D. D.
DE STATIBUS, QU OS VOCANT,
PEGCATI ET GRATLE
DISSERTATIO HISTORICO-BOGMATICA.
CUJUS PARTUM PRIMAM
CONS. MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.
PR J5SIDE
CHRISTIANO ER. FAHLCRANTZ
PH. ET TH. DOCTORE
THEOL. DOGM. ET MOR. PROFESSORE REG. ET ORD.
REG. ORD. DE STELLA POLARI MEMBRO
PRO CANDIDATURA THEOLOGICA
P. P.
MAG. CAROLUS MAGNUS FALLBNIUS
Λ SACRIS. OSTROGOTQUS.
IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXVIII FEBR. MDCCCXHV Π. 4. M. S.
UPS ALIiE WAHLSTRÖM «St LASTBOM.
{ γ
\J , **
/
KONUNGENS TII OMAN, KAMMARHERREN
MAJOREN OCH RIDDAREN AF RONGL. SVÄRDS-ORDEN IIÖGVÄLRORNE FRIHERREN
.. ERIC KMITSSON SPARRE
OCH
HÖGVÄLRORNA GREFVINNAN
fr» SOPHIE SPÄRR Ε
född LEWEflHAUPT
med djupaste vördnad
tillegnadt
af
CARL· M. FALLEIOUS.
KONUNGENS
TROTJENARE, BERGMÄSTAREN
HÖGÄDLE
HERR MDERi LdDUG PAIiH
min vördade Morbroder
OCH
RECTOR SCHOLLE HÖGLÄRDE
HERR MAG. AIDEB§ liOlt. LHEK
min vördade fordne Lärare
med djupaste tacksamhet
tilleguadt
af
CARIi m, FALLENIUS,
Älskade Syskon
helgadt
af
broderlig bärlek.
DE STATIBUS, QUOS VOCANT, PECCATI ET GRATLE.
Μείνατε lv Ιμοε, χάγω ϊν νμεν Κα&ως το χλημα
ον άνναταε χαρπον ψερεεν αφ"1 εαντον, εάν μη μειντ) iv τρ άμπελω' όντως ονάε νμεες, εάν μη
$ν έμοε μεενητε.
Έγω ειμί η άμπελος, υμεες τα χληματα. c0 μένων ίν ίμοε, χάγω εν αντω, ούτος φερεε χαρπον πο¬
λύν 'Οτε χώρεςίμον ον άνναο&ε ποεεεν ονιλεν.
Joh. 15: 4, 5.
Ut neqtie universo generi humano neque singulis liominibus quidquam est, quod prius in disquisitionemveniredebeat, quam ad quid nati sint, vel qua via id consequi possint, sie nihil
est antiquius aut optabilius, quam ut ad ejusmodi quaestiones
vere et ad fidem apposite respondeatur. Itaque semper fere exstiterunt, qui bas gravissinias quaestiones explicare conaren- turj neque tarnen quisquam mentis humanae tantum viribus
ad propositum pervenire potuit*). Atque quis verius, quis
melius liaec aenigmata solvere possit, quam Logos, qui ab
*) Vide quurn universse philosophia; historiam, tum eam, quae osten- dit, qualis religiosus status populorum Romano-Groecorum et Judseo-
rum fuerit, quum Religio Christiana vixdum nata erat vel longius fluere coeperat, imprimis Allgemeine Geschichte der Christlichen Religion und Kirche, von Dr. Aug. Neander, Hamburg 1823 I: 1. pagg. 4—90.
1.
2
initio apud Deum fuit et per quem omnia sunt facta (Johan.
