JURE DEI

DEO

p

DISSERTATIO ACADEMICA, De

JURE DEI

Quam ^>

CumQ)tifetifu

AmplifJ. Senat. Philofopb·

in RegiA Academia llpfälieftß^}

Sub PR/ESIDiO

riri ceieberrimi>

Müg· ANDRERE

Eth. & Pojit. Pr< fe s.Reg.

5c ÖrdL

ii. t. regt; maöni$.- Cenfura eruditorum publica mode-

.·*'·· ße fubjieiti ^{. ·}· ; ,

S:£ Rue M:tis StipHndiarius

GABRIEL 3 JE) S/

DALEKAR LUS.

InAudit.Guft.

Majoriad

Junii,

An. MDCCXXXIX.

Horts₁ ante mertdiem, confvetis.

UPSdLldE

impreifa.

S:E

R:£ M:TIS

magna: fidei viro,

jRe

verendisfimo

PATRI ac

DOMINO,

Dn. ANDREA KALSENIO,

S. S. Theologiae

DOCTORI Cele-

berrimo _, inclutae Dioeccfeos Weft-

nianno-Dalekarlicze EPISCOPO Emi- nentiflimo, Ven, Confift, Arof.

PRjESIDI Graviifimo, Regi Gymnafii Scholarumque

EPHORO Adcu- ratiffimot

MJECENATI ΜΑΧΙΜΟ.

Diu

quidem multumque

me c um

di*

ta,ad limina Tua,

ReverendiiT.

PATER,properar Tgraviffimarum re-

rumcurisfemper dißriBumcompellare

aude-m

rem.InfignisverogratiaTua,

ReverendiiT

EPISCOPE_{, qua qmnes} Mujarum

culto«

res

fes fempef maBafii, audacia måaßduciam

addit certiffmam ^, ut pagellis blfce}rudi

meaMinerva elaboratis^ßlendidiffimum noy

vnenTuumpraßgere, eascf fubmiffa TiKi offerre mente non dubitem. Rcßticias ita^y

PRjFSUL Celeber. , chartaceutn hoece

munufeulum, folitis argumenti pr*fiantidy pioque offerentis animo commcndabile,be»

nigno vultu, ut ornatu prorftis orbatum^,

iUurn ex Tui favöris luce fibi mutuetur

witidiffmum. Jguod fupereß, sleva tis ad fidera manibtts ^, pro perenni incolumitats

Tua Deum T. O. M. precibus venerari ca-

iidifftmis nunquam deftfiam, ut, in anrtos bene maltos _, feliχ , jalvus IS incolumis vivasj vigeas floreastfc, in Eccleß<sy ^con.

t ra quosvis infultus hoftium^, tutelam ^ac prafidium, NobiliiTimae Familiae gau·

di_um,Clientum denique, in qutrutn etiam

numerum me cooptesßumiüinterogoppatro+

cinium certiffmum, exoptatiffitnum.

Revercndiffimi Nomipis TUJ

Gliens devotiffmiu9

GABRIEL

<¥>3$$*

Admod\ Rev.& Pr<ecUrijfiwö VIRO, ^« 5

Mag.

FRI DE RICO

ANAGR10,

EcclefiarumSaleniiumPASTORI,perq$

vcontrad:um vicinarum Eccleiiarum PR^EPOSITO Digniifimo,

PATRONO EXOPTATISSIMO.

-

: . - · \ ^· * ■

Plur. Rever. atcjj Praclariflinto VIROy

Mag. D A Ν I Ε Li]

RAMEÉN,

PASTORI in^D?ofiini(j VigilantiiTimo,

FAUTORI multis nominibus

honorando» _,

IN, Tejferamk Debitee. Obfervantia. Gra»

Promotores, Optimi. Exiles, Hajce.

Collata. Beneficia. Et. Spem, Favoris. Ρa*

Itcitatis. Voto. Ardentijjimo. Submiffe.

Admod. & Piur. Reverend*

Cultor hu- GABRIEL

Aämod. Rever. Praclariffmo VIRO^

Mae. G AB RLE L l

~

SEVALL 10,

PASTORI in SÄdfttvif/ adjacentisque

diftridus PRAEPOSITO Meritiffimo,

Avunculo honoratiffimo , ob plurima favoris documenta jugite*·

aeftumando.

Plurim. Reverend. atcfcDociijJlmo VlROy

Dn. Ε R i C 0

FO Ν TEL 10,

V.D.COMMIN1STRO inTuna Mon-

tanorurn Vigilantiffimo,Benefadorij

Avunculi loco, atatem colendo.

tique. Animz. Vtgnus. Vohis. Patronu Et, Jngenii. Primitias. Ob, Majom. /«4 Λ,

trociniify. lUterioris. C»w. Omnigena, le- Offert. Dicat, Deaicat.

