DAHLMAN FELICiTATE,

Λ Α S.

DISSERTAT.Ü CPAEUALIS

DE

SUMMA HOMINIS FELICiTATE,

QUAM,

CONSENT. AM Ρ LISS. FAC. PHILOSOPH.

IN REGIA AC ADEMI A UPSALIENSI,

Ρ R JE S 1 D Ε

PIRO AMP LI ET MO SSI

D.Mao. LAURENTIO DAHLMAN

MORAL. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PUBLICA! BONORUM BISQUISITIONI SUBMITTIT STIPENDIARIUS REGIUS,

AND. GEORGIUS OSiENGIUS,

ANDREM FILIUS, ROSLAGUS,

MINISTER VERBI DEI.

I«

CAROL. MAJ. B. XIV. MARTH ANNI MDCCLXI.

Η. A, M. S.

HOLM IM, apud. PET. HESSELBERG.

Ι. Ν. ι

§♦ t

Detim Optimum ^{omne id} comprehenditur, Maximum, quo cujus excellentius conceptu

ac melius quid cogitatione adfequi non pot-

eft mens humana, Summum a Philofophis ad- pellari Bonum, neminem, nifi plane hofpes in eorum

icripris fuerit, inficiaturum, iacile putaverim. Et-

enirn in tanto Majeftatis Divinae fplendore, radiorum

fuorum vim ad creaturas ita demittere iummam lllius

obiervamus bonitatem, ut non poflit non creaturis

prxcipue ratione praeditis, omnia bona libere com-

municare. Hoc ipfüm Divinum attributum ^, alia ut

taceam

ipfo opere creationis, luculenter admodum

patefa&um eil. Homini integro, legem Naturalem,

jufticias fuae velut radium, Creator impertitus eft Opti-

mus, ut per illam duplicem obtineret felicitatem, tam

hujus, quam futurse vitx. Quamvis hujus intentio·

nis effe&us, per lapfum, lacrimis nunquam fatis de-

plorandum, legi ademtus fit, intentio tarnen hujus

A 5 finis

*

/

4 ) o ( «§§»

finis eidem denegari non debet, quateflus Legem ad

nihil tendentem nobis praefcripiifte nequit Deus, qui

nihil fruftra & iine fine agere poteft, atque ratio in

Solo Deo tanquam omnium perfectionum Scaturgine*

^tern^m hane qtrseric felicitatem, quam praeter Eum

fruftra petunt mortales. Summa autem feltet-tas, quam ratio perfpicit, hominem etjam extra hujus ritx po- meeria manfuram, fine -Sunmo hoc Bom concipi non

poteft nifi Summi Bom excellentia fimul in dubium voce*

tur» Quod cum ab homine fanse mentis fieri ^nequeat,

fatendum omnino eft, in Summo hoc Bom

felicitatem

in ipfam seternitatem fuum apicem levaturam, quse- rendam efte*

§; IL

Felicitatem hominis duplicem efte monuimus, aliarn hujus vita, Aternam aliam. De illa verbo dixifte fuffi- ciat, quod fit bonorum complexus, quibus in haq

vitalsetus homo perfruitur. Hu vero, _quse & no- ftrse erit difquiiitionis, involvit voluptatem non defitu*

ram, ex conftanti refultatnem & nunquam iftterrum*

penda Summt Boni fruitione ^, qua hominis appetitus

omni ex parte fatiatur, nec alius cujusdam boni deff

derio tenetur. Quas Summi Boni fruirio perje&a ctiam eft; cum alias omni ex parte defiderium hominis non

expleat, fed aliud adhuc expetendum reiinquat, quod

cum contradiSbionem involvat, beatitudo di£ia eft f ruido Summi Boni

qua perfe&ior alia non datur, ^{nec con¬}

cipi

·8§&··' ) ο (ο «§§5»

eipi potefh Anima praeterea nolfra, ^cum fit immor-

talis» & naturae ejus appetitus, perpetuae poileüionis extellentijjimi Boni implantätus, boni hujus itaitio ^, ix appetitum noflrum plerie faciabit pertnnh er ir ae tvt*-

tema, Inftabilis enim boni aiiciijus poiTeflio, cujus

amittendae formido animum noftrum affiigit, tan-

tum abeft, ut fit perfetta, ut potfius deiiderium boni,

ftabilis & _nunquam tranfituri in noftro appetidu exci-

tet» Boni certe excelientiffimi poifeilio ^ac fruitio, ii

no" eilet: perpetua

aut hominem defereret volentem >

aut nolentern aut neutrum♦ Si nolentem; non effet per*

fe£ta> _qiiae appetitum plene expleret, fed fruitionis

ejus diutius permanfune cupiditatem ^tantum reiinque-

ret«. Si autem volentem deilitueret, quomodo quaeio,

Summi Boni perfecta & appetitum omni ex parte fa-

tians erit poifeilio ac fruitio, quam perituram vult, qui illa potitur, Si autem ad iliam indifferenter fe ha«

beret homo, perfecta Summi Boni poifeffio ac fruitio

non eifet, _quam beatus non amaret, neque apparet,

quomodo illud ametur, quod utrum rigeat an pereat, quis aequo animo ferret* Atque hac ratione patet, nullatenus vitam dari verebeatam» niii fuerit perpetua

ac fempiterna.

