REIPUBLIGE FELICITAS

jg. D, B. V.

FELICITAS REIPUBLIGE

Ex

ACADEMIA,

DISSERTATIONEPHIL0S0PH1CA j

Leviter adumbrata;

Qvam,

Ex Confenfu Atnphßm Facult. Pbilof

in lÜuftri ad Salam Athens}

P R iE SI DE

VIR O CELEBERRIM&y

Mag. P E T R 0

EKERMAN,

Eloqv. PROFESS. Reg. & Ord.

Publico bonorum exam'mi modefle fubjicit

ANDREAS J. VICTOR IN,

OESTRO- GOTHUS.

In Aud. Guftav. Major, die xxii, Novembr.

Aani MDCCXL.

_ Horts ante meridiem folitts, UPSALLE iiDprefla,

$:M R.*£ M:TIS

MAGNJE FIDEI VIRÖ\

Gtneroßßimo ac Confultifflmo DoMINO»

Dm WiLHELMO MAURITIO

Von POST,

Provincis Oftro^- Gothicac

LE GI FE R 0 AZquißimo,, ^Dexterrmo

MiECÉN A T r SUMMO.

UTilitas Reipublicas

Academiis, eorum, qui casdem

frequefotandb

hi coutigerit, Ttbi^, fécundum DEiim, VIR Generoßßime, um

debetur. Quippc fpcm, dumcVaailHTtt fete^»hirjusrei tam optatx,

tamque expetendas Tamihi reftituifti, Ttt auxifti» quinto jam anno, adce-

-lebrem hane Academiam me, indomum Tuam receptum,benigniffime fuftcn-

lando. Expertusego(um, hoeipfotempore, Tttnmin meanimum,pluscerte

quam patemum,mequetottantisque beneficiis cumulatumvidi,ut,volurctas

licet aeftudiitpa illa celebrandi apud^me defideravinonpolfit,viriumtarnen*

ingeniique mei imbecillitas, ^quo minus id, digne (altem, fieri queat, impediat. Hoc igitur ^eonatu(i fuperfedeopenitus,quoniam(uperfedendum

jubet tenuitas^mea, facilis ignofcas,quaefo. Verum, ne ingratus ommno videar, non poffum non ftuftuum eorum, quos, ad almam hane Mufä-

iura federn, mihi colligere licuit , primum hocce^, felicitatem Reipublie«

exAcademia quaiitercunqueadumbraturum, Ipecimen dicatum Ttbtconfé-

cratumque reddere. Nuila quidemre, mix materiae dignitate, Tu/quc No-

mints fplendore corufcati Eli quoque ^, (iad Tuam hac in re notitiam, Tuamqnt in primis experientiara attenderim , irnperfe&um valde, quodquc

Ttbt ofteratur, minus dignum, Iliud tamen, non oblati pretium, (ed of-

ferentis animum refpiciens,tanquamdevotas rnentis teflfcram^, gratiofe fufei-

pias, humillirae oro, fpero^, confido. Mihi profefto nihil erit antiqui-

us, quam perentiem Tuam, Generoßflimc Doratne,,Tuorumc^xzincolumita-

tem piis maxime & caliciifHmis Deo commendare precibus: ut ficPatrias,,

Gene.roß{Jim& FamtltA ■, cliemious T.uis, eorumque mihi^, quam di\i<-

ttffimc., felrciflune vivas, vigeas, fioreas! Permanfurus, dum vixero, Generoßßjmi & ConfultijßmiNeminis Till%

Cttitor bumillimus ÅNDR. VICTORIN,

må

i *■

"vi ro' Admodum Rev. dtcjue Amplifjlmoi

MAG. ANDRERE RÜDBERG,

DicecefeosSkarenfis archi-pr^posito longe digniffimc%

TcmpliCathedralis ANTISTITI Gravifltmo, Vco-.Gonliftorii

ADSESSORI Primario, patrono propensissimo.

Vi r r s Admodum Reverend. & P'r<tclariffimh?

