/. Λί J.
OBSMVATIONES NONNULLf,
RARIORA IN STILO
LATINO VOCABULA,
QU A S,
Cum confenfuAmpiFacult. Fhilof
In Regia Acad. Upfal
SUB PRAESIDIO
VIRI CELEBERRIM1,
MAG. Ρ Ε T R I
Ε K Ε R Μ A N,
ELOQV. PROF. REG. ET ORDIN.
Pro Gradu
Publico Bonorum Examini modcftc committit
GABRIEL SÖRMAN
SMOL andus.
in Audtt. Gußav,f?2in.aie 20.Junii Anni 1743,
Horis meridiem folitis,
STOCK HOL Ml uE, Typis Dired, Ρ. MOMMA,
/
C€3i0vm
.«V
^ΟΦ) wg§)i
$v£3)(£^)(£φΈ)(&£§<C€& 5)Cétifå)£M>§) (é«f^j féffål(éf£§)dtftiti
*-*-*-*- -X- vx- -χ- # *- * *·*: *- -χ- -χ *- -χ- **-■*-*-
tföSßß
»i
Λ Ν. 7,
§. I.
Loquenti« Latinae ftudiofis
fummam efife collocandamope-
ram in iis confeétandis? quae orationis feriem comtam orna-
tamque reddunt , vitandisque,
unde horridus afperque evadit ililus, veterum , pariter ac re*·
centiorum , teilimonia jamdiu comprobarunt.
Quid, quod rem adtendenti facile conilabit, tan-
tam, Γι non majorem, adhiberi debere curam in oratione conftruenda, quantam in ullo alio o·
pere ponendam judicant artium magiftri. Quo, quaeib, modo, in noilram fententiam deducere«
mus homines, haud raro praejudiciis occupatos, adfe&ibus nimium quantum indulgentes, contra¬
rias vero parti plus juflo faventes, fi unius, re-
A 2 rum
4 *** ) ° ( %*
rum ufpote, dele&um ageremus, altere) infuper
habito,fciL caftitate& ornatuverborum. Deflitue-
remur profeöo* contra malevolorum calumnias obtre&ationesque, praefidio firmiffimoj difficulter
vero in animos circumftantis coronae, ficubi ver- ba efifent facienda2 influeremus. Eilet hoc, ni
valde fallimur, arenam, calcem, casmenta ? tigna
Sc nefcio qu^ alia ad cediftcium congerere, &un-
dique comportare, ea tamen non perpolire, neque adornare, ufibus commodisque ut inferviant de- flinatis. Aliter jubet Eloquentias Latialis eultorem
fuo adeffe muneri Cajus Julius Caefar, qui ver- borum deleétum originem eile Eloquentias nönfo-
lum pronunciarat (a), fed tamquam fcopulum,
fic infolensfugiendum eileverbum (b) ; aliter ipfe Tullius;dum permultumconfulere voluit fuperbiffi-
mo aurium judicio (c). Huc pertinet illud tritum;
Sordida , prijea> nova » anuquata% Poetica, dura , P'urpia, rara nimis , <§? peregrina cave.
Hinc noftrae fententiae plurimos nos inven-
turos effe fperamus Patronos, qua rariora apud
Au&ores Glaificos occurrentia vocabula ? vel cum granö falis, vel neutiquam imitanda eiTe ilatuimus.
Mitiorem vero cenfuram Le&oris Honoratiffimi nobis efflagitamus, quod & temporis anguftia3
qua circumfcribimur, & curta fupellex domi?
qua premimur, fufam & adcuratam hujus argu- menti tradationem non admittunt.
(aj Cic* de Clar, Orar* p. 72. (b) Gellii No<5tes Arnes:
Lib* b e« 10. (c) In Oratore c, 44. §. Ib
*** > O C *** £
§. Π.
Quas in le£hone Au&orum, inter Latinos ,
Clafficorum obférvamus voces , formulaeque dicen-
di rariores, unius ejusdemque minime funt na- turae. Alias neceffitate ada&i, deliberatoque ad-
hibuerunt animo; alias cum frontem remittere ve!
contrahere vellent, iinxerunt; alias
- - --- am incnria fodit $
Auf hwnana purum Cdvit nutura
Alias ofcitantiée Librariorum, qui minus,
quam par fuit, fuarum iatagebant partium debe-
mus alias formandi anfam ipiis Scriptoribus pr$- buerunt varii , qui in vitam humanam incidere folent, cafus. Rerum cum in pace, tum in hel¬
lo, neceftariarum penuria, nec non vi&ricia ar¬
ma docuerunr Romanos commercia cum vicinis
& remotioribus inilituere gentibus, hinc peregrb
nas, nec antea vifas importarunt merces, hinc Quirites ditarunt abundanti rerum fupelleétili, de quibus antea , ne per fomnium quidem, cogifa-
verant: Quis ideoque mirabitur növis hifce rebus
nova impofita eile nomina 1 Etenim
- - - - - - licuit fe?riperquc llcelit, Signatnm prafentc nota ßroducere nomen.
