IM SVi Α

* Τ· Ν. jr. -η. ^. DISSERTATIO ι _GRA DUALIS,

de

IM SVi Α

tt

Μ

?

u

quam:

Cum Confenfu Amüitj. Fac.

Thil. Upfal Sub frMöio,

Maxime Fe ver, de Cefeb. l^IR 1,

Doft. _{OLAVI Cε LSI}

Or. Ling. Prof, Reg,.& Ord. I,

Fühltet) _examini

modefic _offert

S:£ R:$ Mfris

ALÜMNÜS

Andreas Gér-ingius

Sudénnånnm,

In Audit, Guft. Maj. d. 15. Dec.

tAn. MDCCXXF.

UPS A E t M,

Literis WERNERIANIS.

Sluöw^n»

TT

A3

ReverendiJJimo

In Christo

PATRI ^ac _D»,

Dn. DANIEL!

NORDLIND,

S. S.Theol. DOCTORI

Cclcbcrrimo,

Inclytx Dioccef, Strengnenfis

ti'ISCOPO

Eminentiilimo,

Confiftorii Ecclciiaßici PRA ESI DI Graviffimo*

Gymnafii Regii Scholarumque

EPHORO Adcuratiffimo.

ut

M&QENAIl MAGNO,,

Ita> fuhmißa änimi vcneratione

fitermm cokndo\

Ot φ in me φ totam Pa¬

ter mm domum beneficio·

rum a Reverendiffimo Patre Epifcopo collatorum confcius,

incomtas hafce, de Μelit a mar is me di'

terranet in fula nobiltfjima, φ Pauli jdpoßoh, quohdttm in ^eam appulfi ho·

ftaio celeber rimay pagellasy in devQti

ac humilhmi ^ammi fignum offerre ^non

dubitavi. EluäatusfumutcunqueyfedTe

non favente ReverencÜflime Pater,

verendmn mihi erit ne poßhac tride

mihi redet naufragt um, Tuam igiturKe-

veren-difTime Pater,imploro opem>hn'

milhme rogans, me am digneris for tu*

nam habere commendatam. Ego DE-

tim T. 0. M. caltdifjimis follicitabo pre*

cibus, veltt ^canos Tuos meritis in Ec ^c le β am maxim ^{e veneran} dos φ ^con- Jpicuos diutißtme nobis confervare, nec

nifi poß mukös int er nos felicifjimo

transaäos annos coeleßi redimire Coro¬

na. Ita voveo

RE VERENDISSIMI HOMINIS TUI

bumtll/mus cltens

dMDRMS GERMGIU^

Max. Rever. atque Celeberrimo Dn. Mag. LAURENTIO RAHM, Dicecef.Srreng. ARcpri-PRjEposjTO lon- ge meritiflimo ^, templi cathedralis

Paftori vigilantiitimo, Confiitorii AiTeflbri Primaria

Aämoä. Rev. atquePracL VIRO.

Mag. SAMUELI FABEUCIO,

$. S, Theol. Led· ibidem diligentiffi-

rno, Paft. ac Pracp. in AfpÖo meritik iimo, Prseceptpri oiirn fideliflimoj,

Adm. Rev, atque Pr£cl. V1R0, Mag. SIMONI KIEMPE,

Graec. Ling. Led, digniffimq

Admod. Reverend, atque

, Mag. ANDR8E Eloq. & Poef.

PATRONIS et FAUTORIBUS.

Sxiguam hatte gratiflitni antmi te (fe*.

tiphe fronte j fruftum lab or um vefiroruvt

90ta pro ineolumitats Veßra ■> & ^*n IPem NOMINUM

e ull or ob'

andrea?

Aäm. Rev. atque Pracl. VlRO>

Mag. JOHANNI BROLING,

S. S. Theol. _Ledori Primaria inGymn.

Stregn. dexterrimo, Paft. &s Praep. in

Sallöo rneritiilirrio·

Adm. Rev. atque Presch VIRO, Mag. INGELLO HELSTADIO,

Hift. & Phil. Mor. Led:, meritiflirnq

Pr?eceptori olirq amantiiiimo, Aäm* Rev (itque Pr<ecl. VIRO*

Mag. JOHANNI HYSING,

l M^them. Led. dexterrimo

'

Pråclariffimo VIRO, MALMENIO,

Led. dexterrimo.

ÖPTIMtS* CERTISSIMIS,

I ^{· 1 '}

^:

*

ram Serena y Patroni ExoptatiiEmi, ac<

hifée levißtmü vobis exhtbeoy _{quem tnter}

ulterioris gratia Vobi$ offer Q.

VESTRORUM fervatttifjthtttt

GERING1Ü5.

ClarJ-ffimo Domino Philoibphiae CAND1DAT0,

SOlet numerärt inter 5 Pbilofepb'oram nequaquam in placita ^{re und} &"~hoc con*

jftwendam cur am· Magnam vero, ut nabis

adferunt voluptAtem cuncia fapientia moll·

mina ■> it ^{a nec} in min'tmis eß Hiftori<e £T Ge¬

ographie cognitio. Magna pars, . mquit

Plinius, ftudiorum amcsnitates qusri-

mus. &ed quid j ^{ut un} diu s , aut amoentm

magis » quam in peregrinatione literaria ^, fine jumtu , fine diplomate, ac viatico ^>

jibsque omni damno ^, aut mortis periculoo·

mnem ter rar um (uperficiem peragrare ^inde

ccclum intueri, & demetiriimmenjum qcea-

num , ctsjusque abditos receffuspenetrare,

& ficco pede percurrere ? Si hißoriam reßi-\

cimus , ed antiqua nobis tanquamprafentU fiflit: β Geograph: am ^, regioncs , prov in ii- "

as 5 fitimina, ur bes ^, oppida , arces.5 caftel-

la·, ceu efycculo cernlmus. Pulchro igitur propofito Cl. l>. Candidate hißeyico-Gcog ra ·

phicam memorabilis infuU Malt λ difcriptl·

onem lucififiis. Eß. h<ec dijjertatio ^tua ßecü- ^

Inmiüucl jplendidifflmUm,' in quo er u dit tont vir tut is, imm.o mentis Tue pulchritudincm contemplamür. Gratulor tibi Cl. D. Ca η di l.