Dn. pr/epositis & magistris,

Mag. GABRIELI

WILSKMAN,

Mag. PETR0

TEGNIO,

Mag. l'ETRO

BRODD,

Mag. JOHANNE BILLMARCK, Mag. OLAO ODHELIO.y

Le&oribös in Regio Gymnafio Skarenfi Laudatiffimisp

Confiftoriique ADSESSOIUBUS Äquifßmis»

fawtoribus optimis.

FElicitatem Reipublica:

Acaderniis

praefens haec

cJiarta

Icvi

licet

teres Magnt„ optimenon modo noviftii», fed Veftris quoque ^ex-- cmplis teftatum fätis jamdiufeeiflis, facitis, Hanc Sc Vobts, be-

liefieiorum, qua;atencris ufque mihiprasftitiftis, tiwmor,tanquamgrati animi fignum offero, FaventesiJlam adfpiciatis, meamqtte eriam pofthac felicita-

tem_, magnopere Vobts commendatam, procuretis. Vota ego nullo now temporefuudamcalidiftima, velit Vosfummus rerum Arbiter fofpirc?Sc in-

columes, in longam annorumferiem, conleivare inPatriae Sc Ecclefix e- molumentum^, Familiarum Veilrarum, Vefbrorumque elientum gaudiutw

& fulcrum certifhmum, maximum!

Admodum Rev. acPrttUriß. Nominum vestrorumj

Cultor obfervantiffimti>

and. victorin.

H^{Ur7 j Minervac}tll Hen_fkjötRESP&NDet RikesENTEN.fällhet-gror,

När Hon defs fåta barn får amma up och nära

Med wittra flögders rniolk, famt dygde-reglor kiärai Det wifar en wår Wän med Hit och qwickfiet Hor,

Jag wet han lär fin fatz förfoara fom en karl, Ja, fegra öfwer'dem, fom flikt beftrida wilja ,

Och fåieds_{Fru gagnet} ei från För - och Til- namn fkiljaS

Pallas Honom fielf för fkicklig erkient har.

HANS HINDR, roN POST.

FRATRI AM AN T ISS IMO» ^

FOnte

fcliciratis omnis, etiampublicas

fua,

Hxc, licet

terventu artis, colle£li, Sc in unumquoddain reflexi, lucem 5cca- lorcm, quo, omniaceteroquin, ufquequaque dilperfi^, impertiunt»

tnirum quantum intenduntj ita, quo majori peritia, exquifitiori cura 5c induftria, perjuftos inde deriveturcanales, eo profluit conftantior, eoque abundantior. Loquitur res ipfat videsenim quotidie rerum publicarum

alias , prudentia adminiftratorum^, genuina parentium indole fuffiilta , in fummum, _quofere potuerint, feheitatis faftigium eveftas; vides aliasillo-

rum partim, rel infcitia^, vel JmpTobitate; partim horumperyerfitate^ever- fas, peßundatas: quin6c videsunam eandemque efflorefcentemmodo,modo deflorefcentem, idque iisdem de cauflis. Jam^, nec prudensquis nafcitur,

5c felicidimo aliasnatura ornatus/ngenio jidem, probe inftrudum, expe- rietur felicius: ncc cuidamvirtutis amorpurus5c conftans, nifi, pukritudi.

neejuslénfim deteéfa, alliciatur animus,5c dulcedinicon<fvctudini£innutriatur.

Opusigitureft doftrina,opuscfl: inftitutionc,Haecautem ubinamgentium felici¬

us excolatur, quaminAcademiis, ilhs virtutumSclcientiarum officinis? E»

iraqueverapublicaefelicitatisfundamenta,Scprasfidia! Exultathinc, Care, ex- nitatpeftusverefraternum, cujus licetnonfit fijcceflumpraxiicarc,conatum ta- jaienmeritofuanondefraudandum laude,5cféntit,Sclaetatur. Duriorisjamfortu¬

rsre,utpotequremihitecum a tenewsufquefuit^communis,nonpo(Tumnonrccor-

darfifednecpo{fum,quin6cindegaudioperfundar.Suntquidemfeliccs illi,quibu$

omniafuppetunt,necullapraeterprofeftuumcura; atiplaemergendi difficultas,

dumnobilioxibusingeniiscalcar quaiiaddit, dumftudiumproficiendiacuit,con-

traque quosvislabores obfirmat, infignishaud rarohonoris6cfelicitatisexiftit eaufla-, laltcmipfism,etiam tenuioris fortunaj, lenfum mirificeadauget. Per- geigitur, quo jamdiu coepifti, hoc efi, bonarum artiumvirtutisque vian«

calcare. Et fic,quodvehemente*_opto,velinTc olim experiaturPatria felicifa• ex Academiis. Valc^

W. C. V.

A. I v.

§. i.

