Difputatio Pliyficsbj

DIQ DBCE

Difputatio Pliyficsbj

INTELLECTU

H U M A N O

Quairu

In

Regia Sueonum Academiå Ubfalienfi,

bante vencrandå Facultatc Philofopbicå

SUB PR;E SIDIO

I

Fr&clarisfimi Vir i

j-M. MARTINI E. GESTRI-

•

NII. Mathematum

m aeceleberrinai. 6cp. t. facultatisPhilolbphic«

Dccani fpe&abilis»Prasceptomacpromo-

toris fui rcvcrentércolcndi,

Profummein

Philofophidgr

NICO LAUS A. Zenius

Sudermannus»

Additm/I MartijAn. 1646, In Auditorio Gußaviana

horü eonfuetti

UBSALII,

Lnpreffa ab Eschilio

Admodum Referenda

Chrifio

„ tri ac Domino ^f

Dn. JOHANN! MAT-

1 Hl JE GOTHO, S.S. The-

©logins Dodori eeleberrimo

inclytas diascoefeos Stregnenfis Epifcopo digniffima, Conffftorii ibi¬

dem Åntifliri coniultiffimo 5 nec nori

Gytnnafii Regii Ephoro graviflimoj Moecenati

motori meo _,

qaovis obfervantiag

gen tre seca tern

fufpH

ciendo.

i animi åffeBm decUrandi _ergo?

difputationim

hmc

gvttdudcm dedicat & infcribit

T[ R.

Dig.

Addittiff.

Åuth• &

Refp.

DiiTertatioiiis

De-1

INTEL LEG TU HU¬

MAN o

T H E S I S f.

Ufn

potcntia InteI!e£Hva

re.liäa, morbisignorantias ^{recidivis fe-}

r« confkiatur, circa apprehenfioncm rcti,nifi hahitibus inftar medicins ad (änitatem rcducamr. Opere pretium

dos fa&uros exifiirno » Ii. in radicem hancnobisiatrinieccabditam, fenten-

fciarumq; diirorriis oiFufcatam, dihgentiori indagme, fuoi- p3usbe«icöcio. ioquifivefimus, _quod dlvina favente _gra- iiå} facturifumüSvcoQ(id^raodo _illiusSßentia $ Operation®»

AR TICU LUS PRIMUS

Do

Eflentia.,,

ii.

Confideraturi Efleotiam Inicüe&iuHum&niy re$o tri-

niit€aggredmawr i. cue vocis imbiguitatcⁱⁿ

A z

pro

jjäfogrcffb rcearderour, ubi ©frfcrv. ^#. irvfi^yU. g. dpa».

Uvpiltt, *y. ZwuVVfAiet*,

1i r.

i-npotey.cu) quo'd attinet» optimc primae ncmirm impofitioni convenicea, qua1deiumkwrcxeffc&is, nam fi-

3D.Thomae aliquidfideihabemui, derivatur lntelle8tt>sab in-

t ervelintus&; legere, und« ißtelligere eftquafi intus lege¬

re^ intelle&io coam non modo efl aflio anircs rationaiis immanens»led intima _quoqjfui objedlipenetrao.

I V.

ß. dpcüwyA*, Intelie&us vocabulum fuas habet a?qui-

voeationes, fumitor I. pre ipfa Anima, Seakg. 8xere>je/.

$ is. I !• Pro ipfa inteJlcäione, Ariß. l.z>deAn. c.1.1,//»

III. Prohabituprineipiorum, Arift. I é. 8th.^{t, 6\} IV. Pro

ammsc rationalis potentia intelligsndii ka ^nos hic ac®£*

pimusintoile&um^.

V.

y, Twwvpict* m-ultisnominibus

defignata

äusnotitia. Alii partem £animar) alii vim, alii dixerepo-

tefiatem, Ssalig. 8xerc.3o7.

i.

Anifnus, Ratio» Memoria&c Hac fufficiant de mpuloM*

yU) fequitUB..

VI.

11. ngaypajoxsy'a^> inqua conßderanda ipfiusintelle*

&us _M. Definitio Realis: Inteüeftw huir.anu^eß facultas fen potentia anim* ratiana/ü) qua resintelligjibilü apprehenditur & di•

wd/catur, Scarf.

