et Ord

AUSPICE

DEO,

Å ET

VENIA AMPLISSIMIORDINIS PHILOSOPHICI,

IN INCLITO UPSALIENSI ATHENAO, DISSERTATIONEM,

t de

PHILOSOPHIE

AN IM I MEDICIN A,

!SUB PR ESIDIO

CELEBERRIMl VIM,

Mag. Ρ Ε T R I EKERMAN,

Eloqv. Prof. Reg. et Ord.

ΡÜBLICΜ DISQÜISI710NI SUBMITTIT

STiPENDIARIUS POSSIETHIANUS,

PETRUS WIDIN,

ROSLAGUS.

IN AUDITORIO CAROLINO MAJORI, DIE

XVIIL MARTH, ANN! MDGGLXVIL

j Ηoris Ante Meridiem Solitis.

UP S A L I iE.

ImpreiTum apud Joh. Edman Reg. Acad. Typogr.

MADAME

MARIE BEATE GYLDENSTEDT

DOÜAIRIERE « TORPADIUS

MADAME

I-^aignH> Mad'ame^regarder cl· unceilgracieux favora-

lle cef oitvrage Academique^·> que q oje Vms dedür. 7out

le nionde trd accuferoit d' une noirc ingratitudeβ joubliois

ies bienfaits dont Vous nd avez contblé, Ά dont il Vons

a plü d' honorer mes parens. Rien nefauroit jamais effa-

cér de tna memoire la bienveillancequeFous avez toujours temoigné ά mon Pere pendant fa^_vie, aprez fa mort,

a ma mere, qui id a ete qld un objet de Vis ^graces. Voild

pourquoij' aivoulu Vous en marquer publiquementmavivere-

connoifjance, qui jusqid ici a été β profondement gravée

dans 'mon coeur; je ^ne cejferai jamais d' adrefer de tres

ardens Voeux a Γ Etre Snpreme, qii il veaille conjerver

le rcfle de Vosjours dans^une parfaitefante^, Votfs fai«

re aufp bien que VotrejamiUe joiiir d' uneprofperité par¬

faite dans les tems ä venir. Je (nis jusque audernier mo¬

ment de tna vie avec un profond rejpet madamf:

Votre tres humble

& ^tres olieiiTant ferviteiu>

PIERRE WID1N.

F1R0

SUMME REVERENDO ATQUE

' CELEBBRRIM

:no CHRISTOPHORO CLEWBERG.

S. S. THEOLOGIyE PROFESSORI REG. ET

ORD. C0NSIST0R1I UTRIUSQUE

ADSESSORI GRAVISSIMO,

PASTORI ET PR/EPOSITO IN DANMARCK

LONGE LAUDATISSIMO.

Jn tefieram animi venerabundi, opufculum hocce bnmillime ^con-

fecratiim & dedicatum voluit,

debuit

A. et R.

Ί

ARRENDATORfTalt

CATHARINA WiDIN.

$oD1)

ULFSTRAND,

«9ϊίη £>ulfcefta ©ioiw.

in SMcr, Ms reStfar €&ra flit,

€r dm!)vt jag i fjjmat gommen Φιίιτ onifan mig.bil ipcflig Dommer, SfMr jag fan n>ifa mer dn Det.

dpdr dr ^ett ringa prof af flit/

2if IpDnaD, fom beftdnDig brinner,

Ccb ej fin ro t annat finner, ån i ett rent od) ©onligt nit.

Ol att Det mvtnne (Ert befyag!

JÖrnal i)dgve funbe jag begefoä?

©et dr υφ blir min fldrfta dra,

5tt följa (^Dra DpgDeré lag.

V . ·.. «·/V r' 4. ς ', '

©en dpogfteö naD be(ft)DDe (Er ^r

Cd) late poppet ölbrig brifta!

(Er omf>et ffail in tiU mitt fijia

$if mig beprifaé mer οφ mer,

SSKttt £)utt)efia %lctev$

Sp&igfie βοη

PEHR WIDIN.