Sum loquendi communem a no- bis tum rite fervatum iri fpera-

mus, certoque confidimus, quan- do illum dicirrus/<?//Vf»», qui bo*

norum quorundam pofleflTor ex*

ftiterir _; ftatumque, in ^quo is il-

lis perfruitur, ejus felicitAtem. Bo¬

na igitur Reipublicae felicitatem adjudicabunt» Hare aufem varia funt, ex ipfo ejus fine determinand', _{quorum tarnen}

pars potiflima ex qualitate membrorum ^, Rempublicam conftituentium, eidem concilietur. Sunr videlicet, m omni Republica, qui imperant, funt, qui parent. I- pfa enim inter bos relatio^» _quatenus in communem fi-

nem, jun<Ttis viribus, contendant, ejus elTentiam abful-

vit. Singulis his ^fua funt munia, quibus quo promttus

& fidelius funguntur, eo majora inde in Rempublicam

redundant bona , eoque hacc redditur felicior. Ne¬

mo vero rrunus aliquod rite exfequi poteft, ni(i» quac ad illud pertinent, fun&iones & inteliigac, & proba

A infu*

2 ) ^o c s^1

infuperatque integra feratur voluntate. Hae igitur c!uac facuitates Tomma excolendae Tunt _cura, quod fieri ne-

quit,nifi iiitelledus variis imbuatur Tcientiis, & volun-

tas per fedulam inftitntionem vitia, _qua: ip(i adhatrent,

fenfiin pedetentimque exuere difcar. At utrumque

praeflabit Academia. Quippe, ut fuiscoloribus illam de-

pinxit, decus quondam ingens ac lumen Germaniae$

Joannes Cafelius ^, eft nihilaliud, quam arxfapientia, ^tern- flum Veritätis, fcicntiarum thejaurus, omnium iiberalium

artium mercatura, modeßix & bumanitatis paUftra, civi/4-

um infirumentorumArmAmentarium, amicitia ÖT bumanArum virtutum off.cina<y mirabiitum animi voluptatum paradtfus,

Atque forts univerfte in bis terris vit<e beatce , denique vero

etjam Aurora quadam communis omnium falutis pränuntia*

Illam, _{rogo, nobiscurn} adeas, B. L.> &perfpiciesquot

quantasque inde Respublicae lucrentur felicitates, qua-

rum confiderationem noftri jam inftituti erit TuTcipe-

re , &, quoad exigua ingenii & facultaturn Tupellex admiferit, petfequi. Idci'rco Tuum favorem ac mino¬

rem cenfuram nobis magno imploramus opere.

§. 11.

Ceteras religiones, aliqua faltem ratione, Reipu-

blicac Tus infervire, praefrade licet non fit negandum;

de vera tamen nos heic unice Turnus folliciti, _{ejus in} Rcpublica uTurp breviter indieaturi. Haec , ut arter- _v nam fingulorum civium felicitatem non tangam, im-

perantes, pariter ac Tubjedos, in officio Tuo continet;

dum illis impigram felicitatis Reipublica: ^curam impo- nit, his vero obTequium fideliter praffiandum. Linde

non poteftnon mutuus exoriri amor, mutua tranquil-

litas atque Tecuritas. Hinc jure meritoque audit Re»

ligio Tocietatis humanas fundamentum <«), magiftratus propugnaculum b)} vinculum legmp & honefiae diTci- plinae