VII.

Utres tunipcrficiturcum ex materia& forma confti- tukurj ita definitio reitum redeabfolvitur,comexgene-

is & difFerentiå componitur: "genus enim materiam io

q»acå«confußö* differenda rormaminquaefl

diftin^iö

imitatur. In håc defioitioueGenuas potentUm Jeufaeultetem^t*mm&rationalis. Et quidem jure optimos quia eVfinifcio gereris videlicer potentiae naturalis (qua?

cft qual-itas & natura primö ordinata ut fit prineipium primum aiicujus a£lus) poteft competere definition#

Jpeciei, utpotsmcelte&us ^> quod effc requifitura

veri

netisk

VIII.

Ädditur in definitionc amwArättidnalti, Nam bsecv ficut fenfitiva & vegetativa, fecundum propriam fub-

ftantiam cft indifferens ad varias operationei fibi qui¬

dem proportionatas: propterca indiget potentiis tan-

quam

inårumentis

IX.

GenersInttlltBu* Hawanii'mvcntoaltera _parsdefiaitio*

ni efientialisi eBdifferentia fpectfica, inveüigandaerit.

PefumituranteiJJa ^i, Abobjedo (dequoflatstn dicem9) qüod eftresintcliigibilis. ^2. A proprioAjoäff^□, qui iß apprehendendoSt judicando confiftit; potentasn. mo¬

rs nnnincoafueto, fuam fpecicm ab affibus &objedis

defumunt. Tantum de definitions» fcquitus

X.

Objeffum, quod confideraturvcl ^«» quoadm«»

fcerialc. _proutcdres qus-dam exiftens. Eftqj ^omae£nf

in latiflimo fuo ambitu fumpturn» quatenus Teil,cd in-»

tclligibile, utpoté immateriale& materials»fubftantiale

&accidentale» univerfale ^ac fingolarc,&c. Exquibus

itantym accidcns perfe fenfibile adsequitur noftro intel-

A %■ leffisi

ieötfi* Cofpofearumverö& fpirituaHum rerum pro¬

prio* quideroformamusconceptus^,• ve*um per (e non

reprsefentantesresipfas, fed fakcm prsedicataeis propria

perdifcurfum ex fimilkudine rerum per fe fenfibilium cölleßa,&fic direåénon defcerrninant intelle&uirLs.

X I.

ß. Obje&um quoad formale, cft vef i. mofivum ^, quod eft phantafma feofibile, id eft, fpecies _recepta in phantafiå. Vel z. terminativum yidel,^res in phaota-

fmateio.dufå, qua? per fpeciemintelligibilem abintelle«

du coguofcituiL,.

XI L

Intelletfum cognofcere fingularc, prius di&umefi, idnunccontraquofdam ficprobatumibimusi Cum fin«

gulariafint bafes& fundnmenta nDiverfaiium, _{ad quse} intrinfecum dieuntordinera,_repugnatha:c intelligi, ni-

fl iljisprius mtclledjtis. Necpoteft inteJledus corrigere

fenfum, V. G. circa magnitudinem felis vel a'terius in.

dividui, nifi illudcognofcendo. Hincliquet fingularia

nontantum percipi ab intelledu^, ledprins percipiend?

fe ei ofFcrre quam univerCalia, ha?c enim non cogno- fcuntur,nifi abftradaå fingularibur9.

XIII.

Qiiod^autem

finguiaria

fpeciesproprias fic oftenditur. Quidquid poteß_poteo- tiainferior,ribus. Atqui inferioridpoteftetiamvidel./uperior,fenfitiva caetcrisdiredérecipit fpe¬tarnen pa¬

cies (enfibi lcs. Irgo multomeliusmtelle&iva, _qaaefu^. perioreft, direåé

peripeciesinteliigibile^fingnlarecog'

nofciUp

XIV«

XI w

fotclleduspoffibilis, fcientiå fingularium

fieqpift-

tå» innatutafn illoruro»quåcooveninnt, miffis, _per quar

eontrauanturdifferentiis individualibus, inquirit, eli-

eitqj eognitioncm uuivcrfalts per ähftraidioirem ^, hoc efb cognofcitunum,non cogmtoalio"(quödtameo cog- nicoai prajiuppooit)cumutrumq,cognofcerepeififL».

