OMISSIONE MOR ALI»

η

Β. C. D.

SPBCIMEN ACADEMtCUM,

De

OMISSIONE MOR ALI»

Vermittente

Awplß.

Facult. Philofoph

in Regia Academia Upfal.

PR&SIDE

V1RO CELEVERR

Mag. 4 Ν DRE

Eth.&Polit.

PROFESS.Reg.& Ord.

Facult.Phiiof.h.^t. DecaS. Max.Spect.

Ad Publicum bonorum examen

moåefte defert Alumnus Regius,

ANDREAS CARLBAUM,

dalekarlus.

InAudit# Guftäv. Maj. d. igjuaii?

An. MDCCXL.

Horis a% m. confxetit,

UP SALIA2

impreiTum,

Generofo atque

No·

Dn. LAURENT.

O*

Capitaneo

in Legione Dal«-

]am Offic. Ferr. POSSESSÖR1 ad Engels-

Nutritio ac Patrono Optimo»

veneratione aeta·

VIRO Prudenti/Jfimo ^atque Spettatißimo

Dn. HENRICO GAHN,

Prov. Dalek. Quacftori Max,

indu-

itrio > Avuficuli loco ob rnulta

beneficia perpctim obfer-

vande.

VIRÖ Sollettifjlmo ac SpeBatiffimd

Dn. FR1DERIGO ROTHOF,

Redituumante hacRegiorum

Praefedlö

jam Pofleflbri Offtc»

Ferr. ad EfcnilsTuna, Affinis lo¬

co amando.

t

VObis,

Patroni confecratas Öptimi ^, lucu-

NobiliiT. _atque

Spe&atiif«

cultor

ANDREAS

hihJJjmo DOMINO,

Ν. SÖDERHIELM,

lim

karlica maxime Strenuo#

vero

berg & Norn &^c accuratifllmo,

Avunculi nomine fumma animi ^-

tem colendo.

Explordtdz FideiSpeBatißifjJö^ue VIRO.

Dn. BENEDICTO BRANDBERG,

Redituum Regiorum ex re Metallica

per Provinciam

Skinfkatteberg

fe&o accuratiflimo, nec non Infpé-

&ori offic.Ferr.adFerna perindu- ftrio, Avunculo quovis hono-

re profequendo.

Spettat<e Tidei atque Integritatis VlRÖ*

Dn. PETRO BRANDBERG,

Infpe&ori prudentiiTimo, Avunculo honoratiffimo.

brationes has

qualescutiqufc de»

lui, debui,

Nominum Veftrorum btsmillimut ^. - .v- t

CARLBAUM, ^: i

Menßtur

Ύ Αvertu donne λ ^{toutes nos} aftions un

éclat, _que Γ envie meme ne fauroit obfcureir. La diligence les fournit d* au-

tant deforcey que let tempetes de ία for-

tune lesplus vehementes nepuijjent les de-

concerter* Ceßt Menßeur,ce que Fousa-

vez toujoursobferve: Mats Votre modeßie

er mon peu d* eloquente, me defendtnt

de Vous donner les louanges ^, que Fous

meritez. La difjertation^, que Fous alleζ maintenant publier, de l Omißion Mora·

le, nous donne des preuves convaincan-

tes de Fotre diligence Hd de Fotre erudu- tion, & tous ceux qui ont /' benneur de

Vous connoitre, temoignent ^, que Fotre

etude de la tnorale? a toujours etéatcom-

pagn'ee d? une vie convenante avec les reglesi Perrnettéz moi donc^, de joindre

ma joie d ceile de tous Fosamis, £T foiez perfuadc ^, que perfonne ne puifl'e prendrt plus de ^{part en} Fotre profjerite> ö que je ^ne fouhaite rien avectant de paßion,que de Fous voir jouir d1 unbonbeur qui puis- fe egaler Fos merites ^ & de pouvoir un jour Fous faire voir en effet ³ combien

queje Fous fuis obltgé, etant^

Monßeur

yotre tret bumble fervtteut Ε. S£DERHIELM.

Q. B. V.

§. i.

