealens _aqua:

_injiciatur,

_{quod etiam}

_fit

_ad

_Tolfam,

_valde

neceflarium duco.

Tria h«ec media _{pro re nata convenientiffime}

ndhibeantur. Quod vero ad frigus attinet, _eodem

fu-f)erHuum

icet _faturata,

aquofum

_{in glaciem}

auferri

_tarnen

neqi^it, cum aqua,

_{facile convertatur.}

alumine

§. VIII.

Cryflallifatio varie inftituitur. Ad Tolfam lixivium

fbiffatummox_{inreceptacula lignea}

defluit,ut

_{heic cryftalli}

aeponantur, qua: non polfunt non multa fcatere terreftri materia. Hincalumen Romanum_{faepe ultra quintampon*} deris _{partem terra rufefcente' inquinatum reperi.}

Puteo-Iis _{lixivium,calore naturali digeftum, in fuperficie} cry-ftallos _{format, qua: colle£ta: in receptaculo conico}

lapi-deo, _{aqua calida iterum iolvuntur, & ibidem denuo}

cry-ftallifantur, evaporatione, naturali calore, pera&a.

In noflris officinis _{duplex inflituitur cryftalli/atio.1}

Lixivium fatis Collum _{per canales in frigidaria (Sval-ka*} ren) _{fluit, ubi, inträ hora: fpatium, per fubfidendam}

heterogeneis

craflioribus liberatum o),hincin rcceptacula

cry-o) Ex fedimento terreftri & vi- fn&itia _{(Rödfärgs),}

ALUMINIS ₁₅ eryftallifationis (Saffians karen) immittitur. 03o vel

de-cem_{interje&isdiebus,}fuperftans_{aqualixiviofa exhauritur9}

remanentibus _{cryftallis, qua: plerumque parva: &}

irnpu-rx _{(Saffian) latera}fundumque incruftant. Hocce alumen

aqua lavatur, &, heterogeneis externe adhaerentibus

fc-paratis, aqua pura calida

folvitur,

prsecipitantia alkali*

na adduntur, _rursusque

_{cryftallifotio}

_per

quatuordecin®

dies inffituitur.

*

Tempus,

Cryftallifationideftinatum, (ine

detrimen-to coar&ari _{pofle perfuafus Tum. Namque experimentis}

pluries repetitis conftanter inveni,Jixivium jufta:

fpiffitu-dinis, inträ viginti quatuor horas, omne

fere deponere

alumen, _{quodfine ulteriori evaporatione amittere}

poteft,

adeoque

tribus transacfis ny&cmeris, vix, acne vixqui-dem, ullum _{prascipitatur fälinum. Ratio quoque in} a-prico eft. Lixivium eis liberatum particulis, quas unicc caloris _{ope fuspenfas tenebat, reliquis retinendis}

fölven-disque

lufficit, usque dum denuo evaporatione

fpidetur.

Contra, diuturniorlixivii inreceptaculis mora, varia

ad-fert incommoda. Si acidum in eodemabundat, hoc cry-ftallos _{adgreditur, iterumque}

_refolvit.

_Practerea

_cryftalli

magmate vitriolico, vel ab initio

admixto, vel fub

quie-te _generato,

_fundumque

_lenfim

_petente,

_{contaminantur}

& _perduntur»

§. IX.

Heterogenea alumen contaminantia,

funt vel

craffio-ra & _{terreflria, fola} fubfidentia _{feparanda, vel}

fubtilio-ra, acida, vitriolica & _pinguia, qua:

difFicilius

purifica-tione inffituenda auferuntur. Alumen Romanum fi

fub-fidentiafuperfluojprivareturterreftri,muIco

foret

melius,

ftcum lixivium noxiisfubtilioribus heterogeneis_careat, omnis _negligitur

_purificatio.

_Innoftris

_officinis

_hxcopera¬

tio_fequentifit

_modo.

_Cryftalli

_primae

_{lavantur,aqua}

_pura

14

DE

CONFECTIONE

viva, vel lixivium falis cujusdam alkalinifixi addicur.

