I N IT IA IMPERII
J G H A F W I S I I I
D I S S E R T A T I O N E A C A D E M I C A /-
B R E V IT ER D E L I N E A T A , CUJUS PARTEM POSTERIOREM,
SVFFRAG. AMPLISS. F A
P R Æ S I D E
M ag E R I C O M. F A N T
H I S T . PROFESS. REG, E T O R D IN . R. S. S. M.
PRO G R A D V PHILOSOPHICO
P V B L 1 C 0 E X A M I N I S V B J I C I T
N I C O L A U S L J U S B E R G ,
A S A C R I S O R D I N I B U S . S U D E R M A N N U S .
IK A U D IT. GUST. MAJ. D. XI JU N . MDCCLXXXVIII.
U P S A L I Æ ,
L I T T E R IS D I R E C T . J O H A N . E d M A N .
I N I T I A I M P E R I I
0L H O M J t f f l f f l H H III.
p . a .
§. II!.
R e la tio r e g n i c u m e x te r is .
Ducibus co nt ra f r a tr e m rebellantibus duarum menfium p e r Legatos expetitus inducias concesferat D a n o r u m R e x F R I D E R1C U S II , quas excipiebat pax Rofkilden- lis , p e r eo s de m L e ga t o s inita d. i g N o v e m b . 1568- I n ea bello occupata Jemtia & H e r d a l i a , cum muni ta u r b e W a r b e r g a a t qu e VIII navibus bellicis, Danis r e d d e b a t u r : Sveciæ jus in Li voniam , S c a n i a m , Hallandi- a m , Blekingiam a t q ue Goth la ndi am iisdem c e de b at ur : d u cen ta t h a l e r o r u m imperialium millia r ep et u nd ar u m n o mi n e f o l v er e nt ur : infignia trium c or onar um ab u t r o que rege g e r e r e n t u r , Elfsburgo cont ra a Danis rellitu- to. H a n c ver o pacificationem,* t a mqu am a dm odu m i ni quam arque cum X I I ma rc aru m folidarum cuivis col o
no i m p o n e n d a r u m o ner e c o n j u n c t a m , r ejecerunt regn i ordines. Itaqua belli alea iterum tentata , Duce C A R O - L O Scaniam , Claudio Flemming & B ry tit one L ilje , Regis c l i e n t e , N o r v e g i a m vaftantibus. Sed capta W a r b e r g a a Danis d. 4 Dec. 1569, pollquam çjus pr æf ef tus atque regni Senator Bo'ètius Grip in obfidione occubuisfet, PontooxxQ, De la Gr.rdie in captivitatem abdu£to , ad com- politionem ani mi rediere. C o n g r e g a b a n t u r utr inque Le-
C gati
gati Sretini d. i Jul. 1570 Tub mediatione C A R O L ! IX Gal l or um Regis Nuncii Cnroli D ancei, Svecorum partes fuflinentibus regni Senatoribus Nicolao 6c Er k o Gyllen- flic rn iis, Georgia Gere 6c BenediElo Gylta. Caefarei, Polo- n i , Saxonici atque Pomerani Legati quoque aderant, D. 13 Dec. pax fancita e f t , quæ per X L annos, usque ad 16 11, rnira perpetuitate durayit. R e d i m e b at ur Hfs- b u r g u m V I I1 illis navibus bellicis arque CL thalerorum imperialium millibus. De Li vonia controverfia I m p e r a tori M A X I M I L I A N O II deferebatur, qui ramen num- quam eam dirimere potuit. Ipfum i n tt ru me n tu m pacis Stetinenlis Germanice erat confignatum ; idem aurem L a
tine e d endum curavit Rex C A R O L U S IX, XXXI m o mentis conlfans. R en ov at um eft pace Brômfebroënfi
164) atque Hafnienfi 1660, quin 6c ulrima cum Danis*
transai fione Srockholmienfi 1720, §. 16. peculiari erjam c o m m e n tario illudratum a nobiiiG. Atcbeubolzio , edito an n o 1753.