fummos in philofophia bonores)quibus merito

Te Muf<e, jußißimcc infuos cultoresj udues , t-

brevi coronabunt, AdßtTibi SupremiNuminü ^t gratia2ut Tibi omnigena felicitas contingdtl

NIC OLAUS A, LEUFSTADIUh

SÉlIilii v.«.>

i? MmézMm

I. Ν. J.

PROOEMIÜM,

^iCclefiam Orientalem

in anguftias nunqua fatis deplcrandas fe-

culo xv. conjetftam fuiife, cuivisin apri-

cd eft. Etenim cla- dem illam & calamitarem > quae ur- betri & άκξόπολιν orbis Chriftiani Conftanrinopolin oppreflit, mox vi-

cina? Gra?cia:Hungaria?c{jinconfinio

■fit« fecuta eft occupatio ⁱ (chola-

rumdeftruäio, omniumque malo-

rum panegyris ö); adeoque tum

A fåne

a) Martin. Crußus in Tur co Gratia.

Dryj Lim, Ture. Benz. Hiß. Eccl.bec.

AK §. i.

i m ° 8·

fåne hofti ecciefiae capitali ^via qua·

fi undique pacuit in terras Chrifti·

anorum irrumpendi. His malis Chriiliani preili, quanrum difcor·

diapoilit, tum demum didicere,

quantaque concordia & unanimi·

täte ad refiilendum Turcis, & ad

commune belli illati incendium re«

fting^endum opus eilet. Hinc pro·

pugnacula variis iocis inilaurata b),

Hinc Melita infuia Joannitis _equi-

tibus a Carolo Quinto, prudenti,

ut dicit Conringius, coniilio, pro utmonftravere tempora c), ^conces·

fa eft. Cujus infal# magna fuitfa-

mas celebritas, non proximis tan·

tum feculis, ob ingentes clades Turcis ab equitibus ftrenue illatas:

fed antiquitus etiam propter infi- gnia illa ^, & ^toto fcre orbe inclyta deorum fana, Junonis atque Her-

culis. Huc accedunt fcriptorum an·

tiquiilimorum Scylacis d), Lyco- phronis by Dryf. i Tr f) Conriwgm Tit. 58»

ρ. 99. d) Scyl p. 48.

t$ 0 3

phronistf), Mel<e /) Plinii^·) Silii^)

Diodorii) Valerii Maximik) Livii /) Orofii m) Ptolem^i ή) Ciceronis o) Proeopii/>) Theophrafti g)Stra-

bonis _r) Stephani /) Ovidii t alio-

rumque pra?clara de illateflimonia.

Dignum proinde mihi ^hoc vifurn

eil argumentum, quod publica dis-

fertatione elaborandum, ^ac _pro modulo ingenii defendendum iufci-

perem. In quo quamquam non fum nefcius, mevxacne vixqui- dem do&orum deilderio fatisfa&u-

rum , utpote quod ftudium & in- duilriam majorem haut immerito defideraret jfacilem tarnen excufaci-

A _% tionem

e) Lycophron p.%f ) Mel. IIb.ζ.c αρ.η*

g) Ρ lin. hb. %.c. 8. b) Sil. hk 14. ρ.

345· 0 Ditå-Hb. 5. k) ValA Max. L.

L cap> ι. ρ 4» /) Liv. dec. 3. /, 1. rn)

Or of. IIb. 4* cap. 8. n) Ptol. p. 6 ^2. 0)

Ge. Verr. _4. p) Proc. Panda,, üb _i.q) Theoph. Char.Cap. 2 2 v.J. ρ 51.r)Strab.

17. j) Stepb. p. 98. 0· /, 3, Laß,

v* 570.

4 ·ϋ 0 $·

hem & veniau* a B L. rre impé·

traturum fpero, ii, quod pingviorl '

Minerva h<ec nund ptodeantj ar&if-

fimo temporis fpatiö ^, _{quod ab} eccle- fiaftici muneris onere mihi fellétiittl

eil, non ignaviae ihe£ tribuatuH

De nomine Malta ve! it MeliU.

Inter eruditos de homine huju§

infulae non conveiiic, Sunt enim

qui Mylirtam a Venere Aftyriorurtt

feu PhoenicUm numitie diétärhexi- iliment _; alii dücutit άπο 1% _{μέλί]οζ i.}

e. melle, vel _provetifu mellisD). Et-

enim mel ibi dufd flimum ab api-

bus colligi döcerit ^{^} quod ^a floribus

in hac infula la?tiuS ac copia majore

quam ufquam terrarum crefcen- tibus fugatit j cui fenteiitiä? Cicerö

adftipulari videtur, dum (c Hb i t x)i ffam tion quaro unde CCCC amphoras

melhs habueris, unde t an tum Melden*

fluni v)Lal. Inn. Sac.part. ζ. ρ ,\\y, Mall.