Nominum VESTROR.UM

miUlmuj;t

*5*^1 fcfs»*

i^äräisatK!

£&£££ BM

l N.

%

%. I.

Uamquamoracula

era jus Divinum _pu-

niendi fatis aperte in- culcant; non tarnen

fy·' defuere, qui ejus ve- ritatis certitudinem portentis opinio-

num & tricis quibuslibet evertereco¬

liati funr: hane verododrinam, quan-

tum interfit, intemeratam fervare, neminem, rem non populari ftatera examinantem, fugere poteft. Pro- inde _operae pretium me fadurum pu-

laverim, hane rem, pro modulo in*

genii» loco fpeciminis public! exarnt- nare, etii lubens confiteor, mearum non efie virium, tam nobile argu¬

mentum _, ceii decet» rimari riteque difeutere.

§. II.

yocabulum

Juris apud Möralk

ftas

o m 7 ßas fumitur tripliciter.

Pfimo

i-

dem eftac juftum feu asqvum,

& hoc

ienfu attributum & juftitia

a&ionum

Deinde,

ad perfo-

nas refertur,

fignificat juftitiam per-

fonarum, feu virtutem

moralem, iis

competentem

ad aliquid agendum

Tertio de-

nique, legem

feu decretum fuperio.

ris, & normam

atftionum notat a)·

Kos in przfenti

materia ad fecundam

juris

acceptionem attendentes

de

exiftentia pariter ac

neceflitate Divini

hujus juris

breviter fumus a<fturi.

Λ) Hochfi. col. Puf," Exer.

Ill. §,

DariEns afe, abfolute

neceftario

exiftens,in quo ratio

fufficiens

nominamus,

mundi firmiter proba¬

terj & quidem Ens

omni modo

cellentiflimum, independens,

illimi-

tatum iive infinitum , quod omnesin

fe perfeétiones

pofiibiles compledi-

tur. Hinc, vi oppofitorum,

intelli-

gi poteft, ens

contingens efle, quod

rationem exiftentia fuz fufticieniem

— rl r~i in cntc alio extra

fefe

III

habet,

8 W> o Μ

habet_j adeoque Snitum fivfe limitaturn

ac

dependens.

3. IV.

Cuivis itaque conftat hunc-mun-

dum cum omnibus, _qua? in i 1 lo ftintr creaturis, contingentet exiftere$ atqj fic quoad efie & confervari a Deo de- pendere, Creavit enim hoc univer«

fum Deus Iiberrime, cum nullius in-

digus, immo longe ht beatiflimus, (ibique fufficientiilimus; idque prima¬

rio in gloriam fuam, iive fummarum perfektionum manifeftationem: con-

fervat _prarterea id ipfum, ad adiones creaturarumconcurrendo, easqufc pro

fapieptia fua in finita gubemando ac

dingendo, Inter omnia opera Dei

homo maxime eminet, iis inftrudps praerogativis, qua? ipfum longe fupra

deteriorem condirionem brutorum ^a- fnmantium ponunt, quippe qui men-

tem habet, facultatibus intelligendi &

libere vokndi palkntem, ut per fu¬

am n 'turam legis &> imperii maxime

capax , Creatoremoptimumcuit-u tam

, interno quam externo profequeretur.

Deus, cum éx iniigni etiam benigni»

täte fua hoouflem iécundario ad feli- citatem

Ψ *> 'ff 9

citatéfn condiderit, vi fummse fapien-

tisefuae, ob ^akternas in primis agen- dorum & non agendorum regulas,

rn juftitia Divina dicaftica fundatas,

non jufte folum, verum etiam neces- fario ordinavit, ur certa exftaret lex, irtpote iine cujus obfervantia finis in¬

ternus obtineri haud potuir. Hinc,

Deus in mente humana impreilit al-

riiiime chara&eres DnftiiTimae fuae vo-

luntatis, hoc eit, notitiam honefti &

turpis, jufti & injuftr, ut homo nor-

mam haberet, quamfequeretur in di' rigendis aélionibus fuis liberis: atqj iic finem ipiis, una cum mediis, ma·

nifeitavir.

§. V.