Uoniam a&io mora¬

lis enspofitivumre&e

cenfetur _, live mate- riale ejus fuerit mo-

tus phyficus, fivemo«

tus phyfici privatio j ad hujus a&ionis naturam & ejus

for¬

male ac veluti animam, i. e. imputa- bilitatem, permagni intereffe arbitra·

mur, fi probe obfervetur heic

&

formar pofitivar, & quod formam in-

duit aéhonis privattvae. Fac enim in Phyficis hac diftinftione ^{carere nos} poflej, in ^genere tamen morum, eam

non effe negandam fine confufione adeoque fineincommodo maximo,vel

inde intelligimus, quod^,

etfi

A aciiip

6

atfio'a libertate anirrac noftrac deperv deat, & fadum omifiionis, fub fado

fimpliciter dido, tanquam fpecies fub

fuo _genere comprehendatury tot in genere funt fpecies virtutum & vitio- rum,quot& quotuplicia funt praecepta

& regulae gerrerales, quibuscum con*

formandi funt mores hominum. Jam ficut adiopofitivα philofophis appella-

tiir, quae adu editur, privatha autem,

nihil aliud denotat, _quam cefifationem

adionis eflentiae Sc naturac entis alio«

qui congruac} ita, in entibus liberis»

adio poiitiva fadum commiflionis, negativa vero fadum omiiiionis ^nun*

cupatur.

Atque

dicitur is, qui, cum ab eo abftine*

re poflet., illud edit; omittere au¬

tem, qui, cum edere, are agendaabs«

tinet, quietusque manet.

S* II.

Neminem Latine dodum fugiet, quid ^το moraleiibi velir, dummodo, quid irnt mores,

intelligat.

re Tullius üb, de F«tOj Quia pertinet

*4 mores, quos y&q Grtci voeant, nos kifm partim pbilofepbi<e appelltre felemut, [ed destt 9 augentern tingvam.Latmam,

nominsc

xominare moralem. Inde aBtio

moralis

eft illa, _quae ab

homine intelligendi

& volendi facultate praedito,

profici-

fcitur, ita ut ejus efFeftus

agenti

de imputari

poffit. Durnque fecun-

dum naturac leges formatur

adio talis,

eodem pariter

negotio ab adione ho¬

minis naturali, civili, & qua?

deni-

que hominem

Ghriftianura deeet, cH-

ftinguitur»

Inde moralhasy definien-

teTitio, in Annot. ad Pufend,

de O.

1$. & c. obf. 05 e/i

tfettiO)

relatione ad legem9 actionibus ineft*

De

I _cujus principio a

Veteris Gracciae phi-

[ lofophis>etjamante

Platonem, adumj

nec a Cicerone

praetermiftum, qui

primus

philofophiam lingua patriaex-

ponens} aureum

nobis libellum his

de rebus reliquit. Res

eadem dodo-

ribus Scholafticis foecundam

litigandi

materiam praebuit 5

emeriit hinc

objediva

& legali,

quaeftio vexatifiima

dum deprehenfum

eft, eodens recide-

re, iive recurratur

ad intelledum Di«

vinum ceterasq; ejus

perfediones,

tecedenter fe ad voluntatem haberi-

te$j five

ad voluntatem coflfeqjttP£er.

f ^- Ai

Lex

8

Lex

igitur

principium manifeftativum hoc in ne- ,

gotio fufficiat, quac immutabiliter de-

claratj quidagendum, quid omitten-

dum. Prsecepta legis ^naturas genera- tim fumta cum fint duplicia, aflirma·

tiva^ quibus aliquid nobis injungirur, quod cum natura hominum _rationali ι

& fociali neceflfario _convenitj vel»e- gätivd, _quac adum aliquem _prohi- bentf qui eidem necefiario _repugnat;

& haec membra habeant

oppofitionem

nas nec malae, ex conformitate vel difformitare cum lege fuam confe- qvuntur moralitatem: Earum utrius*

que bonitas cernitur, fi facias, quod

lex pnaecipit; non facias, quae eadem

vetat; malitia ^vero _, ii committas ?

quod

prohibetur,

omiferis.

§. III*

Excepto aeterno Numine, fuas neceflario agnofcunt caufias ortus &

principii

tc eile _{earum vel} fuifle innuitur, qui-

bv$^j%%litatC5 cujujcunque reiponde-

ant»

ant. Quod ^{vero non} cxfiftit ^, nec j habet nec eget caufia feu principio

non exiiilendi : hinc demum , nullse

non exfiilenti _competuntqualitates aut media. Sic dum horum nihil eil, quod obtineri poffit, infanum föret

de principio ejus inveftigando ^, de cauffis, ex quibus exiliterit; & unde appareat ejus bonitas, tandemque de

modo eandem impetrandi anxium es*

fe. Hane naturatn omiiliones noflrae fibi vindicarevidentur, fiquidem quod omittitur, ejus nullus eil in _regno phyiico efFedus. Nos idcirco ^» non nemo baud inconvenienter dixerit,

nihil negativum quaerentes & operam

& oleum, quod ajunt, psrdere* O*

miifiones vero moraliter & ut entia moralia confideratas, fuas habere af- fediones, ^nec principiodeflitui,tnul-

tis heic oilendere neceiie non eritj Adchflemenim moralium ii referan- tur, id quod in fequentibus fumus vi?

