Dissertatio philologica, de ruach ʾælohim Gen. I. 2. quam, consensu ampl. facult. phil. in reg. acad. Vpsal. præside ... Andrea Boberg ... pro solitis in philosophia honoribus obtinendis, publico eruditorum examini subjicit, alumnus regius, Nicolaus Swedb

dissertatio

philologica,

De

Gen. L 2.

Quam,

Confenfu Ampi. Facalt.

,Acad.

Pin

PRiESIDE,

VIRO CELEBERRIMO,

dn.

a

ν

d

rea

boberg,

L. L O. O. PROFESS.

_Reg.

_&

_Ord,

Pro _{/blitis in}

_Philofofhia

_honoribus

_obtinendis,

Publico Erudiforum examini fuhjicit,

Alumnus _Regius,

NIC

OL/IUS

_SWEDBOM,

Angermannus.

InAudit. Guftav. dieIV._Junii,

_AnniMDCCXLVL

Horis_{5 ante meridiem, filitis.}

UPSALIiE.

Slé

/

>

Ψ

/

WS

i

ι ν.

_J.

f. ι

fN rerum creatarum origine

traden-da &_{inveftiganda haud mirum efi}

turpiter fe dedifle, atque a re&o

tramite aberraffe_omnis

propemo-dum aevi _{Philofophos, aüosque,}

quotquot curta, curvaque &

fra-gili rationis fuge decempeda opus & effcdum immenfse _{potentics ac}

fapientiae Divinae metiri &

de&ni-re fuitinuerint. Etenim _{quantumcunque} heic fuas vires exferat, fuoque acumine fibi adblandiatur humanum In¬

genium; Tibi tarnen fuum modulum heic non

fufficere

y

ad exhauriendam tanti _{negotii indolem, tandem forte}

deprebendet, adeoaue agnofcet, vere dixiffeApoftolum:

JjifU

_{κΛτηξχ'ι&Λΐ}

_τχς

_ρίρατι

_{θα* κ τ}

_λ,

Ebr. XI. 3. Proinde haud praeter neceilitatem, hiftori-am veram modumque & feriem creationis in

exordio

Ε

voluminis Deus a Mofe enarrari voluit; videlieet ut Ve¬ ra ac _{genuina rerum omnium origo}

perfpicue

detege-retur, vanisque ac temerariis hominum

lciolorum

in

hoc _{negotio conje&uris obex poneretur; tum}

_etiarr,

_ut evidenter homines deducerentur ad _ftupendam

poten-SÄ3? ) o ( B

potentiam,

fapientiam

&

bonitatem

fupremi

audoris

fui

rerumque omnium

agnofcendam

&

celebrandam.

Ce-terurn, uti pia meditatio circa

admirandum

hocce

divi¬

num _opus quemlibet

hominem

&

decet

maxime,&

de-ledat, & initru-it, ita

recenfio

Mofaica operis

immenfi,

quantumvis accurata

&

perfpicua,

cum

brevior

iit, &

fumma tantum rerum capita fere attingat,

ad

iuftitutum

S. _{Scriptoris fpedantia;}

_{hinc varias}

_experta

eii &:

olim

& hodienuin diveriorum Interpretum

expofitiones

atque

curas. Hos inter iaudem utique multam merentur,

qui

fenfum _{genuinum, fcopo S.}

fcriptoris

_atque

reliquis

o·

raculis Divinis conformem eruere ftuduerunt, rite

pon-deratis atque explicatis verbis

fingulis,

quibus

rerum conditarum _{primam originem ejusque}

hiftoriam

Mofes

enarratam exhibuit. Id ipfum vero dum &

alii

videntur

agere, quosdam tarnen in

hoc

negotio

ita

verfatos

fuiiTe

deprehenfum eit,ut

fuis

placitis,

antea

iibi

deledis

atque

fix is, verba $. Hiftorici aptare conati

fuerint.

Hujus

indolis Inrerpretes quosdam

recenfet J. Fr.

Buddeus in

Hift. Eccl. V. T. Per. I. fed. I. §. i. Zeiioldum,

Dickin-fonum9 Burnetium, Whiftonum, ceteros? ubi juxta

cau-telas _{fuppeditat, quce interpreti}

cuilibet

in

enucleanda

prima hacce rerum

conditarum

hiftoria

potifiimum

ob-fervandae _funt, ne in devia dilapfus

neiciat

tandem,

u-bi _{figat pedem. Imprimis}

fenfum

literalem,

hic

_ut

ali¬

bi, baud fernere

deferendum

eiTe,

gra

viter monet,

ne

pro lubitu

ienfum

longe

alienum

S.

fcriptori

verbisque

ejus affingamus.