O-limurina fcre _{ubique in ufu fuit, jam vero alkali fixuna} locum_{ejusdem plerumque occupavit. Acidum abundans}

cryftallifationem impcdit, nam cxperientia noturn efl:,

alumen in acido vitrioli _{facilius, quam aqua, folvi.} Vi-triolum alumini admixtum in arte tin&oria laitiores

co-lores_{perdit<§. V.),&prstereavitriolum hoc martis,}

mag-ma flavefcens continuo _{deponit, quod cryftallorum in¬}

träns _{compofitionem, easdemque involvens, ufui} inep-tas reddit. Idem fere valet de _{pinguitudine, quas tarnen}

prsterea obftaculum efl cryllallifatio.nis. Hzecce vitia ut avertantur, diuta addüntur alkalina. _{Superflunm acidum}

hoc mcdio facile _{faturatur, pingue}

_eodem

_evanefcit,

ip-faque terra metalliea leparari credita efl: p). Quod ad ul¬

timum attinet hoc _{experientiae nullo modo congruit.} Muitainftitui tentamina_{pluriesque repetii, ouibusOmni¬} bus _{plene convictus Tum, terram aluminis}

_alkalibus

addi-* tis

p) Videatur tabula affinitatum dont _{labafi efl terreufe. Iis doivcitt} Domini Geoffroi, Mem. de/' Ac. _par confequent, ß _{on en} »tele dans

(i Paris _{ijig. uneliqueur}

,qui tienne endijfolutioti

Macquer, ChymiePraciiquetom. Vune ou /'autreefpece decesfels, de-I. f. 21. Ily a toujours avec alun compoßr celui, dontlabafe efl

mctal-unecertaine _{quantité de' vitriol oud* lique,plutot que celui,dont la bafe efl}

autres matteres_{falinesminerales,qui terreufe. C'efl ce qui arrive dansutt}

font obftacle aJa cryflallijation fa* V dijfolution d'alnn & de vitriol. La

empcchent d'etre pur. C'eflpour en partie metallique deee dernier efl fi-feparercesmatieres, qu'on mele dans paréde fon acide par les alkalis- -

-les eaux _{chargeés d' alun, wie cer- Mais ilfaut avoir attention de}

nepas taine _{quantitéde lejfivc d' Alkali fi~ ajouterunetrop grande quantité:}

au-xe, oud' urineputrefiée, laquelle con- treuient taut ce, qui excederoit la

tient _{heaucoup d? Alkali volatil.} Ces dofe necejfaire pourdecompofer ce, que

Alkalis ont la _{proprietéde decompo- la liqueurcontientde virrioliquc,}

agi-fertoutes les filsneutres,quiontpour roit fur V alun & le deccmpoferoit

bafewie terre abforbante,ouunefub- _aufli. C, E* Gellert,

Metallurgi-flance metallique, & de decompofer fihe Cbimiep, iß o, eindem infltC plusfacilementceux,qui ont pourbafe tibiain.

ALUMINIS

tis _{prius, quam}

_{martialis vitrioli,}

_e

_folutione

prseciplta-ri. _{Itaque additamenta}

_{ufitata, vitiis}

_e

_vitriolo

tollen-dis _{imparia funt. Sed nec incommoda e pinguitudine}

perfecle auferunt, nam pingui unitum

alkalf

fubftantiam

generat (aponaceam, quae in aqua

facile folvitur, cidera

intime adne&itur, & per totam mallam diflributa iplas

ingreditur cryftallos,

qusehinc,

tempore

quodam

trans-a&o, flavefcunt Sc rancidum produnt pingue. Ad acidum

abundans frenandum non immerito _{quidem adhibentur}

alkalia, interim tarnen hoc _{ipfo alumen} purum

nonobtinetur, (edfale peregrino, _pro indole

additamen-ti _{diverfo, plus minus mixtum (§. V.). Praeterea multa} opuseft cäutione in adfundendo lixivio alkalino, nam Ii

vel minimum ultra faturationem _{inftilletur, quidquam} aluminis _{decomponitur, Sc hujus portionis terra fundum} verfus ruit.

Ex hifce colle&is fatis _{fuperquc patere}

_crediderim

additamenta, hucusque ufitata, non tantum non

pracfta-re effeclus _{defideratos, Ted etiampro circumftantiis ma¬}

gis minusve noxia efle» Hinc quoque nonnulli

officina-rura _{magiftri, longa edo&i experienlia,}

_eadem

omni-110 _negligunt.