) o c t®* i plittäe O* Dixit qtiondam Carolus de Marill, Epi- fcopus Vennenf. in conventu Fontenebi-icano,^regnadua*

buspracipue niti columnis^{* vera} religionis exercitio & fub-

ditorunt benevolentia, qua ex vera religionis cognitione oria•

(5 dementi gubernatione comparetur el). Hinc Reges

quoque, pietate confpicui, maximam in id irrpende-

runt operam, ut vera inter cives eorum florefce-

ret religio, quo, verbo DEi revela,to nihil conveni- entius, fibi fuisque civibus, immo, toti Reipublicae u- tilius _, nihilque muneri fuo congruens magis facere

potuerunt. In hoc Reges, verba funt Auguftini, ficut

eu divinitut pracipitur, DEo ferviunt, in quantum Reget funt, fi tn fuo regno bona jubeant, maldprohibeant, non folum qua pertinent ad humanam focietatern, verum etiam.

qua ad, divinam religionens e). At haec eft ratio colendi

DEum _, DEus autem coli non potefl:, nifi cognitio i- pfius, &modi, quo fe colendum voluerit, adfit, Ea-

que r.ec fuperficiaria ^, Ted exa&a omnino, ut erro-

ris fui de ipfa veritate, religionis hujus invafores ^eo

facilius convincantur. Vix enim dici poteft, quot quantaeque exifterent turbae ac feditiones, (i religio,

a convitiis eorum ac telis liberata , defendi non pos- fet, ejusque fic veritas in dubium vocaretur. Hacc ve-

ro cognitio cum nuspiam melius inculcetur, ^quam in¬

trä ipfa Academiarum pomeria, fequitur ^eas, in re omnium graviffima, &, fi qua alia, maximi momen- ti, felicitatem Reipublica? adferre fingularem.

a) Confr. Cic, Lib. II. de nat. Deor. b) Plalo Lib.

IP", de Republ. e) id. Lib. VIII. de legibus. d) Ofi+

and. in Hiß. A:o 1560. e) idem Lib. III. contra Cre- fcon. Gram. Cap. p/%

§. III.

Omnes quidem homines legem quandam in cor- dibusfuis inferiptara habent, qua: naturalis audit, nul-

A i lumque

4 )o(

jumque ^, praeter DEum, agnofcit au&orem. Hase vfi-

ro _, qvum malitias hotr.inum coércendae haud fuffici-

at, nec felicitatem eorum in ftatu adventiti-o re&e _pro- eurabit _unquam, nifi Leges Civila, plus roboris & effi-

cacise addituras, ipfi fubveniant. lilas heic intelle&um

volumus, quas magiftratus humanus, ^cut fumma in Republica fit poteftas, civibus fuis, tanquam regulam

eorum, quas vel agenda funt, vel omittenda, in falu-

tem Reipublicae prasfcripfit. En earum finis, quem

femper libi pracfixum habeat lator legis! Unde & ifti,

cui condendac _erunt, Reipublicas ftatui applicatac, bre-

ves fint atque perfpicuas, Confe&ae vero promulgen-

tur, &, ^{ut eas} difcendi anfam fic habeat juventus, defcribantur, imrao, ^ne irritas & inutiles prorfus eva- dant, diligenter etiam obferventur. Hinc ^, id enira ubique & femper pratftare unius non eft poteftatis , certa inftituenda funt, _atque inftitui folent Collegia,

certi Judices, quibus, nomine Principis, idipfum eft

demandatum. Horum _quoque eft, lites omnes feda-

re, bonos a malorum injuria vindicare, fecuritatem

eorum ac commodftatem, contra horum turbas _atque malitiam, _procurare, fuum ut cuique tribuatur profpi-

cere,judicia ad cynofuram earum exercere, & quas alia ejus funt generis, Reipublicas utilia certe & neceftaria.