ContigifTe hoc ipfum

plurimis

magni

nominis viris, in argumento hoc fublimiori occupatis,

evidenter demonftrarunt alii5 quod heic

operofius

indi-care, noftri non eil negotii, quum

exiguam tantum

particulam

quandam

f. hujus

hiftorise,

quie rerum

pri*

mordia _{tradit, attentius} contemplandam

nobis

delegimusj

quam tarnen

haud

minus ac

reliqua,

expofitioni varise

4 SSU? ) o (

Interpretum obrioxiam fuifTe conitat. Exhibft illam

Mo-fes in _{ipfo psene exordio narrationis fuaj, his verbis:} σοπ by narra

_pvtbtt

_πητ

_C.

_i.

_{v. 2.}

_Ubi

poft-quam in commatis hujus initio verbis plane emphaticis

defcripferat materia terreflrts Χ"ϊΝΠ, a cxlefli D'orn

diverfe ac diftin&ce* feu globt terraquei _{e nihilo iuo} jam prodeuntis, ilatum ruäem,

indiqeßam

atque ittfor~

memy cum eilet 1ΠΌ1 TΠΠ, quas defignant vel

vaflira-tem horribilem ac formad defedtum, _{vel dejormitatem}

ac confufionem (lupendam <e), vel inertiam _{ac Torporem,} utalii £),_atque ilfam _juxta tenebris obfcuratarn _{ac tetram}

declaraverat5 fubjurigit deinde ad finem _commatis a&uiif

quendam peculiarem , voce Γ&ΓΠΟ defignatum, circa

rudern illam ac indigeftam molem, inflitutum _{a ΓΠ"Ι}

DWi*· Hsec autem vocabula, cum baud rara in S, lite· ris _{conjun&a occurrant* ad res diverfas, ut videtur,}

fi-gnificaridas, binc & varia Interpretum exiiitit explicatio,

dum vel _{ipfiusCreatoris aBumy seque ac ceteros}

mira-culofum, vel rei cujuspiam jam condifce motum &

effe-<flum heic indicatum _{putant. Quorum dilTenfum T}

pari-ter ac _genuina fententise fundamentum _quum breviter,

pro noftri inftituti ratione, Tibi C. L. heic exhibere

co-namur, favorem tuurn & gratiam, qua decet obfervantia, nobis _{expetimus, promiftimus.}

a) Caίου. in Genef b) Vid. Homert* in Dißert< de

Creatione Mundi.

§' Π.

Ut in _{iis, qusc jam indicavimus, rite intelligendis",.}

inoflfenfo, quod ajunt, pede progrediamur, ea funt

prse-mittenda, qu^e ceteris explicandis infervient. Principio

igitur obfervari meretur, vocabula, titufum hujus dis-fertationis _{ingredientia, varias, feoriim fpe&ata, in S.}

codice fuftinere _{figniiicationes; Quarum fingulas ut}

re-cenfeamus, cum neque inflituti ratio adeo yequirat,ne-que

"i

) O _{( <£*# 5}

que tradlationis brevitas, cui jam

ßudere

necefle eft,

id _{permittat, verbo faltem}

monuifle fufficiat,

_{voc. ΠΠ} generatim fignificare quemiibet

fpiritum,

pront

eiTquod

eß materielle & _{corporeum opponitur. Speciatim vero} hoc nomine _{ciefignatur id} r quod hominis" fugit

vifum,

iive iit _{corporeumy quo fenfu notat vel ventumy prout}

nihil aliud eil, quam adr motus, nitro eitroque

com-means-, tit Gen VIII. i. ubi Deus dicitur

immififie

ΠΠ,

,h- e. ventiim, ad dispellendas feu cohibendas aquas

dilu-,vii, terrarum orbem inundantis: vel fpiritum

vitalem

r

feu _{halitum, anrimaiium reiaxamentum a). Sive}

imor-poreum, & defignat tum animam,

alteram hominis

par-tem efTentiafeirry qua vivit, fentitr & facultate in

teil

i

-gendi ac vofendi, gaudet

b):tum

angelum,

eumque

vef

bonum _c), vel malum d)r tum denique

ipfum Spiritum

Sanffum, tertiam S. S. Trinitatis perfonam £),.qur it&di~

ei_{tur, norr tam refpeétu} effentiae & _{natune, quacum pa>}

tre & filio uruim eß fuppofitum fpirituale, _quam' ratione seternce a _patre & filio proceßlonis, &

eßicacißimae

ope-rationis, qua omnia in omnibus

efficit

&operatur..

Minor veroeß latitudo fignificationisin _voce DTjfrtf",

utpot^ q've proprie & primario notat

Dewn

verum,

tum ύτιαίώζ eßentialiterfm omnibus tnbusDeitatis

per-fonis, tumυπος-χτικές, perfonaliter

confideratum*

cujus

rei obvia funt plunma in S literis teßimoiuar^

Atta-men tribuitur etiam fecundario & analogice creaiurisy

dignitate & excellent'a

ceteris"praßantibus

rtitpote an~

gelis, Dei minißris /),

&

Magißratuiy.

prineipibus &

judieibus , prout judicia

Dei

exercent g)irem

abufive

et_{jam kloIis,, que in} lociim _verr

Dei ab

improbis

ciil-toribus fubßituuntur h-). Denique,. iecundum

Buxtor-fium _aliosque,. epithetr foco interdum additur

nomini-bus, ad augendam fignificationemf notans id,

quod

■eft ia _{fuqimo gradu}

_excellens

_i).

