D.D.
DISSERTATIO PHILOSOPHICA,
De
AFFECTUUM
[«FLOSII
IN
ACTIONE« HOMINUM MOR ALES;
CUJUS
PARTEM POSTERIOREM,
Sujjragante Ampliffimo Senatu Pbilof
in Regia Academta TJpJaltenß, Sub PRALSIDiO
CELEBERRIMI VIRI
Mag. P I TRI EKERMAN,
EJoquent. PROFESS. Reg. & Ordin;
PRO GRADU,
Candida bonorum examini modefle committit Stipendiakius Kohreanus
ΝI COLAUS HEURLIN,
SMOLANDUS.
InAudit, Guft.Maj,add-xix. Mart.ANN.MDCGXLIII.
Horts, mte-meridiem,folitis.
UPSALIJE IjnpreiTa, ~
f Χ Λ':·>
v v ·''' t 4 ! \ ftsqr*/ 1
Admodum Reverend# atqiU Praclariftmo VIRO ,
DR Mag NICOLÄO
BK HOLM,
Ecclefise Hedefundenfis Ρ ASTOKI longe meiT
tiffimo, & vicini Contrarius Ρ R A Ρ O SITO ad- curatiflimo, utolim, per quadriennium,"
NUTRITIO propenfiffimo5
ita nunc
PATRONO ad cineres usque colendo
x> :·' 4' " ·'··' 'f * ■' .
_ v.*· -v
Uoties memomam meamfubeunt, Tua, VirAd- mod. Reverend, in me merita,fvavi quadam voluptate femper afficior; alfaeniinut taceam,
hunc exconfvetudine Tua, qua ömmes, hand
iniquos rerum ffimatores in admirationem Tui rapis,
inEcclefiagubemandaplane fingularicollocata opera,fru-
Biim percepi, ut, β ammarumfalus, åivmo quodam con-
filio mihi olim fuerit commiffa, qucmta pro iis cura, auantaque induftriafit a excuband, Ac- cipe igiturfereno, utfoles, vultu, quas libi, in perpetme
venerationis pivnus, offero lucubrationés, eqsquegratifi-
mi mei animi teftem agere patiare. De mer0 caldtßma
ad Deum vota ßindam, velit, pro mjigni fua bomtate,
vulnera qu<z mortefvaviffimz Conjugistf FiludileBiffmi
nreematura« nuper.rime accepifti graviffnna, itafanare,
Put quotquot exfahte Tua pendent, videantTefuperfli- temffofpitem atque incolumem quam diutijjtme, ad ulti¬
ma fata manjurus,
Admodum Reverendi NOMINIS TUI
cultor obfervantiffmus
-Γ N. HEÜRLIN.
Admoäum Reverendo atque Clariffimo VIRO,
dn. mag. ν i c o l å o
■ s pelin,
Eccleiiarum, quse.Deo in Urshult & Almundsryd colliguntur, PASTORI optime merito, CONSOBRI-
NO & FAUTORI honoratiffimo.
Plurimum Reverendo atque Docliffimo
d: ν o 1 s- a a c 0 hburlini
Verbi Divini COMMINISTRO in Wislanda & Blx- 'dinge vigilantiilinio, FRATRI Dilecliffißio.
VEilram,lo nontempereFratresmihicdFprautoresceditam benevolentiarn,cefiumatifflini, nul-Ve-
ilra que in me collata beneficia , nec digne (htis prcedicare, neq; unquamrependere valeo. Hane
vero dum Vobis , in tejjeram gratijjhni animi? confe-
cro ingenii mei prolem , in Jpem mgredior frmiffhnam, fore, ut eam, nullofplendore commendabilem , faventio-
ri accipiatis fronte, inque meliorem interpretemini par-
tom Quod reliquum eft, pro Veilra Veftrcfrnm<7&<? in- tolumitate, £d flore perenni vota nuncupare ardentiora'
nunquam defiftam , quoad vixero, futurus
NOMINUM VESTRORUM
tultor indefeffus
N. HEURLiN,
TilHöglärde Herr AÜCTOREN-
'Aft man på werldfens falt plår många konfter
eΓ
otwa , ·
Som alla hwar for fig et ikialigt werde få;
Så kan man bokwett ei med något fog be-
rofwa
Denheder ochberöm,at fråmft bland konfter ftå;
Belåfit finne kan i wilda öknar trifwas,
Och deis fornoiiamhet af ingens hand beikrifwa^.