Ut vero hoc fuum rite obeant _{munus, acuto non} mi.

nus, quam exercitato iis opus eft ingenio atquejudicio*

Quid, auod cognitione non juris tantum, fed aliarum

quoque fcientiarum haud vulgari inclarefcant, opor¬

tet. Etenim multa in legibus hifce occurrunt foca,

quac» obfcuritatis ergo ^, explicatione indigent. Hujus

vero obtinendascum mclior, quam in ipfis Academiis,

vix ulla detur occafio, ubi quasftiones, nodo facpeGor-

dio intricatiores, perquam egregie folvuntur, juven- tutique in recto legum fenfu indagando fuam collocan-

tt

403 ) o ( H* f ti öperam proponuntur, etiam hinc felicitas Reipu"

bliese ex Academia colleåu non erit difficilis.

£. IV.

Depforandum primorum noftrorum Parentum la*

pfum variae fecutae (unt calamitates, varii morbi tum animae _{, tum} corporis. Prioribus fanandis medica-

menta, majoris certe praeftantiae ac dignitatis, quam quaz ab ullo mortalium exprimi poteft, nobis in ver- bo fuo aperuit benignifiimum Numen. Pofterioribus

vero, in ipfa ^rerum natura, in ipfo ^terrae finu, ingen-

tem fåne remediorum repofuit copiam. Illa curae fub-

funt in primis Theologorum, haec Medicorum, quip-

pe quibus redus eorum ufus, & applicatio reéla opti-

ine eft nota. OmiflTa tantifper mentione animarum, earumque medicina> corporis aliquantulum curae in- hasreamus, _quantum illa Reipublicae prarftiterit, indi-

cando. Ut homini vita nihil eft: carius; ita mifera, morbisque referta, triftius nihil. Quantum ex bona

valetudine quilibet fentit gaudii ^atque laetitiae, tantum quoque ex infirma percipit doloris & acerbitatis. Nec

parum haec augebitur , fi nullam aegrotans noverit medicinarn, fi nullum habeat, vel obtinere poffit me»

dicum, a quo confilium petat ac medicamenta* viri¬

bus recuperandis infervientia. Hic mortem vitae o- mnino pra^ferat. Hic exclamet fåne cum Philo&ete

Heu quis falßs fluttibu* mündet

Me ex fubltmi vertice faxi t Jatnjam abfumor; conficit animam Vis vulneris_y ulceris tftus*

enim> ut verbis utar Bevcrovicit ^% vit<e dulcedof quis ufus illis^y qut calculi doloribus lancinantur, quorum membra & articuliy dolore^> velut eqvuleay äißorquentur?

Qvds nen multo malit mori ₅ quam tam mifere vivere? Hinc atrociftimos fuos cruciatus violenta permulti fi-

nie*

6 4M )■©-( JU*

nierunt morte. Exemplo fint Corelius Rufus & Si

lius Italicus _, quorum rnentionem injccit Plinius b)

Felicitas vero Reipublicse ex felicitate adeo pendet ci- vium, ut illam eatenus felicem praedicanda.m efie pu-

tem , quoad hi fint felices, & contra. Fingas ejus- modi Rcmpublicam ^, cujus incolae ac cives> ad fafti- gium licet dominationis evecfii, nonnifi variis confii-

dlarentur morborum generibus } quam ipfi adferrent

utilitatem ? Certe nulla ibi efiet commoditas, fecuri-

tas nulla. Immo plurima, ne dicam omnia ^{, qua:} ad

falutem ejus funt ordinata, ne vel minimo tum efi*ent ufui, quurn acl ruinam cunfta prcecipiti veluti cafu ten- derent. Quid igitur utilius, quid necefiarium magis,

quam quae tot tantaque averruncare pocefi: mala, Mc

äicina? Hasc morbos non impedit folunrs, fed ita aver- tit defiruitque ^, ut aegrum priori valetudini, cpinio-

ne citius, refiituat fa:pe. Sic urrusquisque fuum, con- firmato ^{non minus} corpore, quam animo, tueri pot-

erit munus, fuoque Reipublicas debito prodefie mini-

fterio. Et quis quantum hatc fclicitati Reipublicac con*

ducat, enarrare valet? Ufus iiiius quotidiana melius experientia, quam verbis commendatur. Hoc tantum dicöj dignam hane efie Machaoniam ^artem fuis culto*

ribus, dignam ^, quac in Academiis doceatur, difcatur

& excolatur.

a) Cic, Tufcul. Lib. IL Cap. 7. b) Lib./. Ep, il*

Lib. III. Ep. 7.