Gtog. c. j. de Afric.pay. x)üct Kerr, U>

•

m o ι» $

flum veflium. Er paulo poil: witto

de melle; fed tantum ne Melitenfium ? Quibus tarnen verbis, teile Bo- cbarto y)y agitur de veitibus Meli- tenfibus, bambacmis puta & mol-

Jifiimis > quae hodieque ibi fiunr,

de Melitenfi melle non item, Quin pailo ante dicitqr, Verres vini inellis maximam i. é. quadringen-

tas amphoras exportaiTe Syracufis;

itaqqe hane copiam mellis ^, non a Mdita fed Sicilia exportatam, lu- culentiilime _patet. Nempe ex Hy-

bla Megapide, non procul Syra¬

cufis fira, ut Cicero Verrinaquinta

icribit. E)e Hyblgeoitaque melle, non de Melitenfi vetepes locuti, cujus

ante Johannem Ciuintinum Hedu-

um neminem rneminiiTe Bpchar-

tus au&or eil ζ), Vulgari nomine

Malta hodie dicitur, _quam appel-

lationem Cluverius cum Erpenio

ab illis deducit terrporibus, qvum

A ₅ Ara-

y) Hoch. Ith♦ 1. _{cap. 2} 6, ρ. 549. ζ)

Bock ioc. cit.

6 o §gt

Arabes hane infulam una cum Si- cilia occuparent. Ex itinerario quod Antoninotribuitur Maltaciam didlam quidam exiftimant, ^quam

tarnen ledlionem Cluverius a) me·

rito in dubium vocat. Quidquid

ilt, facile crediderim, nomen pro ratione lingvarum variatum; quod

in itinerario quodam manu ex-

arato Marqvardi von Holenberg ( ex bibliotheca accuratiflimi quondam do&iflimique viri An¬

dreas Julini junioris) ftabilitur^.

Illo tefte, Africani Maltam 5icu- ti Mantam dixere. Circa no-

minis itaque originem poftquam

a multis varie lufum _, Bochartus b) primus,uti videtur ^, accuratiori ^tru-

tina rem expendens, hoc deducita

Phcenicum voce * quaenotat;

refugium ^, ab Heb. ^> quod in

Piel eil hberare 1. eripere, & in Ni- phal iiberariy eripi, evadere, fagere denique

d) Cluver. Sictlta an t. pt 437./,40.

bj loco atato.

*δ§ ο |0· _^

denique & effitgere. Phcenicum co- lonia hane iniulam tenens quin

hoc ei nomen indiderit, non facile

dubitari poteft. Rationem vero hujus denominationis Diodorus c) tradit, dicens: Sicilia verjus meridi-

em tres infuL· in meäio pelago objedce

funt, quarum unaqiuque urhem habet,

y.ou λιμένας δυναμένας Τοις χειμχζομε·*

νοις (τχάφξσιπαρέχεσ$αιΊγ)ν άσφάλειαν.

Häl πρω]η μεν εςιν ή προσαγο^ευομενη Μελίτη, <&* _{portus, qui tutos} navibus tempeiiate jaäatis receptus pr&bent.

Harum prima eft, qu<e vocatur Meli-

ta. Et paulo poft: Eft autem heec

Phcenicum colonia, qui cum ne- gotiationes iuas ad oceanum ufque

extenderent, ΚΑΤΑΦΤΓΗΝ εϊχον lau]jjv, ευλιμενον §&av xal χειμενψ πε·

λάγίαν, in refugium habebant hane in~

ful am 1 eo quod & portubus commoda ^y

& in medio man ßt ßta. In hofee

finu3 vel a venris agitati, vei ab

hoftibus infeftati mercatores fecon-

A ₄ ferre

c) Diod1 Hb, 5.ρ, 204·

8 ^ ol«

ferre, ibique fecuritatem _iibi, a vi qvavis hoftili _{promptere potuerunt,}

Nam praeterquam quod praerupci?

ab _{omni fere} parte cinfta eft rupl·

bus, ut vix aditus pateat, ingenti

etiam mole lapidum arenarumque litora impedita funt d). Hinc con-

ftat χΰίΐαφνγψ quoque multis ah ex-

ieftuantis oceani furore liberatis ft- lam fuiiTe, Ulyift certe hoc _expe-

riri e) _contigit, ut Homerus au&or

eft/j, qui pro Ogygia Calypfus

noftram habet, Π modo Cluverius

g) audiendus, ^cui b. n% Rudheckl·

us ia hac re contradicit^. Sicun

quam tarnen alii, certe Apoftolo

Paulo poft naufragium h^C iniula fuit r\&bo melita, Jk refugii locus.

Sic Annce poft ^moqem iororis,! ho*

fpitrum apud Regem Batturn _pr#- buit, de _qua Ovidius h) Hanc petit%

hojpitio Regis confifa vetußo.

Alla«;

d) Car.Steph. diel. Hiß. Geog· p.297.

Chili. Sic, ant p. 448. /. ^{IL c.} 17. f) He la Croixpart. 4. ρ. 276. £} &V.

/♦ a. f. 16.ρ, 42f. h) Ltb. 3. Faß,

•

étU κί.-.· ί- £^> ^r

♦&1 o t§3 ρ

Allatq tamen etymo, non adeo rigide eile inhaerendum exiftimat laudatus Bochartus , cum aliud non minus verifirriile _qccurrat, Nimi*

rum Jer. 43.9. vocabulum bVq wta

kt, ^{η o} tat camentum ex arena & cal-

ce, & verbum walata Ara- bibus lignificat incruftare, noviciv.