Genus illudvehiculli,quod apud Gallos fuit in
uiu , Otrrwn, vöcatJulius Csejar (a) & cum eo Livius (b) Hirtius (c) aliique. Ejfeda & Covinos
ärmata illa Gallorum & Britannorum. vehicula
A3 '' [mx-
6 *** ) O (
nominant Lucanus (d) Seneca(e) Caefar ( f)Ta-
eitus (g) Virgilius (h). Gladios Perfarum ? Me- dorum, Scytharumque, Acinaces åiélos, memorat Horatius (i). Spadones Perfarum Bagoae vel Bagoi
Curtio & Ovidio nuncupantur (k). Tasniam fafciamque, quas acuminatos Perfarum circumibat pileos , Cidarin adpellat Curtius ( 1). Poilquam
Romani, praeceptis exemplisque Graecorum inci- tati, ad literas excojendas? adque interiora di- fciplinarum excutienda fefe converterant, faciie
viderunt fubtilitatem cogitationum , remotamque
rerum a vulgi captu confiderationem novas re-
quirerevoces,quibus fenfa animi declararent. Jure itaq. Latinam lingvam novis adauxere vocabulis.
Pulchre hac de re ipfe Cicero: bnponenda nova novis rebusfunt nomina, quodquidem nemo medio»
crher doBus mirabitur, cogitans in omni artet cujus vfus vulgaris communisque ?ιοη fity mullam novitatem naniimim ejje ,cum corßhuantur earum rerum vocabu-
la, qu*inquaquearte ver'fentur; quo magis hoc Phi-
lojbphofacie?idum eß (m) Hinc, teile Quintiliano,
(n) locupletarunt PhilofophiLatinum fermonem
vocibus Ens & Ejfentia. Hinc Cicero ufus eilvoca¬
bulis beätitas & beatitudo (o), mdolentia fp), opi-
nabile(q) , turpificatus (r), qnalitas(s)? ut quae ex reliquis Au&oribus adferri poffent, numerocerte plunma, reticeam. Devoluimur jam ad fecun-
dam rariorum vocum claffem, in qua ea com-
prehenduntur figna notionum articulata, quibus
vel
V ) o C v r ve1jocum, vel odium in quempiam doncitare volue-
runtveteres. Huc fpe&ant DextelU pro dextra(t);
Syllaturirc8c profcripturire(u); mulieroßtas (x); Af*
pietas 8c Lentulitas (y)j Tertium locum eae voces 8c phrafes occupant; quae multa cura, multoque labore, Scriptorum Latinorum animos veluti laffa-
tos eiTe teilantur, ut apud Ciceronen*, digneri
modo patiendi; tgnotus, pro eo, qui nonnovjt, (ig- niftcatione agendi; mifereatur patiendi notionej punituseflfenfu a&ivo; juratus eß pro juravit, (a)
Fatcatur (b) paffivey vcfior apud Phaedrum (c),
cum cafu accufandi, «/arapud Nepotem cumeo- dem cafu (d) comitatus apud Caefarem paffive (e).
Ad quartana claflfem ea referimus verba 8c fe- parata, 8cconjun&a,quae vel Librariorum incuria,
vel Criticorum negligentia, inmanus:noilras. dé- pravatavenerunt. Sic PetriBembi xtate:, nonpau- ci exiftimabant Ciceronem adhibuiffie vocem mul~
ttjjtmus> cum tarnenpoiteaex codicibus·M..S. C.con-
ftaret non legendum in- Cicerone; ex multiffmis mifirits yßd multis meis mifertis (f) Sic apud Phae¬
drum (g) inveniflfe videbatur Andreas Stybelius
verbum recotnmendare, cum re tarnen feparandum
fit a verbo commendaturY ut ex toto illiusOrationis patet ambitu, ita enim canit Phaedrus: Re com-
mendatur\nomAuBorisnomineUbires 8c.nomenfatisa-
perteopponuntur. SicCiceroniin Orationein Catili-
nam(h)vulgares Codices tribuunt mihi latere, pro
tm laterem licet aböptimisM.S.C. illudexfulet-(i).Sic
B *** ) o ( V
Lexica quadumSalluilio (k)vocem obuim^eadfcri-
bunt, etfi probatiilimi libri habent obviam itum φ. Ε contra, hodie vulgare eil, olim non item, liquidem repugnat analogia,nec in Taeiti Annal.