I: 2, 3), Logos, qui, carne praeditus, apud nos commoratus
est (I: 14), et de Se Ipse praedicavit: Εγω εϊμι η όδος και ή
αλη&εια και η ζωη (14: 6); Εγω εϊμι, το φως τον κοΰμον δ άκο-
λον&ων εμοι3 ου μη περιπατήσει εν τη σκοτία3 αλλ' έξει το φως της ζωης (8: 12)? Unde igitur responsa illa, quae optamus, ma¬
jore successu quaerere possumus, quam ab eo Verbo, quod
vel Logos ipse loquulus est, vel de Eo testatur, quodque lu¬
cerna pedibus nostris est et lex itineri nostro (Ps. 119: 1035
2 Pet. 1: 19).
Litterae Sacrae docent, ut omnino omnia, quae quidem a
Deo essent profecta, optima et perfecta essent (Gen. 1: 31),
sie bominem bonum, quin ctiain ad imaginem Ipsius creatum
esse (Gen. 5: 26, 27, 31; 2: 17, 19, 23, 23; 5: 19; 3: 1; 9: 6;
Kom. 3: 12; 6: 25; Eph. 4: 24; Col. 5: 10); sed, quum vo-
luntati divinae non obedisset (Gen. 5), peccatum et cum pec-
cato mortem (Rom. 5: 12) et condemnationem in totum genus
humanuni ingruisse (v. 16), ut omnes nunc homines ipso ge-
nere vitiosi et spiritualiter mortui sint (Gen. 5:5; 8: 21; Ps.
14: 5; 51: 7; Johan.5: 6; Rom. 8: 7; Eph. 2: 1, 2, 3; 4: 18
et cet); sed Deum, quae Ejus esset dementia et amor, ne
homines praeclaram condilionem, ad quam a summo Deo creati
essent, non consequerentur, Filium Suum Unigenitum de coelp
ad terras demisisse (Johan. 5: 16), ut omnes, qui Ejusnomini
fidem haberent, a peccato liberaret (Malth. 26: 28; Rom. 5:
18, 19; 2 Cor. 5: 21; 1 Tim. 1: 15; 1 Pet. 2: 24), regenera- tosque beatos efficeret (Johan. 5: 3; 15: 4, 5; 1 Johan. 5:1;
Rom. 4:7; Tit. 5: 5; Apocal. 14: 15).
Id igitur, quod lapsus homo per Christum et a Christo
erigi et salvari potest, summa est religionis Christianae do-
5
ctriua et caput. Quod si quis ita agnoscit, et fide amplecti-
tur? ut suum id faciat, religiosus ejus animus novum cursum sequatur, novamque formam sibi induat, necesse est. Sed
omnis vita vere Cliristiana, ut a fiele necessario proficiscitur,
sie ea ab mitio? sine ullis hominis ratiocinationibus de natura ejus et indöle, immediate quasi et sua sponte operatur. Nam
religio prius in animo et vita vim suam exercet, quam in¬
telligentia eain plane enucleare potest. Vivenda est et usu experienda vita christiana, priusquam naturam ejus variasque
formas penitus perspicere vel artißcio et via exponere possu-
mus 2). Quid? quod de unaquaque fere doctrina, ut ait Cla-
rissimus Neänder3), est etiam aliqua intcr animi ipsius reli-
giosos sensus et intelligentiam dissensio9 qua; permanet us-
que9 dum vis religionis cliristiana; totam naturam bumanam
penetravit.
Neque divinus christianae religionis Auetor decreta et
praeeepta sua arte conclusa reliquit9 sed tam simplici et ad
2) Summa illa doctrina Augustini, "Fidem praecedere Intellectum",
sive neminem, nisi qui per fidem in communionem cum Deo venerit et
sanctificatus sit, de Deo rebusque divinis rectam notiliam sibi parare
posse, eum adduxit, ut quum argumentis probare, fidem minime ex
ratione pendere, tum ostendere, Religionem Re\'elatam cum Ratione
optime conspirare, dogmatumque doctrinam ex se ipsa explicare cona-
retur. Quo respectu Augnstinum primum omnium dicere possumus professum, esse quandam dogmatum Christianorum diseiplinam, quae
non minore jure, quam cetera;, se ipsa tueretur. (Vd. II.E. F.Guerike?