furi, diredioni liberi alicujus entis

iubeiTe debent₅ hominis autem omisi fiones nobis hic confiderand« veni- unt* Principium autem humanorum aduum? tam qui inträ mentem ter*

minan·

JO

roinantur, quam qui

cxtrinfecus Tefc

exferunt, effe intelledum & volun-

tatem, facultates praeftantitfimas,

pla.

neconftat: illius eft ideas rerum ex¬

tra fe pofitarum

concipere,

inter

ie conferre, ^{ac ,} deprehenfa earum

vel convenientia vel inconvenientia,

iibere judicium ferrej

hujus affenfum

intelledui praebere, rem

ab

eligereele&amque adefFedum

prout

lubuerit, adducere. Amüsan¬

tem facultatum animac omnes aut e-

britivocari folent, quae ab

ipfa anima

& ab eadcm recipiun-

tur; ut ciedere, velie,

nolle:

|

imperati, qui ab

aliis hominis facul-

tatibus avoluntate motis, proficifcun-

tur. Quare cum

adio moralis

plu-

ribusagentis

liberi determinationibus

conftet, eacque ideo

fint contingen-

tes, fequitur animnm

fuis facultatibus

pr<editam ,

principium

mcdo a-

«ftionum, ied etjam omiflionum

eiie.

Otnifiiones autem Morales nos

hic

tion dicimus quosvis

aftus mentis,

quorum

haud pauci

quidem ad as-

fenfum, ne dum ulterius

perveniunt,

fed tantummodo illos, qui

judicio in·

teile-

st telledüs & imperio voluntatis fub- iunt, ad quos eliciendos vel fimplex

vd nullus etjam corporis motus fuf«

ficeret.

§. IV

Fuere, qui caullam omiffionum

moralium attribuerunt vcl concurfui

aut praefcientiae Divini Numinis, vel

influxuiaftrorum, velfatodenique,ne- fcio cui, extra Deum excogitato^ fed^

temere omnino & iine ratione. Haud

quidem eftdiifimulandum, Deurncon- currere cum cauffis fecundis, fuften-

tando vires totius natura:, etjam hcM

minis , tam animi _quam corporis.

Concurrit vero Deus modo cuiLibed cauiTa* convenienti, cum liberis libe-

re, cum neceflariis necefTario: Con¬

currit nobiscum ad vim agendi, non virium agendi limites5 ita ut deter- minatipnem & ad certas adiones &

omiifiones reftridionem relinquat ho-

mini concurfu Divino rede vel fecus,

utenti. Numen autem fummum fle- dere voluntatem in bonum operan- dum & malum omittendum, nori fub-

lata tarnen naturali vi & potentia in contrariwmnitendi, aflörmacouii mo¬

dlin

¥2

dum vero & gradum horum ulterius explicare, noftrum non facimus. Pra>

fcientiam futurorum Deo denegare quisauderet? ftatuere aucemEumnc- ceffitatem aliquam, ultra fußentitio-

nem animae hustfanae in fao eile, li- bcrtati imponere, foret non tarttum tollere omnem fpontaneitatem & li- bertaiem, Tedetjam Deum diccrecaus- fam omiilionum malarum, quod fanc cogitatu impium efifer. Nec enim ab

hac prsefcientia Numinis major nobis injicitur necefiitas, quam diverfae a-

ftrorum phafi aut defedui, qui mul-

tis retro annis a mathematicorum ü- Iiis praevidetur. Ita determinatur ad agendum vei omittendum mens hu¬

mana > non quia praefcit taJem deter-

minationem Deus, Ted ideo praefcit, quia talis futura eft determinatio. Si-

derum item aliquam vim in Corpo¬

ra fublunaria fi quis concederet ^,

per nos licet^> tantam vero , ut ani-

mus nofter eidem fit obnoxius, ne- gamus & pernegamus. Fatum deni-

que Zenonis a Diviaa providentia di-

vcifam idque tale, quod porentiam

libere volendi

infringtret,

fanio-

ribus

ribus jam diu explofum, ^nos

Cxplodi-

mus & deteftamur. Certe fi aliterfta- tueretur, de omni omiflionum mora·

litatc efifet conclamatum: praeterea β

nullaehominifead legisnormam com-

ponendi rem'anerent vires,

fruftrale¬

gem nemo non pofitam affirmaret,

eoque Dowm vel imperfedionis vel injuftitiac coargueret. Placuit autem bonitati fapientiaeque Divinae homini

animam intelligendi & volendi facul-

tatibus praeditam concedere, libero-

que arbitrio ornare, ut fuarum ipfe

omiffionum audor cenferetur, nec ad modum machinarum leges motuum

fequentium fefe haberet. Libertatem igitur hane menti humanas Deus ii de- negaiTet,nonneetjamvirtutum prsemiis vitiorumque ac (celerum peenis null*

ratio , nulkim fundamentum fubeflet„;

