ΗIA NOT

1. Ν. S. S. T.

NOT

10

Ν

ES

COMMUNES,

RATIONALITATEM

NECESSARIAS,

Conjentiente

Amplifj

_Upfal.

PR/ESIDE

VI RO Admod\ Rever. _Ampliff.

Mag.

Μ

AT

T ΗIA

Eloq. Profess, Reg. & Ord. Vublicx bonorum _{disquifitioni modefie}

ββit

ALUMNUS REG 111S

PETRUS

_HOLMBOM,

Medelpadtus,

In Audit. Gu(t Μ _{j. d. 14 Novembr.}

a. MDCCXXXri.

Hor is Ante m eridiem _folitis, ■an11i"nr ini_{trriTTmTanarnmma···»}

UPSALIAE,

Rom. I. v. _19. Διότι τo γνωςόν tS GeS ,

(pavsfot

γάξ

άντόίζ

έφανέξωσε.

_ΙΓ.

νό/χί■

χα/όίαις

_αυτών,

μ.εταξυ

τ&

χατηγοξύντων

απολογημένων.

Ό (<95 -9 ' > ' 9* yC (09... 9il<>^95t<55 <3j

.

£0£%3^3Η££3£

/· N.

_J.

§. I.

UemadmodurnDeuS

uno &

_iiinplici

f _{ipfum fuasque}

per-fe&iones omnes

mo-do _{eminentifiimo}

co-gnofcit$ itaquidfuae

efienticE_{atque perfedlionibus}

conveni-at, vel _{non, quidque per easdenft}

pos-fiKle _{iit, pariter intelligendo,}

coseter-nasfibi ac eifentiales veri_{& falfi, boni}

& _{mali, jufti & injufti regulas,cum}

o-mnium _{reliquarum veritatum}

eviden-tiilima _{reprarfentatione, intuetur.}

Igi-tur creaturas_{quasdam rationales,}

quae

ipiius imaginem, quoad fieri poterat,

exprimerent, conditurus, intellechim

quoque fuum cum his, _quantum

fcrli-cet _{exigua ifthaec vafcula}

capere pote-*

4 ° Μ,

ränt, communicavit,cumque hoc

im-mutabiles_{quasdam veritates, tanquam}

omnis _{cognitionis prima quasdam}

fta-mina & _exemplaria , utpote absque !

quibus rationales eiTe nequirent.

§. ii.

Hsec utut nos omnes,

quosratio

ne inftruxit Divina _{bonitas, evidenti}

fatis fenfatione _{penes nos experimur,}

non _{pauci tamen funt, qui animam}

noftram inftar tabute _{nudze, cui nihil}

infcriptum fit, omnia autem infcribi

poftint, habentes, exiftimant, omnern

noftram _{cognitionem ejusque prima}

principia nobis per naturam non in' efte > fedexperientia & rerum _ipfarunt

confideratione _{acquiri. Quoniamvero}

non ab re futurum _{arbitramur, ficer*}

ti _quid

_{heic ftatui}

ani-mus eft paucisoftendere, _noneiTe_nos

aliter _{rationales, quam per}

iniitasno-bis _{quasdam primas &}

_{fundamentales}

Dicuntur autem _ilte,aliis

princi¬

piaconnata, aliis notionescommunes,

aliis aliter. Nobis _vero,

_deearundem

multiplici & apud philofophos

ubique

obvia _{appellatione & diviiione parum}

folli-follicitis,id prascipue agendum

eft,

eas innatas efie conftet. Neminem

fu-git, eftc cas duplicis

generis:

incom-plcxas

&complexas.

Per

has,

integras

intelligimuspropoiitionesfive

axioma-ta:Per illas,ideas,fivererumvel

fenfibi-lium vel infeniibilium menti _impreftas

imagines. Utriusque generis principia

nobis _{per naturam}

_rationalem

_inefte,

monftraturi, initium faciraus ab ideis.

§. III.