Denkonftenårju dyr, och låter fig ej winna,
Förutan idoghet, arbetfamhet och iwett;
Och ingen år, fom kan deisråtta fägring finna,
DerDygder icke jemt med henne giora ett:
Gudsfrucktan,dygd ochwettbor fig tiliammans maka,
Så framt man fotman will af denna konftenfinaka.
HosEr, HerrCandidat,jagkan med trygghetfåga,
At denna adla konft i fullan fägring år.
Den nåra wånikap, fom mig lyckan unnat åga,
Om Eder dygd ochwett ett giltigt witsord bår;
Ty ikal ock Daphnes blad påEderhiefiagrönika,
Och lyckan gifwa Ermer godt, ån jag kan onika.
ERIC. ALSTRIN Fil.
Xigit ratio inftitnti, tit adipiiim
Affeétuum, in aétiones hominum morales,- influxum, breviter deli- neandum, pedem promoveamus,
quod feliciori ut flat fucceflu, in
notionibus influxus atque a<flio-
num, quae dicuntur morales, e- volvendis opera nunc noitra oc-
cupabitur. Ad influxumigitur quod attinet, isnon phy-
iicus eil, fed moralis: phyfice nimirum dicitur una fub-
ilantia in alteram influere, fi realitas quaedam, quos uni
ineratfubilantiae, transfertur ad alteram, cui non inerat, .quod exemplo duorumglobulorum, quorum unusin alte¬
rum incurrit, illuilrari poteil a). Influxus hic quo mi¬
nus in noitra tradlatione inveniat locum, obilat ipfa a- nimae noitrae indoles, cujus facultates nec diverfae funt fubilantiae, nec nifi formalitera feinvicem differunt, &,
ii vel maximeaélionum externarumhabeatur ratio, ani-
mae quidem decretum nonnulli corporis motus fequun-
tur, num vero ex eo ad phyiicum quendam animae influ¬
xum in corpus concludere liceat, res eil fme dubio al-
tioris indaginis. .Moralis ideo influxus noitram coniide-
rationem fubit, atque in morali quodam impulfu, &mo-
A tw
* -Φ* ) Ο C S3*-
tu confiilit, quo affeclus nos impellunt, aclque adliones quasdam aut fufcipiendas, aut oqaittendas, promtos red-
dunt atque alacrcs. Hie, de quo nos in pnefenti loqui-
mur, influxus, cogens non eil aut neeeiTitans, quamvis
enim piurimi affecluum adlu ita ilnpe abripiantur, utfui
vix fiant compotes, manet nihilominus acluum fuorum
rationa-lis arbiter ac dominum homo. Adliones, in quas affedlus influere ilatuimus, dieimus inorales, easque de-
iiniunt Philofophi per ejusmodi acliones, quee ab homi-
ne, intelligendi & volendifacultate prsedito, profieifeun-
tur, quarumque effedtus agenti reble imputari poiTunt.
Dividunlur autem abliones morales in externas & inter¬
nas, pofitivas & privativas. Internte funt motus animi voluntarii, qui in ipfa m^nte peraguntur, nec pendidla
& fabla extrinfecus fefe prodimt; externas vero vocamus
operationes, meilte quidem fundatas, edfedlumtarnenex¬
tra ipfam producentes. Abliopöfitiva eil, quin abtu edi-
jtur, & in ente libero faclum commiilionis appellatur/ privativa, cefiatio abtiogiis, inque eodem ente fabli omis-
iionis nomine venit.
ci) Baumeift. Pkilof. Defin. p. m. 2jo.
§. XIII.