§. X.

Quomodo igitur

avertenda

vitia in §, prtrc. memo-raia? In variis noftris officinis fola iteratione folutionis

& _{cryftallifationis eadem tollere conantur. Experientia}

quoque feftatur lixivium, alumen & vitriolum viride

continens, & eo usque fpiflatum, ut recens fuftineat

ovum, in

_frigore

_parum

_{vitrioli deponere. Quavis igi¬}

tur_{cryftallifatione multum feparatur heterogenci, &}

o-perationis repctitione tandem elegans obtinetur alumen. Aft cum hac via _{plus ligni}

confumetur,

_longius

tempus,nec parumlaboris requiratur, varia inftitui ten¬ tamina, ut methodum inyenirem, qua Sc

perfe&ius

Sc

facili-i6 DE CONFECTIONE ALUMINIS

facilius alumen _{purificari poflTet. Tandem id}

_fubfidii

mihi (efe obtulit, _quod, quantum e parvis4 experimen-tis_{colligere licet,}

_{fini defiderato}

_egregie

_erit

_{fatisra&urum.}

Scilicetin eo confiftit artificium, _ut argillå _pura, faltem

calce & martiali _{privata, motu aquas pura bene} immi-fceatur. Haec naixtura lixivio _{purificando calido} adfun-denda. _{In,frigore & quiete fundum petunt}

_argillofac

particulasjfimulque pingve,(quod

fortiter

attrahitur),

mag-ma _{vitriolicum, aliaque} crafliora heterogenea,

fecum

ra-piunt. Si vero acidumabundet, hoc argillam

adgreditur

& verum _{producit aiumen.} Nefcio _{an umquam}

melio-ri methodotolli _{queant incommoda acidi, quam}

_fl

_ejus«

demvis ad _augendam

_falis

_{quasfitiquantitatem}

_adhibeatur.

Tentaminamajora, in officinis inftituenda, commodifiimum 'hujus

mgdii ufum, quantitatem pro indole lixiwi addendam, aliaque huc perti-«entia docebünt.

Primae, qua; quotannis inftitauntur coftiirae, purius plerumquerelin*

quuntalumen, in fequentibus veropingue & vitriolicum magismagisque

accumulantur in lixivio magiftrali (moderlut), continua refiduorum

col-le&ione, ultitnoquevalde abundant. Ratio aluminis & vitrioli, in eadem

fo-lutione_{mixtorum, lixivio}alkalinocerfa; fortidudinisvero _proximeexplorari

poteft, 6c hac cognita, facili calculopatet,quodnamborum falium

cryftal-lifatione_{colligere utilius}fit.Vitriolumfi eligatur,lixivium magisinfpiflatum requiritur, idque, alkalinofale,omnialuminofo privari poteft. Inboccafu

denovoincipienda eflet aluminis coSura, quo,finedubio,tninuiturhujus falis

annua_{confe&io,aftejusdem bonitate,vitrioloquefimul comparato,hoc} dam-nutn_{largecompenfatur. En itaque}aliam _{viam, quavulgari purius obtinetui*}

alumen; aft nihil impedit, quominus cumantea propofita conjungatur. Licetadditamento_{fupramemoratovix impediriqueat, quin aluminis}

crf-fValli martiali leviter_{tingantur,interimtarnen,fiha; prima; iteruinfolvantur 6c}

cryftallifentur, eodemligni quanto,eodemtempore6c eodem fere labore, alu¬

men_{vulgari longe melius puriusque proditurum certo fum perfuafus.}

§• XI. 1

Exhifce breviter adnotatis fatisevichim _{credidérim, in noftris officinis,} impenfis confuetis, 6c perfe&iusalumen,6c majusejusdem quantum confici

pofle,fi fcite öc prudenteroperationesinftituantur. Perfumma eundo capita,

methodumquoque hujus obtinendi finismemetindicaflefperaverim.

Furno-tfumverooptimas formas, aliaque artificia, quibus utiliffime 6c commodiflGme

tperationes peragi poflunt, jam ficco, ut ajunt, pede praetereo, quippequse

Éiechanicam _{potiusconftru&ionem,}quamchemicam theoriamtangunr,