Cum igiturvoluntas id habeat, utnon modo iit immunis a principio neces- iitante extra idem fubiedum, fed et¬

jam in eodem ^, exiftente, apparet, intelledus judicium bonitatem vei malitiam majorem rei minoremveo*

fiendens» aliquam voluntati neceflita-

tem non Jmponerej funt quidem

h*

J4

facultates intimo nexu conjun&ae,ih*

tcrim vero _, quod fuum cft fingulae ·

obfervant. Volunras maxime ab in- tellecfhu dift'ngvitur ra» uyaroedtl ryi Teu facultate animae boniformi, quodnihil cupiat,niii quod bonum ho·

mini efTe &conducibile intelleftus judi·

caverit. Bonumergo inclinat volunta·

tem fub(peciemelioris autoptimi»non

autem ideo cogit, aut neceffitat ear>

dem, ^ut rationes, quibus moretur

& inclinatur, iint invicftae & ineluda- biles, ut mens in alteram _{partern e-}

labi non poiiir. Quare voluntatem

!,

faepiffime , pofl: ultimum intellecfus Judicium, indifferenter fefe habere,

triftis docet experientia, dum bonum

verum, loco boni apparentis, omit-

titur. Hinc fit, ut,exemplo Medeae,

videant meliora eaque prcbent multi>

fequantur deteriora, advcrfus

confci·

•entiat di&ata graviflime 'peccando.

Si quarratur, an quod omißum eß,

λIii hominiimpedienti tantumr/todo ßt alt*

quando tribuendum? CertO conftat, eX

fcllara voluntatis afte&ione,

fponte&

4ibcsrealiquid omittir illud vero

aliis

sadfcribi debere ftatuimus,quod

ab alio

quo·

*5

quopiam, vel

viribus pracvalente

vel

alio modo ita impediente, ut

finis in¬

ternus obtineri _nequeat. Hinc^,

ίϊ

jubente voluntateno-

ftra, omitteretur, culpa

adus omiili,

non in coade quid omittentes reci-

dit, fed in impedientem aut cogen-

tem derivatur. Quare injufte omnino ageret, qui cauflam

omiilionis malae

nobis adiignaret, quas

aliena

noftra fuit, nee in noftris erat viri¬

bus aliter agere, quam

cogebat alius

vis aut arbitrium.

. *

V·

Voluntatis humanaelibertas&bo»

niformitas , iic dida, maxime cerni-

tur in multitudine objedorum & cle-

dione finis atque mediorum , quae in

omittendo arque late patent quam in agendo. Quamprimum menti occur-

rit idea adus alieujus, ad quem pro- ducendumnec faGultasphyiica autmo¬

ralis, nec occafio aut media mihi iup- petunt, fbtim objedum omiilionis

ft-

ftitur. Requiritur heic, ratione in- telledus, feientia, vel, fi mavis, no- titia omnium , auteerte praeeipuarum#

lui adionis ita omiilionis * circum- ftaa-

ϊ6

ftantiarum _{j eaaue} ideo neceffaria^

qiiod ^, quidquid ^non eß ex fide, h- ^e.

conlcientia reda ac tranquilla, pecca·

tum eß. Rom. 14. Voluntas demum variis aftibus, ^circa objedum cogni-

tum, fuum exercet munus. Primo, Volitione, dum finem praefentem aut abfentem fimpliciter vult atqueadpro- bat, citra quem adum adio morali¬

ter nec bona nec mala cenfetur. Se-

cundo, intentions fiye proaerefi, quae eft deiiderium efficax finem obtinen-

di, _eoque majus & vehementius? quo majoris aut minoris bonitatis gradum objecftis indTe percipit & oftendit in- telleftus. Comicatur proxime conful·

tatio idonea, de mediis ad finem uti>

libus: quae media & adminicula ubiiti noftra lunt poteftate, eleäio deftinatj quibus bonnm propofitum commodis-

iime adquiratur, & malum quam dili- gentiffime vitetur. Agmen horuma«

duum claudunt hinc fruitio & dele*

datio voluntatis in bono jam obtento

aftuve praefenti; illinc pcenitentia &

averfatio cum pudore ac dolore con-

junda. Nobis hic fine frui dicitur voluntas, quando per ©miffionem

&

evita«

evitationem mali moralis ^ particeps

fada fuerit objedi alicujus boni, lo-

co mali, vel ipecie faltem bonij uti

contra non poteft non hominem pce- nitere, pudere, taedere, ubi, quod

fadum oportuit, ^temere vel fcienter

omiferit. In hifce vero exponendis breviores erimus, quanto ex natura omitfionis jam exponendaa ea plenius intelligentur.