Handbuch der Kirchengeschiehte. Dritte Auflage, Halle ISoS. Erster
Band, pag. 524). Itaque eadem fere laus9 quam Scbleiermacbero tri-
Euit A. D. Chr. Twesten in suis Vorlesungen über die Dogmatik der Evangelisch-Lutherischen Kirche, Hamburg 1858, Erster Band, pag·
255, jam Augustino tribuenda in hac re vjdetur.
3) l. c., 1: 5, pag. 1059.
4
omnium intelligentiae modum accommodata ratione ea iradi-
dit9 ut ab omnibus facile intelligeretur, parabolis plerumque
et guomis, quae dicuntur, utens. Et quamquam primi etiam
Domini discipuli quodamufodo pro suo quisque ingenio in scri- ptis suis Eum informarunt, et quidam prsecipue tenorem quen- dam in disciplina tradenda servarunt4), non tarnen bi magis,
quam Ipse divinus Praeceptor, artificium ullum de placitis
cliristianismi composuerunt.
Si autem baec, quae breviter exposuimus, vera sunt, non est mirandum, si primis Ecclesiae Cbristianae temporibus in- terpretes de bis etiam doctrinae universae partibus, de quibus
in boc opusculo agere in animo est, quae maxime ad vitam
Cbristianam pertinere videntur, vel fluctuarunt aniinis, vel
obscurius praeceperunt, quin etiam sibi ipsi, ut videntur sal- tem, baud raro contradixerunt. Nam tum certe de facta per Christum redemtione sua°), de Logi incarnatione6) polius lae-
4) "Während Petrus und Jacohus das Ueherlieferte mehr (Verg¬
leichbar den Synoptikern) in objectiver Fassung wieder geben, ist bey
Jobannes eine innerlieh contemplative, bey Paulus dagegen, dem spä¬
ter Berufenen, eine praktisch-dialektische Auffassung des Cbrislentbums
die vorherrschende", K. R. Hagenbacb, Lehrbuchder DogmenGeschichte, Leipzig 1840. Erster Theil, pag.59.
5) "Es überwog der Jubel über die objective Tbatsache der Er¬
lösung, der mehr in den äussern Kämpfen, in den Verfolgungen als in
den innern Busskämpfen ein Gegengewicht fand .... Es ist daher eben
so einseitig, für die erstem Jahrhunderte schon die Stimmungder spä¬
tem Zeit zu verlangen, indem man sie ihr entweder andichtet, oder gar beim Vermissen derselben geringschätzig über sie urtheilt, als auch die Nothwendigkeit der spätem Entwicklungen zu verkennen, und zu
verlangen, es habe immer so bleiben müssen, wie es in der Zeit der frischen Jugend gewesen." Hagenbach, 1. c., pag. 175.
6) Hagcnbach, 1. c., pagg. 185, 184.
5
tari, quam philosophari plerumque maluerunt mortales, quuui in Iaetissima cum Eo communitate, Quem pro omnibus homi-
nibus mortuum in vitam redisse noverant, ea, quae diu ani-
mo obscure desideraverant, tandem evenisse sentirent7). Hunc
sensum, tamquamducem quendam, sequebantur, etiamsi, quae esset ratio peecatorum et gratiae divinae, vel fidei etactionum,
nonduin plane perspexissentj in quibusque verus et sincerus erat, ipsa vita in pietatem et sanctitatem vertebat, quae in
amore erga alios in rerumque hujus mundi contemptione cer- nebatur. Itaque de bac re vere diei posse videtur, quod in
Formula Concordiae8) legitur: "Neque fides quaerit, an bona
opera sint facienda, sed priusquam de bac re inquiratur, jam multa bonaopera effecit, etsemper in agendoest occupata."