Quod

_{tarneη negat}

Guffe-β ₎ ο c

GufTetius , in fuo Commentario, rationibus haud

fper-nendis; contendit enim vir ille eximius, Deum, in

i-fliusmodi _{locutionibus, refpici debere ut ilatorem &} effe&orem iilarum rerum, qute ibi dicuntur eile ipfius.

Ubi vero _conjunguntur duo haec vocabuia ΠΠ,

indicant _{praecipue, & quidem proprie Spiritüm}

_Sandtums

improprie vero & Metonymice

ipfius

d&na

&

operatio-nes in hominibus» tum ordinarias, tum extraordina*

rias _{/<): quandoque per ecftaßn l): quin &}

fp.

walum,

präster alia , iignificant m).

Videfis

Stockii

Clav. Ebr.

&: Ravanelli Biblioth. S, Equidem hie poilerior docet

in Bibi. S. fub voc. Spiritus, _pag. 655, haec vocab·

Spiritus Dei nonnunquam denotare ventwm

id

vero pernegat Varenius in Dec. Mof. ad

h, 1.

prasfertim

u-bi in Hebraso textu eft 0Τΐ9κ ΓΗΊ j concedit ubi

ad-ditum _{habet Π1ΓΡ, vel fuffixum, eo} referendum,·

quod

tarnen & rarius , & plerumque ailegorice

ufurpari,

re«

fte monet.

a) Gen. VI. /7. b) P/T XXXI. (f.

c)

Sfob.

IV.

if. d) i. Rep. XXIL 21. e) Num.XI. 26.

f)

PfXCVIL

7. g) LXXX1L /.

h)

Jud. IL

12.

i)

Gen.

XXX.

8*

i. Sam. XI V. _ij k) Gen. XLL 8S- l)

Ezech.

XL

2q. m) i Sam. XVI. 23.

ξ. III.

Tanta cum fit vocum iilarum, feparatim in

pri-mis _{fpedlatarum, in fenfu differentia,}

facile notiones

diverfas cum iis junxere interpretes, atque

inde in

va-rias, de vero hujus loci

fenfu,

opiniones

funt

di/tra-id _{quod varise ipforum}

_verfiones

_&

interpretatio-nes commonilrant. Placet nonnullas recenfere, non

tam ut varietas _{explicationum appareat ^ quam ut} ve-ritati _{aliquam inde fceneremur lucem.}

Verba

hasc

_s.

Hiftorici: Β'ΟΠ Ό6 flömo

Ο'Π1?«

Π111 ita vertit

<S££ ) o ( % &'D, i.e. Ventus de coram Domino flabat

fttper

facies

aquarum. Interprete Varenio, in Dec.

Mof.

pag. 30.

Aliter _{interpres Lat. in Bibliis Walton.}

_Et

Spiritus

a confpeStu Dei infufflabat &c.

. LXX. Kal τνένμ*

επεφέξετο

faitm

tS

ύδατος

Vulg. Spiritus Dei ferebatur Juper aquas.

Munilerus: Spiritus Dei movcbat fe. Qu_se

verfio

placuit etiam Schmie!ioj iit & Anglo

Galloque

interpreti.

Tremell. _{Spiritus Dei incubabatjuperficiciei aquarum.}

Luth. Und der Geifi Gottes fchwebet auf den wajjern.

Svec. Och Guds ande _{fwäfwade bfvoer watnet:}

Ut _{reliquas praetereamus. Facillime hinc}

_perfpicitur

,

non convenire inter eruditos de vera, ut ceterarum,

ita vocum OTfrN _ΠΠ interpretatione. Alii enim, & (juidem refte Spiritum San&um hic intelligi

contendunt;

aliam quamcunque alii, in primis Photiniani & pneu-matomachi, potius admittunt exphcationem. Longum

foret omnium fcita vel recenfere , vel ad examen

re-vocare, qui has voces, aut per voluntatem Dei,

feu

confilium & deliberationern, qua fe, ad difponendam

& ordinandam rudem illam _{indigeilamque molem, Di¬} vinum Numen accinxerit: aut _{per virtutem, potentiam}

& efficaciam _{quandam Divinam: aut per Spiritummun¬}

di vitalem _{explicant a)5 quorum jam dudum explofa}

_eil

ab aliis _{fententia, qui adeo, hac in re, nobis otium}

fe-cere. Proinde nos in _{prsefens argumenta tantum} prieci-pua afferre conabimur, quce ad fenfum genuinum, con¬ tra varias diflentientium

_{7ΓΛξΐξ(χ*}>ίίΰίς firmandum}

_iaciunt. Famofiilima _{autern, & plerisque fere Rabbinis commu¬}

nis eil de vento elementari _{explicatio, quorum} caflra primum fecutus eil etiam ipfe D. Lutherus

b): poilea

vero, re melius perfpe&a, fententiarn mutavit, de Spi-WU Sanclo haec _{interpretatus} c). Scilicet, contendunt

Judseorum Do&ores, nec non alii, ventum in prima

a $2# ; o (

rerum creatione maxinie fuiiTe neceffarium, tum ut iL

lius ope, particulae humidse a ficcis fecernerentur, &

aridum _{appareretj tum ut aqure, ventorum vi} commo-tx, a putredine immunes confervarentur. Dici autem

ventum ΠΠ _{veiideo,quia Deus illum creaverit} ac flare juiierit_j vel quia _{magnus ac} vehemens fuerit.