Cum creaturae intelligentes o-

mnes & iingulae, refpe&u exiftentix, eflentias, confervationis, _omniumque perfeélionum _reliquarum? a Deo in

rotum & tantum dependeant iv.) ^>

evidentiiTimum eft, Deum Imperan-

tem ac Legislatorem _per excellentiam

merito aρpeliari ^, confequenter

im¬

perium ejus perfeftum ac fummum efie. Cui enim non fofum vires fuf~

ßcientiffirriae fuppetunt coercendi re-

« ' fra&a*

ΙΟ ϋ ο ϋ

fra&arios, Ted qui juftiffimas

etiam

cauiTashabet, quare obfequium

ab ho»

minibus iibi fubditis exigat, ipfi pro- fedlo jus & imperium

prorfus

farium in eos competit.

Poiito jam

imperio, in omnes ac

fingulos ho«

mines, neceffario, vi

relatorum, ob¬

fequium eidem

refpondere debere,

confequiturj idque non

folum in fpe-

eimen gratianiroi,

fed vi perfedlilli-

ms, quae in ipiis refidet,

obligatio-

nis. Urget vero

obedientiam Deus,

non quafi commodi

aliquid, vel

ceflfarium felicitatis fuaz incrementum inde _caperet, fed ob aequitatem, qua¬

fi necefiariumconfequens

omnium be-

neficiorum.

§. VI.

Vi Divini hujus imperii in

ho-

mines, quod ( §. v,)

probatum de-

dimus, Deum fapienter ac

jufte le-

ges

ipiis prazferibere poife, immo praz-

lex

turalis obligationem

obfeqvii neceiTa-

riam omnibus hominibus inducit: et«

enim, cum leges Divinac non ut

mo-

tjita paterna, vel confilia

medicorum,

fint confiderandar, obligatio

parendj

etiaras

etiam neceffaria exiftit. Dei itaque

imperio omnes fubfunt homines, quod

fi non admiferis, _qua: tamen hypo-

thefis contradidionem involviernul¬

luni jus, nulla vera Felicitas, nulla obligatio exifteret: ubi vero nullum jus, & exinde profeda obligatio, i-

bi nulla transgrefiio ^, confequenter

nulla poena.

§. VII.

Quod ß jatn imperium Dei in ho¬

mines eit plenum, ac neceffarium (§, v.), lex neceffaria (§.iv. vi.J, item

Obligatio parendi neque indifferens,

fed necefiaria (§. vi. ipfis impune

inCreatorem infurgere, atque man- datis ejus refragari non licet, quin potius, ubi refradarii fuerint homi¬

nes, jus quoqueeosdem puniendiper-

fedtum & neceffarium Deo compete-

re neceife eft. Notiifimus eft canon ille Metaphyficorum^j Non poteft ^es-

fe plus in éffedu, quam fuit in cauf- fa. Inde certo coricludimus, omnes

perfediones

nitis reperiuntur, in cauila prima vei formaliter, ^vel eminenter inveniri.

Nemo facile inficias ibit,

magiftratum

ciyilem

civilem jus imperandi, pcenasque

ir-

jure

quis dixerit

hil nifi ens rationis. Ergo hoc jure Deus, cum immutabilj^ ( $. VIII.)^,

Ut fefe abdicet, tam eft impoftibile,

quam abfurdum företdicere ^, eum non creafte iyftema hocce mundanum ^, quod tarnen creavit. Cel.D. Walchi-

US in hcc punfto ita differit b) : quem- do legem promulgat imptrans, perfe pa*

tet_, etiam poße ab eo reluBantespuniri,

(ß omninopuniendos effe. Proinde, _neqj

gentilibus impervium fuit videre, Su- premo Enti jus flagitia puniendicom- petere ^, & obligationem in confci-

entia dari _poenas fubeundi. Memo- rabile eft di&um Platonis, quod ci¬

tat Grotius c) ·

Έχεϊνο ύ$ε]ς

άν^ξώτων

λέγειν

γε

åfrxdvh

rum , nee bominum quisquam hoc dixe*

rit, male agentinonlueηdam eßepanam♦

b) Walch.Intr· in Phil. p. 312. c) Grot♦

de J. B. (S /».'£. IL C. 20. §. 2.

VIII.

Qvum Deus fit Ens abfolute ne- ceflfari·!

^ Ο ϋ π ceflarium (§. III·,)? omne abfolute ne- ceflarium eft immutabile, utaliteres- fe ^non poffit, intelligicur, Deum es- fe immutabilem, Attributa Divina,

quac ex eiTentia fola

neceiTario

tur, ab illa realiter non diftingvun-

tur, fed formaliter, fecundum no- ftrum concipiendi rnodum. Quicquid

enim in Deo eft, illud eft ipf- Deus·

Quod ii jam attributa funt idem atq;

ipfa eflentia Divina, evidens eft, at¬

tributa eife neceifaria, confequenter

immutabilia.