Conftatinteromnes faniores,

con-fcientiam fui efie mentis eilentiale

at-tributum, ita ut absque ea mens non

eiTet mens. Confcia autem fui mens

eft,auttanquam nihili, aut tanquam

alicujus iive entis: illudcum implicet, quianon entisnulla idea, relinquitur per hoc, fui confciam effe mentem, quod fe efte aliquid iive ens evidenter

fentiat. Involvit _{igitur confcientia}

_fui

ideam _{quidditatis iive entis,}

confe-quenter adeft hecc fimul cum illa > &

propterea utraque menti aeque

effen-tialis. _{Neque enim dicere attinet,}

a-nimam tum demum intelle&ui

impri-mere cum idea fui etiam _quidditatis

ideam, cum feipfam reflectendo

6 _mom.

etur. Eft _{namque idea quidditatis (ive}

entis,ut ad omnia _{applicabilis,}

itauni-Verfalis &illimitata, amma vero&res

fingularis &)imitata$ unde nonpoteft

intelleftui _{imprimere ideam}

univerfa-lem & _{illimitatam,juxta illud: Nemo}

poteft: alreri dare,quod ipfe nonhabet,

ergo nec plus quam habet. Tantum igitur hoc abeft, ut _potius non

intel-ligeret. mens fe eiTe _{aliquid, niii}

ha-beret ideam _{quidditatis, per quam id}

intelligeret. Scilicet, _{quicquid eft}

in-telligibile, ex aliquo utique intelligi

debet, cum _implicet, ex nihilo, quod

concipi nequit, quidquam intelligi.

Unde cum _{id,a quo aliquidhoc&non}

aliud efte _{intelligitur , ratio vocari}

queat fufficiens,

fequitur,inteljigibile

rationem fuχ _{intelligibilitatis habere}

in _{aliquo fufficientem. Quoniam vero}

ex_{prorfusignota ratione aliquid in}

tel-ligere, idem eft, acex nihilo

idintel-ligere, quod abfurdum , neceftum

eft, mentem, cum aliquid intelligit#

rationis fibi confciam _{elfe,unde id}

in-telligat; confequenter cum fe ipiain

aliquid elfe

libi confcia erit, unde hoc intelligat.

Hsc autem ratio cum in

_ipfa

quatenus ut objedum fui

intelledus

coniideratur, per antedida

adeffene-i quit, aderit in

intelledu,

quidem

ea, _quae

aptiilimaeft,nempe

quid-ditatis iive entis. In hac dum intelli· gitur idea fui contineri,

fimul

intel-ligitur idea fui eife de

ideaquidditatis,

& _{confequenter hane illi competere}

deque ea prxdicari

poife.

i-gitur hinc eft, ideam entis menti per

naturam ineife.

§. _.IV.

Idem _{pari ratione de ceteris}

uni-verfalibus oftendi _{poteft, utpote quae}

non exiftunt niiiin intelledu. Sic V.

G. idea iimilitudinis & diilimilitudinis

propter univerfalitatem fuam ne qui¬

dem a multis, tanto minus abunovel

duobus _{fingularibus, quippe in}

quo-rum neutro iimilitudo _qua talis

exi-ftit, colligi poteft. Etenim

cumnul-lum ex _{fingularibus iit ipfa}

_iimilitudo

vel eandem in fe _{habeat, evidens eft,}

nec ullum eorum _{, ubi} menti

obver-fantur, eidem fimilitudinis ideam im-primere

poife.

coniiderando

poife

nem formare ideam _{flmilitudinis} &

diffimilitudinis, iiquidem in

iingulari-bus _{utique exiftunt characteres,} qui-bus ve! conveniant inter fe vel diffe- *

rant. Non diffiteor hoc _{, id tamen}

non _{fequitur. Ratio eft,}

quia non

po-terit intelledtus _{judicare,hos characte¬}

res, utut ad fe invicem relatos, eos-dem vel _{fimiles, tales eflTe, niii adlit}

fufficiens ratio, unde id _intelligat.

Po-natur e. _{g. A- fimileB. in}

utroquequi-dem adefie _{pofiunt charadteres}

identi-tatis & _{iimilitudims, in neutro tamen}

identitas & fitnilitudo _{ipfa. Judicando}

itaquecumcomparas horum

charadte-rum ideas menti oblatas & in neutro

|

iimilitudinem vel identitatem depre-hendis, nec rationemibi

inveniesfuf-ficientemeademvel iimilia illa

judican-di: aderit _{ergo ratio in alio: in alio}

objefto _{iingulari adelTenonpoteft, lic}

cnimeadem difficultas in

inhnitumre-curreret: _{ergo aderitin fubjedto}

judi-cante. _Ibi cum _{aptior ratio}

adefTene-queat, quam idea identitatis & iimili¬

tudinis, neceilario aderit illa, &

qui-dem cum evidbum _{Ht, järn eam}

exob-jecftis _{acquiri non pofife, per concrea*}

§. V.