1

/. Ν. S. S. T.

§ i.

on corpora tantum »oilra variis

laborare morbis, fed meritera quoqucipfam fuis perturbationi- bus, iisdemque plurimis, obno-

xiam eile, quotidiana docet ex-

perientia. Si igitur, quae morbo-

rum vim irangit atque depellit,

laudari _meretur, Apollinaris illa fcientia, quam quidem pradica-

tione digniifimam eile uno quafi ore confitentur ^omnes:

multo fåne magis illa fapientise ^pars efl: cclebranda, cu¬

jus ope, vitiorum fördes, quibus originem debent ani- mi paffiones, ejiciuntur, & vera atque ftabilis mentis procuratur fanitas. Dolendum autem eft, aut contemni

a multis falutarem animi culturam, aut fero nimis ad- biberiatque edifci: cum tarnen, mediocri corporis mor- bo correpti, ad· medicum, in arte Machaonia verfatiili-

iDum, illico feilinare omnes foleant; & ^ne fic quidera

male. Nos vero id ^non agimus, ut vel perfe&ammor- feorum Moralium feriem & Theoriam fuppcditemus,

A vel

§ ) ί ( I

vel fingula, quibus funditus tolli debcant, remedia exa- minemus. M. Tullium potius Ciceronem, Lib. I IF.

Tuiculanarum Quasflionum c. $. vim Philofophice fingu- larem, in iegritudine animi leaienda, mirince extollen-

tem, quoad ejus fieri poterit,feilabimur ^, Pbilofopbiam,

Animi medicinarn, quicum amicifiime confentire dixeris infcriptionérn illam folennem, BiBliothecse fua? adfcri-

ptam, quam tanti jeilimavit Ofimanduas, iEgypti Rex:

\κτξϊιον -ψυχνε Sc pofteritati tradidit lera?Diodor. Siculus

L. I. c.49.perbrevi DiiTertatione,commonilraturi.Tuam

vero, B. L. cenfiuram mihi expeto faventiorem, utpotc quam innocuis denegare conatibus nunquam fbles.

§· ii.

Qua in re maxime confiilat animi morbus, doceri ne-

litiquam potefl, niii antea,qualis fit fanus mentis noilras flatus, intelligatur. De hoc igitur nonnulla funt in me¬

dium proferenda, ut, quae de curatione, ut ita dicam, Philoiophica prolaturi iumus,luculentius patefcant. Duas

autem animo tribui facuitates, notifiimum eit; alteram, qua verum a falfo difcernit, intelleftus nomine fignatam; älteram, _qua bonum adpetit& malum averfatur, cui vo- iuntatis impofitum eil voeabulum, Stri&iori fenfu apud Philofophös recentioris sevi,haud raro, fumuntur ^{hx vo-}

ces; itaquidem, ut facultatem diflinRe fibi ^res repraefen-

tåndi inteile:lum nominéht; voluntatem vero ita defi- hinant, ^ut fit facultas bona diflinke cognita adpeten- idi, & mala itidem diilinfta cognitione percepta, aver- fandi« Nos vero, qui fubtiliorem hane dividendi ratio-

nem noniraprobamus^, fed fuo loco relinquimus, com- muném tarnen loquendi ufum fecuti, ubiintelligerequis dicitur, intelle&um, & ubi velie, voluntatemadpellamus.

Intelligendi facultatem ^tum ianam dicimus, ubi quis,

véi propria, vel aliena du6lus experientia, veram fibi

© ^ 3 ( @

adquifivit rerum cognitionem, eamque ad fuam& allo

rumfeücitatem parandamac tuendam, atqueadeoglori-

ara Divinam illuilrandam, re$e, quavis data occahonc, adplicare didicit. Voluntas pariter fana vocafur, ubi in

bonavereqne profutura propendetanimus, ea vero,qu«

ullam adferre noxam poterunt, conflanter fugit atque vitare fludet. Et talem quidem hominem a DeoO. M.

primum formatum fuiflTe, facrx teilantur liters, quibus

adfenfum facile prsbet Philofbphus, a prarjudicatis opi-

nionibus alienus, qui nihil Divina majeftate dignius,

nihil naturs, in ie fpeclatx, videt convenientius, quam

ut iit ad veram åt perpetuo duraturam deftinatus fe-

ücitatem.