VE

Ex paragrapho diatribes noftraé prima intelligi quodammodo poteft,'

omiftionem moralem efte tale ens,

cujus materiale fit motus phyfici pri- vatio, quem homo in fe & in fua^caus-

fa poterat producere ^, conjundacum proaprefi, tanquam fuo formali, cer-

tum finem iibi prafixum habente. In nioralibus omiftionem pro adu aefti-

mari & fub fadis moraliter venire

non fada» nemoinficias iverit, dum-

modo attendat, Ut aliquid in genere

worum fit ens -pofittvum, [ufficere, fi ad- ejfie aliquid inteüigatur, ex quo verλ af^

fettiones ejusdem generis emanant5 cum, ut non entis null<efunt ajfieftiones,· it^a il- lud, (ni cert* ae pofitiy^a cumpetunt af-

B feftio"

*8

feUiones , non ens ßmpllciter dtci haud- quidquam potfit* Pufend. de I. N. &

G. L. I. C. V. §. 4. Ideo non minus

omittendo _quam committendo pcenae fit aliquis obnoxius, quia

ipfie

vel facienda

ii-

lentium eam habere vim, ut obliga-

tionem inducat ^ac firmet, ex Num.

XXX. aliisque S. Scripturae

didis in-

naturalis

dodoribus caufla moralis audit non modo qui poiitive, fed negative

&

fine motu aliquo phyiico influit in

ef-

fedum ₅ dum

Non retegitculpar/i, nonpunk, non re- prchendjt,

Non obßat* - - - - -

Hinc apparet» quod nec magis

omis-

ficmes vitiofac fua priventur moralita-

te _, quam adiones malac reditudine

fua priyatce. lltrumque hoc malum

morale noh eft nuda privatio, quate-

nus in entibus liberis deprehenditur,

fed aliquod malum pofitivum ex caus- fis fecundis compofitum, ii ^non fem-

per rajtione fui formalis^j tarnen per rationell fui material^ Ut jam

de

vitiil

*9 vit»is animique

pravitatibus nihil di-

camus, quae nemo

contenderic effeta-

lem privationem

bonitatis moralis

fubjedo

nihilum funt haec

la, facile viderit eam pfivationis na-

turam induere , quac fubjedlum ^cor-

rumpat , quse porro

corruptio fine

contraria difboiitione & habitu eife

non fölet. Et hasc item eil cauffa,

cur labern peccati originalis teterrl-

mam , ens b τλατει fumtum & ^mora-

le pofiiivum appellent Theologi.

§. vir.

Comrruniter duplex occurrit ge¬

nus omiflionis, _quae bona eil & mala;

Omiiiio indifferens ii datur, talis e-

rit, cujus nec conformitatem cum re-

gula adionum liberarum obligante ^,

nec difformicatcm demonilrare poiiisi

quasque abitrade coniiderata, iine in- tuitufcopi, quem agens intendit, per

reliquas eiTentiales determinationes

neque bona neque mala eil. Omiiiio

bona eil, qua omittitur adio mala,

occafione perpetrandi oblata, ex a-

more Sc timore Dei Sc iludio obedi-

pndi ejus

legi.

Hockil.

fe » Pufend.

5©

Pufend. Exercit. II. §. 38. Oppofito-

rum & contrariorum unum cum alte¬

rum illuftrec, a&ionis & omiffionis

omnis ea eft ratio, ut a convenientia

cum legeautdifconvenientiafuam

for-

lriam fortiatur & appellationem. Sta- girita adionis moraliter bonar quin-

que requirit afFediones. 1:0 ut

quis

agat fciens. ndo Ex

proacrefi

to animi propofito. 3:tio Ex prox-

refi propter fe aut amorem

honefti.

4:0 Firma & conftanti voluntate. j:o Cum animi dele&atione & voluptate.

Verum enim vero nihil obftat, quo

1

minus a&io fit moraliter mala , &

peccare quis poifit, ni quinque

illae

conditiones conformitatem ^cummen- fura & regula aituum moralium

fup-

ponant. Naturam aftionis

bonac Sc

mala* collocat Epi&etus in voluntate

& rebus arbitrio noftro fubjeftis;