Valet _{idem argumentum de}

reli-quorum univerfalium

ideis

} non opus eft,ut per

exempla eundo

ii-mus prolixi. Ideas _tamen jufti &

in-jufti, honefti & turpis faltem tangere

liceit. Scilicet harum objeda

quo-niam locum non habent,nifi in

enti-bus _{fpiritualibus, ii fupponantur}

fini-tis non ineife pernaturam,in folo

in-finito _{praddo erunt. Eorum igitur}

i-deas _{acquiiiturus, quomodo,}

_qucefo,

eas obtinebis? Ininfinito ne fomniare

quidem poteris eas perfediones con-tineri, _{quarum nullas}

_habes

te _{ipfo, autadeil aliquid, unde}

eruan-tur, aut nihil 5 iihoc, ex nihilo

ni-hil iit: fin illud,cum ipfum juftum&c.

adeiTe, iit contra _{hypothefin , erit}

_alia

quaedam idea , ex qua illae

derivari

queant & confequenter in qua

conti-neantur_{$ atque iic prius}

adeiTe

_ipfe

concludis.

Ideam boni & mali, _eique

iubor-dinatas _{jucundi & injucundi ,}

alias-que fimiles notiones tanto lubentius

praetereo, quo certior fum, neminem

negare pofie,easnaturae

humana:

ίο _m ο _Μ

me infixas elfe

, qui non abfurde

con-tendere _{velit, mentemilla bona per}

naturam _{appetere iisque contraria}

a-verfari_{poife,absqueeorum faltem}

qua-licunquerepraefentatione inintelledu. Jgnoti enim nulla cupido.

§. VI.

Ex iis , _quae jam difputata funt

breviter, _{apparet, quare infantes}

in-ierrogati,quid aliqua res iit, ii non

a-liud _{didicerint, femper norint}

refpon-dere, elfe _aliquid: Et pluribus objecHs

propofitis mox pronunciare,iimilia

ef-fe vel diilimilia : _{aliquid efie bonum}

vel _{malum, pulcrum vel deforme,}

ho-neftum vel _{turpe &c. terminos modo}

calleant. Hi _{quidem funt iigna, ve¬}

rum non _{per fe fed ex inftituto}

iigni-ficantia. _{Quamobrem cumdifcuntur,}

nec ipfas ideas fecum_{ferunt, niii}

qua-tenus _{prius cognovit infans iilas}

vo-ces tribui folere iis _{rebus, quas antea}

vel iimiles vel _{aliquid &c.}

_elfe

a-gnovit: agnovit autem non _per

abs-tradionem _{, quippe qua: ii eo fenfu}

poiiibilis eifet contra ante

demonftra-ta , ad minimum huic aetati eifet

itn-poiiibilis , quod fateri neceifum

W -o $8 i i

hentomnes, qui norunt, quam

diffi-culter illorum mens ab externis & _per

fenfum influentibus rebus _{divelli pos«}

) fit: _{Ergo per connatas ideas agnovit.}

Abflrahendiautem facultati utfua

conftet _{integritas, de eafic habendum}

puto: Videlicet abftrahendo, a rebus

fenfuum non arceftimus _{primas illas}

& _{generales ideas , utpote qua: in illis}

non _{reperiuntur j fed mens fe ipfam}

abftrahit a iingularibus _{illis ita , ut, a}

peripheria quafi in

fui coada,

illas _{ideas, quae fibi per naturam}

in-funt, nudas intueatur atque

confide-ret. Univerfalia vero _{logica , gene¬}

rum & _{fpecierum, quo minus}

medi-antibus illis _{primis formarepoilit,}

ni-hil eft _{quod impedit.}

§. VII.