§. III.

De tnorbis animi, ex iis, qus in medium vene- runt, facillime judicari poterit. Per hos enim non lx-

fiones mentis inteliigimus Phyficas, ^qux morbi menta¬

les a Medieis adpellantur, atque ad Pathologiam refe-

runtur medicam; fed defeffcum fanitatis Moralis, feu adplicationem virium naturalium, Icopo divinitus in-

tento contrariam. Nequc heic ipios defignamus adfc-

&us feu motus voluntatis vehenaentiores, quos, _per fe

confideratos, morbis tanto minus adnumeramus, qup certius conftat, maximum potius Creatoris eile benefi-

cium, ab his, ad bona facienda& mala vitanda, ftimu- lis, mentem humanam inilrudtam florefcere, fine qui¬

bus vita langueiceret noflra, ita quidem, ut nec atrun-

cis St lapidibus multum diffcrret hominum ^genus. Quis

enimhominem exiftimaret,ne dicamfeücitatis_compotem, qui nec fe ipfum,nec alios, necpatriam,nec, quod ma·

jus eil, optimum in coelis patrem amare queat; atque

res maxime noxias ac turpes nullo profequeretur odio?

Qualem, quxfo, menshabituraeilet profperitatem,quac

A 2 nec

@ ) 4 ( ®

nec prar&ntibus lajtari poifit bonis, nee fpefuturorum

commodorum delectari? Boni igitur iunt ifti motus &

laudandi, fi modo placido rationisimperio.fubjecH recte·

que adplicafi fuerint.

§. iv.

Sed hoc tarnen non obftat, quominus adfe&us turbulentos, feu motus adpetituum inordinatos, ^mor-

borum loco habeamus, quae Pathemata animi rede, fa-

teor, damnabant Stoici, quamquam exftirpari polle ni-

mis gloriofe contendebant. Neque enim credendum

®ft, adeo itupidos fuiile Stoicse Phiiöfophiae patronos, atque ipfius quoque experientia? quotidianje immemo-

res, ut omnem animi motum paulovehementiprem i»

vitiis ponerent, quamvisejusmodi fepe utantur vcrbis,

qu#5 iignificatu iuo vulgari & ufitato, talem cxprimunt

fententiam.Oftendi autemhoevel unico Ciceronisexem-

plopoceft, qui^cum Stoicis facere eorumque placita tueri

lolet, _eamqueob cauilam in fcriptis fuis Philofophicis,

duriter,non raro,inomnesadfeclus, fi verbafpeilaveris,

invehitur: re tarnen ipianihil minus, quam άπά&ειανper¬

fectam, feu animum,ienfu plane carentem, commendat/

quod ex illo ipfo, quem antea laudavirnus, libro de ae-

gritudine lenienda, fatis adparet. Ibienim, c. to. miferi-

cordiam rejiceré omnem videtur, gum in fapientem

mifereri ^non magis cadere adfirmet,qu3m invidere. Sed

luiitum ille damnat inanem & ftudio quxiitum, &

mentem in ipfa benevolentia exereenda conturbantem:

ienfum vero mali alieni ingratumv'dum promta mife-

ris Tuccurrendi voluntate conjunäum, quem veri a- moris efFeclum, commiferationis nomine vocamus,

adeo non rejicit Tullius, ut potius patriae & amico-

rum cafus triftiores ipfe tulerit graviter, atque adfli-

Sos non verbis folum, ied factis etiam iolari atque erigere, nullo non tempore, ituduerit.

f

© ) 5 ( ·

§. V.