Quamvis abfonum foret atque impium Deum auclo-
rem affeduum facere, prout hi in homine, iibi reliblo,
ablu jam exiilunt, facultatemtarnen eosdem excitandi ab
eo, tanquam audlore naturse , derivandam effe tuto ad-
ftruimus. Facultatem hanc non fruftra, fed infines, en- .tefupremodignifllmos, nobis infitamefle, con/lans illa6c
pervulgata regula a Philofophis dudum reeepta, & ratio-
nibus validiflimis corroborata5 Deus & natura nihil fa-
ciuntfruftra, fatis fuperque convincit. Cumigiturfines,
quos Deus intendit,per ufumrerum fint confpicui; ufus
§nim rerum naturalium funt fines a Deo intenti, hirre
4M ) o f ι
ufus quoque affcdluum pro fmibns divinis elTe habendos,
nemini non erit apertüqi. Eft quidem faeultatis cujusvis
ftnis proximus', ut ad exercitium perducatur, unde faeul¬
tatis etjam affe&us producendi finis proximus eft, utper hane adlu excitentur; hoc tarnen non impedit, quomi¬
nus ufus ipforum aftedtuum pro finibus faeultatis habea-
mus. Sunt autem ufus afifedluum varii, prseterquam e-
nim quod membra corporis ad eos difponuntmotus, qui
rebus utilibus confeöandis inferviunt, idem in homine
microcofmo prseftare putantur,quod venti in macroco- fmo; quemadmodum enim bi aerem expurgant; ita illi,
vehementiori fpirituum agitätione, fangviném quafiven-
tilant, ne ftagnans putrefcatb). Nosveroufus hos Phy-
iicis dijudicandos relinquimus, & ea, quse noftri funt fo¬
ri, perfequemury oftendendo prsecipuos ufus affedluum
in eo confiftere , ut ftimuli nobis fintad adfiones quasvis
bonas fufeipiendas, malas vero iugiendas, unde animia- lee, animorumardores, voluntatis fateHites, appcHarifö-
lent. Ita tarnen hoc in negotio verfabimur, utiimul ab-
ufusaffedtuum, feu iniluxum eorum in malas adtiones, indicemus, quo, ex ufu affedtuum quse commoda, exab-
ufu eorum quse incommoda & damna, in nos redundent, perfpicientes, fedulo caveamus, ne, frena affedlibuspra-
vis laxando, praecipites ad vitiaruamus teterrima.
bj Gentzkenins deAffecl·ib. Humanis ρ. iz.
§. XIV.
Dari ejusmodi affedtuum influxum , quilibet, ad fe fuasque adtiones attendendo, negotio haud difticilianim-
advertit. Etenim quotidie obfervamus, adtiones no- itras, qusedicunturhumanas, adeo, ftanimusaffedtupror- fus exutus effet, fore langvidas, vix ut ullumofficiorum
noftrorum amplius remaneret exercitium. Quemadmo¬
dum vero exaffedtibus, fi fuemnt boni riteque tempera-
A ι ti,
% )®c ^
ti, pax, tranquillitas ac mutua beneflcia profluunt; fio
neminem fugit, quicquid malorum excogitari potefl, id pravishominum aflectibus originem debere fuam. Exi-
flentiam influxusaffecfluum probat diverfitas illa graduum
bonitatis atque malitioe rerum, de qua in antecedentibus egimus; ideo enim non folum unam rem altera praeitan-
tiorem efle voluit naturce parens, ut eam, quatalem, cognitam & judicatam majori appeteremus ardore , fed
ut null! quoque parceremus labori, quo eadem obtinen-
da eflet. Sic, neque unum malum ideo altero propterea
eil deterius, ut vehementius id averfaremur, fed ut o- mnem quoque moveremus lapidem ad ea committenda,
quas ab eodem immunes nos praeilarentatque illcefos. De- nique fruitra cum aélionibus noilris- pr^mia atque pcen^
forentconjuncflse, nifi metus pcence peccandi libidinem
in plurimisreprimeret, & fpes prasmiorum bene agendi voluntatem adaugeret, inflammaret.
§. XV.