§. V.

. Ad Philofophiam pergentes , illam ^, cum Cel.

Höllmanno, _per doctrinam vel (ctentiam ^, ratione feld

cognitaw* qua id ^, quod homini, in quocunque ßatu fpe*

Hato _, adfelickatem fuatn promovendam ^{, vt}l ftiendum ^,

vel agenäum e(l, difiinttc traditttr a) 5 nec non , cum CeJ. Reufchio, diverfo licet refpectu, per babitum co~

gnitio*-♦

'•HHs ) o-( "M». f

gmtionls pbilcfophic/e b), definitam volumus. Habitum

hunc facultatem dicimus _, caufas & rationes rerurci fufficientes reddendi, earumaue veritates demonftran-

di. Veritates rerurh inveftigare & cognofcere, omni-

13m quidem eft, tam fuze5 quam aliorum faluti profpi-

cere cupientium j eorum vero in ptrimis , qui dodis

adnumerari geftiunr, qui pra?cipuam Reipublic# curam fibi habent commrTam, quique, jus & juftitiam exer- cendo, in ejus felicitate amphhcanda evigilabunt. At

toto hoc in negotio fuam abunde prodk utilitatem

alma Phihfepbia. Hatc enim ^, prarterquam quod nec

Theologo, fuas non indagaturo tantum ac demon-

flraturo, fed contra hasreticos quoslibet etiam defenfu-

ro veritates, inutilis eft; quippe quas certis fuis ni-

tuntur principiisj ^ex quibus per legitimas eruendae

funt conclufiones, inhgnem quoqueMedico praeftat u- fum. Idem de Judice, partibus officii fui rite defun-

duro> didum efto. Ea enim plurimorum eft indo- les, ut bonis, eorumque fortunae invideant, magis

nihil in votis habentes, _quam ut fecuritatem illorum,

quacunque ratione, turbent, deftruant. Hinc & eo¬

rum, quorum interfuit, cura > anfa quidem illis & ve¬

nia eft concefta _, injuriam (ibi allatam Judici ac Ma- giftratui indicandi , atque vindidam ejus & prote- dionem petendi. Cujus quoque eft, querelas eorum audire, aftumere _, examinare, laedentem, pro natu¬

ra delidi, pcenis adjudicare, eisque fecuritatem in po- fterum procurare. Qvum vero reus ea faepe polleat fägacitate , eo ingenii acumine, utrem fuam, quam- vis vel maxime injuftam, fpeciofis, ingenicfisque qui-

busdam ratiociniis, _prout juftifiima eftet, proponere queat, Judicem, ft Philofophiae, adeoque principio-

rum, ac conclufionum naturae & indolis ignarus,

vera a falli$ difcernere non poftet, facile eluderet.

r ^ ; o ( M-

Quo tandem fieret, ^ut iniquam hic ^, infcius licet, fer-

rec lententiam _{, reum} abfolvendo, innocencem ^con- demnando. Unde ignorantia hujus ^, ejusque aftutia, juftitia verteretur in injuftitiam j dum illa in exilium profcriberetur, haec vero, in ipfa arce veluti locati,

fafces oftentaretfuos. Atque lic, bonis, lucceflu tempo®

ris, oppreffis, vix alii, nifi maliatque perverfi in Repu¬

blica remanerent cives. Etqualis, quamque mifer ^e- jus tunc faret flatus, ^res loquirur ipfa. En igitur ef-

fe<flus, ex negle<flu & abufu Philofophiac maxime proveniens, Reipublicae, (i quis alius, pernicicfiffi-

mus! Hinc, quam neceflårium fit Judici, aliique fe-

licitatem Reipublica? exoptanti ^, veritates ^{rerum, ea-}

rumque nexum perfpicere, nec non utrum ratiocina.

tio quaedam fit vera, an falfa5 utrum vitio laboret,.

nec ne, dignofcere poffe, fatis fuperque pacet. Ne¬

mo autem , nifi cognitione philofophica inftrutflus,

hoc facile praeftiterit. Eft igitur Philofophia illa He¬

lena, illa omni venuflate & decore ftipata Sc ^exor-

nata fponfa, cui ambiendat fedula navetur op ra.