% III.

Porro ut hcmo Dea tam quam Summ o Bom per¬

fecta potiatur ^ac fruatur, hominis quaedam operatio requiritur« Sed hasc duplex eil:, intelleäus fciiicet $&

A ₅ volu ^n»

β '#88* )ο I #88»

vduntatisi, Per att um ifaqpie intelleBus nempepercognio-

nem intelle&ualem homo potitur Deo

& per actum voluntatisy amorem videlicet, Illo fruitur, Anima enim rationalis _per cognitionem Deum apprehendit,, Ulumquefibi prasfentem fiftit; per amorem vero, quo Deum ample£litur, Ei tanquam Summo & perfe£lis-

fimo Bono inhxret» Uude ex gentilium turba NE An¬

tonius Imperator felicitatem animae fuae conftituit in

perfe£li amoris afFe&u, ^cum inquict a 4-υχη yiwyTfn*

ri cigoL τ ig φιλ\ί]ΐΗΗς Ηοίι π%ύΙΐκ\ίς &οί$ί<ϊί(ύςφ

§. IV.

Cum cognicio intelletlualis alia fit intuitiva, alia Abßraciiva

homo re&e conciudit beatitudinem fuam cognitione Dei intuitiva abfolvi» Nam fecun-

dum rationis etjam prineipia, beatitudo eft cognitio

& fruitio Dei perfecta: Aft omnem abftra£livam Dei cognitionem admodum imperfe&am efie, nemo non

intelligit* Relinquit enim abftra£tiva cognitio in no-

bis defiderium perfe&ioris cognitionis* Nam abftraäiva Dei cognitio eil, quando jquis Dewm

non immediate. in fe, fed _{per creaturas 3 ea·}

rurnque fpecies ^, aut per revelationem cognofcit.

Atqui omnium manifeftifiimum eft, cognitionem, qua Deus non immediate, fed _per fpecies intelligibiles, ^a

rebus creatis defumtas, aut per verbum revelatum cognofcitur multis modis imbecilliorem efie ea, qua Illum intime, immediate & fine fpecie intelligibili cum intelle£tu unitum, ut in ie eft cognoicimus, quod ^per

intui-

<§§& ) o ( «*§§}» 1 intuitivam cognitionem fit* Summa igitur felicitas

animae non abilraftiva ied intuitiva quadam Dei cogni·

tione obtinetur, _quam, quatenus eil formaliter in intelleflu, Philofophi Chriiliani apellant vifionem

UatificAm, vifionem quidem locutione mataphorica»

quod ea fcilicet tam clare & diilinfte Deum cognoica-

mus, quam clare & diilin&e rem , quam oculis cerni-

mus, nobis reprsefentamus ^, beattficam ^vero, quod fit

ratio formalis, qua in efle beatorum conilituimur«.

Vid*Mufi Introd* in Theol. Nar. _{p* i$o.}

i V·.'

Quod fi hominis felicitas confiilit in perfe&a &

intuitiva Dei cognitione, profefto beatus omnia co- gnofcet, quse in Deo funt formaliter Cum enira

omnia, qme formaliter funt in Deo, cum Deo ejus-

que efientia fimpliciflime idem fint, ideo fieri non poteft, ut intelleflus beatus Deum Deique effentiam,

& ut in fe eil, cognofcat,, nec tarnen eodem aflu in- telligac ea omnia, quse cum Deo ejusque efientia funt

fimpliciflime unum* Quanquam nunc duflu luminis

naturae ne quidem abilraflive cognofcamus ea omnia,

quae funt formaliter in Deo: Qujppe nec div in as per- fonas, confequenter nec ro τί fa hwi rS ©t£ ex ilfis ⁹

quae natura fuppeditat, principiis mtelligimus*

> VL

Amor boni efl vel intuitive vel ahfiraclive cognitf*

Hinc ex principiis ratio ri is concludit horn o felicitatem

fuam Summam amorem Dei intuitive cognki intentifll-

J mum

8 «β§3· ) 0 C «88*

mum involvere. Nara beatitudo eft fruitio Dei _per¬

fekta _per ejus amorem, felicitas itaque hasc amorem erga Deum, &quidem perfektum, noftrumque appeti-