Li vonia fie Rusfos inter , Polonos 6c Svecos pomum eridis reflabar. lftis N a r v a , illis R i g a , his Revalia praecipua posfesfio erat. Propterea ne commercia in ma
ri Balthico exercentes Revaliam praeternavigarent atqiie Mufcovitis N a r v a m commeatus 6c apparatum adferrerK bellicum , tantopere Rex J O H A N N E S laboravit. I m
manis his temporibus Rurhenicæ genti erat feritas. L e
gati Svecici, quorum caput Epifcopus Aboënfi» Paullus Jufien a) per annum cum dimidio in eadem durisfime rra&abantur. C u m ar x munita Witrenftenenfis an. 1573.
ab
n) N o t a r i m e r e t u r , q u o d his tem p o rib us legationes ad Rusfos Temper duceK ant Epifcopi. L a u r e n tiu s P etri N c riciu s te m p o re R. G U S T A V I hoc m u n u s o b i i t , impernrTeque a d h u c C A K O L O IX Petrus K e n ic iu s , forte u t r u m G r x c o i u m P a tria rch is, m agnat in hac gente a u ^ o r i t a t i s , fermonetn in ftituere p ostent.
atb illis c ap er et ur , praefe&us Johannes Boje cum pluribus ailiis vivus veru affixus lento igne torrebatur. His bar- b)aris oppofiti antea me mor at i Oxenßierna atque H orm is mec non Claudius Achatii l o t t , Corn iris Claudii'' l o t t a i b a v u s , qui infignem an. 1572 de il lis reportavit vi£to- rriam. Sed in primis aeternam fibi hoc bello lauream c o m p a r a v k illuitris H e r o s Pontus De la Gardie, cujus iitaque merita & fata fas ef t, ut paucis attingamus.
§. IV.
P o n t u s D e l a G a r d i e .
V i ta m hujus herois fingulari co mme ntario defcri- p l i t Claudius Ö rnbjelm, in quo etjam maculam diluere c o n a t u r , quam natalibus ejus atque ante adventum in îSveciam a£tæ vitae adf per gere v ol ue runt Typotius in R e flatione Hittorica de regn o Sveciæ £), atque Maimbourg :in Hiftoire de la Lut heranifme. C u m Ornhielmio id em i e c e r u n t Gallorum H i ft or i og ra p hi Thunnus atque M ezerai,
q u o ru m hic ftipendio n epot is , M agni Gabrielis De la Gar
die ta men fruebatur. Capta W a r b e r g a Svecano fe a d dixit miniflerio an. 1565, fequentique anno ad R ege m Galliae C A R O L U M IX de conducendis militibus L e g a tus abiit. O p i t u l a n d o Principi J O H A N N I , in rebellio
ne contra frarrem , id m e r u i t , ut in coronatione ejus e- ques crearetur eque captivitate Danica poft pacem Stcti- nenfem redemtus Li ber Baro in Ekbolvien, Aulae Regiae Magifter ablegabatur 1571 , cum Claudio B je lk e , dein
C 2 r e g n i
/;) Typor/ar fufnris filium , m o n a c h u m , praedonem arque W ar h e r g a e p r o d i to r e m e u m folutor. P r i m u m c o n v ic io ru m d i l u u n t a g n it æ in ipfa Gallia nobiles f a in ilis o r i g i n e s ; u l ti m u m litter* h o n o r i f i c * , q u i b u s Pon- lum e captivitate dimifit D a n o r u m Rex F R E D H R I C U S 1 1 , q u a s q u e O rn - b jtb n hiftoriæ ( u * infernir.
« 9
regni S en at o re , in G e r m a n i a m , Belgiunl S t Galliam , in pr imis navigationem N a r v e n f e m impedit ur us. R e d u x aulæ Marefchallus atque exercitus co nt ra Rusfos dux d 30 Sept. 1573 conftituebatur. Verum- avo ca b at ur m o x ab h oc munere alia legatione ad Pontificem R o m a n u m at
que I mp e r a t o r e m fufeipienda, ex qua cum r e v e r t e r e t u r , filia iplius regis naturalis Sophia G yllenhjelm , ipfi d. 14 Jul. 1580 Vadftenis elocata, p ræmi i loco fuit. F u e r a t i nt er aulicas virgines Regi næ C A T H A R I N Æ J A G E L - L O N I C Æ , cumque frater ejus J u h u s atque Soror Luere- tia improles decesfisfent, exi miam h e r e d i t a t e m , in qua multa pr ædia in Finlandia , p ræ di um equeftre Berga in Unwjge atque alia in Knutby Roflagiæ, ma ri t o attulit. C um v e r o eo de m a n n o , quo i l l e , ipfa o b i i t , Rex avus m a ternus mi nor ennes liberos tutelae T r i b u n i militaris Johan
nis de la Blanque commifit', qui laudabili cura infiirutioni e o r um praefuit. An nu s v e r o 1681 infi gnem glor iæ De la Gardiance cumulum adjecit , captis per vi&ricia P «nti a rma Kexholm , P a d is , IVefenberg, Tolsborg, N a r v a , Iva- nogorod, Jamagorod St Cop'orie, un de n o me n ejus inter mala, de quibus averr unca nd is D eum fupplices a d i r e n t , collocasfe Rut he no s adferunr. Georgius B oje, qui d. 21 Oct.