§ IX.

Sicut regulas illae aeternse facien-

dorum & omittendorum, fecundum quas judicium fuum Deus exercet, i-

ta etiam imputationum, fecundum

quas fuum unicuique tribuit, in ju-

ftitia Divina vindicante recftoria fun- datas funt, _ergo etiam illae immuta- biles manent. Cum enim juftitia Di¬

vina_{, ex} qua deducuntur, in ^aeterna Supremi Ends neceftaria ^natura fun- data, immutabilis iit (§. viii.), id-

eo etiam hae immutabilitate gaudent.

Deus , ob hafce imputationum regu-

las, neceifariam obligatioeem parens

di, _quam hominibus injunxit (ξ.ντ.),

murare neqvit. Sed fi hac oblißatio-

ne folverentur, (per hypothefin)jus

fuum puniendi deiererct Deus, con-

fequenter mutabilis eilet, atque veri¬

tates ac regulae aeterno everterentur,

quod impoilibile eftj quumillae inju-

ftitia ipiiusfedem habeant, hsc vero iit perfedio Dei eilentialis & immu-

tabilis. Siquidem infimul juftitia pu- nitiva& fan&itas non per modumiiu-

dar facultatis, fed adtu

purifiimo

probi praecepta ipiius audadler diftur- bant, illas concipere nobis ^licet. Si

creaturs rationali beeret

impune

vivere arbitrio, _regnum Dei

imperfe-

<ftione laboraret, cum fic nulla eilet differentia inter aftionesbonas & ma¬

las, nihil quoque föret difcriminisin¬

ter obfeqvium & protervam inobe- dientiam: eft enim longe majorper- fe&io peccata deteftari, pcenasque de

recalcitrantibus fumere, _quam fcelera impunita relinquere. Sed cum impe¬

rium Divinum _fit omnium

perfeftiili«

mum, fub perfe&ifiimo Monarchä(§.

f.), neceftumeft, ut vigeat

&

fpiciatur;

n © m, **

fpiciatur apud

fubditos juftitia vindi- f

odio habendo

ac puniendo. Hac

de

egregie

fus differit ReverendiiTimus Epifc. b.

Rydelius d): Juftitiay

inquit,

non admittitgradtts. Impoßibile eft^? De-

um quidquam facere^, quod vel fit inju- βum, vel minus jufium^, aut quo ju/lins

aliud cogitaripoteft. Juftitia enim Dei

nuüas habet regulas, nifi fatales, natur*

ejus tam infttas, ut eas non magis muta-

re aut defererepojfit, quam naturarn fu-

am ef effentiam. Et alibi idem Audor

ita habet e): lndignum eft fuprernaju¬

ftitia, uüum injuftefaftum creaturarum rationalium nonjudicatum relinquere:nec eadem minus indignum, uüum fuum Judi¬

ciumfine cxfecutione relinquere: denique

(d hoc indignum^{^} non itajudicare & ex-

fequi^t ut omnes tandem inteüigant, quid juftum ftt, quid injuftum, atque Jenti-

ant infe fruttum bonarum fuarum mala«

rumve aclionum,

d)Ryd. Sent.Phil. p,ju e)Ibid.ρ.γ(>η

§. X.

Ex didis facile conftabit, Deuru

in puniéndis recalcitrantium fceleri- bus minime indifferentemeife$ unde

i opinion

16 Ro R

opinionem Ρet. Poireti, aliorumque

de cflentiis arbitrariis, ut profanam, deteftamur. Urget ille intcllcdum

■Divinum indifferentem a potentia

&

libertate voiuntatis ita -pendere ^, ut

poffit ,

falvis regulis atternis, jdeas

iibi

fovere. Se-

cundum hypotheiin ipfius, Deus

in-

nocentiiiimum pcenis torquere

poilet

diriflimis , äff vero flagitiofiffimurrt

declarare innaxium 5 qua

fententia

nihil inianius, intolerabilius nihil.

Obfervent monftrofse hujus

fententi#

feminatores aut patroni, quod nemo rite intelligat voluntatem Divinam

line juftitia & fanditate. Ponderent, quod non

libera

fed

neceffaria, in veritatibus aeternis lo-

cum inveniat. Proinde , voluntaS Divina neutiquam eft regula

fandi-

tatis , fed fanditas Dei eilentialis, ut prior concipienda ^, potius

voluntatU

regula. Licet quidem nobis per

abftra-

.Äionem coniiderare fanditatem & ju- ftitiam a voluntate, atque reciproce,

minime vero alteram ab altera divel-

lere.