fed

res demum eodem redit. A&ionurn

& omiifionum bonitatem aut mali-

tiam metiuntur alii ex objeito & va- riis circumftantiis ₃

Quis, quid, ubi, quibus

auxiliis,

cur, quomodo ^, quando. Ergo

du-

bitanti, utrum in relatioae ad legem,

an

21 an véro in obje&o aliisque cir-

cumftantiis conftitui debeat formale

aétionis aut omiflionis moralis, haud

incommode refponderi queat, obje-

«ftum , & reliquas attributiones re-

rum & perfonarum ^,

fundamenti lo-

eoi ponere confortnitatem ^{cum pr<e-}

cepto legis, ita ut

formale actionis,

quatenus moralis

eft

femper conii-

ftat in convenientia vel

difconveni-

entia cum voluntate fuperioris lege patefa&a: & regulae

conformis illaiit

adtio, in qua debitae ac

neceftariacoc-

currunt circumftantiae, quae lege im- plicitecontinentur. Quid igiturquan-

tumque efficiunt hae

circumftantiae

Nempe novam quandam in

individuo

formamaeftionilargiuntur ejusquebo-

nitatem & pravitatem

notabiliter in-

tendunt & augent ^, id quod contra

perverfum

illud ftoicorum dogma de

peccatorum

aequalitate notandum in

primis. Ceterum in abftra&o con- (ideratae, quia ditftae πίζ/ς-ά,Μς ^mora-

litatem ipfae non habent, fieri non,

poteft, uteandem aeftionibus unquam

impertiantur. In

data omiftionis bo¬

nas definitiooe inter reliqua attributa

Β _ι tan«

22

tangitur occafio ^, quae, poft

fertu- J

nam, omnibus in rebus humanisde+·

minatur , Sc objettnm ipfum , loeumy

tmpns Sc vires agendi includit, (ine quibus aliquid moraliter bonum

cdi

& exerceri nequitj ubi vero haec ad- funt, campus aperitur virtuti per a« .

ftionemaut omiilionem latius eiplen- i defcendi. Proprie fobrium nemo

di-

xerit abftcmium & qui vitio

natural!

guftare vinum ^non poteft , vel

cui,

j

pter penuriam aliaque impedimenta, Bachi munera non fuppetunt. Ta-

citurnitatem in fenatore, in fervo &

muliere commendes, in homine tru·

to ridicule. Parcimontae landein non

tarn feret Irus quispiam & egenus?

quam

Croefi

Nec

tantum modeftiae argumentum

quae(b

Veris in plebeio Sc in Ceritum

tabulas

relato, quam in T» Pomponio

Atti-

co, cui, cum propter merita ac

di·

gnitatem, paterent honores, eos non petiit neqUe accipere voluit.

Uluftre

autem omiflionis bonae exemplum rc- j

liquit Davides in Saulem ,

hoftem

fuurii &inimicumaceirrittium,incidcns}

quem

2%

quem cum

ille jam inermem & dor-

mientem videret, focios etj m Saulis

& fatellites fopore

oppreiTos, fibi

ro telum ad manum eile; monitus infuper ab amico ut

oblatam occafio-

nem regis

interficiendi & facinusper-

ageret, illud

omifit

reli-

giofe abftinuit.

I. Sam. XXVI,

Omiffiomala,alteri contraria,eil:^qua

omittitur aftus lege praeceptus> quem per occafionem aut

facultatem

ftare poiTes.

Declarari haec omiflio

folet ac poteft

exemplo

qui

parentibus &

fuperioribus debitum

honoris cultum non exhibent^j nec

non fafto virginum fatuarum

&

fervi talentum fuum defodientis: ma- xime vero omiißonibus impiorum die füpremo ac

decretorio examinandis,

rem in luce collocat morum ille Ma- gifter omnium

pracftantiflimus idem-

que judex

incorruptiflirnus, Chriftus,

Macth. XXV.

§. VIII.

Utriusque

omiffionis convenien-

tiam & difconvenientiarai

perpenden-

tes, reperimus eas

convenire

Re- fpedu auftoris, qui,

fupra diäum,

B 4

eft

24

eft ens liberum intelle&u & volunta- te, ideoque notitia & aftenfu pradi-

tum II:o Refpe&u legis, qua: eft di-

élamen noftrac confcientia: iive reétae

rrtionis, quod oftendit regulas cer- tas evidentesque veritates boni, ho-

nefti & jufti, convenientes fan&itati

divina:, _qua: eft fons & fcaturigo he¬

rum omnium. Sincere philofophan-

tur, qui veram ideam attributcrum Divinorum conftituunt normam in-

fallibilem _Divinae voluntatis5 Volun-

tatem atitem fuam lege manifeftavit Deus, ut iecundum hancid ipiumvel-

let homo, quod vult ipfe Deus. Idem agendo &omittendoexprimeret,quod

Deus adionibus & omifficnibus hu- manis expreilum effedumqué voluit

& juftit; ^ex quo idem Dei hominum-

que eflet finis, ad quem adiones o*

mnes tanquam media tendere debent necefiario, ^nec quidquam proaeretice iuicipi,quod huic finirepugnaret. Lex

adeo eft lspis Lydius, unde omiflionis

cmnis bonitas & nialitia fecundum

qualitatem & quantitatem probatur.