iPger antem e/l animus non tantum ^qua volun-

tatem, ubi illa, vitiis adfvefaila, mala pro bonis ac!- petit, atque adco veram felicltatis viam deferit, quam

in virtutis iludio minime fucato re<5le pofuerunt fapi-

enfcs; fed etiam qua intelleclum, Γι non modo res ignoraverit ad bene beateque vivendum neeeilarias,

led vagis & errantibus quoque fententiis de rerum ufu

& ^noxa fucrit imbutus. Atque hunc morbid^um animi

ilatum eo minus in dubium trahere, aut negare quis

potent, quod nemo eil, qui non his näsvis iefe debili-

tatum fentiat, _{atque per totam} vitam, in multis impe-

diatur quotidie. Tanto itaque magis eil neceilarium,

ut de medieina, _quse adverfus tot mala opem ferat,

ad unum omnes, fimus iolliciti, In eaque, diyinitus oblata; ingenii, artatis & induilria: conténdamus ner¬

vös.

§. VI.

Philofophiamautemanimis,morbo correptis, infigniter prodeile racile patebit, Γι modo adveram prasilantiffimi

huiusremedii indolem adtentos convertimus oculos» Per Philoiophiam, non quodGrascum fibivult vocabulum,a-

rnoremnempefapientias, heicindicamus, fed ipfam potius fapientiam,quatenus illa in diflindarerum & veritatum u-

tilium cognitiones& prudenti earundem adplicatione ieie

exierit, Plane rerumDivinarum & humanarum cognitio-

nem, quae,fenfulatiore,ad omnes res & virtutes, undecun-

que cognoiccndas,ipe<Llat penetratque,Arieliusautem ac- cepta, Divinas revelationi & fcientiae, indc hauriendas, opponitur, in Theoreticam & Praclicam diilingvunt e- ruditi. Aut enim verfatur intelleclus noiler in ipfis re¬

bus contemplandis, quales per fe funt, aut in adplica¬

tione rerum, libera fub noftra voluntate, inflituenda.

A 3 Priori

φ C Φ ) 6

Priori cafii contemplatio nuda adeft, unde Contem- plativam merito dixeris hanc Philoibphiam; pofteriori

autem a&iones liberse cogitationis obje&a conilituunt,

quare eadem illa Philofophix pars A&iVa adpeliari

confvevit. Ceterum generalem Philofophias diftmcUo-

nem muleas admittcre partitiones inferiores, & ad re$

fingulas magis adcommodatas, notius eft, quam u*

explicari debeat operoie, in primis cum ejusmodi par- ticularum in animos emendandos infruxum ßgillatim oftendere, propofita non permittat brcvitas.

§. vir.

Ignorantiam rerum noxiam _atque errores nocitu-

ros per Philofophiam imminui, Γι non prorfus exflir- pari, res ipia loquirur. Adeft enim experienda, optima

rerum magiftra, & omnis cognitionis mater, qua: haud

immerito falutatur. Ut igitur quisque maxime res obvi-

as, & ufu, in vitacommuni, commendabiles adtendit;

ita maximam Tibi lucem hinc fuboriri animadvertit; δε

falfa de rebus judicia, cujus demum _cunque generis fuerint, adquifita veri cognitione pelluntur atque in¬

telligentia, haud aliter, ae tenebrx, lumine folis ad-

moto, diftipantur. Et quamvis ad morbos animi rne¬

rito referri debeat nimia quxdam & prsepoftera curi- ofitas, _qua quis multa feire aifeupit, non ut Tibi, ^auc aliis, multum adferat emolumenti, fed ut maximam oftentet cognitionis fupelle&ilem, craniumqus admira-

tionem fibi pariat, ^ut qui omnia, qux feiri unquam

potuerint, pericrutari, fuaque diligentia devorare pos-

fTt; non tarnen fegnities, omnem fere in rebus per-

ferutandis exofa laborem, animi fani re&eque infiitu-

ti eft indicium. Finis iane diligentia proximus habe¬

tur & habebitur cognitio earum rerum, quas adiidue contemplamur;qwam£ ultimamftudiorum metam dixe-