tumita fa tian tern, importat, ut iilum majori graduhomo

non defiderare poffit. Qupd ii autem beatitudo haec per¬

fektum dicit _amorem, inteilfiiiimus quoque erit, cum bonum imperfekte cognitumimperfecte ametur, ac re*

miiiior Summi ßoni amor in natura rationali perfektio¬

ns & intenfioris _erga Summum Bonum amoris defi-

derium relinquat. Unde ^porro colligitur, felicitatem

noflram Summam, poit hane demum vitam obtinge-

re» Etil enim homo in via adhuc conflitutus Dei

compos fiat per cognitionem & eodem quadantenus

fruatur per amorem, tarnen Iii ^{um non} alia» ^quam ab- itrakfcfva cognitione, quae magna laborat imperfektio-

ne Cognofcit; nec Eum aliter, nifi abftraktive Sc im-

perfekte cognitum amat, qui amor itidem imperfektus

admodum eft, ^cum, _quo perfektius clariusqne co-

gnofeitur quidquam, eo ardentius perfektiusque dili-

gatur* Unde Theiis noilra, ex iis ^, quae ratio hu¬

mana fubminiilrat, prineipiis derivata, refpondet ver- bo revelato, quod ι Cor. JüIIΓ io dicic: Οτ<*ν έ'λ^τβ

τίλαον, ^{ΤύΤί τ} b in μΐρς mTXf/uSyifiTca.

§. VII.

Quanquam vero felicitas hominis tam in cogni-

tione Dei intuitiva fine fine duratura, quam perenni

erga Deum intuitive cognitum amore fimul confiilit,

(§. III.) tarnen cognitio Dei intuitiva amore erga

Deum quoadordinem prior &quafi ejusradix ac prin-

cipium

·*§§> ) 0 C

Cipium eil. Cognitio namque Dei intuitiva eil quat*

dam ejus adeptiö, & a mor erga Deum ^, qu^dara ejus

fruit i ^o l un de fruitionem boni adeptionem ejus demum coniequi ipfa natura rei indicat4 Quod aütem cogni

tio Dei intuitiva fic radix & principium amoris erga Deum faciie ^{ex eo} patet, quod ea fit vis ac natura boni

ut, poilquam cognitum eil, appetitum in fui amo-

rem ac defiderium trahat aUiciatque, & quo perfe&ior ipfa cognitio magisque vivida fuerit, eo ardentioris diutiusque permanentis amoris caufiä fit* Ergo Dei, quieil iummumBonum, intuitiva & procapacitateentis

Hniti perfeftacognitio etiam intenfiffimiatquenunquam

definentis _erga Deum amoris radix ac principium erit*

§. VIII. '

Hase Felicitas eil conjunffca cum Summo in Deo gaudio. Nam intuitiva Dei cognitione participes Sum«

mi Boni perfefte reddimur! Sicut autem ex cujuscun»

que boni adeptione gaudium oritur b* e. affeflus, quo anirnus in boni praefentis pofiefiione ac fruitione placb

de acquieicit; ita ex Summi Boni confecutione, non

poteil ^non fiumma betitia ^{emergere ac emanare*}

§. IX.

Ex hoc flatu beatorum feliciflimo profluit etiam

perpetua voluntatis ad id, quod optimum fit, determi-

natio« Ouincunque enim Deum ^perpetuo intuetur,

eumque fiuper omnia & indefinenter amat, is non pot¬

eil agere contra legem, cum fumma legis fit, fu*

per omnia Deum diligere, & qui peccant, Deum five

fuis coricupifcentiis ac defideriis five rebus creatis aliis

B poil-

10 )

Ο ( tiggfr

poftponant, & has majori quam Dsum amore profe-

quanfcur* Non tarnen perpetua iüa ad boniim deter-

minatio voluntatis iibertati officit: liberrimum nam- qae illud Ens eil, quad ex pluribas poffibilius femper

eligitid, quod optimum eil, atque fui ratione opti¬

ma continuo ducidur*

§. X.