Explicationem hane ut conflrment, provocant

ad

lo-cutiones fimiles in S;ra S:a occurrentes, ubi dicuntur

montes Det\ ab altitudine d), cedri Dei, a proceritate &c. _{e) Similem ob cauffam volunt, ventum hoc loco}

ventum Dei dici. Huic fententias, procul omni du» bio, fundamentum jecere Paraphraies Chald. quarum

eximia _{apud Judieos auetoritas ; quae, licet ambiguum}

exhibere videantur feniiim, retento vöcabulo ΠΓΙ, ad

fuam dialeélum inflexo, ceque ac Arabs Se Syrus}

ad-dito tamen verbo feu participio fequente, haud obfcu·

re decLarant fenfum ab Hebraeo deviantem: quibus pru-dentior _{Syrus radicem Hebrseam retinuit,} Huic igitur

Paraphraibarum explicationi

fuum

prasbuit

adfenfum

Mai-monides, in more Nevochim. lib. u c. 40. ubi occu¬

patio eil in

explicanda

voce fin.

conf. lib. II.

c. 30.

Horum vefligia preiiit quoque A ben Ezra, in

fuo

com-mentario hxc feribens: 1ΠΓΠ. TOID COT

btt

Π11Π "]0D

BOT COT

fiS#

Conjungit ventum cum

Deo,

quid jnit mißus a

Deo,

ad aquas

exßccandas.

Plurium

Rabbinorum vel cum bis confenfüm, vel fublimiores etiam meditationes collegit Leidecker, in

DiiTert.

de

Op. Sp. S. in orig.

univerfi.

c.

IV.

& Varenius

loco

citato.

β) Vid. Pfeiffer. Pub. Vex. in

h. L conf

Wal¬

theri _{Offic. Eibl. jf. 6yi. & Spongia} Mof in

h. I.

b)

Ί

_om. q., 'fen. Germ, c) In

Comm.

Lat.

Tom.

6.

Witt.

d)

Pf.

XXXVI. 7. e) LXXX. 11,

&&

)

o

< <£*9

9

$. IV.

Verum enimvero coaétam

nimis

&

rei

minus

con-gruentem

efie hane

interpretationem,

dudum

ab

eru-ditis viris _plurimis

eft

demonilratum.

Eteniw

in

hac

bre-viflima rerum creatarum

origine

tradita, quantum

liceC

explicanda,

haud

temere

eft

difcedendum

a

ferie

nar-rationis, quam S. Scriptor

nobis

exhibuit

Proinde

cum

conveniant fere in eo quotquot

funt

philofophi,

Ven~

tum nihil aliud eile, quam

impulfum

aéris ejusque

flu-xurn, id merito urgent

faniores

Interpretes,

nondum

ullum fuifte ventum , utpote cum

aeris

creati

adhuc

non fa<fta fit mentio,

Namque

die

demum

fecundo

,

quurn narratur

creatio

τ$

jrpi

expanfi,

quod

diftixigue·

ret inter aquas fuperiores

&

inferiore/,

eo

potiilimur»

loco a€rem conditum

indicari,

plerique

ftatuunt-

Hoc

autem conceiTo, de aeris

effeétu

antequam

exifteret,

fru·

ftra omnino quaefiveris.

Quod etjam

obfervavit

Merce-rus: undetunc, inquit, ventus, cum

aer

non

appareret

dißinttus in illa

rudi

materia,

&

ventus

nihil aliud

fit

philofophis,

quam aer

motus

aut

agitatus?

Hoc

apud

mepotQntifiimum

eft,

ne

eredam

_,

heic

ventum

aeeipi.

I-tem Munfterus:

Quomodo

tum

potuit

fiare

ventus,

cum

nondum ejfet ventus

?

Rettins

ergo

fentiunt,

qui

dicunt,

Sp. Santtum

ineubaffe

confußs

corporibus,

ficut

qallina

ineubat ovis, ut

illa

calore

fuo

calefaciat

&

etnimet.

Fin-gamus vero,

jam

exftitifte

aérem,

qualem

requirunt

ad-yerfse fententise

patroni; attamen

non

videmus

rationem*

curtamilluftristitulus,

ad

quem

Dei

nomen

concurrit,

ven·

to, pne reliquis

Dei

operibus,

seque

magnificis, competat,

in _{primis ubi} prima rerum

exordia

exponerentur.