Etiam apqd Talmudicos χφο ^pro incrufiationeacqipi e Kimchio obier-

vavit Bochartus; de cujus calcis &

bituminis natura Plinius /) hoc mo¬

do loquitur; Maltha e calce fit recen- ti. Gieba vinoreßmgvitur moxtunåitiir

cum adipe Ju 'ülo <&> ficu, duplici lina-

wento: qua res omnium tenacißima,

& durit ι am lapidis antecedens. De

maltha frigidaria Paiiadius capitede cifternis _agit k), ^quam conhci air pi-

ce 8c axungia fimul co&is 8c re-

frigeratis, fuperadita calce minu-

ta. Maltham etiam apudMelitenfes däri Diodorus teftatur. Qvi nimi-

A _{5 rum}

t)lib. 3 6.C. 24. kj Sälm, Molin.p. 771β

ΙΟ 1$ ο §6»

rum habuerint lag οικίας άζιολογχς,

χ} χαΐεσχευαςμενας γείσσοις *} χονιάμα-

αι περιΐΐόίερον dom os jplendtdas, jug- grundiisque & albario opere magmfice

exomatas. Hoc tarnen etymon å

dedu&um non asque commo- dum videcur atque prius. Licet.,

enim cedifkia ejus albario, vel quod

idem eil teöorio calcis opere in- ducerentur & illinerentur; tamen non ilatim fequitur infula? nometi

a calce eiTedeiurntum/multisquip-

pe locis & forte pra?ilantior Mai- tha invenitur ad domos linendas ido-

nea4 Igifur in priori Bocharti ien- tentia tutius acquiefcamus,

5. II.

De fitu bifida Melita.

Europa? ne an Africa? ha?c in*

fula fit annumerandx, haut irnme*

rito difquiritur» Orrmes fere ^ge- cgraphi aiTerunt Africanim effe;

nulla tamen alia, ^ut mihi videt r,

rätione , quam quod ab antiquiili*

o le»- u mis pro Africana habita fit tempo- ribus. Qjoci tamen a fixa ibi Atro- rumfede, Carthagmienfium puta,

örtum exiftimo, Methodum igitur optimorum geographorum feqvu-

tus illam porius Europas accenfen-

dam contendo. Sita eftfereinme- dirullio maris mediterranei, inter

Tyrum & Gades, Italiam Sc Afri-

carn, ad elevationem poli 95. 53.

in longitudinem 32. 30. unde_j

diei apud illos maximum fpatium

14. hor. 27. m) Proximumeiad

örtum locum tribuimus Gret«; ad meridiem barbaris in regno Tu·

netano atque Tripolis. Occiden-

tem verfus Gaulos, hodie Gozo, infula; parti ejus boreali Promon¬

torium Sicilia? Pachynus obverritur.

Sexa-

m) Nie. de Fer. ⁱⁿ delin* JWalt<ey

quem feqvutus elt Matth. Stutter. Con -

Julatur defeis nob.Chriß>Cajp pott ©iÜU

tttcntf)äl. hb. ^1. cap. 3 .p.m. 4.Oinon%

cap. 6.$. i.pag. De la Croix part.

4. pag. 270.

*l 4 ς. *·

Sexaginta roiljia paff. fpfius ^am·*

bitus continet, in Iongitudinentj

20000» & in Iatitudinem 12000 paf-

fus patet. Totam infulam incolas fere ₄₀₀₀₀

comprehendere geo-

graphi accuratiflimi perhibent. ;/)

De portubu* ejus, multa apudfri-

ptores extant encomia Λιμέναςεχ#

inquit Diodorus 0) πολλές ^

ξχς Ίαις _{ευχρηςίχις i. e. portu} bus mul-

tis , iisque commodi/ßmis inflrtt fta eß«

Quin & plures hacsetate _memoran·

tur. Unus eil ad orientem , nunc

Marfa Scala di<rtus, Aliusilli ad fe*

ptentrionem jacens, munitiflimus

& tutisfimus, _portus major ^voca-

tur, quem defendit arx S. Eimo, &

munimenrum Torre della koccßßtevcir

que arx ab archangeloMichaele no*

men habens; cujus partem interim

orem _, di$q caftelfö & Sanglese

interceptammagni ponderis catena in ludir, introitu hartes prohibens;

ubi criremes, _atque navesEquitum

ftafio-

la Croixpag. 269. 0) lib, 5,

. .

«I o fr ^!}

fiationem habent. Tertius Marfa_*

Muiehetto, feu Mircietto dicitur ^, tibi navigia tantüm alio pergentia ad breve _tempus quiefcendi caufla appellunr* vel ^a iöcis peftilentia infe-

&is vehientia _* per quadraginta di¬

es commoraridebenc. Reliqui funt Maria Sirocco, St. Paulo &c. Ürbes Melitae _{j prarter} fexaginta pagos, alii geogfaphofum duas fi) ^» alii

quatuor numérant. Qui duas tan- tum _, Maltet' & Val!ett& nomine Civitatem proprie diöam* & toti»

tis infulae metropolin intelligunt#);

partes äutem ejusdem faciünrBuf- gum, & infulam S. Michaelis, _qua?

& Citta de la Sengle ^a Magno quo- dam Magiftro hujusnominiSj quie-

am mUnifi fecit _> di&a eft. Qu«

tarnen partes interfluente maridif- junéfce funt i & habent _{qua?que_»}

fuum iniigne* unde pro diverfisfa-

eile haberi poflunt, & tres urbes

merito

p) Mall L ^c, Davit♦ de Afr.p. 56s»

#) Anw% /. c.

14 »8t 0 i»

merito cenfentur. Quarta eftLaCit* ^,

ta, ilve Gitta Vecchia, vel Medi-

na, vel ^eciam Melita, in media-«

fere infulje parte fita, olim ejus-

dem caput , <5c nunc fedes epiico- pi Melitenfis ^, _afperimis undique

montibus circumfepta. Reliqua·

rum trium antiquisfima eft Burgus,

quce & CittaVittorioja ^, civitas vi-

<ftoriofa,dicitur ^, ob ingentem du-

ci Turcarum Muftaphae BaiLe a_»

Magno Magiftro Johanne de Val¬

letta An. 1566. fub quatuor men- iium obfidione illatam cladem_,.