Quoniam autem ratio lmmanaita comparata est, ut omnia,
sive sub sensus cadunt, sive ad mentem et intelligentiam tan-
tum pertinent, penitus perspicere et in artis formam redigere velit, lieri non potuit, quin paullatim, vel sua ipsius, vel
aliena spoute, non solum doctrinam ipsam Christianam sed
etiam naturam, sensus opinionesque animi vere Christianime¬
lius introspicere, disciplinamque quandam religionis accurate fundare et exstruere conaretur. Atque haec unitatis ratio, ad
quam omnia in quavis disciplina rite instituenda revocanda sunt, ut in media re, in ipsaque natura religionis Christianae,
in qua singulae res et inter se et cum ipso Capite intime co-
haerent, sie in ipsorum animorum intima pietate, quippe quae
vera fide vim et summam religionis hujus divinai suscepisset,
sita erat. — Neque tarnen potuisse, nisi tempore progrediente,
7) Neander, 1. c., I: 2, pagg. 409—498.
8) Solida declaratio, IV, II. Libri symbolici Ecclesiae Evangelicée.
Recensuit C. A. Hase. Lipsiae 1857. Pag. 701.
6
ex hac rerum omnium intima conjunctione singulas doctrinas
accuratius explicari et perspici, ut disciplina, quaé proprio di-
citur, nasceretur9), ex iis, quae supra diximus, satis, ut opi¬
nor, elucet. Ingenium praeterea aetatis Apologetarum tale
erat, ut, id quod supra magis signißcavimus, quam ostendi-
mus, non tam singulas partes, quam rem universam probare
studerent.
Tum (leumm singulae doctrinae planius et accuratius ex¬
plicari coeptae sunt, quum pravae et a vero aberrantes sen-
tentiae erant refutandae. Ita, quam cujusgue temporis ratio
maximc posceret doctrinam, primam accuratius explicatam et
definitam esse invenimus. Quare non est mirandum, quod antiquissimis temporibus baud pauca, quae posteriore aetate
maximi esse momenti viderentur, prae ceteris neglecta et re- licta sunt10).
Eadem fuit ratio dogmatum, quae sunt de Peccatö et
Gratia Divina. Initio -seculi quinti Pelagius tandem et Au¬
gustinus accurate ilß quidem et, quod in superioribus dici
non potest, summa cum constantia et perpetuitate- haec dog-
inata exposuerunt, sed ita, ut in diversum omnino traherent.
Quo factum est, ut alii quoque ad ea animos advertereöt in- telligerentque, quanti essent ad universam doctrinam momenti.
Neque tarnen ii Patres Ecclcsiastici, gui Augustitio et Pelagio cetate superiores erant, baec dogmata, in quibus ver- sabimur, omnino tacita reliqiierunt5 sed quoniam nulla re di-
Jigentius ea ponderare et examinare coacti sunt, non est, quod exspectes, eos pressius et sublilius autvia étrationeegisse.
9) Neander, 1. c., I: 2, pag. G00.
10) W. Miinscber, Handbuch der christlichen Dogmengeschiclite.
Marburg, 1817. Erster Baad, pagg. 225, 226.
In scriptis igitur illis, quae exstant, Patrum Apostolico-
rum, quod vix aliter fieri potuit, de hac re nihil, nisi de re universa et strictim agitur11). Hi vero omnes, quum aut aperte aut per significationes quasdam fidem Christianam ce- lebrent aliosque adhortentur, ut eam amplectanlur in eaque fideliter permaneant, liaud obscure significant, liominem na¬
turalem minime sibi sufficere, sed ad ea consequenda, ad quae
a summo Deo creatus esset, opem divinae gratiae necessariam
esse. Atque pro certo affirmare posse nobis videmur, hane
sententiam ita illorurn propriam fuisse, ut eam cum omni fere
ecclesia antiquissima haberent communem, omnesque jam tum intellexisse, liominem non jam aeque bene moratum et con¬
stitutum, atque initio, nasci, neque posse secundum primam
suam naturam vivere, aut vere bona ex sancto corde facere,
nisi vi divinae gratiae adjutum. Sed primis quattuor seculis
non satis luculenter definitum est, quae vis in homine, qualis
nunc est, residua esset, quamve ad divinam haberet rationem.