Operae pretium ducimus , ut de

idea infiniti nonnulla in _fpecie

dican-tur, undeconftare _{queat, hane} quo-que menti efle concreatam. Evicimus

in _{praecedentibus entis ideam per na¬}

turam nobis_inefife. Éns _{eft terminus}

analogus,&analogum uniprimario

al-teri fecundario _{competit. Unde cum}

modutn eftendi _{fequatur modus}

dicah-i* _{SS ® 8!}

dicandi, vel, _{quod perinde eft,} reprae-fentandi, _{quippe qui} in praedicando

praefupponitur , apparet, ideam quo*

que cntis unius primario & fecunda- )

rio alterius efle ideam. _Qjaamobrem,

cum ens _{primario fit ens infinitum,}

confequitur ideam quoque entis pri¬

mario eiTe entis infiniti ideam. Sed

jam demonftravimus, entis ideam per

naturamnobis ineiTe : _{ergo iimul cum}

illa _{per naturam nobis ineft infiniti}

entis idea , idque primario five ante·*

cedenter ad ideam finiti.

§. VIII.

Hinc & illuftrabitur & hxc

vicis-fim illuftrabit argumentum

Fenelo-nii _{a) , qui, poftquam in praecedente}

capite oftenderat mentemnoftram ha-bere _{ipfius infiniti ideam, inde quod}

aflirmet omnia _{, quae eidem}

conveni-ant & _{negetomnia,quae ei non}

conve-rfiant, in _{fequenti capite fic difputat:}

C_eft me me dans Γ infini que mon Eftrit connoit le_{fint. 6£ui dit un homme mala*} de _{, dit un homme qui}

nafas la fante:

$ui dit un homme _foible , dit un homme

qui a) DemonJfration de /' exiftence de &ett

m m π ° qui n\a fas de force. On ne

congoit Ia

maladie, qui rfeft qtt uneprivation de Ia

fante , quenfe reprefentant la

fante

eft privé. On ne congoit lafoiblejfe, qu1en

fe reprefentant la force,commeun avanta»

ge réel, que cet bomme η a pas. On ne

congoit lestenebres, qui nefont rien de

po-fitif, qtien niant, &par confequenten

concevant la lumiere dujour qui efl tres

reelle, id tres pofitive. Tout de me me on

ne _{congoit le} fini_{? qu en} lui attribuant

une borne, qui eft une pure negation d'

une _plus grande etendiie. _Ce ri eft donc que la privation de i infini. Or on ne

pourroitjamatsfe repréfenter laprivation

de Γ _{infini ? fi on ne conpevoit i infini} meme : comme on ne pourroit concevoir Ia

maladie,fi onne concevoit la fante, dont

elle t? _{eft que la privation. D1ou vient}

cette idee de /' _{infini en nous? Apparet}

cx hoc _argumento, limites

in

finito

concipi non poiTe , niii per

ideam

ul-terioris realitatum _{ejus poflibilis}

pro-greflionis, quam limites negant.

Ne-gationes enim & privationes non

in-telliguntur, niii

intelledlis

prius

14 <ϊ ° $·

vcl _{privationes. Unde iicut nunquam}

intelligere pofiem, quadratum V'. G.

vel circulum eiTe _{figuram non}

trian-gularem , nifi prius haberem ideam

triangulij ita nec finitum non effeim

finitum , niii _per ideam infiniti.

ι

IX.

Ens _infinitum, licet unum iit &

fimplieiflimum; pro modo tamen in-telligendi noftro varias in eo

perfe-diones _{condpimus, qua? ut}

iimplici-ter cum _{ipfo idem, ita quoque in fin i»}

tae funt _{iingulas, & confequenter per}

ea, _{quae dida funt, nob's finitis}

quata-libus, quas in creaturis videmus

no-tiores. Sic dum finite _perfedum

con-cipis, limites ei tribuendo negas

ul-teriorem _{ejus exteniionem , confe¬}

quenter ideam habes ejus, quam ne¬ gas, ultcrioris perfedionum

extenii-onis _{pofiibilis. Progredere,quousque}

velis, quamdiu limites _perfedionum in ente _{concipis, femper vides ma}

jo-res eife _{potfibiles, qua!ipiiilima}

eften-tis infinite _{perfedi idea. Pari rationc}

bonitatem _{finitam, potentiam finiram}

ο _{ι» 15}

tatis & _{potentiae non}

_concipis$

in ceteris.

X.