XV.

Ex fpeeiebus prseconceptis ^, memorifq; pro ufu fu~

turo refervaris, pötefi intelledusunåcumpbantafiå fine

ii o va cognitione fingularium, iterum (quoties occafio

fert) form^are fibi alias (peciesintelligibilesnaturam uni»

vcrfaliuirirepr&fen£antes> perquascacognofciu.

XVI.

fotelledum cognofcere fubftantias materialcs, &

dccibentia illorunr» non perle fenfibilium, dixixmis; ve¬

rum non diredé five _per fpesiem prcpriam^, SiCut e- simpropriaPhantafniata accideatiurn _per fe fenfibili¬

um iolummodö danturj ita ab intelledoagente fpeciesv

illorum intelligibilesialtem producuntur,exquibusfub-

ftantiaecorporeag&accidentium _ejusin fenfibilium ^con- ceptuseliciuntur,eo modo,_quo univerfale cognofcitur

ex eonditionefui fingularisfenfibilis.

XVII.

Ådcognitiouem Dei&Äög. pervenit noderintelle-

å9 perproprios iplorumconccptus,non quidcm imedii-

téeotitatéreprademantcs>ideoq;^ncequidditativos, fed

* ex rerucorporearum ipeciebusformatos,removendoab illis omnesiropcrfediones,perfediones veté _quas inil-

Iisrepcric

fubftantiae

?i« favet experientia : Experiraur ^{cniai omnes, nun-}

qpans4

qmmnos

cognofcere Bivinam vd

aifiper quandam

fimilitudincm

XVIII.

Cum Intelleftus adhuc in corpore fine fpccicbus

produ&isab intelle&u

fit pura potentia refpeåu cujuscunq; ioteilcftionis,non perfe imraediaté)

fed

proprias

ficutfubilantissfpiritualesesc rerummaterialium conee*

ptibus

percipiuntur, feipfum

XIX.

3. Divifio»_quanquamintelieäusquoad fuutn eile^$

fit unus» nuliano ex organis admittcns varietatcm: ta¬

rnenrefpeüibusquibufham in varias difJerentias dividi-

tur. Et quidem vel ^1. Ratione modi «gendi in a. A-

gentem. ß.» Patisntem_».

X X.

Clamitantcs nullå necelFitateponi Intellc&um A«

gentcm, ita convinci videntur : Operatio cognofcitiva objeßi perphantafina repratfentati,^ex hu jus acpoten- daeintellc&ivse unione elieitur» extraquam cum fit ma«

temle>nequitintelieåui patienti, qui eil fpiritualis*lpe~

cies inteiügibiles, fuå ipfius vi imprimerc, ^{propterea re«}

quiriturvirtus qusdam fuperior ipiritualis» qu* hasita

iiloproducat, qdamIntclle&umAgentemappellamusr*.

XXI.

IntcIIeäus Agens phantafmata exiftentia edam*

dura ia phaatafiå, conditionibusmaterialibus inftar te- nebrarum involuta»non quidem formaliter qualitatem

eis imprimendo ^> neq; objekive föltim; fed cffe&iveJ

nunfecusaelumen colorcs)iliuftrat.r Iiluftrata de hoc

grada in intclie&um patientena tranffartr in

hic

caufa

canfapriaclpaüjs» illaut

inftfumentum fpecies intefltgi«

bilcs producit, ut qu«

anteafuerunt

bilia»nunc &clu inteüigantiui^.

XXII.

Patiens Intelbäus efl: veluti fubjeåum & mate¬

ria,cui lpecies inteliigibilesimprinauntur.

Dicitur

um patieas refpeftu obje<äi, quia re

dpiendo fpeciem

interventu pbantafroatum oatitur ; agens vero quoad

intelle&ionera, quatenus videl.

eandem

£ur etiam poftiöihs, quiapoteft omnia

fieri» Ariß.

An. c f./. i$. hoc eft, uteupltcat ScaU Sxerc.soy.fi^. ö^ non

eßentiAitter, auf

formaliterKfed.fttbjcflivéficul materiaßrimas.

XXIII.