Yulgo, si praesertim cetera respexeris, multa de libcrtate ho¬
minis hac aetate praedicarunt, neque ob eam causam aßirmari quidem potest, conscientiam ipsam pcccati eam fuisse, a qua potissimum profecti liominem considerarent. Tarnen, quum libertati hominis plurimum tribuere ab eaque haud parva ex-
spectare solerent, non potuit, quin inter imaginem illam prae-
claram, quam excitata conscicntia originalis praestantiae digni- tatisque hominum finxerat, et depravatum hunc hominem, qui
in vita et veritate invenitur, plurimum interesse videretur,
omnesque, qui quidem religione et pietate essent imbuti, fa-
qile intelligerent, quanta esset vitae naturalis ab optima illa
et perfecta distantia, quantamque vim in animis hominum peccatum haberet. Jam vero inde ab antiquissimis tempori-
J1) Münscher, 1. c., Zweiter Band, pag. 129.
8
bus de iia c re Ecclesia Orientalis et Occidentalis eo dissen- sisse inter se videntur, quod illa, quum maxime, ut videtur,
vitae et moribus consulere vellet, yires liodie quoque in ho-
mine residuas liberi arbitrii in majus fortasse extollere sole- bat$ hcec vero, magis conscia yitiositatis et infirmitatis ho-
minum, humanam naturam per gratiam divinam esse permu- tandam et quasi transformandam sentiebat. Illa totum Cliri-
stianismum nibil aliud fere, nisi alteram quandam eandemque prsestantiorem ereationem, liaec contra institutum quoddam di¬
vinum hominis a malo, quod re vera adesset, liberandi pu-
tasse videtur.
Apologet« igitur ipsi Taiianus12), Athenagoras13), Theo- philus14), maxime autem Justinus Martyr 15) et Irenceus16) ,
quamquam concedunt, libidines in omnes homines dominari,
liumanamque naturam esse corruptam, ob eamque causam
ope divina opus esse, Iii17) tarnen non minus, quam Cle¬
mens18) et Origenes19) Alexandrini hominem αντέξονϋιον esse contendunt, ut illae sententiae non magnum ad universitatem
12) Αογος προς 'Ελληνας, pagg. 255, 261. "Justini Opera, nec non Tatiani Oratio, Atbenagorae Legatio, Theopbili tres ad Autolycum li-
bri &c.", Edit. Hag. Comit. 1742, fol., secundumMünscherum citavimus.
1S) Πρεσβεία περίΧριστιανών, pag. 50ο.
14) Ad Autolycum, II. pagg. 568, 575.
15) Dialogus cum Tryphone Judaeo, pagg. 109, 176, 192, 204.
16) Adversus Haereses, IV: cap.2; V: cap.16. (Edit. Par. 1710 fol.) 17) Tatianus, 1. c., cap. 7; Athenagoras, 1. c., pag. 504; Theo-
philus, 1. c., II.27; Justinus M., Apol. I. c.45; Irenaeus, 1. c., IV.c.4.
18) Stromata II.pagg.461, 465, III.pagg.556, 557. Αογος προτρεπτι¬
κόςπρος'Ελληνας, pagg. 79, 80. (Edit. Job. Potter, Οχοη. 1715. fol.).
19) De Prine. II. 5 pag. 188, I. 5. 5; Contra Celsum, IV. 5 &e.
(Ed. Par. 1755, fol.).