Ad'fmgulos affeåus, quorum numerus, ob rerum
diverfltatem, &defe&um vocum, quibus eos indicemus,
vix iniri poteit, nobis quidem defcendere non vacat; i-
ta tarnen rem pertra&abimus, ut, exemplis exquibusdam
affe&ibus in robur adfertionis adhibitis, quid fibi velit
Influxus noiter, cuivis apertum effe queat atque perfpi-
cuum. In parte Differtationis priori diviiimus affeélus
in bonos & malos, quare isnobis nunc fervandus eil or-
do , ut quisfit bonorum influxus videamus. Amoremi- gitur, qui latiffime paténs eil affeélus, dum in fcenam producimus, fateri necefle habemus, nos, duce atque magiftraexperientia, fentire potius & intelligere, quos hic producat effeélus, quam quidfit, feu in quo genuina ipiius ratio refldeat; tanta enim eil deflnitionumamoris^
quascondimt Philofophi,varietas^ tantajquielibetearum,
. quas
4ss ) o ( m* ? quas quidem nobis oculis ufurpare licuit, difficuitate pre- mitur, ut vel appetitum in genere , vel effeda quasdam
amoris contineat. Interim tamen, qui interaffeduspri-
mitivosainorem referunt, per vehementiorem voluntatis cupiditateminrembonam,acconjundionem cum eadem,
eundem definiunt. Nos vero de his minusfolliciti, quid
efficiat amor, & quidem ful, primum confiderabimus5
hic certe, non pro nuda propenfione naturali inbonum,
fed pro propenfione adu ita fefe exferente , fumtus, ut ipfius modus atque gradus, praevia cognitione & judiclo,
libere determinetur , redeque temperetur , in adiones
noitras quam maxiine influit. Amor enim noflri, dum
pro objedis habet nos , noilramque confervatiönem &
felicitatem , non potcil non ad eas adiones patrandas
nos impellere , quse felicitati promovendce inferviant,
quarum ex numero cum fit debita cultura corporis & a- nimi, amorihuic non parurhtribuendum eil, quod intei-
ledum, expulfis denfiffimis errorum tenebris, variarum
fcientiarum atque artium utilium cognitione imbuamus;
quod voluntatem, pravis propeniionibus fublatis, enaen-
demus; quod res ad vitas fuilentationenq neceilarias com- paremus, & id genus alia. Quemadmodum vero amor
iui influit in adiones hominum pofitivas? ita quoque in privativis vis ejus confpieitur : etenim, ii felicitas noilra
rite eil promovenda, fugienda quoque funt ea omnia,
quae fanitati, veritati atque virtuti officiant. Longum
föret enumerare, quos in^nobis affedus alios excitet a- mornoilri, rede autemGentzkenius: Nihil,inquit, odis- femus, ob niltrillaremur vel irafceremur, nil defiderare-
mus, fperaremus velmetueremus , niii faltem nos ipfos noilramqueconfervationem", autquamcun'queejusfpecienx
amaremus c). Quarehoc adjungimus, quemque fibi ca-
veredebere , ne exiilimet, nos unicum atque palmarium
aclionum noilrarum motivum ex felicitate noilrapeten-
6 )οί S#
dum éie, contcndere; fufficiat bc opinanti tritum
iiium canonem, refponfionis loco, in memoriam redige-
re : poiltio unius non eil excluiio alterius.
c) Lib. citat. p. 22.
§. XVI.
Prpgredimur ad amorem aliorum hominum, quos fubfidia ielicitatis noilrae promovendce eile voluit condi-
tor hujus univerii, cujus ex ordinatione, omnes quidem
liomines fe invicém, tanquam membra magni cujusdam corporis, mutuoamore deberentcompledli; pofldeprava-
tam vero naturam humananv, atque inde ortam diverii-
tatem inclinationum, adcliverfos & bepe contrarios fines tendentium, fpecialis iile amor, quinobis affectus dicitur,
*ec naturalem illam propenfionem, qua in univerfos ho-
mines ferimur, quceque in mero odii defedlu conhilit, deiignat, non oritur, nifi bonum quid nobisque conve-
niens in aliis obfervemus. Vinculo tam ardlo amoralio¬
rum cum amore noiiri connedlitur , ut amans amatum baud fecus, ac fe" ipfum confideret, dum nihil frequen-
tius eil amantibus , quamaffeverare fe iibi fadla putare,
quoe amatisfive bene, five male bunt d). Hincquantaiit
amoris hujus in adiiones noilras vis , quantaque homi¬
num felicitas ex eo, .liquidem ad rationis normam diri-
gatur, dimanet, oppido inteiJigitur. Etenim quialium,
tanquamfe ipfum, confiderat, feu, quodidemeil, alte-
rius felicitatem , tanquam fuam, & commoda alteriustan¬
quam fuafpedlat, non poteil nonhoc ipfo amore impel-
li ad ea omnia fedlanda atque appetenda, qute alteri gra¬
ta & jucunda effe noverit, ea contra avertenda, qua: i- pfi ticdiurn & moleiliam creare poterunt. Sequitur ita-
que, ut amor aliorum nobis exiilat ilimulus ad eas adiio¬
nes fingulas, quas in gratiam eorum fufcipimus, aut o- mittimus, adeoque iaduat in adiiones internas, excitan-
4Ü' ) o ( rtih 7 do in nobis gaudium ob eorum gauclium, & triftitiam ob
eoruni triftitiam, in externas, easque vel pöiitivas, vel
privativas, dum ad omnia officianon folum neceffitatis ,
ied εtjärn commoditatis, qua? iingula recenfere föret fu-
pervacaneum, nos exfufcitat. Atque hj.c fuit cauffa,
cur iiimmamofHciorum ergaalios, amore aliorum, cujus
amor noftri exiftit norma,. comprehendat ipfe fandis-
fimus Salvator.