IntelledHoni» cum cfKciendas ^» tum recipiendae,, quoniameft de aftionibusimmanentibus ^, lufficitprm- cipium effentiå unum i proindéq; Inteliedus Agens &

Patiens non realiter& eflentialiter» fed rationecantum

diftingvqotur ^» Agens quatenus t'acit intelligibilia, leu phantaimata illuftrat, &eadem in patiente reponioi quatenus vero

phantafmatum abftra&orum eft fubje«

Öum reeipiens, patiens nominatun*.

XX17.

2> Ratione objeftorura in fpcculativum & pra&i-

citm. SpecuiatJYUS confiftit in contemplationererums"'

verwm åraifodfteeroens» cujus fiois efticire ^; Pra&kus,

non tantutnveriatur circa verum & falfum ; bd etiara circabonum& malun profequendum aut fugiendum»

cujus finis eftagero»

B AR-

ÄRTICULUS

SECUNDUS»'

Des

Operationo.

XXV.

ExplicatS Intelleåus eflectia^s operationens quse7

eandemarguit, proximéinfpiciarous, de _qtia apud Au- tthores tres inveniontur opiniones. Prima aflerit for¬

malem rationem irifelligendi confiftere in fola receptio-

ne fpecici impreflse, ^& fé habere tantum pallivé. Se- cunda terxet,effeaäionem réalem, nulJum ramen termi-

num per earr, produci, fed per le immediafcé terminari adobjeäurm Hifce duabus miHis, ftatuimas in quåiibet cognitioneinteliedivaintervenire adlionem ^veram &

reaiemts ae infuper terminum produci, quem verbum"

mentisvocamus j Nam vera adlio habetduointrinfeca»

pendere abagente, &fieri, undefadum ejus five termi~r

dus produ&usrV

XXVI.'

Operationis confid» Fm?? conditiones,utfuntphan^'

tafmata & fpecies intelligibilis»quibustanquam mediis

intelledusexercet fuos aflus. Fhantafroa eft fpecies

fenfibilis, in phantaflå latens, quaf inteiledlui agenti ob-

* jicit &offertremintelligendam: Quod hoc neceffari-

utti fit Operation! intelle&us, probatdi i. Teftimonio

> Årift /i. dtAn. c. 7 t.30.

Amwgaßnefhaniafm4Unu*2quetm

liquo lada, vel fomno Jigatå ^> nullen? poteft intdle&us operationem exfequiper fpecies intelljgibiles, quas ha.

bet*

betrefervatasin memoria, ficut phantafia operatur per' fpecics

lenflbiles; ienfibus externis quiefcehtibusrV

Aftertitn mediumoperatiomY eft

fpecies intelligi-

bilis, eftaccidensfpiritale å phantafmate

in intelle-

prodtuli# tdealiterremextra intelieäum

exiftentem

praecedit

idtclle&us

rationens &pofteamrefervatur in

memorial

Secundbictelligendi

diverfitas,

eft vel

In ipfis

operationibus,h»a. ftrnt in

triplici difFerentia. Prima

eft, fimplicium

apprehenfio, quå

aliquam nudam

anprehendirnus fine

refpe&ualteriuSo Secunda eft

quia båc judicamus

alia convenire,&deea dicipofte; vel ab eafejungi

de-

bere. Tertiamentis

operatioratiocinatio di<fta>ulteri-

us progreditur & fyilogiimum

refpieit,

ignotumex

aliisnotioribua elkirnusr^

Vel ß, Inmodo intelligendi» qui varius eft. Nune

res cognofcimus confuté,

aliquando diftin&é;

itualiter

diredé, inter-

dum reflexé&e. Quse omnia huie difputationi inclu*'

dere, conpermittit

temporis angufti&j.

Soli 0eo Gloria^?

quieftbenedidtus in

XXVII.

XXVIIIo

XXIX.

mnes seternitate^

CO?j

Corollariau

!♦ An

potentia IntelledHva., vel ab animåj fel

voluntate realiter diftingvatur I ÅfE U.

II. Ån in Intelletlu fit

proprie memoria

A«

III. Ånmemoriafntelleéliyafit

potentia dfc

£tin£ia ab Intelledlu?

Neg.