%
dogmatuni forum in omentum habuisse videantur, et reatura
esse peccati negent, nisi homo summam habeat potestatem
bonum malmnve libere eligendi. Sed Alexandrini, eo inaxiaiC adducti, ni fällor, quod Manichaei peecatum esse malum quod-
dam originale et necessarium censebant, quum de vita et mo-
ril)us timerent, praestantiam et dignitatem naturöe liumana) prae¬
ter cetera celebrahant, ita tarnen, nt eam miniine a.Spiritus
divini vel Logi beneliciis sejungerent. Jam xero Clementern Alexamlrinum, non magis, quam illos, quorum sententias
onmium pianissime professus est, haue liberum volanlatem
humanuni eandem intellexisse, ac liberum arbilrium, quod dogmatici vocant, a divina gratia omnino distinetum, — id
non solum ex iis locis plane emergit, ubi20) liquido dicit, peccatum si non haereditate quadarn ab alio in alium redun- dare, at certe omnibus omnino esse commune2I), ubive22) ne- gat, liumanam voluntatem, ope emendatrice gratis» divinse de-
stitutam, ad bene et ex lege divina vivendum sibi sufficere, ubive23) denique fidem dieit esse quoddam instrumentum, quo
vim divinam aeeipiat homo, — sed etiam ex re ipsa elucet.
Nam si quis concesserit, in homine etiam naturali liberum
arbitrium inesse, is re ipsa necessitatem Christianismi sustu-
lerit. Quod si hi Patres Ecclesiastiei concessissent, parum sibi constarent, cum beneficia religionis Christianae summis
extollerent laudibus. Negare tarnen non possumus, demen¬
tem non Semper significare, se omnia, quae illae sententiae,
quas nuper retulimus, eontinent, plane perspexisse, neque
eas minus constanter explicatas esse, quam üt ad omnem
20) PcCilagogus III. c. 12, pag· 507ϊ Μονος γαο αναμαξίτητος αντος δ Χογος· το μεν γας> εξαμα^τανειν παοιν Ιμφντον χαε xolvov.
21) Münscher, I. c., Zweiter Band, pag. 159.
22) Quis dives salvus? c. 21. 2S) Strom. VI, 671.
b
10
ejus sentiendi rationem maximopere pertinuisse videantur. Quod
eo minus est inirandum, et quod doctoribus ecclesise bae aetale
impugnandi erant errores Gnosticorum et Manicbaeorum, qui
malum in naturae quadam necessitate positum esse credide- runt, et quod universa fere Ecclesia Orientalis anthropologicis quseslionibus et definitionibus minus delectabatur. De qua i*e tibi eo facilius persuadeas, vel quod is ipse dogmaticus scri- ptor, quem Ecclesia Graeca liabuit maximum, Johannem l)a-
mascenum dico, in dogmatico suo opere, quod 'Έκόοΰις ακριβής
της oq&o0o%ov πιϋτεως inscribitur, doctrinam de peccato origi-
nali non inter articulos fidei numeravit24), vel quod liaec ec¬
clesia vagas quattuor primorum seculorum et parum accuratas
definitiones etiamnunc retinet25).
Alia quodammodo est ratio Origenis. Qui qtium liber-
tatem hominis semper urgeat, neque concupiscentiam i.e. ap-
petitum, qui nonduin in propositum vel actionem abierit, pec- catum esse putet, affirmetque, reatum tum demum exsistere,
quum appetitui indulseris 26), nonnihil adversari ille quidem Augustino videtur. Tarnen, quum neget, animos borninum
nunc insontes in lucem edi27), quod antea fuerint et pecca-
verint, ad notionem peccati originalis si non re ipsa, at certe specie accessit. Multis et praeclaris locis 28) ita de religioiie
Cbristiana loquitur, ut eam dicat vi quadam divina ad bo-
minem sanctificandum esse eificacem.
24) I. Ch. W. Augusti, De christna Dogmernas Historia, Ofvcrs.
af C. E. Fahlcrantz. Fahlun 1821, pag. 292.
25) L. F. O. Baumgarten-Crusius, Lehrbuch der christlichen Dog¬
mengeschichte1, »lena 1852. Zweite Abtheilung, pag· 1094.
2β) De princ. III. 2. 2; Opp. Τ. l. ρ. 159, III. 4.
27) De princ. III. 5; Opp. T. I. pagg. 149. 150; T. III. ρ. 685;
Adv. Cels. IV, ρ.491.
a») Ε. gr. Contra Celsum L. I. c. 10; Tom. IV in Joh. 8: 24.