Nam

quod dicunt

ri

ΟΤΙ1?**,

tanquam

epitheton

additum

efte

ΠΠ veritο, tantummodo

dufaτικως,

ad

defignandami-pfius

magnitudinem

ac

vehement

i

am,

lubrico

admodum

niti videturfundamento:

ideoque

tanti

non

eft

ponderis,

ut aflenium nobis uüo

modo extorquere

vaieat.

Equidem

ίο _{Φ»" )0 (}

non refragamur, iilitismodi _{locutiones in S. codice}

ati-quoties occurrere, quibus nomina _{qusedam Divina}rebus

Creatis, amplitudine, proceritate 8t excellentia

prseilan-tibus, per avfyw addi videntur; verum quod eam ob

cauiTam idem ine _{obtingat, nulla prorfus fubeit ratio.} Ni-mirum res _{, quce in iftiusmodi formulis proponuntür,}

e-jus funt indolis, ut Deo ipfi ineiTe nequeant v. c. ledrus mons, trepidatio, terror 8tc. Spiritus autem vocabulum

Deo _{ejusque efientise ita competit, ut nemo jure dubitef,}

quin de Deo proprie Spiritus Dei dicatur. Id vero

caven-dum, ne ad iignificationes vocum _improprias defcenda-mus, ubi propriis potior eil locus; nec decet verba Dei,

•quibus fe fuaque opera _{manifeilavit,} inexiles 8t

perver-fos,more hsereticorum, _{detorquere fenfus: praefertim cum} nullus _{quidem in Dei verbo reperiatur locus, quiventum}

vehementem vocabulis DTlV&t ΓΠΊ exprimat.

§. V.

Praeterea, u paullo _{accuratius perpenderimus}

indo-lem 8t _{conditionem, uti tum erat, globi terraquei, fei*}

maffie illius _{primaevae, facile erimus deprehenluri, majo¬}

rem omnino _{requiri virtutem, vim 8t eflicaciam,ad} eam rite _{diilinguendam, formandam 8t difponendam, quam}

ut folus ventus id efficeret. FuiiTe _{namque in ea}

fum-mam «'gvf*ocrCvqy, _{utpote cum forma, 8t ornatu} futu-ro _{careret, haud dubie indicat Mofes vocab. 1Π31}

1ΠΓ),

quae Chaldoeus vertit _{fcTJpm ad}

_fluporem

_usque

vafta tf vacua. Aquse _autem informem _{8t inconditam}

hanc molem involventes erant, _{procul dubio, turbida}

ac pulverulenta, _{luto quippe terrae permiilae ά),}

quarum

Immenfam„vim horribiles obtegebant caligines. Hsec

o-irinia ut ordine _{difponerentur, ut terra a fuo 1ΓΠ1 1ΠΠ}

liberaretur, aptaque, dependenter a Deo, res varhs,

tam _animatas,

quam inanimatas producendi, redderetur:

•

atque ut aquse fuas occuparent ftationes, ultra quas

pro-gredi_ipfis non _{liceret, acciperentque facultatem varia} ia-

nima-t## ) o (

inirtialiunv genera

producendi,

opus

omnino

fuit

cauffa

& vi _quadam

vivifica,

ab

hac

materia

diftindliifima.

Ce·

terum verbum Π0ΠΊΟ,

quod

praedicati

loco

hifce

voca-bulis immediate jungitur,

fuaviorem ac

leniorem

deno-tat motionem, quam qua*

ΠΡΤΠ

ΠΠ,

turbines

atque

pro-cellas, ut R. Ben

Melech

interpretatur

b),

concitaret.

Jtaque quo

vehementior ventus

hic

intelligitur,

eo

alie-nior eil a motu, per

iftud

vocabulum

defignato;

atque

adeo, fi

eilet

tan

tum

emphatica

magnitudinis

for-mula, quod

exemplis

addudtis

probare

ftudet

idem

Rab-binus , vix ulla

vocabula

ineptius

.

conjungi poterant,

quam

D*n'?R

ΠΠ

& η£ΓΠΟ·

Quid,

quod

nusquam

in

toto S. codice radix

de

ΠΠ

>

ventum

notante,

prsedicatur.

α) Vid. V. d.

Honnert

in

Difl

de

Crcat.

mundi.

b)

«JbV» in

h.

L

§. VI.

De emphaii ac genuino

fignificatu

verbi

eruen-do foliciti Interpretes,

varie

illud

exponunt.

Judaeo-rum plerique, ut

de

vento

confirment

fententiam

fuam,

illud per ,

flavit

(fie

Onkelos

&

Aben

Ezra)

explj-cant. Sed Kimchio

placet

nyijni

pjy

fignificatio

motionis agitalionis; quam

fervant

etiam

alii.

Ter-tullianus exprimit

illud

per

fupervetfabatur,

Vatablus

a-■gitabat

fe,

Grotius

fupervolitabat,

Caftalio

fe

librabat,

Tigurina

motabat

fe,

Gallus

fe

mouvoit,

Anglus

mooved,

,Tremellius vertit

incubabat. Quse

fignificatio

plurimis

&

veterum & recentiorum

Interpretum

placuit,

utpote

huic

praefertim

loco

haud incongruens

vifa;

quam

tarnen

mi¬

nus probat

Clericus,

in

fuo

comm.

ad

h.