L. 12. c.43. invenitur, ad quem locum provocant hujus defenfores. In ultima claffe eas collocavi-
mus voces & phrafes,qua pa/um pofifunt probari,
vel ob nimium?quod in illis elucet, antiquitatis ftu-
dium, vel ob temerariam Lingva peregrina, Gra-
ca in primis, imitationem, vel ob poéticam in
translationibus licentiam,velalias ob cauflas,qua demumcunque illa fuerint. Huc refer ifta anti- quata Gornel. Nepotis altera cafu dandi(l); face
pro fac (m); iftos Giceronis Archaismos muginari (n) i.e., tärde agere 5 duint pro dent (o); in Sal-
luftio tumulti in cafu fecundo pro tumultusj (p)
ad imperandum pailive (q) Quo fpeélant locutiones
integra, more Gracorum confcripta, cum infini- iivus apud Nepotem ponitur pro gerundio: iniit
coφIia reges Lacedamoniorumtollere (r)cum Veliejus
Paterculus cafum gignendi adhibet loco cafus aufe- rendi, ut acer bellt (s), In Curtiohaud pauca in-
venirelicet, qua Poeticum fapiunt ingenium, &
å Poctis magis, quam Oratoribus erunt frequen-
tanda : Ex. gr. Corpus tx eqm defluxit in terram7 pro cecidit in terram (t) ;Ignis intermoritur (u) lacrima inarefiunt (x) Varia denique vocabula ut inprafen-
tiarnm »pud Nepotem (y), confuetudini plebe- ja originem debere videntur , de quibus
con-
*** ) c ( %* 9 confulatur celeberrim. HeumanmiS in Poeciie.
(a) Bell. Gallie Lib, i.c. 6. & 0,6. Lib, g.c, 14. (b) Lib.
ic. c. a8, (c) Bell.Hiip. c.6. (d) Lib. I.v. 415. (e) Ep. $6.
(f) Bel'1. Gall.L.4. c. 33. (g)Vit.Agticolasc. ia. (h)Geo g.
Lib. 3. v. aO-f. (i) L. I.Od. a7· V. 5-. (k)Amor. a.Ep. 2.(1)
Lib. 3. c,3. §. 19. (m)de FinibusBonor. & Malorum L. 3.C.r.
(n) inftir. Orat. L b.8. c. 4. (o) Lib. 1. de Natura Deorum c.
34. (p)Lib.1. de FinibusB. &c M.c. 4. (q) Lib. 1. de Divina-
tione c. 14. (r)Lib.3. Offic. ag. (s) Lib. 1. Acad. Quafhonum (t) Cic. ad Attic. Lib. 14. Ep. 13. (u)Lib. Att. 9. ep. 10. (x)
4 Tufc.Qusefl:.c.a. (y) Cicero ad Famiiiares Lib 3. Epift. 7.
(a) Conf. Bergerus de naturali pulchritud. O.at.p. 44/.
(b) Orar. Cicer. cont. Rullum c. ai. (c) Lib. 1. Fab. 31. (d)
Vit.Atticic. g. (e) Bell. Civil. Lib. 8. c.47. (£) Lib; 11. ad
Attieum Ep. a.conf. Heinecciifundam ; ftili p. 303.(g) Lib.
a.praef.v. 3.(h) cap.6. (i) Walch, hift. Cfit. Lit c.9.p. 5*84.
(k)Bell. Jugurth. cap. y. (1) Vita Eumerns c. 1. v. 6. (m)Vic.
Paui. cap. a. v.4. (n) Lib. 16. ad Attic. ep. ia. (o) Orat. i.in
Cacil. c. 9. (p) Bell Catil.c. f3· (q)B©11. Jugurth. c, 6a. (1)
Vit. Lyfandri c. 3. (s) Lib. 1. c.3. (t) Lib.7 c. 7· v. 36. (u)
Lib/6. cap. 6. v. 31. (x) Lib. y. c. y. v. il.(y) Vit. Harmrb.
Cap. 6. v. a.
§. III.