(guid, quasram cum Cicerone, eft, per DEos, optabiliut fapientia ? quid prtßantius ? qvtd bomini melius?

quid bomine ä'tgnius c). HatC ^.cultores fuos Verum

a falfo difiinguere, nihil ^, nifi fufficiens adfit ra¬

tio, _{pro vero} afiumere, adeoque veritatibus invefti- gandis, cognofcendis ac defendend's adfvefacit. Hacc

veritates , homini, in _quocunque demum fit flatu, al

fuam aiiorumque felicitatem promovendam, feitu fa- ftuque neceflarias tradit, Docet, quomodo ^nos er- g-a DEum, alios & nosmetipfos geremusj docet, quomolo ingeniurn, Judicium, memoriav~ ^acunur.

prarclare idcirco Scheckius: hoc, inquit, mihi difturus Videor, nifi dccurdfiut homines inripiant philofonhdrt, fu¬

turum ₉ ut nullus (oftarum, nullus ^errorum futurusfit finis^t

qUAK»

I

) o( w 9

quanJoquidem hac ignoratione accidat , ut trenne Mccipare

legitime, neque reddere rationc-s difputatores imperrti påle*

rent d), Et ulteriuSi nos vcritatis metbodica magißram, Ehiiofephiam veram ejfe dicimus. Et, ut fine Grammati«

va nemo reffe, fine Rhetorica nemo eleganter4 vtafine Riet«

iofopbia nemo vere & confentaneede rebus aifficilibus (t* per«

plexis loqui ac judicare poteß e). Quid ^, quod ^re&is-

(ime quondam Juftinus: Åvw QiM<ro<pfas ^,

T^oya %k, uv rugn# Q$ov>;<ris. Z$>t n-avju ui>&qm7rt»

cj)tåorocpuv, yßjj t£]o [AtyiTW, yaj Tifatc/jujov ^sgyov tjyeiSau*

Verum, qvum tanta hujus in Republica lic utilicas*

ejusque inftitutio ad Academias optime fufcipiatur ^,

peragaturve, magnam utique ex illis felickatem Rei- publicae adjudicamus.

a) Di/Jert. de genuina Philofopbi* mtione. §+ 9 &

vt tf Introd, ejusd. in univerf. Philof. in protegé §. #/,

b) Syftetn. Log, ^p, po, t) de offic. Lib. II. Cap z. d)

in Epift♦ dedicat. Libri centra Anti^Trinitarios editi, <)

Eib* i, vontra e osdem p* 1.

& VE

Philofopnia, ut genus> mukas fkb fe Cornprehen-

dit fpecies, quarum nulla omnino eft, ex qua Res- publica non magnam fibi polliceri pofiit felicitatem*

Hinc praccipuas earum leviter attingere, a propofito

noftro haud alienum for« ducimus. Verum enim ve- ro, cum in his, parker ac ceteris dottrmas capitibus,

nemo, nifi notitia linguarum inftruåus, feliciter progredi queat, ejus utilitatem paucis oftendere ani-

mus ed. Hane ne« parvam cfie, vix ^quemquam in-

ficias ire exiftimainus. Liberum ^verae religionis exer- citiura multum ad felicitatem Reipublicac conferre

novinms. Hoc autem vix fperandum, nill eam con¬

tra ofores ejus defendere valcas. Nec defendes, nifi fcripturam facrara ^# rede intelle&am ^, ad montern

R Spiri*

to > o ( !&«

Spiritus San^ti explicaveris. At Iinguarum ^r earurm faltem, qux ejus Originales audiunt, Hebraam mtel*

ligo & Graeam, rudis, illud quomodo conficies? Ha¬

rum igitur quanta fit neceftitas, nemo non videt. Nec;

accurara Grascae lin gute notitia Philofopho elt con- temnenda a)y quippe qua multi exarati funt libri,.