d) Wolf. Pfyckol. Emfr. ρ. dpj.
§. XVII.
Pergimus ad amorem Dei, qui ut omnis bonftatis
Fons eft atque fcäturigo; ita fummum quoque & princi- pale amoris objedum tnerito conftituitur, inquodcmnem
inclinationem convertere, cuique omnem amorem fuum
Fubordinare debet homo. Quantus ftt, vel faltem cifede- beat, amoris hujus in adiones noftras influxus, is facile deprehendit, quiex antea allatis cognoverit, eam eftea-
moris indolem, ut non folum amans ad conjundionem
cum re amata tendat, fed femper etjam rei amatce com-
placere iludeat, iine quo ftudio, illa quam intendit, u-
nio mutua nunquam obtineri poteft. Ex his enim haud
difficulter colligitur, eum, qui fincere Deum amat, &
cum eo amore mutuo conjungi discupit, voluntatemfuana
ei libenter fubjicere, omnique modo perplacere , inpri- mis, cum eum audorem ac dominum concipiat, c U',
falva fua fanditate & jüftitia, creaturamrationalem reda-
mare nequit, niiiamor ipfius debita fit obedientia fufful-
tus, ita quidem, ut voluntati divinaefetotum, cum men-
te in agendo volendoque promtiflima, fubmittat. Ele¬
ganter hane inremWefenfeldius, qui, poftquam de a-
more concupifcentite& amicitiie dixit, deamoreobedien¬
tia?, quem nosfrudum ac confequens amoris eiTe volu-
inus, hac ratione mentemfuamaperit. Sine hoc, inquit,<c amore,tc
8 4H )o( Hfr
„amore,obedientiaj puta, & amorem concüpifcentisVa*
„numacfme frudu,amorem amicitise erga Deum vero
„irritum,&iine refpondente amore mutuoeffe. Si quise- ,,nim, per impoiftbile, perfede concupifceret Deum, ut
„Deum fuum, fuumque fummum bonum, atque cum eo
„amicitiajungi optaret,neque tarnen voluntatemfuamvo-
„luntati divinoi fubordinareexaffevellet, huic Deus,tan*
„quam quimodo iibi digno fe non amaret, fruendum fe
„dare amicitiamque cum eo inire nonpoteft,quia naturam
„abnegare nequit, per quam seternum vult voletque, ut
„creaturgc omnes fibi fubordinentür, rationales vero crea-
„turae libere quidem,fed totaliter, fe fibi fubjiciant. Tum
„&, a parterationalis creaturse, priores duoamores fme
„poftremoillofinceri elfenequeunt,cum usqjinamore con-
„cupifoentiae & amicitiae iimul refledendum fit adDeum,
„ut ens primum,&ad nos,utentiaaprimoillo orta,adeo-
„que dependentia: ex quo per fe fluit,propenfam volun*
„tatem fubordinandi fefe huic fummo enti, Deo fcilicet,
„in omni amore ergaDeum involvi debere,^). Quoniam
igitur amorem, quo Deum homo ampleditur,fi modo
verus iit, neceffario fequitur indefelTum ftudium ipii pla- cendi, ac voluntati ipfius obtemperandi,iimul conftare
arbitramur, ex hoc fonte omnes eas adiones manare,
quaead ciiltum Dei vel direde, vel indiredepertinent.
e) Georg. anim.p.j$o.
§. XVIII.
Depdiointer affedus bonos relato, ejusqueinfluxu,
non eft, quod multa dicamus, prκterquam enim quod
is , fi ea averfemur, qua; in aliis, ut mala nobis repraé- fentamus, ab ipiis perfonis, viribus a natura conceilis,
.vix feparari poteft, exiis·, quos circa amorem tradita
funt, patet, nos eodem impetu ab iis, quse nobis aliis-
que ingrataatque noxia funt, abftinere, quo in bonafe-
rimur.