Et,quaefo,quQmodo ad ideåtn

in-finiti _{ejusqueperfedionumqua talium}

pervenires, nifi eandem per naturaffi

haberes? Mundus _{hic, in} quo es, &

quem

contemplaris, eft ipfe iinitus,

quousque progrediendo

addideris

femper finitam habebis fummam, per-inde ac numerum infinitum addendo

nunquam conficies, quia femper

ade-rit _{prima & ultima unitas, quibus}

u-trinque plures perpetuo addi pofiint. Dicis, tam admirabilem hujus mundi

machinam _{invenio, ut eamdiligenter}

confiderando non_{poftim non}

aftirma-re, eam a cauifa infinita producftam

eife. Recfte dicis , modo ideam

infi-niti entis _{pfius adelfe concedas.}

_Sin

minus, _{quomodo cauifam illam}

infi-nitam _{diceres, fi infiniti prorfus}

_elfes

ignarus > Nonenim affirmare

polfum,

id, cujus nullam ideam habeo, efle, multo minus tanti _operis

_{cauifam efle.}

I γνως-ορ τ» 06»

φακξον elfe

dicat

in

1(5 «93 o §»

tibus, _ante^uam

_dicat

_fequ.

αοξϋτα, α,υτϋ, t^V 75 di^iov civTb

åiv&fM

xdi _{&eiότητΛ} ex _{operibus p°rfpici.}

Sci-licet hoc voluit vas illud _eledurr,

ho-mines, coniiderando ftupendam hujus

macrocofmi _{majeftatem, in toto}

uni-verfo & _{fingulis ejusdem partibus,}

ma-ximis _{&minimis, manum & veftigia}

ri©g£,iiveinfiniti iliius _{Entis,cujusper}

naturam fibi confcii funt, evidenter agnofcere, faltem agnofcere pofie,

at-que huic foli & nulli alii tanta opera tribuere.

§' XI·

Pergimus ad alterum

principio-rum _{genus, nempe axiomata, iive}

quasdamimmutabiles veritatisre ulas,

ex notionibus _{fubjedi 8c praedicati, le¬}

gitime copulatis, conftantes. Cujus-m.odi quoque principia per naturam

rationalem nobis _{inefife, paucis}

often-demus.

In

antecedentibusprobatumdedi-mus, mentem noftram nihil

intelli-gere pofle, nifi confcia fit fibi

ratio-nis _{cujusdam fufficientis, unde}

_aliquid

tale & non aliud efife _{intellig t.} De

cujus veritatis certitudine etiam

ipfa

expe-«9 ° $* *7

cxperientia nos convincit, dum in

re-rum _{cognitione acquirenda femper}

a

notioribus _{progrediamur ad ea, quae}

fint _{ignotiora. Unde etiam}

Philofo-phi unanimi confenfu agnofcunt ra-tionem _{five ratiocinandi facultatem}

eife vim unum ex alio inferendi ₅

co-gnitionemque noftram eife

collecfti-vam, quod eo modo _colligatur. Jam

vero cum _{progreifus rationum in}

infi-nitum _{repugnet, neceifum eft aliquat}

dentur _{primat, in quibus ultimo}

fub-iiftatur. Ideirco hat _{primat rationes,}

quat nihil aliud eife

_poifunt,

e-videntiifimat_quatdam

veritates,reliqua-rum _{fundamenta &}

regulat, aut _per

naturam _rationalemnobis _{infunt, aut}

aliunde _{acquiri debent, tertium non}

datur : Si _pofterius

, erunt per ante

di&a ex _{aliqua ratione fufficiente,}

vel,

quod perinde eft , ex alia veritate

no-tiore, _cujus mens fibi confcia _fit,

co-gnofcibiles, & _{confequenter alia} ve-*

ritas his erit _{priusnota, adeoque}

nec

iftat _{primat, quod eft}

contra

hypothe-fin, ac _{propterea abfonum: Relinqui·*}

tur _ergo,menti

per naturam rationa*

lem inefte _{ρrimasveritates: quod}

erat

ι$ ΚΙ ο >$*

§. XII.

Qvumverojper

confcientiam

fui,

eorum _{quoque, quae} in fe

funt

vel

fi-unt, fibi confcia fit mens,

confcia

ei-dem aftu infunt. Si itaque rationem

defideras , unde hx intelligantur,

fi-quidem per prius difputata omne

in-telligibile rationem

habebit

fuae

intel-ligibilitatis in aliquo ,

clarum

eft,nul-lam aliam _{quaeri vel}

_pofle

_vel

_debere,

quam evidentiifimam

fenfationem

xumj quae animae per naturam

infunt.