iedu fåne digniHimi, utiiiiHmi. Et quid dicam? Omnisil-

lam eruditionisacfapientia: nutricem appellat CefMorhof.

b). Hoc unum, inquitErafmus^, expertus video, nuüis in li¬

teris nos effe aliquid, fine Gr<ecitate b). Grarcam exci-

Plt Latina, utilitate ullisvix inferior, multis veror,

ne dicam omnibus, fuperior. Hacc, tefte experien- tia, a toto orbe erudito, vix aliter ^ac vernacula, eft

recepta, exeulta. Hac omnes, cujuscunque demum

funt generis, prodierunt difciplinaein quibus, ni (I ejus cognitione imbutus, parum profeceris. Ejus quo- que eft perfedtionis, ut nullas inveniantur res, quae

non poftunt tum graviter, tum elegantiftime illa ex-

primi. At non multus ero in ejus neeeftitate defcri-

benda » quum neminem elfe crediderim, quem hac

de re dudurn non convicit ipfa experientia. Ad reli-

quas ergo pedem promoveo, utpote Germanicam, Gal»

licam_y Anglicam, ceteras : qvarum utilitatem feorfum

exponere , propofita non patitur brevitas» Iftas ve-

ro, quaecunque fuerint, eo faltem nomine neces- farias ducimus, quod* ut de utilitate earum in föli¬

da quadam eruditione acquirenda,. nihil dicam, mul-

ta in Republica occurrunt, quae, iliis non perce-

ptis, rite peragi nequeunt. Taceo peregrinationes ac

legationes, aliaque apud exteros pertradlanda, feli-

citati Reipublicae non parum infervitura. Hatc pace etiam melius vix, ac ne vix quidem ^, vel obtinetur,

vel confervatur _, vel augetur. Illa igitur, pax nimi-

trumj, violata ^% digna eft ac neceftaria> quae omni ratio-

)oC S# It ratione quarrätiir. Fruftra ^vero quamtur ^, quamdiu

cum hofte de conditionibus ejus nondum fuerit ^con-

\entum ; nec conveniri poteft? quamdiu alter alte¬

rum non intelligit. Nec fe invicem intelligent? quam¬

diu åker alterius non callet linguam. Hinc perne- celfaria eft * non aliis tantum, fed ipfi etiam Duci, linguarum notitia? quippe cujus in primis erit vide-

re, bello tandem finito, bonam & maxime falutarem

ut cives reportent pacem» Immo^? fi unaquaequeRes- publica, non nifi fuas ipfius linguae ^? quam vernacu- lam dicimus? effetperita? omnefere, ^cum aliis, exn.

låret commercium? quod quantac eilet perniciei ^, neminem, credo , fugit, Itaque, cum huic etiam cognitioni obtinendae Academiae ferviant, quid ob- ftat, _quo minus, & hoc nomine? ^eas felicitatem Rei- publicae ^promovere contendamus.

a) Marhof» Polyh. 7om% II. Lib. 1. Cap. 9. §. j, b)

Tom* I. Lib* IV» Cap, d, §. /. c) Lib. X. EpifioUr.

§- VII.

Inter fpecies iftas Philofophiac, quarum in Repu-

blica utilitatem breviter oftendere promifimus, Logica primurn libi vindicat locum , qua? in veritatibus co-

gnofcendis ^? tanquam praeftantilfimo fuo utitur inftru-

mento? Philofophia. Hanc duplicem faciunt Philofo«

phi⁵ Naturalem, Sc Artificialem. Illa omnium efl: ho-

minum, harc non item. Hac inftrudus nunquam non

verum a falfo difbngvere valet, de illa vero aliter fen-

timus. Hinc _nec nobis ? felicitatem Reipublicae ex A- cademia dehneantibus, nili de illa? quae Artificialis au-

dit, fermo erit. Haec, fyftematice confiderata , ejus-

lnodi eft difciplina ^, qua reguU &pracepta diftintle ^tra-

duntur , quibtu intelle&us noftri operationes, in cognofcendx

& ctijudicanda veritAte diriguntur a). Felicitatem Rei-

pubiicae ^non parum inde _capere incrementi ^? quod ci-

B 1 ves