4H )o( S» 3
rimur. Gaudium igitur, quod vehemens qusdam eftvo-
luptas orta ex bono, vel pradenti, vel, ut tali reprae-
fientato, fornesatque ftimulusjurehabeturomnium earurr*
adionum, quae ad bonum acquirendum & confervandum conducunt, penitior enimilla voluptas voluntatem inap-
petitum fui rapit, ciim vero aétiones medii rationem ha-
beant boni obtinendi, fimul quoque ad eas patrandas in-
ftigatur voluntas. Cum bona varia fint & diverfa, gau¬
dium quoque diverfiftima fortitur nomina : fic gaudium
exiis, quse bene a nobis bunt, örtum, dicitur acquie-
fcentia in fe ipfo. Mirifice affetftus hic, fi quis alius,
animumadprseclara qurevisfacinora exhortatur, omnium- que fere eft jucundiifimus , nec tolli poteft, etjamii in aliorumcenfurasiniquas&vexationesincurramus; acquie-
fcentiaenim, quoniam ex bene faftis nafcitur , & adeam confervandain atque augendam homines funt proni, i- pfos ad honeitas acftiones perpetuo patrandas excitat &
impellit. Hinc homines, virtutis ftadium qui femelfunt ingreili,intuituhujus acquiefcentise, quam prχmium virtu¬
tisre&e nuncupaveris, haud facile afcopofe dimoveri pa-
tiuntur, quamvis vel mille calamitates ipiis fint fubeun- dse, quod in ea magnam felicitatis partem rede confti-
tuunt. Eademfere ratio eft gaudii ex opinione aliorum, benignoque denoftris bene fadis judicio, orti, quod glo¬
ria dicitur, eft enim & hsec ad praeclara agenda ftimulus, etjam fine ulla fpe lucri, prout exemplo Aftronomorum
monftratWolfius, f) & quivis adfe attendens, fineneg¬
otio animadvertit. Spes denique, quae gaudiumexbono
obtinendoconcipit, cujusfummus gradusvocaturfiducia,
animum non folum erigit& obfirmat, ne malis prsefenti-
busfuccumbat, fed ad laborespatienterperferendos,&me¬
diabono impetrandoidoneainvenienda, nos redditprom-
tiores. Prsemiorum igiturolimconfequendorum fpei re-
feras acceptum, quod alii, velcumvaletudinis difpendio,
B tära
ίο' 4M )οΥ Ufr
lam fedulo in literas incumbant, alii fe fuasque opesmari fcopulofo committant, alii capitis periculum in certamine adeant, ut cetera, acl quae fpes nos, nefcios quafi, du- icit, filentio praeteream.
f) PfychoL Empir.p.jSj·
$. XIX.
Exiis, quae de affeétibus hifcegratis funtcommemo- rata, quidefficiantingrati, iis oppofiti, facilis eil conje- élura, ideoque paucistantuminfluxum illorumattingemus.
Triilitia , quae vehemens eil taedium, örtum ex malo, quod, vel ac4upraefens eil, velut talepercipitur, adaver- iionemeorumomnium, quaenobisperniciofa funt, nosfol- licitat, atque ita nonfolum ad malum ilrenue propellen- dum, fed & adcavendum, nequidinpoiterum admittamus,
unde taediumoriatur, excitat. Eilnamque ipfumhoctae-
diummalum, undepcenae naturalisvicemfuilinet, niiie- nimingrata quaedam fenfatio ex malisoriretur, nobis per- indeföret, utrummala, anbona nobis contingerenUQuos
habet effedlus triilitiain genere, hosquoque iingulis ejus fpeciebus tribuimus : triilitia nimirum ex malis eorum,
quibus bene cupimus, quae audit commiferatio, eilicit,
ut triilitiam illorum, mala minuendo & opem ferendo,
pro virili levemus. Sic pcenitentia atque pudor, quo-
rum uterque eil triilitia, prior orta ex iis, quae male a nobis facla eiTe cenfemus, poilerior ex aliorum de fa-
<?lis noitris iiniilro judicio, munimentafunt contramala,
dummentesa pravisa&ionibus, porro perpetrandis,prae-
fervant,& ad vitia virtutibusemendanda propeHunt. Fac
homines pudoris affedlu carere, annon ita carebunt fre-
ho quodam & retinaculo malitiae? annon foluti praecipi- tesque ferrentur in omniamala? Hinc Plautus:
Ego illum periijje äuco, cui pudor quidem periitg).