Farraginemvocum, rarius occurrentium, in fcriptis Veterumficprotulimus. Ut vero non funtu-
niusordinis, uniusquenatura*, itaarbitramurnos;o mniumoptime,diftinguendo noilram de hifce *^jg|
fere λεγομενοις aperirepoffe fententiam. Vocabuia il¬
la primum confideramus, quae neceffitate adaéli
excogitaruntAuäores.Nemo inmemoriamredigens
B vo-
10 *** ) O ( %*
vocuni genefin, ex impofitione utique hommum
derivandam, negabit Au&ores Clafficos in rebus
antea ignotis, jam vero aut induilria formatis,
aut per debitam adtentionem diilin&iusmente per- ceptis, licke ufurpare voces verbaque, quibus
novas res ab antjquis difcriminent. Etenim o*
mnis di&ionis fcriptionisque ftnis eil, ut quisque
ita loquatur, ita literis fuaconfignet, ut ab alte»
ro poflit intelligi. Hinc ea feligat adhibeatque
vocabula,licet in fcriptis veterum, monumentis*
que minus frequentata, quas propofito inferviant,
& cum quibus ipfi Auditores vel Le&ores eas- dem cprme&ere queant ideas, quas ipfe loquens fcribenfve annexuit. Unde fequitur? re$e vete-
res Clailicos Auclores rariora interdum ufurpaflfe
vocabula, & noilris parker Oratoribus, in part cafu, concedendurn. Diffiliorautem ftiborkurquas- ilio de altero vocabulorum genere, vel per jo-
cum, vel ad invidiam creandam. inventoruuu Suppetunt enim nobis alias voces, quibus ioeari^
quibus lenius aliquem perilringere poffumus, adeo quidem,ut ex penuria vocabulorum ideis refpon-
dentium, has voces praefraéle non tueamur. At
res eil in falvo: frequentari quoque haec vocabu¬
la poffe a recentipribus, ubi res id poilulaverk,
contendimus. Quid enim obilat, quo minus kl
ftat> In jpcis enim St conceftationibus parura·
confulimus fuperbiffimo aurium judicio ; diffi-
culter
*** ) O ( %* II colter nos aditringi paiimur fevefis Rhetörurii legibus; nec inicientes locutiones., ut fcopulos>
aeque vitamus, atque in oratione feria. Quo fa-
cetius argutiusquequispiam jocetur, eo jucundio-
rem illum fore judicamus conciöni advocatas,quo ingeniofior fit in altero reprehendendö, qui ceft- furam graviiTirnam promeretur, eo majori laude
digniorem. litiusmodi enim colloquiuift eft
relaxatio animi, Sc convi&io alterius, quem vi-
tiis deditum in viam revocabimus, licebit itaqué vocabula, qua? optime ad fcopum collineafit*
adhibere.
§. IV.
Aliter vero de reliquis generibus vario-,
rum VGcabulorum eile fentiendum* nemo non videt. Quis enim ea vocabula imitetur* quas fcri-
ptorum vel negligentia?, vel nimia? antiquitatis
iludio debentur, hasc infulfe frequentare Sc cön*
feftari, eilet vitia veterum adprobare, Sc verba*
obfoletis terminationibus referta, adducendo* nön modo rifui omnium fe exponere, verum etiafti
Oraticnis puritati atque perfpicuitati,virtutibus tot laudum prasconiis digniilimis, nimium quantum officere: Nec nifi ficulneis argumentis eosloquen-
di modos eile admittendos, monftrabis , quos ve- teres temeraria Gracorum imitatione fuis iporiu»
mentis admifcuere. Quid, quod Gra£isö*i in La-
B 2 tina
12 *** ) 0 ( ***
tina lingva efficiunt, utnaufea créetur Auditori-
bus, & genius lingva? turbetur, pervertatur. Ib
la vero , qua? ex ililo ligato , nec non plebeja
confuetudine proftcifcunfur vocabula, quasque fua?
©rationi identidem adfperferunt Oratores, minus ufurpanda ducimus. Licentianienim majorem Poe-
tis concedit metri neceffitas, & immifcent comi-
ci ludiera feriis, fordida politis, ut infimae fortis
hominum ingenia & mores eofelicius exprimanb
Abfit tarnen, ut contendamus aufteri Catonis
vultum induendum-effe Oratori, quamquam in ludicris tra&andis, fordibusque vocabulis adponen- dis, noftra quidem fententia, parcior eflfe debet.