an. 1578 infignem v i £ t o r i a m , cum P o l o n o r u m Stratego Andrea Sapid ha , de Rusfis ad Fendant r e p o r t a v e r a t , hoc eodem an no W ittenfteniam occupavit atque Carolus Hen- rici H o rn , H apfal, Lode, Leal St V ic k e l, hoftium copiis ad Polonicam Plescoviœ obf idi onem d e t e n t i s , fueruntque hi Svecorum progresfus porisfimum in caufa , cur pacern Zapolfcbicam cum Polonis in ir en t Mufcovitae, in qua fu- am Livonia p o r t i o n e m illis cesferunr. I taque ultimis R.
J O H A N N I S " annis cum Polonis t an tum de L ivo n ia , cu m Rusfis de In gr i a folum Svecis quœflio fuir St con- troverfia.
§. v.
• C a r o l i M o r n a i S u p p l i c i u m .
Infelicius fatum in Svecia manfit De la Gardii p o p u l ä r e m , ex cel eber rima familia ortum , Carolum de Mor- n at y L i b e r u m Bar on em de Varennes. A dv eni r ille, i m
p e r a n t o adhuc R. G U S T A V O I:mo, an 1558 uxoremque d u x i t A N N A M T R O L L E , cum qua amplas in Suder- m a n n i a posfesfiones confecutus e f t , quæque poft ejus mo rt er .i ftipendium de Mornajorutn , quo adhuc fruuntur C alm arienfes, teftamento legavit. M ul tu m in bellis & le
g a t ion ib us adhibita Morncet opera , præferrim a R eg e L R I C O X I V , cui etjam poft depofitionem addiChis ani
m u s ei exitialis fuisfe videtur. Misfus quippe a R. J O H A N N E in Angliam , ut milites con du ce re t, II A nglo- rum & V Scotorum millia fecum retulit fub præfë&is C o m i t e Archibaido Rutbwin Si Gilberto Bafour. Sufpe&a mo x R e g i r e d de ba t u r illorum fides, quam ob rem in Livoni- am quantocius translati ; fed Morneco tamen eo usque adhuc cr ed i di t, ur Cunnmgbamus qu id a m , qui proditionis e um i n l i m u l a v e r a t , capite plecteretur. Sed orta & in apert am vim e r um pe n te Scotos inter atque Germanos mili
tes disfenfione, Mnrr.aus conviClus criminis do mu m rev o
c a b a t u r , & a XXI V nobilium tribunali capitis damnatus atque eodem privatus H o lmi æ 1574. Gilbertus Bafour , eidem licet cr iminationi obnoxius , hac vice fupplicium e vi tavit ; fed biennio poft eandem poenam fubiir; utrius- que autem molimina in caufa fuere , cur R. E R1C U S t n. 1577 e medio tolleretur. C u m filio Careli Morncei Johanne c o mmu ne m causfam egit ejus confobrinus, Regni Senator & Vice Cancellarius Ericus Sperre y contra Ho*
genjkildum B jelke , de reliCla hereditate Gôtvelœ Abrabami Gyüenßierna, in qua quæftio erat de jure fie di&o repræ-
C 3 fen-
fentationis in linea collaterali, feu u t r u m d e f u n f t o r u m l i b e r o r u m heredes æquam cum viventibus p o r t i o n e m a c ciperent. Senatus regni , qui an. 1579 litern d i j u d ic ab a t, tale jus etjam in linea a l c e n d e n t i , f ec un du m leges U p - landicas , a p p r o b a v i t ; fed convocaris juris peritisfimis in patria r ex ejus fententiam rejecit Sc i nt e r collatérales tantum ejusmodi admifit repraefentandi jus c),
§. VI.