Qui non multo poft, novi muni-

menti fundamenta jacens ^, fuo no? ' mine illud iniignivit. r) Quodad [

infulce terrenum attinet, deprei-

fum illud ac humile, faxofumven- _, tisque expofitum eft s). Ipfa hu· [

mus, fex fere pedibus fupra ^pe-

tram eminet. Lapis eft mollis &

ad opus facilis _atque accomoda-

tus.

r) Mary. fcotl Hofenh, cap. 4,

<i o §g» i $ tus. Pneter hunc tarnen dantur

& _marmora, atque lapides mola¬

res, Celebrantur lapides, lingua?

& oculi ferpentini di&i, flav. colo- ris, _quos adverfus beftiarum ^ve-

nenatarum modus certiihmam ef- fe medicinarn referunt. Quin et-

jam tradunt exfudare ^e petris,ver·

fus feptentrionem pnecipue, bitu^

minoium quendam liquorem}quem gummi vercella appellant:. Hunc

cukrisabraium & certoliquore ma-

ceratum colorem tundere roieum, pannis tmgendis aptifiimum. Ter¬

ra nihilonunus ad varios producen-

dos fru&us aptiilima eit, circa ur*

bem inprimis antiquam; veiut o- leas, vites ^, palmas &c. Uva? ta¬

rnen quam vinum meliores funt,&

palm^, ut in tota Gnecia, fteriles,

vel fru&um ferentes immaturum.

Arbores inannobisfru&um ferunt,

& meiTes hordei _panter bina» iunt.

Quod ii Melita ubique aeque eilet

feiix, nihil admodum ab exteris

afferri

IÖ «β O 10»

afferri _opus föret. lam autem vi¬

na _, frumenta & ligna oleagina*

qu^e urantur, exSicilia, &ahunde

advehi neceffe eft. Quorum ligno-

rum defe&u , ftmo vaccinö exfic-

cato & carduisiylveftribusalgaqué

mari eje$a uti foient, Avena ta¬

rnen copiofe provenit. Laüdantur

& rofae Melitenfiutn odorifera?. A·

bundat ibi goilypium optimum^ §

glaftum unde Indigo confit* &

& cuminum panibus infpergendum;

quod per totam divenditur Eurö- parri. Aeris ccelique magna eft

fälubritas , quod vel ^a prove#ä ^χ-

täte hominüm ibi degentium, haut

obfcure coliigi potefti dicitur enirri, plerosque ieneitus o<ftoginta an-

norum non morbus diftolvere.Hie- mis frigorisque acerbitatem fere->

neiciunt. Aqua? a parte borealide- ficiunt, t) ab imbribus tarnen,quati-

tum ufibus fuffieiatjColligunt. Alio- qui aliis partibus praeter rivos,fontes

ac

t) Hojenb, l. c.

•i o n» t?

åc puteos habent ^aqu& dulcis, quoS

Variis ornamentis fplendidos & ä~

mcenos reddiderunt. Horum unum

prae caeteriscolunt* qui Pauli ApO-

ftoli öpe, ut Fertur, ^{e terra eru-} pit; ubi in templo haut procülin- deexftruåo, _{fequentes leguntui*^}

verfus i

tiac fub rupe Cava quam term ad ά~

quoris lindas, Pfl hic exigtiusfons jalientis aqu<e\

Relltgione jacra fontem himc vener are viator

Naufragus has dederit cum tibi Paulus

aqnas.

Narrat etiam Maginus ii) fontent

eile 2. milliaria meridiem veriusab ürbe Melita diftantem > in _{quo an-} guillas innumera? capiantur. Nec

porro defunt Melitenfibus Fodin#

metallica?* _quärum uium captivus

quidam Saracenus illis tradideric. Sal

a fpuma maris* calore iölis perfi*

citur* MuH quoque & equi gene-

B ris

u) Magin,com, in Ptolem.p.i49.

i8 H| ^o §n

iis Hifpanici iftic nutriuntur« Ju-

menta denique alia ^, feras avesque varii generis hsec alit infula ^, uti funtafini, lepores, cuniculi, gal¬

lins cicura? exquifitiflimi iaporis, itemque agreftes, perdices, cotur- niceSi francolini, anferes, colum- bae, falcones &c. Serpentes aut alias feras venenatas ibi non repe- riri, idque Pauli Apoftoli benefi-

cio perhibent, quem fmgulari af·

fe<ftu & religione colunt. Attamen ferpentes & fcorpios non prorius deeile, fed poft Apoftoli tempora

carere nocendi facultate affirmant alii. Incolis hoc tempore fpecies pulcra ^, veftitus Siculus, lingua ex

Punica vel potius Arabica corru»

pta x) Religio Catholico Romana,

eaque rigidiftime ^, ob inquiiitorii

tribunalis metum obferyata j facul·

tåtes

xy vid. Maj, (ftecim, linguls Pun. in

bodierna Mel it, fuperftitis, nbi habetur

oratio dominica in Melitenjmm UngvtiM

converja·

^ O 651 iß

tåtes ob terra? fterilitatem tenues,

arma enies longiflimi, bombardae

varii generis, tormentaque bellica,

haut _{minus 300.} Haud longa? ab-

iuntinfulaj , Goza, olim Gaulus, Gomino inter Gaulum & Maltam

jacens, Lampedofa, Pantalarea &

Farfara, qua? equitibus Melken-

fibus pariter fubje&a? ^, & magnam

parcemarcibus munitiflimisinftru-

dfa? funt. Farfara nonnifirupibus

& promontoriis conftat ^, undeL#

Meiitenfes in equitem juniorem jo ^-

cari volentes, proverbio vocant Commendeur de Farfara. Non_»