Tolle pcenitentiam, die , quae föret ad meliorem
vitam
4M ) o ( Hl· Μ Vitam "via atque regreffus. Metus tandem, qui triilitia
effc ex malo imminenti percepta, homines ad mala evi-
tanda & circumfpeéle in omnibus agendum difponit:
immo, tanta eil affedlus hujus vis & efficacia, ut, niii
metus pcenarum hominum coérceret malitiam, nullaR.es·
publica falva amplius maneret & integra.
g) Bacch. III.j. <£/.
$. XX.
Devenimus jam ad affedlus malos, quorum de in-
fluxu etil multo pluraforent dicenda, eo tarnenbrevio-
ribus bobis effe licet, quo triiliffimi illorum effeélus quotidie oculis animisque obverfantur. Ut taceammor¬
bos ac dolores varios , quos corpori afferunt immode-
rati affeélus, haud abs re erit nonnulla de affedluum
pravorum influxuin genere praemittere, quo facilius in-
fluxum quorundam in fpecie attingamus. Oilendimus
§. X affeélus ex confufis feniuum & imaginationis re-
priefentationibus oriri, in quibus affeélus pravi unioe acquiefcunt; cum vero ex Pfychologicis conilet, con-
fufas has repraefentationes attentionem noilram minu-
ere atque turbare, fimul patet affedlus impedire, quo-
minus attentionemriteadhibeamus. Id porro ex eo pro-
batur , quod , quo vehementius objedlum aliquod ap- petimus vel averfamur, eo magis attentio noilra ad il-
kid dirigatur, quippe vivide adeo menti fiilitur, ut, vel-
ut prseientiilimum , illud percipiamus & deguilemus ,
& attentio ut medium boni obtinendi fpedlatur, quo1
fenfu attentionem promoveant affe&us; dum vero, per affecluumturbinem, attentio tota in uno defigitur obje- élo, neque ab eodem facile abilrahitur, fit, utad alias
rei atque adlionis circumilantias parum attendamus, &
eatenusmentisnoilrce ingeniiq; aciei tenebras obducimus,
ut genuinarn rei naturam intueri ac rite explorare ne-
R 2 1 queat.
ta « )of 5»
queat. Impedita fic per affedlus attentione, qu£ ea eil
animie adtio, qua rem aliquam ita perpendimus, ut ei-
dem coniiderandne paululum inhaereamus , nec ad aliud quidquam prius dilabamur, quam illud, quod examinan- dum nobis fumfimus, probe ab aliis valeamus diflingue-
re, iicque unius rei, prae altera , magis nobis confcii fimus, manifeilum eil, judicia ac ratiocinia corrupta natales fuos, tantum non omnes, ad affedlus referre;
quamdiu enim indolem cujusc^am rei, ope attentionis äcquirendam, ignoramus, taihdiu quoque vera nulla
fervari po/Tunt judicia, nec, quae his nituntur, vera
exiilunt ratiocinia.
§ XXI.
Quantam veritati indagandae remoram ponant cce-
corum affedluum incurfus , quotque adlionum pravarum cauffse inde naicantur, exempla quorundam affedluum luculente nos docebunt. Ad amorem igitur quod at- tinet, nemini dubium effe poterit, quin mentis noilrte
aciem non folum obtundat, ac judicia progignat er-
ronea , fed & adliones quasvis iiolidas eliciat. Qui
enim rei cujusdam, aut perfonas amore inordinato ca- pti funt, non niii qux in illo objedlo voluptatem i- piis creabunt, contemplari folent , ea omnia autem
mente removent ac fupprimunt, quae labem adiperge-
re huic objedlo poffint. Hinc ffepenumero res vitio- iiflimas ac turpiffimas miris extolli laudibus, & infinitis
excufationum modis obtegi atque involvi a nonnullis videas. Hinc etjam örtum eil adagium: quisquis amat ranam, ranam putat effe Dianam. Appofite atque ele¬
fanter hane in rem Wefenfeldius. Separatus, inquit,
nimis acris in voluptatem amori adjundlam impe-
»tus, nsevorum in re amata obfcurationem vel totalem,