rit

®) 7 ( @

rit quispiam, quo in errore Ariilotelem & Peripate-

ticos fuiile nonmulliperhibent, nonis fvidebitur facile no- tam ftultitiae effugere turpiflimam. Qui vero rebus co-

gnofcendis penit*usque examinandis tamdiu inburet, quamdiu eum, quantum in curfu ^verae felicicatis _prö- fecerit, non poenitcat, ei profe3o cxculti feliciter in-

genii maxima debetur gloria, isquc vim Phiiofophi#

ialutarem in erroribus exterminandis> fuo exemplo»mi·

rifice _commendat.

§. Vilt

In moribus autem formandis, atque adeo volun-

tatis fanitate reftituenda & coniervanda Philoiophia prsecipuam collocat & _operam, & utilitatem. Quam- vis enim a multa cognitione rerum, ad optimam vi¬

vendi rationem _valida non fit argumentatio, fierique

poffit^ut vel diftin^ior virtutum omnium cognitio cum a&ionibus peilimis ipfaque vitiorum & fkgitiorum col-

luyie copuletur, Γι quis cum fcientia PraäicaPraxin i-

pfsm, atque adeo amorem virtutis, non conjunxerit: ne-

gari tamen nequit, ex ignorantia officiorum, peccare

plurimos, qui, meliora edouli, vitam _agerent melio-

rem. Non defunt, fateor, qui defperabundi veneno

fponte pereant: plures vero incauti dapibus perimun-

tur noxiis, Idcm in moribus uiu venire conflat. Si

temperantix ratio & prteftantia fatis eilet, inde ^a tene¬

ris, perfpeFta, Γι mala & incomitioda vita?, intemperan-

ter acta?, ob oculos iibi ponerent omnes, num exiflimas

tot hominum millia in perniciem eile ^ruitura? Si juftum

iibi aliisque homines ilatuerent pretium, nonne rarior de vi & fraudibus futura eilet querela ? Si fummam Dei erga genus humanum bonitatem & clementiam ejusque

in omnibus, qua? agit, exa&iilimam, omnes| vel pleri-

que faltcm, perpcnderent juftitiam; ii pietatem denique,

non

ncm in "un© tantum cafu, aut altero, fed in omnibus, uti!em,certo cogitarent judicio; minor omnino eorum föret grex infeliciifirnas, qui Deam vel ore temerario,

vei fa£tis hegant flagitiofis. Atqne idem, in fingulis

ofHciisexplendis, cognitio facit recte adplicata, ^{ut cum}

Posta merito dixeris:

didiciffe fideliterartest Emollit mores, necfinit ejje feros.

Quid, quod iubeft utique ratio, cur inter plurima quantivis pretii elogia locum vel iilud Tulliånum, Lib·

V.c. 2. Tufcul. Quteftionum, obtineat: 'Ό vitce Philofo-

"phia dux! O virtutis indagatrix, expultrixque vitio-

"rum! quid non modo nos, fed omnino vita homi-

"num fine ^te eile potuiilet? tu urbes peperifli: tu dis-

"fipatos homines in iocietatem vitte convocaili: tu eos

"inter fe primo domiciliis, deinde conjugiis, tum lite-

"rarutn & ^vocum communione junxifti: tu invenrrix

"Jegum, tu magiftra morum & difciplince fuifti. Ad te

"confugimus, a te opempetimus, tibi ^nos totos tradi-

"mus. At vero hane Philofophiam, quanta, quanta eft, ubicunque ab fan&iore Theologia aåibusque Dei in

homine emendando gratiofis fejun&a fuerit, ad animurri

humanum pianc fanandum non fufficere, prudens

& Chriilianus Leäor, vel me non

monente,intelligit.

S. D. G.

sys && _%%

μ _w

M **