V procui Malta urbe, & in infula«»

Goza, ipecus eiTe hominibus fub

terra degentibus plenos, ut rem ii-

bi exploratam & vifam refertKir-

cherus in mundo fubterraneo. Qui

cum Chriftiani fint, & Arabicam loqui dicantur linguam, haut du-

bie perlecutionis cujusdam tempo¬

re eo feabdiderunt,&poftmodo, lo-

cis illis afvefaåi, non paifiiuntabiis

B 2 fe dU

το t$l ο p·

fe dimöveri» De ftudiis & literiS Meiitenfiurn hodiernis, nihil quod

dicam nunc occurrir.OßicinaTypo·

graph* in urbe Malta fuit circa an*

1645* ubi tum excufa fuit Johannis

Francifci Abelie H;erofol. ordinis Viceicancellarii defcripüon di Malt*

in fol. _quam in bibltotheca Maisari¬

niana Parifils übi viiam narrat Ce*

leb* Pra?fes*

i III*

A cpiibiis occupata primtim h<£C injuht fuerit, oβendet.

Phcenices vetuftisilmos hnjus

infiila? colonos fuiile vir! ftatuunt

dc&isiimi, a lingua, numinibuSj moribusque Meiitenfiurn antiquis-

fimis duéki _argumenco. Oleum Sc

operam perdererrjj ii e profundis-

firro 'antiquitatis ^{puteo }} res iftaS

eruendas fufciperem» CluveriuS

f) multum fane fudatj ^ut Phaea-

curii

y) CluvJib. 2. p. 430.

<β Ο f» II

cum coloniam ante Phcenices hanc infulam,Hyperiam olirn di&am,te-

nuiiTe Homeri teftimonio z) often- dat; QuorumRex Naufithousiniu-

la hac expulius Phoenicibus ceflerit. ^,

An igitur ha?c infula propria fedes

Ph^aeum fuerit uti Cluverius a)

coliigit,#) parqm nunc nos follicitos

habet. Sufficit noviiTe Phceni«

cum eo coloniam veniffe circa tem«

pora belli Trojani conjiciente Clu-

verio. Et quadringenteiimo qua·

dragefimo o<ftavo adhuc poflTro*

jam expugnatam anno, Phoenices

eam tenuiffe, au$or eil Thucydi-

;* des» Poftmodo pulfis Phamicibus

Grascorum taftam eflfe juris, pluri?

bus conftatargumentis. Ita tarnen,

ut longo tempore aiternaveritinter

illos imperium, & modo hos modo

} illos _penes eifet iutnma rerurru.

Quod idem aliquandiu factum, ροίΐί

quam in Romanorum venit pote-

B ₅ ilatem

s) Qdyjf 7. p. 62, a) Cluv» L c

11 »si O ι»

ftatem; donec SemproniusRomarn profedus Carthaginieniibuseam^

ademit, tempore expeditionis ab

Hannibale inftitutas. An. 328. Mu- hammedanis cesfit, eorumquefub imperio fuit, usque dum Rogeri-

us Norrmannus illam anno xrse

Chrift. ₁₀₉₀ Si ciiia? adjiceret; cui manfitaddi&a, donec tandemEqui-

tibus Johanitici ordinis conceila eft.

5· IV·

De acceßtt Johannharum _eorumque fat ^is,

Nondum Johannitarum ordo inftitutus fuit, cum A£gyptum,Sy-

riam Hiérofolymamque, ^non_»

fine effufione ianguinis, populo·

rumque plus quam Omenta vafta-

tione occuparent Turci Ann. 1012.

Circa idem tempus /Egyptiorum Chalifa Alhacen Aliada, Chriftiano-

rum licet perfecutor fummus, ex*

teris tamen urbibus templisque-»

Hiero-

ι|ο n ii

Hierofolymitanas urbis folo a?qua- tis, propriae utilitatis cauiTa, ^tem-

plum adfepulcrumS. Salvatoris ex- ftru&um, inviolatum reliquit. In*

terim tarnen horrendo adverfus Chriftianos furore ac fasvitia ^, in-

colas non tantum variis tormento·

rum generibus trucidavit, fedad-

venas a locis facris frequentandis deterruit, donec tandem mercato-

res Amalphienfiutruex Neapoiita-

no regno, pretiofis mercibus eo allatis, gratiam Chalifa?, pra?to«

rumque ejus fibi conciliarent. His

igitur monafterium & diveriorium

fibi ut exilruerent, conceiTum eft.

Quibus, navibus illuc delati, per aliquod ternpus ufi iunt b). Anno

demum

b) de his ^c071 fule Hiß. de ord, S Jo¬

han, de HieroJ hb.z.cap i.p. 25*0. Oft-

and,, Hiß Eccl Cent. 2, hb. 4. capftJit.

e. Hiß. Magdeb\ cent. 2 cap. 9. Eluret

habet Tyrius./Emilws, Jacob deVitriacor

Eolydorus,Guilbertus Abb. in hiß. Hie¬

roJ. Hübner in Lex. p.i<$\6. Morerus

in Juo Lex♦ .Herman. Süden. Qußß, 16.