C onnubiutn E r ic i Stenbock c u m M a g d a le n a S tu r e, Primis imperii R. J O H A N N I S t e mp or ib u s infignis int er primarias nobilitatis familias m o v e ba t ur c o n t r o v e r - fia , de conjugiis c o n f o b r i n o r u m , ex occafione r a p t u s , quo Magdalenam Sture abduxit Ericiis Stenbock. H i f i o r i - am hujus r e i , cum a tefte oculato defcripram h a b e m u s , mor es aevi etjam il l uf lr an t em, adferre luber. L i b e r B a r o & r egn i Senat or Ericus Gufiavi Stenbock causfæ fuae haud refragantes habuit Epifcopos M urtinum Helpngum Line open fern & 01 avum Nicolai Strengnefenfem ; quin & re*
fponfum Academiae Roßoebenßs fuae favens ambitioni o b t i nuit. Sed Ar chi- Epi fcopus Laurentius P etri N^ricius , quem in primis confulebat fponfae ma ter Comirisfa M a
rita Lejonhufvud, ejusmodi conjugiis erat i ni micus, cujus ad nutum etjam Clerus Synodaiis Upfaliae d. 22 Aug.
1572 eadem & juri naturali & D i v i n o adver fa conclu- fit. Habit abat tum Comirisfa arcem Hôrningsbolm in Suder man ni a & , abfenribus apud Regem Arofiae generis 7urone & Hogenfkiido Bjelkiis filiisque j u v e ni b us , apud eam c o m m o r a b a n t u r filiae Sigridis nupta Turoni Petri
Bjel-
c ) S tie rn h ô k de j u r e S veonum vetu flo p. 1 9 2 . R a la m b y Obfe rvaf.
J u r i s p. 2 1 3 .
B jelke , Margareta uxor Turonis Nicolai, Anna uxor Ho.
geiifkiidi , neptis Cbriftina Bjclke infans atque filia virgo M agdalena Sture. T a n r æ dignitatis haec familia f u i t , ut miriifteria apud filiam Sigridem obirent regni Senatoris B eronis Petri Bât ad Ialienas Sc B ngittœ Crip filia Mag
dalena Beronis arque filius eorundem Er lan dus, inter Se
nat or es regios demum cooptatus? A pridie fefti nativi
tatis Chrifti an. 1572 ad fequentis anni initium Hornings- bolmiœ fuerat Stenbockius magnique pretii ftrenas matri filiabusque, quin & domefticis diftribuir. Reverfus hebdo
m a d e ante Dominicam Palmarum , cum foröre Cicilia, nupta C o m . Guflavo Roos. Comitisfa M a n ta cum tora filiarum c o h o r t e in turris conclavi amplo dormire & interdiu o- p e r a fua facere confveverar. Ex hoc etjam Magdale- n a m , Kub praetextu equi periclitandi, fecum allexit tra- hai nq ue C equitibus, a Duce C A R O L O mutuo fiimtis, ci ng i fecit, quo comitatu duxit illam ad tabernam di- v e r f o r i am Svardslro, cujus aream e qu i t ib us, do mu m a r matis militibus circumdedit, usquedum fartores veftimen- t a , quibus deflituta f p o n f a , pararenf. F ru ftr a in d o m u m maternam reditum fvadere conara eft fponfæ fo
r o r Sigridis Stine ; pergebant amantes ad H ljm gsb, in
d e ad Sundbolm , in quo praedio ver fabantur affinis Sten- bockii, Co m e s Petrus Brabe Sc foror Beata Stenbock. Heic reliquit fponfam , quae per unius anni Sc aliquot menti
um fpatium apud Brabeum commorari coaffa eft; ipfe vero H olm ia m petiit, facinus fuum coram Rege excufa- turus. Scripferat vero jam Comitisfa Marita Regio Se
cretario Jobnnni Henrici Sc de injuria fibi Sc familiæ il
lata gravisfime conquefta eft, quibus litteris Rex ipfe Arofiæ d. 13 Martii per nuncium refp ondit, pcenas Sc vindi£tam promittens. Stenbockio Holmiam properanti obviæ fuere litteræ R eg iæ , quibus in jus vocabatur; car- ceti dein in domu fua mancipatus, munere & feudis pro
hoc
h oc anno pr ivaba tur edi£loque R e g i o i n t er d i& u m o m n i bus p e r patriam fncerdotibus hos con fob rino s conjugali j ungere fœdere. An 1574 Stenbockio p er m i t t e b a t u r ad pat ru am fuam Annam Stenbock in Forßena, quæ connubi o jun&a fuerat Nicolao Ribbing de Fdßerid, proficifci, quam fecum tulit in IVifingsb atque dei n in Üania cum fponfa facro vinculo jun£lus eit. Inde in p r æd iu m Stenbockia•
num Torpa reduces, poft anni d e m u m cum dimidio tranfirum , an. 1576 Comitisfæ gr ati am
r ecu pe ra ru nt d).
à) St o c k h o lm s M a g a z i n 1 7 8 0 . p. 32 2 .