Sunt quoque certs quaedam cognitionis Dei in¬

tuitivas affectiones rationi haud impervise

nempe ejus necejßtas Sc aquditas in omnibus beatis» Prior facile

evincitur, Intelleftus enim ad quam formaliter ^per-

tinet viiio beatifica, eft potentia neceflaria» quae pofi-

tis omnibus ad agendum requifitisj non poteit non

agere«. Jam auterp beato incelleftui femper prreito

erunt ea omnia, _quse ad intuitivam Dei cognitionem

requiruntur: Nunquam fcilicet habitus iile, ^quem de-

dit Deus intelleftui ad intuitivam fui cognitionem e vecto flibtrahetur, nec Dens unquam intimam fui con- junftionem & unionem intellectui beatorum denega- -

bit«. Cum enim beata anima non poiiit ^a Deo de- fiere, nihil eft, quod Deum ad intimam fui conjurP

ftionem fubtrahendam permovere queat» Altera af-

fectio itidem ex natura cognitionis Dei intuitivas ena- fcitur. Illa enim cognitione immediate Sc. iicuti funt»

animae beatorum apprehendunt omnia, qiiasih Deoilint

a£tu & formaliter, _quam ob rem non poffunt non inde pleniflime Sc perfeäifSme exiatiarf Ejusmodi itaque

cognicio nec intendi nec remicti poteil; Refte igitur

Durandus docett omnes beatos aqualiter videre div ^warn ejjentidm, omnes in ρ ram i o ejjentiali e(fe äquales*

XI.

) 0 ( f§|gl.

§. XI.

Ceterum quod Deus felicitatéfe hanc5 cujus eilen ^»

tlam & requifica huc ufique explicuimus, illorum, qui

vitam hic bene transegerunt, anims certo fit collatu*

rus alrquando, ratio humana ex fuis principiis indubL

tato inteiligere nequit* Non enim ex juilitia b onita ti contradiitin&a fupcrftitem animam Deus neceffario ad beatitudinem extollet. Nam quod quis åkeri ex juiti-

tia tribuit, ad id alter jus proprie & ftritte fit diäum

habet: At vero homini ratione bonarum fiiarum a£tio-

num jus nulium eft, nullum meriturn proprie .diäum

ad felieitatem hane in Deo confequendam> cum ab Eo

in eile & operan dependeat, adeoque, quicquid boni

operetur, id totumex debito agat, nec omne, qaodde-

beat, fe facere, iatis animadvertat* Ergo fi quid boni Deus pie viventibus in hac vei altera vita retribuit, id non ex

juftitia,ied ex mera bonitate & liberrima voluntate fiet.

Utrum autem Deus donum ejus niodi fupernatu-

rale ab lllius libera voluntate dependens aliquando re-'

apfe collaturus fit, ex lumine nafcuras non poteft inno-

tefcere, fed unice ex revelatione divina fupernaturali

promidWem Dei cömpleäente*

§. XII.

Ope Itaque rationis homo licet aliquatenus felici-

tatem, pera&a hac vita, in ^ternum ä labe immunis

manfuram cognofeere poilit, dofårinae tarnen moralis

admipiculo illam afiequi nequit* in ftatu quidem pri-

mxvo, quanao homo a corruptione immunis erat, Le¬

gis moralis du&u, asternam fialutem obtineri potuifie,

B % vel

·»§&· ) O ( («S§§^

vel ex en patet, quod homo in ftatu illo perfe&o,' per

ea, quae lex illa fuggerit, media» ialute ^aeterna, ut gra·

tuito perfetfcae obedientise praemio, potiri potuiftet. Sed poftquam primi parentes protervite fua vires legem

moralem perfe&e implendi perdiderunt, ut eidem ^ne-

que hodie a nobis fatisfieri queat, per accidens fa&um

eft, ut lege moraliseternam noneonfequi poftlmus bea-

titudinem* Verum ^ex hr ^{c non} fequitur, moralem le¬

gem a.Deo latam non refpicere felicitatem seternamt Lex enim eam adhuc per ie intendit uti Rom* VII: 10, Gal* III t 12. dicerte docetur, quando in priori loco lex

moralis vocatur Ιντολχ ίι'ς fco ι) v, in pofteriori autem ait Apoftolust ^{o TToiyo-oig} avrcc, qusB iciiicet lege pritcepta

funt, άνθρωπος, fovrou ^ίv άντ^ις, Quam vis igitur nemini

noftrum ex legi moraii seterna obtingat falus, tarnen inde concludere non licet, legem iliam fruftra datam

efle* Nam lex ^non modo externam difciplinam & ho-

neftatem publieam fervat, fed etiam arguitpeccaca, nas·

vos noftros detegit, & regula eil, ad quam homines

fuam vitam conformare nitentur* Sed haec omnia ex

iäcris Jiteris multo luculentius conftant, quod fcilicet,

stterna illa felicicate ad quam per naturam, in turbido

hoc tenebrarum mari fluÄuantes, fruftra tendimus, non nifi fplendidiftimam verbi divini lucem fequendo, fe-

liciilime tandem perfruamur*

S. D* G*