14 ^ o i

demum 104g. infer Imperatoren

Orientalen & Sultanum ZEgyptia«

cum pa&ione fa&a, qmnibus adi-

tus in Pal^ftinam patuit, Itaque confluentibus ^niox Hieroiolymam

innumeris ₅ & domum _pro recipi- etidis ho(picibus, & templa pro ia-

Cris faciendis, Sultano faciie _per- mittente , erigebant, Sed & ho«, fpitale quoddam pro curandis ^gra¬

tis cum templo adjunäo, in S.Jo¬

hannis Baptifta? memoriam inftru-

xere. Inde Johannitarum, vel tio- Ipitalariorum (Hojpitalters) no men

örtum eft. Sed ^ex hoipitalariis e- quites haut rnuitq poft fafti funt, neceflitate monachos in milites con- vertente. Licet enim eo venien-

di, ibique commorandi veniam e(- ient adepti, nihilominus tarnen la*

Crones fcelerati, intu(tam reddide-

runt viam, multosque fi non vita,

opibus tamen <5cfarcinis fpoliarunt,

aliis bona a cuftodibus portas, ne¬

minem _ante

acceptam pecuni^ fum-

mam

•i ο $ι

mam intromittentibus, erepra farit, Unde nuditate & fame miferi ho-

mines ad ultima devenerunt.

itaque ut miferos peregrinato-

res defenderent, arma capere_»

coafti fuur, 8c ^, quod tam pri-

mum ceperuntinftitutum Chriftia·!

ni nominis hoiles perfequendi, hoc deinceps, nobiliifimi ordinis equi-

tes faéli, ilrenue continuarunt,ho-

dieque cantmuant. c) PrimusHie-

rofolym^ Rex Gotofredus variis

modis res illorum adauxit, quo

faåum eft, ut liberalius deinde_»

peregrinos hofpitio exciperenL-»,

Radem comitate 8c amicicia fuc·

ceiTores regni Hoipitalarios, ftre-

nue in hellis contra S.aracenos au- xilium ferentes,profecuti funt. Pri¬

ma eorum expeditio, pofterorum

memoria digrjiflima ^> fuitiubGer-

hardo, Magno illorum Magiftro, primo, tempore Gotofredi ^ter·

B _{5 ram}

c) conf Got of, in arcb. Cofm*

t6 i§g o §3$

ram fan&am occupantis. Secun- da, qua , fub du&u Magiftri Rai-

mundi de Podio, Balduino fecuti- do, Fulconique & filio ejus Bal¬

duino tertio, Charras Mefopota-

mix urhem, nec non Afcalonem, alios.que terra? fan&a? tra&usoccu- pantibus, opem ferebant. Quibus

rebus pra?clare geftis, ingentes ii·

bi acquiliverunt opes. Quapropter

multis odioii facti funt, & patri-

archa? inprimis Hierofolyrnitano, qui ^provecta? a?tatis vir, Romarn

ad pontificem Urbanum fecundum profectus ^, de faftu Johannitarum

valde conqueftus eft ^, criminatus-

que, quod excommuriicatos ^a fe

diverforio exciperent. Qua? ta*

men omnia papa Romanus haut

ilocci faciens facile illis ignoice-

bat. Hoc modo a jure patriarch^

aliorumque epifcoporum liberati, quotidie vi opibusque ^crevere, re¬

ge Balduino & aliis fortunas illo-

rum majorem in modum cumulan-

tibus.

37

tibus. Quibus au£i Raimundum

de Podio, mortuo Gerhardo, cujus

ope Hierofolyma a Chriftianis oc- cupata eft c) fibi eligunt Magiftrum.

Hic primus ad certas eos obftrin-

xic regulas. Omnes fratreslidem ca- tholicam defenderent & fervarent

tria vota: nempeCASTITATIS,0·

BEDIENTE,hoc eft,ad implenda,

quascunque eis injungerenturaMa- gittro : atque Ρ AU PERT ATIS, hoc

eft, uc viverent fine proprio. Ad

hasc nigrum iis pallium ^, & cru-

cem dedit geftandam, ^omnesque inequites, armigeros, & fervien-

tes difpefcuit. Reliquas regulas

eis a Raimundo & ejus iucceftori-

bus pr^fcriptas, indeque a papa__»

confirmatss, nümerum centenari-

um longe excedentes,enumerare_#

mei non eft inftituti. De cetero

regulam obfervant S. Auguftini; (in-

gulisque diebus centies&quinqua- gies, Pater nofter recitare, ^ne di-

cam orare , tenentur. Pr#terea_e Polid·

ä) Huhn, l c.

<0 ^o gt

Politiam habent fuo modo accu-

ratiffime conftitutam, de quibus j

multa in itinerariis, Marquardi

von Hofenberg, Hieronymi Wel- fchens, Gotofrediarchontoi Cofmi-

ca _, aliorumquc fcriptis haberipof-

lunt. Quamdiu regnum Hierofo*

lymiranum h» e. oftoginta fere an-

norum fpatio, floruit, omnia ipfis

ex voto fucceffere. Hoc autem

An. 1187. a Saladino/Egyptiorum

Chalifa everfo é) pulii & ipil, Ac-

cone , qu« metropolis olim Tem«

plariorum fuerat, iedem figebantj

quorqm bpna & his/) adieéta iunt, Hinc Cyprnm an. 1291. illincRho- y dum An. _1309. fe contulere, pul- fisque inde Saracenis, g) infulam Qccuparunt; quam poitea tam va·

lido prsefidio _munierunt, uc Mu- hammedes fecundus Saracenorum t

Imperator An. 148Q. majoris partis

fui e) Dryf, Lim, Iure, f) Herm. Su¬

iten loc. cit. g) Carolas Stepb< diCtio

lift. Geograph,ρ. 22η.