Lexduas habet _partes, conftitutionem,

qua: praecepta afårmativa continet aut negativa , altera fantfionem ^: quare

yiden-

2$

videndum» quid ad omifiionfcs

noftras

accedat lucis Sc emolumenti ex hac

diftincfl-ione. Statuunt Scholaftici le-

ges affirmativas non obligare

ad Jemper

i. e, non omnes homines nec

omni

momento j negativas omnes

homines

& omni momento obligare^j inde

II-

luftris. Pufend. de 1. N. Se G. Lib. II·

Cap, VI. §. 2. ait, praecepta

affirma-

tiva vi gaudere aliquem ad exercitium

adus obligandi , cum adfit

occafio

materia & facultas agendi, quar ubi exfpirarint, exfpiret

obligatio. Etfunt

qui fervatu

faciiiora

efle

ceptanegativa ^, quod poflint uno eo- demque momento vel mille adus

di-

verfiiTimi omitti, non nifi unus com-

nitti₅ unde fequeretur ^, excufationi potius locum relinqui in

committen-

do, cum, quse ibi requiruntur,

de-

fecerint , quam in omittendo:

fed

ju¬

ris naturalis efle aeternae ut veritatis

ita necefljtatisj vim quoqiae obligan¬

diutriusque efle eandem; in

quovis

virtua-

liter contineri negativum ^>

nobis·

cum confentiet, opinor ^>

philofo-

2 6

phos λεπτολογώντας ^y ifthac

adhibita

diftindione, haud multum lucrari.

5· IX·

Adio & omiifio ad legem at- temperara, bona evadit vel

mala}fed

fuis veflita circumftantiis _$ quarum

praecipuas ftatuit Ariftoteles objedum,

circa quod, & finem, cujus gratia a-

liquid fiafcipitur. Jana refpedu obje-

di> quaedam praecipiuntur aut vetan-

tur abfolute. E. C. in hoc praccepto, Deus eil colendus & amandus? huius objedi ratio fimpliciter eft

neceflaria

& immutabilis; ut, ediverfo,

profa-

natio nominis Divini^aut Ejus odium,

abfoluta & immutabili determinatio·

ne prohibctur. Quasdam lege

defini-

untur fub certis circumftantiis, qua:

pro varietate cauftae efficientis, tem¬

poris ^, loci ^, mediorum aliorumque

multum variant & adionibus aliquid

vel addunt vel detrahunt adumque

moralem fpecificant. Quam ad rem conferunt haec Senecae verba; depofi-

tum reddere, _per fe, res

expetenda

eft: non tarnen iemper reddam» n'ec tjuolibet tempore: Aliquando

nihil

itoitireft _{, utrum} inficier , an

palam

*7 reddarn. Intuebor utilitatem ejus ^,

cui rcdditurus fum i & nociturum il-

li depoiitum

negabo, de Benef. L.

C» 10.

Omne vero prarceptum

legis dum

iimul prohibet

rium: adus igitur prioris privatioeft

omiflio mala , praccepti prohibiti

obe-

dientia , omifiio bona. Ita verfatür

circa idem praeceptum idemque

obje-

dum utrumque omiffionis genus. Fi-

nis _qvum magnam vim hic habeat,ut qui primus (it in intententione

& ul-

timus in exfecutione , & ideo ^rc efTe largiatur operibus, tarnen ex eo folo

omiilio per fe mala in bonam ^conver-

ti non poteft. Non enim intentioero- gationis

eleemofynarum bonitatem

dioniconciliat^> iiquisad hunciinem producendum, non

abftinet

rapina

& furto rerum alienarum. Nec vero mala definunt eife mala, licet in bo-

num finemProvidentiaDivina dirigan-

tur* Venditio Jofephi, adgubernan- teDeo,bonum iortiebatur finem,· non inde tarnen fratres excuiantur, qui o- dio&invidia abrepti,Jofepho

irijuriac

©lim opportuno & precänti, ut

fibi

parce-

28

parceretur,

furdas obverterant

Illi demum fubdole loca yEgypti ex- i

plorare infimulati, cum fratrem na¬

tu minimum, obfidis loc©, tradere co-

gerentur, omiilionis malae confcien-

tia hane iis expreffit confeffionem ;

Imnto rei fumus de fratre nofiro , qui

videbatmt! angufiiam amma ejus , qvurn deprecareturnos, nec'ttnvenaufiultavimtu:

idcirco angufiia hec obvenit nobis. Gen»

XLIL· v. ii.7 Qyod vero pcenitentia

fadi eos fubiit, ind'e haud dubie fuit, quia non fecerint quod penes eos fu- ififet, quodque debuififent facere: aut ,

quia iis contraria feciflfent, quaedebe-

i

rent & potuiifent facere.