$.XI.

Si O B *7

§. XI.

Aifertioni noftrae aperte etiam

eontranititur Hobbeiius f) , conten- dens _, obligationem ^, qua creatura rationalis Deo obfequium pracftare ^te¬

netur, derivandam eile ex confenfu.

Hoc ipiius fundamentum heteroge«

neurn dudum explofum, id quidemiti

receiTu habet, ut univerfalitatem im- perii Divini prorfus evellat, & Athe-

os, quorum benigniifimus eft ^patro-

nus, jufte a Deo puniendos efle, ne- get. Aftvero haec fubje&io hominum Deodebita, cum a beneficio creatio»

nis & confervationis fluat ($. v.) t

deficiente etiam illorum confenfu _,

tarnen neceifaria & univerfalis exiftit, confeqventer jus puniendi univerfale

& neceiTarium. Proinde, hoc ipfum gentilibus haud ignotum fuiife con- firmat Apoftolus ^Rom. 1: 3 2. Htpro»

fedto in fcriptis

fapientum

ferens eilet_$ ii etiam imperium Dei,

ac obligatio in creaturis obfecundan- di, non nifi confenfu illarum funda-

fetur, f) H9bb.de Cive C. ^14♦

B XII.

ij Η β ^

$. χ π.

Jus Dei puniendi

quantumvisper-

fedhim acnecefTarium iit, fuis ^tarnen

non caret regulis.

Nonnulli juftiti-

am Divinam cum potentia

confunden-

tes, hanc exaggeraturi

juftiifimum

Dei imperium in

abfolutum

Muitus in

eft Hobbeiius g), ut Divinum hocce jus a

potentia Dei irreiiilibili,

quamvero

fundamento, derivet. Non

confideratione

Numinis,

fub-

ditis incuti, haud confultum fibipu-

tantibus ejus refragarimandatisj neq;

potentiam Dei e fundamento

juris in

homines penitus exclufam Volumus:

nequaquam vero fola

Obligationen!

in ipfis producit juiTa

exfeqvendi, &

ii defuerit obfeqvium, poenas

fub-

eundij necDeus fecundum

potentiam

abfolutam cum fubditis agit. Si ve¬

ro ex fola potentia hoc jus rite

de-

rivaretur, fequeretur,

qvemlibet

rannum legitimum efle imperantem, quod abforium: feqveretur

etiam

hancce

abfolutam, quidvis acerbi

in inno*

centern

ϋ ο 18 '9

centern ftatuere pofle ,

utetiam Twif-

fus opinatur, referente

Canzio £);

cum tarnen nec illa adeo late exten- denda fit, ut in praejudicium reliqua-

rum naturas perfedlionum

fefe exfe-

rat. Cel. Buddeus hac de re ita lo- quitur i), petentia non

excludit

fasjuflas, nec fejungenda, aut opponen-

da funt, qua inter fe optime poßunt

eße

conjuntta. Idem calculo fuo tuetur

Zentgravius k)\ imperium,

inquit,

t>eiindependens, fupremum^, amplißimum,

CT plenißimum, (apientia tarnen,

& bonitate temperatum, Juilitia itaque Divina cum otnnis

juilitiae

debere,

eil

perfedlior.

Immutabilitas juftitiaehoc

ipfum exigitj punire

delidla eil de

ratione interna juilitiae, accedente

ad hanc rationem immutabilitate, fequitur inde neceflario,

delidlum

efie,quia alioquin perit ju-

ftitiae ratio & ejusdem immutabili¬

tas, quas fi ^a juilitia Divina

feparas,

Deum ipfum

tollis.

pluribus

meri-

to

10 ^ O ®

to explicandum

efifet,

itatem facultatum noftrarum non li¬

cet nobis elfe longioribus Submis-

fo itaque ac devoto pe&ore preca-

mur _, velit Supremum Numen gra- tiam fuam nobis largiri ; ut ipii tan-

<^uam Domino

noftro

& Pa-

tri Opt. obfequium jugiter fpontane-

um praeftemus> & fic fupplicia

Divi-

na, pravas hominum aftiones

haud

dubie _quas comitantur, evitemus.

g) Hobbs de Cive C.ij. h) Canz. de

Civit Dei _{p. 41.} i) Bud.Th.Mor.p.jo^

A)Zent.deOrig.&Ver, J,N.Art.ill.

§- 'i.

TANTUM.