♦i o In 19 fui exercifus ja&ura, ejus obfldi-

onem fruftra tentaret Aufpiciis

deinde Soiimani iecundi An. 1522»

Saraceni iftgenti cum exercitu re-

diere _, quorum impetum ftrenue

adeo _excepere johanftitae, ut C.

millibus hoftium cafls, iex men fl¬

um öbfidionem, nullo principum

Chriftianorum in fummo difcrimi-

ne fuppetias ferente,to!erarenr.Qua-

re johannitae defperatis rebus, cum

Turcas pa&i ^ut incolumes abi-

rent, Cretam primüm,inde Siciliam,

mox Romarn, Viterbium,Venetias, NiciamSabaudia? fuhjee:am,aliaqua

in ioca a Rhodo remotioracommi- gravere, poftquam Rhodumducen-

tos circiter annos tenuiflent. Sic

aiiquo tempore incertis vagaban-

tur fedibus, usque dum Carolus Qvintus An. 1550. /) Melitam bis

conditionibus eisconceflit, utTri- poiin urbem detenderent, ac porro,

ut,

h) Dryf. Lum Ture. t ib. 2. Cap. 7.

pag. u.o. /) Conrmgius. pag. 99.

jo «ff O g)

ut,cuicunquedemum regiac priti- cipi Europaeo Turci bellum illa - turi forent, opem hiprasftarentpa-

ratam. Regem alioquin Hifpaniai prote&orem agnofcerent, cuiirL.»

iubje&ionis fignum,falconem quot-

annis mitterenn Quibus auditisSo*

limanus immani in Equitum or-

dinem, _quo illuflrior ^per Euro*

pam non agnoicitur, odioflagrans

hinc iiios depellereftatuit. Magnis itaque copiis mari traje&o totam occupavit infulam, caftelio Sc Mi¬

chaelis excepto, cujus tandem ob-

fidionem deferere coaélus eft. Opi*

bus tandem,& viribus,&gloriaadeo

invaluerunt Johannitae, ut vel uni-

verfas Saracenorum copiasintrepi*

do excepturi fint animo,DEoc$ ad¬

juvante, feliciftimeprofligaturi. Quo

fa<ftum eft, ut Johannis Malta? in- iula?, propugnaculi & antemuralis

Chriftiani orbis nomen pepe- rerint immortale.

% * *** % jK

*

&

In eruditam DiiTertationem Ρlur. Reverendi atque ClariJJim't

Philosophie CANDiDATI

Da ANDREAE GERINGII

C Omm o da dum Malta tamdoäe bis, umicCy (cri-

Usque TM laudum meffis opima ca~

dit.

Kam veniet Pallas lauro cinüur&ca·

pillos,

Et fem Thejpiades jubila multacanent.

gracili modulatus avena LAUR. BRUHN

Svenjfon,

FR ATR1 CARISSIMO.

QVam blandurn Titan ^{lumen ab alto} mihi fpargit ^?

Gaudia multiplicat quam mihi lacta

dies!

Qua mihi jam properat Fraterno fan-

gvine junftus,

Ut fua ParnaiTo) jufta brabea ferat*

Carpite nunc flores, virides nuncple*

<ftite lauros

Thefpiades, circum tempora ferta

date.

Qratulabundo animo adflaußt

petrus ceritfüius andetitoni

5<fgttAb/

#brmn)tl>tge od) jp^glarbe candidaten*

fyll ANDREAS GER1NG1US,

$0 (;απ om 0u ^{Maltha méb} bcront diiputerade.

flTFjS; Sßab är for Utifjigf bob^ruFamä mig trtU bringat j

ΆA tafatt 3 φζΐϊ Candjdat, Pariiaffi (}Cgbernä? j skalan' min cho, ffténf ratn ftäräralt for ringa/ ;i

φακέ mttwi foufrers lof/ tu ej förtiga ma.

fb.cn fi/ !)Mö talar jag? jag mitt£be§lofbeffrifma φην' fan min ringa ffalb en fäban l;anbei Dvifma.

φαη lar' düiMaltha öbmijl mogna tancfar gifma,

£mar bfmer ftnnci mitt mang fior fiMunbtan fält:j

φαηίαο' nu füllet οφ frön tö titt topp beifr^ö

φιη φεηηα Oen mår i fowä tibcr ftäli 5a om fl>c§ Republiquei bei bpgnab Οφ tljejj lebet/

£l)ej? namn/ belägenhet/ famt folcf οφ tjjcroi feber*

φο mef/omtcfe l;anoin Pauü fhcpébtott talar/

Οφ at bet rota om en mening (länger ttf

gajl ej Ijöné nob beffrtfS οφ fjafmeti flora bmalat

50ieb annan fabrUgbet/ ftattf bläft οφ b är ba ti mtufl»

6om jag ej i im fl ar pä t flirt U'lfäße bttfma Οφ t olpcfaai tib j)war annan ßanbengtfroä*

#u tbetm icfe rart o φ rtojfamf till at bota?

φιοαΡ fomfcrr gtåmffan l;ar uti ftti tpjta giotnf.

91är ηά'η mitt mbban &a φ et flart fbr mer Ib en gtbrä Οφ tijerfbr' l>ttfmubbrn οφ bpliff icfe glbrnt.

Sro fritt fér fäbant alt/ at @ub/ φ t jag οφ beber

Sill lön for fm et t οφ rc.cfit/ @r g i fm er ma eter bebet'*

Οφ jom jag finner t(;ctaf 5mitt jä bornera Stjen bebermärba flogb fom 3 £br forefatt/

<Bä giorei ej beljofmängprb οφ raber flera

SDlen cnjtai: a t οφ 3 mö fnart fä lönen fött*

3a fftillc οφ(0 itie / 5 något ffulie liba /

ftif / o i>iimä/ δ»0 t>«nm m4 ffrtbnS

svtno jac, £>21φ&