In eo idcirco difFerunt omiftio bona & mala, quod bona conftat ^ex integra cauiTa ^> mala vero ex quoli-

betdefedu. Utadio & omiilio verefit bona9 neceile eft, ut fecundumomnes fuas circumftantias, cum lege conve- niat, iive ^ut materialiter & formali¬

ter iit bona. Ad naturam omidlonis malae fufficit,ii in unica durrrtaxatcir- cumftantia aut requiiito five material!

f. formali, deficiat. Quac licet inter- dum plena intentione nen fiat,

plene

tarnen

29 tarnen &

perFede mala eil, acfiomnia

' i

requiiita adfuiftent conftituentia ra-

tionem mali. Ut, fi obulum

thalero

adimas, jara non

amplius eft thalerus.

$· X·

Confequens

omiftionis moralis

eft, ut efFedus rede meritoque

impu-

tetur fuac cauftar, atque ut de

iis

tionem pofci queat homo, quae ut

fi-

ant vel ^non fiant, penes eum

fuerit*

EfFedum omiftionis bonar tanto major

laus & prxmium

fequitur,

jori ^ex intentione

obedientiam legj

, prarftandi eadem

proficifcitur. Qua-

re ii cafu fortuito quisquam^,

fineopi-

nione _, iine proaerefi,

quod

quidemhaberi poteftre-

deque Faltern, non tarnen

moraliter

bene egifte judicatur.

Contra

ii

quid lege prseceptum

omittitur, viden-

dum eft, an illud omiiérit

quispiam

per ignorantiam

vincibilem

nej

num occafio agendi citra fuam

culpam

defuerit; num quis coade aut mere paflive fefe

habuerit. In hifce cafibus

pro diverfitate legum

& ratione cir-

cumftantiarum gravius aut

levius acfti#

A _{jnatur omifiäo, ahquando}

etiam

iatur, interdum culpae loco non ha¬

betur. Certe, ubinotitia, objeßum,

commodus locus, _tempus, vires agendi

praeter eulpam, non iuppetunt,abfur-

dum & iniquum föret cuiquam impu-

tare, cur quid factum non fit. Puf.de

I. Ν.&G· L. I.C. V.§. f. Omiilio etiara

moralis ad adus mentis noftrae fe ex*

tendit_j velut, ii quis ideas longo tem¬

pore reproducere nolit, attentionem

ab objedo, quod percipit, ftatim a- vertit, vel revocare negligk,cum pos- fet, ceflationem a&us imaginationisac memoriae iibl tribuat; ita ut? quem·

admodum qui membra fibi amputatr Ut inutilis _{evadat ad} caftra

fequenda,

iibi aliisque eft fraudi, hic pariter

ob-

livionem & ineptitudinem ingenii

li-

beris fuis a&ionibus adfignare

haud

immerito debeat. Omiiiiones allena;

ut nobis imputentur, requiritur, ut

in nobis adfit facultas & potentia con-

currendi vel non concurrendi ad fa·

dtum alienumj ut (it,voluntas, &

^e*

^ique obligatio concurrendi vel non concurrendi. Ita indulgentia

nimia

fma

iiOirumque

re no-

renoceat, dici non poteft. Quicnim

non vetat peccare, cum

pofiit, jubet

alterumque perdit 5

quisquis pepercic

malisjbonis nocet, eaque ratione in culpa eft

injuftitias & fcelerum in

graifantium. Eli facerdoti, in

delidis filiorum connivendo, fuorum

peccata divinitus

imputabantur. Nec

fine caufta ^non nemo Imperatorum

Romanorum animum fuum fententiae

incertum & haeiitantem in arduis ne-

gotiis impurabat przeceptori

negligen-

tiftimo & abfurdo. Trev. in Pufend.

de O. H. & C,_p.m. 32. Quocircanon

debetquisquam adionem

honeftampi-

am & debitam omittere, etiam ii ma- xime homo prafus ^, quicunque

de-

mum fit, oftendatur. Fundamentum hujus adfertionis eft; Deo magis

eft

bediendum qttdm bominibasj idque fem·

per fufcipiendum,

unde gloriaDei

gis intenditur

ampüficatur

quod

ubi non fit ^* in perfeftionem ejus

peccatur. Sponte ergo lex

& obje-

dum minus bonum, ob majus bo·

num multoque pracftantius

ceflare de¬

bet, Toties igitur omiifio mala ex·

fiftit?

iiftit, quoties malum quocunque do fieri poffit, non coércetur, occa««

fione reprimendi oblata: item quan- do media & inftrumenta ad effe-

&um bonara producendum idonea,

ubi opportune licet ^, non ac?

commodantur.