Undecum fic fenfationeintima perci^

piantur illae veritates &

certitudo

fen-fationis _{ipfius (it}

_refpeftu

_nofiri

_ratio

certitudinis _{ejus, quod per eam}

fenti-tur , manifeftum eft, earum quoque

certitudinem eodem _{refpe&u pendere}

ex certitudine intimae noftrae

fenfatio-nis. Primum it. _{que & inquod}

ulti-mo refolvuntur omnes _veritates, erit

axioma evidentiae fenfationis intima

Hane videlicet adeo certam nobis

fe-cit _{Deus, ut impofiibile fit, aliquem}

de _{ejus certitudine ac veritate feriö}

dubitare

_pofie.

_etfet,

a&um föret de omni _cognitionis

d| o D1 19

ftra: certitudine. Scilicet, fi dubitare

ferio

_poiTem

_{fenfationis in~}

timae, _{poiTem tanto magis}

_{dubitare de}

eo, quod per eam fentitur atque per· cipiturj fedper

fenfationem

intimam

percipio hane veritatem :

impoflibile

eft idem iirnul eiTe & non eiTe $ ergo

de ea etiam dubitare

poiTem. Quod

cum abfurdum iit,& etiam par

cetero-rum ratio , neceiTum eft, ut

fenfatio

evidens iit infallibile veritatis

funda-rnentum, ita ut de ea nemo dubitare

poftit; niii Deum

indifferentes

fe-ciiTe ad verum & falfum,abfurde _cre*

dere velimus.

§. XIII.

Sed cum _gemina

iit

certitudo,ob-je<fti, qua deobjecfto,

&

fenfationis,

qua de ipfa fenfatione

certi

fumus,

cuilibet patere

putamus,hane

eiTe,quam

fundamenti loco_{fubftravimus,quam}&

fubjecftivum fundamentum dicere pofc fumus. Iilam vero quod

attinet,

pa-riter in confeflo eft , vanam fore

cer-titudinem fenfationis _ipiius,

_{niii iimul}

objetfti certitudo indehaberi

poiTet

in-faliibilis. Tamnudae _igitur

&fimpli-ces funt _prims

_{ills veritatej,}

ίο 188 ο §8*

modo nihil _{prorfus in ipfis fit ,}

_quod

vel minimam _{fcrupulo anfam praebere}

queat, fed & apertiflima iit

oppoiiti

refleftit mens, toties apertiilimam

ea-rum veritatem non _{poteft non}

agno-fcere.

In his _{primum meritolocum}

_fibi

vindicat _{principium contradidionis,}

utpote fine quo ne quidem de

propria

exiftentia certi efie _poifemus,

quam-vis eandem evidentiilima certitudine

fentiamus. Sienim nefciret _mens,

im-poflibile efie,

non fit, _{dum certiilime fentit fe} effej ₎

confequenter dubitare poflet , fe

exi-ftere,in certiilima fuae exiftentia^

fenfa-tione. _{Quod cum abfurdum fit} ,

ne-cefium _{eft, ut, dum fentit exiftentiam}

iuam > hane fimul veritatem fentiat

mens, eaque proinde fimul cum

con-fcientia _fui, ac _propterea cumipfa

a-nima exorta fit. Hinc habemus,

prae-ter_axioma,etiam novum_argumentum

proinefientia notionum univerfalium.

Aderunt nimirum cum illo

principio

notiones terminorum> quibus

Κβ ο ix pitur, V. G. entis & non entis,

ροίϊϊ-bilis & _{impoilibilis, veri & falii &c.}

§. XIV.

Prseterea, _{quoniam mentis}

ratio-cinandi vis nihil aliud eft, _{quam vis}

ignota ex notis colligendi, & hxc

confcientiam modi, quo idfiat,

ne-ceiTario involvit,_{quippe fine qua talis} concipi nequit 5 Modusautem ille, ut

ex natura _{fyllogifmorum patet,in hoc}

confiftit, quod fafta

comparationere-rum in _{aliquo tertio,eas inter fe} con-venire _{colligamus , ubi in illo tertio}

conveniunt, diverfas autem elfe , ii

non _{conveniunt : prono inde iduit}

al-veo, menti fimul, cum ratiocinandi

vi, hoc axioma per naturam ineife:

Convenientia in uno _{tertio, inter fe}

convenire. Hoc modo rationes

fubdu-cendo ad eam rerum _cognitionem

de-ducimur, _{qua intelligimus,cur potius}

tales _{fint, quam aliudquidpiam. Sic}

V· G. _{triangulum potius elfe}

aequilate-rum _{, quamaliud, intelligo, cum}

in-telligam, utrumque crus bafi conve¬ nire vel_{aequale effe. Sume exempla,}

quaecunque volueris, & idem femper

inyenies. Hoctamen_fateor,

_faepiffime,

11 ^ _{© 29·}

j. vel _{per incuriam, vel imbecillitatem, ^}

fierijUt rationes falfae pro veris furre- ^

pant, adeoque

falfum

feratur

judicium. Manet nihilominus, men- _^

tem ratiocinando _{femper id agere, ut ^}

intelligat,currespotius lint,quamnon

iint, tales fint, quam aliud.

Ρ

Ex _{his, quae jam dida funt,}

_elu-

cefcit, vim mentis ratiocinandi, quam _.j

anteadicebamvim _{ignota ex} notis

col-ligendi, eandem eiTe,ac vim

rationes

Ρ

perfpiciendi ac inveftigandi, cur

ali-

iit

tale & non aliud. Unde cum iic men· _^

ti aeque (it naturale,ut in fufficientes

rcrum rationes cognofcendasferatur,

^

ac eft _{ipfa ratiocinandi vis,}

confequi-tur eidem _{intime quoque}

_perfuafuni

^

elfe, nec ipfas res absque ratione

tali

elfe, acproinde naturae mentis

intime

_quod

di-citur, rationis futfkientis: Nihil eft _^

fine fufficiente_{ratione, cur potius}

_iit,

quam non

iit,

aliud.

§. xv.

Sunt haec _{principia prima}

_&

dicun-tur &funt _{frngulis difciplinis}

_propria,

perfequi jamnon licet. Qui vero

til o 18»

fideraf, quam difficile

nobis föret

ra-tiocinari, ii haec fola nobis per

natu-ram ineffient, & fimul perfvafum fibi

babet, Deumvoluiifenosfacile &non

difficulter eife rationales, is _fponte

iargietur,

noftra

per naturam praefto

eife.

videt, quam difficile

föret,

principia

illa moralia : Deum effe colendum:

proximum eife amandum &c. ex illis

receniitis _{colligere ?}

_{Unde ideam}

cul-tus _{, venerationis , amoris &c.}

defu-meres, niii eam menti intime infixam

fentires? Nonne illa _importat

_aliquem

eife colendum, venerandum, aman¬

dum &c. ?_{Quid idea juilitiae, quam}

pri-us _{innatam oftendimus, nonne fuum}

Cwique tribuendum dicit?

Antequam

fubfiftamus,

bis _{monenda. Alterum eft , ne quis}

exiilimet, nos ftatuere, haec principia femper aftu fecundo intelleftui

obver-fari. Hoc tantum volumus, _{quod adu}

>rimo _{infint, ita ut quotiescunque}

li-iuerit , in ea refle&ere poffit mens:

naud aliter ac artifex, quotiescunque

ha-24 ö |J|

bet _{ea, quse Cux fint artis,quamvis nec}

velit nec _{poifit adu fecundo femper}

omnia _{reprsefentare.}

Alterum _efi:,ex iis, _quae hadenus

difieruimus, _{fequi, non efie nos alitet}

rationales , ac per illas primas verita¬

tes,_{quod in principio promifimusnos}

efie demonftraturos. Fiet autem id

hoc modo breviter : Nimirum,

evi-cimus, mentem nihil _intelligere pofle,

nifi fibi confcia fitrationis fufficientis,

unde id _{intelligat, rationesque illas}

non alias efie quam _{primas veritates,}

has veronon efie _{parabiles, nifi}

men-tis naturaeinefient_{5 unde manifefta efi:} confequentia, mentem nihil intellige¬

re _{pofle, nifi innatas habeat primasve¬}

ritates, confequenter nec rationale

efie, _quatenus

_rationalis

_efi:,

intelligere ac ratiocinari non poteft.

Habes heic B.L._cogitationum

mea-rumcirca_{primaPhiloiophice limina}

in-digeftum quendam indicem, quem

fo-lito Tuo favori commendo. Deo in¬

terim , qui fui intelledus radios cum

noftramente _aliquatenus

communica-re non efi: _{dedignatus,fit in}

fecula

feculorum laus, honor &

gloria l