1.

Juvabit

igi-tur reliqua fcripturae

Sacrae

loca

confulere,

ubi

occurrit

hoc verbum, ut veram

ejus

fignificationem,

quanturn

licet, perfpiciamus.

Rarigris

quidem

eil

in

S.

codice

u-fus, quippe cum

in

duobus

tantum,

praeter

hunc,

locis

) o C <§X2>

que baud obfcure notat commoveri,vel _{trepidante quodam}

motu _{agitari5 prardicatur enim de ofTibus hominis, cörtfe} contriti, commotis hortore; his verbis:

YMOJ'yVi

tem

Commota _{/unt oimra ojjaniea. Quaequidem ita exponit}

Ra-fchius: _{Up by f£mo "T.MT 'Ö3DD}

, ficut alts

alicujus avis9 qua /uper nidumJuum

volitatcommoven-tur _{o(fa mea. ChaJd&us Interpres Tfim vertit )y\: quod}

verbum _{aliquoties in S. Scriptura legitur, & notat}

tremu-lam _{quandam commotionem, qualis etiam eil avium,}

nr-dis fuis incubantium. Kimchius _{explicat per ΓΗ13ΠΓΤ,}

hinc & iIhne _{vagantur> addudo etiam hoc noftro loco,}

Gen. I. 2.

$. VII.

Alter locus fiilit _{^ΓΠ in}

_Viel

^ & quidem in fignl· ficatione _{propria, ufurpatum de ave, fupra pullos fe ti¬} gitante, vel illis ineubante ac fovente, vel tandem e

n?-do educente ad volatum; Deut. XXXII. 11. _{Mofes, ibi}

mentionem faciens admirandae liberationis _{populi ex}

/E-gypto, in memoriam revocat fpecialem ilfam gratiam,

curam _atque favorem, _{quem Uli Jehova prseftitit: quam}

ftupendo prorfus modo eum in folitudine fuilentavertt,

nutri_{verit, obtexerit, foverit, duxerit & ab inimicis&}

hoftibus _{defenderit, his utitur verbis.}

_Sy

_{Up TJT}

Γ£03 _^ΓΤΤ

rV?U

_{Ut aquila excitat niäum fuumf} piilJisJuis ineubat, pandit alas fuas &c. Meec ita

explr-cat Gla^fius: Notatur _{emphatieißime aftio illa Ohmes}

Providentia & bvnitatis, qua juos ita fovet, defendif,

ducit & _{confervat, ficut (ß magna licet componere par¬}

vis) aquila ovisfuis, tf peflmedumpullis incuhat &c. a).

In hoc· autem loco cum verbum hocce _{t\rn occurrat in}

eadem _{conjugatione, atque in hifloria creationis,} vide-licet aéliva _{Viel, haud partim inde illuilrationis}

dedu-cunt _{Tnterpretes, ad veram fignificationem voc ΓΦΓΗΟ} tradendam; utut faeife _{pateat, in altero loco}

Deutero-ÄQmii_{j fenfum haberi proprium, in altero Genefios figu¬}

<S*3> ) o

(

(g$3> *3

famn f.

metaphoricum.

Quae

uf

evidentia

funt,

ita

ih

comparätione ac

iimilitudine

declaranda

inter

aélus

vere

diiTimillimos, totoque,

quod

ajunt,

ccelo

a

fe invicem

difcrepantes, motionem puta

avis,

&

operationem

Dei

creatoris, dum anxie afcque

egregie

defudant

Interpretes,

facile tarnen fentiunt, fuas

meditationes,

in

re

fublimio-ri _exponenda,

fibi

_non

iufficere.

Audiamus

vero

Fagium:

Significat,

inquit,

hic Π&ΓΤΊ0,

nonfimplicem

motitationem

f

tigitatiönem

&

juperlationem,

Jed

ejusmodi

quam

milvus,

aut alia avisperagit,

pendens

in

nere,

tum

fur

t

im

dej

c

en*

dendo _cupitpra(Le

incumbcre:

vel

qualem

cnlumba

perfiat,

cum ovisad cxcludendum

pullos

incubat:

vel

qualem

aquila

facit,dum

ad

volandum

pullos

juos

provocat.

In

hoc

ergo,

feηfu nSrriDfumto,

pulcre

fignificabit

vim

iHam

Sp.

Dei

fotricem ex

ruditate

omnia

formantis

b). Eodem

tendunt

hexe verbaßocharti:In

creatione

dicitur

Dei

Spiritus

mo-titajjefe

fuper

faciem

aquarum,

nempe

ut

incubat

iene

Jua

vim vjvifiiam aquisinderet, uteχ

iis

cetera

emergerent

c).