Hinc voces, tertiae clafli adfignatas, ex argumen¬
ta gravi, jure videmur exterminare ac profcribe-
re. At vocabula, ab incuria Librariorum qua?
originem ducunt fuam, quisque, vel me tacente, rejicienda & emendatiora in eorum lo-
cum fubftituenda, judicabit. Nemo enim eil, qui ofcitantiam & male fedulam induitriam A-
manuenfium tanti fecerit, quanti Scriptorum fo-
lidiorem fapientiam, dodrinam & perfpicaciamT
eil faäurus.
§ V..
Recenfuimus rariora, qua? in veteris Latii fcriptis occurrunt vocabula, & noilrum quale- cunque de iijs interpofuimus judicium, reitat jam,
ut
*** ) 0<.V/·
ut paucis eos notemus, qui in ufu horum μπαζ
λεγόμενων aberrant. Generatim loquendo, Pasda- gogi quidam inepti, puerique imberbes in rario-·
ribus adhibendis plerumque fe turpiter dant5 te-
meraria enim , ftultaque perfuafione in animum inducunt, eam tantummodo orationem eiTe orna- tam atque eruditam, quas inauditis, inufitatis, at- que ab analogia recedentibus verbis , formulisque
dicendi, tota, quanta, featet. Qu^ ad Gctronis » Ca/kris, Comeliiqat itilum funt conformata, pue- rilia iitis videntur, & parum polita; contra au- tem, tamquam fpecimina profundae fapientias, ea
avide venantur, exofculanturque, qua*; ne bis quidem aut ter, ab antiquis ufurpantur, a regu-»
lisque Grammaticis , toto, quod dicitur, ccelo di- fiant, nec non genio Latialis fermonis repu- gnant. Speciatim plerisque in fermoneQuiritum fefris, nimium rariorum vocabulorum ftudium
vitia erit vertendum. Etenim Apukjani & Be- roaldifia , qui non nifi nomine difcrepare videntur, principem itili virtutem ponebant in fuga proba-
tx & exercitatas Latinitatis, in ufu vero obfoleti monitrofique fermonis. (a) Opponebant quidem
femet hifce Ctcéroniani, & mirum in modum ada-
mabant caftam, atque ab omni labe intaåfam då-
ftionem: Verum accidit illis, quod omnibus illis
eveniré fölet , qui praspoftero in Scriptorem quen- dam feruntur amore , ut in fumma itili adfe&a-
tione a4pareant barbari, ferviles .& fuperilitioft,
B 3 unde
14 V ) o ( V
unde CiceronicoU, Cic&rompitx , Ctceronitribx, AV-
zottanifratres-, Tulliolatrx &c. vocitari folent. (b) Adagiafix (c) fomniabant fe in arce Eloquentise
federe, feque folos fapere; reliquos autem, qui
ab ipfis dilTentiebant, veluti umbras vagari, fi fcripta fua infinitis\ non dicam ornarent fed one-
rarent adagiis, proverbiisque.
Phiitppiftx (d) contendebant fe parabile fe-
däri, & promtum dicendi genus, cum fermone
uterentur plebejo & fordido, Latinas negligerent
Veneres, ipfumque bonum Prifcianum injuriis adfligerent atrociffimis. Lqjumi (z) omne fe tu- liflfe exiftimabant pundum , fi fcripta eorum
luxuriarent adlufiönibus frigidis, vocibus allium
& cepe veterum olentibus, crebris interrogatio-
nibus, & brevitate praecifä atque incompofita.
Sunt hi pracipui, qui a vero rariorum vocum
ufu difcefferunt, ftilique puri & emendati viola-
runt préecepta.
Noftrum erit, tantorum virorum lapfu» ad
fedulum prudentemque verborum deledumexcita-
ri, quo fuad^ Latialis auguila palatia, aufpicato
omine, intrare liceat.
(a) Wcbirus in Hiftor. Lat» Ling» p. 9, & 404. (b)
Diifeitatio Claudii Livin ele iedte Ciccronianorum> habita
5739
V ) ° ( *** ii
(c) Weberus I. c. p. jf, (d) Difiertatio Caroli Ben
de meritis Philippi Mefanchronis in Eloquentiam p+ 19» hab.
Upfal, 1741, (z) Diflertatio Nie. S6rftr6ra, habita de Laco-
nismo LipÖiano Upfal« 1739.
TANTUM.
.· i t'
: v..
■ 'i
. U , ! : , .
. '
%
'
:y Ζ ' '
<·.■■ i
: V- .
'i■■·