Sicfere&reliqui Interpretes ex

locoillo

parailelo,

tibi

de _{aquila ufurpatur,}

fimilitudinem

operationis

Spiritus

S circa materiarn illam creationis

primam,

occaiione

voc.

Γ£ΓΠΟ> hic

apparentis,explicare

conantur,

variisquidem

verbis,fed ad eundem

fere

tendentibus

fenfum.

Nobisfuf-ficiat heicadduxiife verba

Waltheri:

Similitudine

ab

eiviluf

incubantibus duffa,Spiritus

in

prima

creqtione

jovit

aquasjtfunacum

illis

ccelum

terram^Jeu

univerfum

chaps,

ut magis magisque ex

nihilitate

quofi omnia

prodirent,

ac

pedetentim

ad

certam

flor

mam

difponerentur.

Id quod

pote-flatis erat divitue

tfl

infinit

te

d).

Hifce paria

fere

funt,

quas

habetGuiTetius: ut avis nido

imminens,

alas fuas

agnans,

iis dfexcitat adrem, Ufinvitat

pullos ad

velat

um;

fic

tunc

SpirituDei

excitante,

creaturte

in

mat

er

i

te

potent

i

a

contcn-t£ftatim evolaturte,

h.

e.

fleras

prodititree

erant.

Licebit

forte his addere fententiam veltiti

defnitivam

fuiriri

&

ι

Η ^Ά3) ) °

(

/////(? nöPHD aquas,

nihil aliud

efl, quamSpiritum-SL

ejfe omnipotentem

illum

Λιραχζγί*,

#/// uz /zz#

fabricatoria

&_{ejfecloriä, adproäuEtionem} verum omnium aquas (αde

ο-quecxlum i<fterram&c.) fovit

quafi

& idoneas reddidite). Qui plura cupit,vim hujus verbeut &operationemSp.Sti,

quantum fieri qucat, in hoe negotio

illuilrantia,

adirepo-terit LeidcckeriDiiTert.antea _laudatam,de Op. Sp. S:ti _in

o-riq.univerfi. Nos praefentis inftituti memores,non

eoten-dentis, ut creationis _{myfterium, ubique admirandum} po-tius, quam pernofcendum, detegamus; led ut S. Hiftoricq

verbis _{pr&eunte, fupremo} rerum auftori quse iua funt pio

animo vindicemus; eontenti jam erimus haee adduxifie,

quce,declarata verborum

emphafi

&

fignificatione

genui¬

na, fuperiorem haud dubie ip^yttav demonftrant, quam quae vento, vel cuicunque rei aiii jure competat.

af) Fbilolog. S. hb. Hl. Tr.j.can. 10. b)in annot.ad

Gen.c.L _{c) Hieroz. Part. I. Lib. I. c. III. d) Officin.}

Bibi. _{pag.fff. e) In Pbilol. S. loc. cit.pag. jij. Conji} ■Dieterici Antiquit. Bibi ρ. ηο.feqq.

§. VIII.

Quin etiam exJudseis fuere,qui fublimius aliquodhic

viderunt,quam operationem venti. Certe RafchiusMajo-ruin fuorum,hac de re,hanc fiftitexplicationem:H33 _tfOD πηη ow Vy nömon-iittnQiy :Up

by

Γ)£ΓΠΟΠ PJVD Solium

gloria

flabatin

ae're, &

ex-pandebat fefuperfaeiem aquarum,perJpiritum orisfui, &

verbum fuum,ficutcolumba, quafe expandit fuper nidum, velincubat nido. _Quid Tbronusgloria Rabbino fignificet,

cxplicare iludetVarenius inDecad.Mof.p.40. qui pariter

exfpiritu oris VÖ ΠΠ & nOKO verbo ejus, haud obfcure

Trinitatis _{myfterium, antiquioribus Rabbinis intelleélum^} indicari _{fufpicatur. Quin & fublimiorem de}

_CDYlVtt

_ΠΗ fenfum _{prsebent in BrefchithRabba,ubi haec exftant verba;}

pwdwd ποτ πγν3 ^ nn xby nrui

'w

rrwon bv inn nj

'Dl D'Dn Vy DönnD nwv Spiritus ifte eft Meffia,dp

v Φ°

) ö ( $22? *5

qho dicitur

Jef.XLl.

requiefcet

fuper

eum

Spiritus

JehoVse»

Per _{quodnam meritum}Spiritus

Meßt

_ne

mimftrabit)

veniens^

incumbens vel movens fe fuper fadem aquarum

?

Plura

de

faniori_{Jud&orum interpretatione ac}

fenfu,

circa

hunc

lo-cum,fuppeditat tum

Leidecker

in

Dift.

cit- c.

IV.

tum

Wal-therus in officinaBibl.p. 538·conf.Pfeift,in

Dub.Vex.ad

hj.

$. IX.

Hifce, quaer in argumenta hoc

fublimiori

Ieviter

ad-modum ac feftinanter, urgente & temporis

prsefentis

&

'

rerum anguftia, adduda funt,

poftent

ac

deberent

fortaf-fe _{plura addi, fi res}

_noftri

eftet arbitrii.

Liceat

_vero

ar-bitrari, iis qu&properanter

colleda

funt, fat

efte

declara-tum, vocabitlis ÖWXΠΠ facrum fcriptorem

alium

omni-no opificem, _motorem

alium,

aliam

cauftam

agitandae

ac

perficiendoe materiae

rudis,

inertis

ac

torpid<z

voluifte

der

lignare , quam ventum

vehementiorem,

in

cerebro

quo-rundam Rabbinorum excitatum, latiusque inde

diffufum

in alioS) quem prsecipuehinc

difpulfum

&

profligatum

vo-luimus, fepofkis tantisper

motoribus

aliis,

seque

adfciti-tiis ac precariis, _quos hic alii tanti operis

participes

fin-xere. Noftram procul om»i dubio lententiam

confirmant

non folum Dodorumplurium teftimonia &

confenfus,ve-rum _etjam auguftiffimum

hoc

_nomen,

quod Sp.

Sandus

il"

bi foli tanquam proprium, prse

omnibus

aliis

yindicat·

Defignat enim charaderem

ipfius perfonalem,

quod

ab

Patre & Filio_{procedat: itaquidem, ut}

_&

ipfe

iit

_per

itppofitmiem

crnVtf

ΠΠ

Spiritus

Dens a).

Manifefte

ve¬

ro _icriptura & veteris,& novi

foederis,

tum

creationera

tum fuflentationem totius hujus univerfi Sp. Sando

tri-buit _{bj. Quoniam igitur ,}

_iimul

_cum

_Patre

_&

_Filio,

_res

omnes condidit & creavit, & adhuc dum hodie

omniafu-ftentatac _{fapientiilime gubernat, aequum non}

_modo,fed&

neeeffe omnino _{fuit, utmentionem} ipfius

injiceretMofes,

hiftoriam creatiorfs rerum emniitm enarrans, ut populo

Hra&itico veram Delnotitiam inftilliret. Neque

eft,quod

iS _{) o (}

nobis _{objlciant dida Jefa. XL. 7. Hof. XIII. 1/. Ubl}

exi-ftimant, ΠΙίΤ ΠΠ ventum denotare. Etenim quod ad

di-dum illud _{Jefajanum attinet, tantum abeft, ut naturalis}

ventus ibi intelligatur, _{ut opus,} quod ei tribuitur,

pror-fus fit _{omnipotentis Dei, cujus ira & fuppliciis, uti per}

ventum herba & fios campi, omnis caroperit. In

pofte-riori veroloco adumbranturAffyrii,turbinis inflaracgra¬

vis _{tempeftatis, adomnia}devaftanda_certo

accefturi.

Eft

i-giturutrobiqueallegorica

horum

\£erborum

accommodatio.

Necofficiuntnobis loca, ubi ΠΠ cum affixis pronominibus

•jnn 1.ventum a

Deo

excitatum

iignificat;

major

e-nim_{emphaiis eftinnomine proprioΠΓΡ}

_1.

ΟΤΙ1?**

_ΓΠΊ,quam

invocecum affixo, qui relationem magis adcauiTam

argue-re videturc). Ceterum _neque ideil pnetereundum, ad_um

quendam perfonalem in voce

Γ)£Π"ώ

indicari* Cum

enim

formoeiitadivse_{conjugationis inPiei, tranfitivam habet}

fl-gnificationem, exprimitque

adionem naturalem

perfona?,

operationes fuas cum cura,

Audio propenfaque voluntate

peragentis. Fallunt igitur

vehementer etiam

illi,

qui

per

ΠΗ virtutemquandam &efficaciamDivinam, feu

iV-t(y$μ rcs*ro¥

hic

fubinnui exiftimant,

vel

impetum

autvimvitalemioecunditatisplenam,aquisaDeo impreflam; quae fcntentia fuit

Chryfoftomi. Nam virtus

&

efficacia

Dei

ab_ipfoρeonon

_eft

_{diverfa; hic}

_autem

_{Spiritus diftinguitur}

ab OwN,cujuseft fpiritus, &

tribuitur

ipfi

ejusmodi adio, qu£nonnififuppofitovivo,

intelligenti

8c

volenti

competit.

Poftquainautem inverfu praced. dixerat

Mofes,

in

prineipio condtdifje

ccelum &

terram, mox

fubjungitt

ΠΙΊΙ

COHOÖVy nfifDÖ Atvero

fine caufla

mutafte

mo-dum_{loquendihaudfacilecenfendus eft Divinus}

_feriptor,

nifi hic_{ipfamSp.Sandi}

_perfonam

_{voluiftetdefignatam.}

SOLI DEO GLORIA.

a)vid.Ccilov.Bibl.III. b) UtpoteJob,XXXIII4-Bß

XXXUU. CIV._{30.Jefa.XLiz.jj.A&.I.tf.}

_cumCap.l

_V.14*

(iilato. ₀ Vid. Leid.

Areb.

See.pag. 43.f.jj.