Disputatio civilis de virtutibus homiliticis comitate, urbanitate, & veracitate. Qnam [sic] ... in regia Suecorum ad salam academia, sub pr

DISPUTATIO

CIVILIS

Dej

Virtutibus

homiliticis

COMITATE.UR

ΒΑΝ

ITATE,

&

VE-R A C I T

A T E»

Qnam-r

:

Divinå

aisiftente

gratia»

^

In

_Regia

_Süecorum

_ad

_{Salam Academia,}

SUB PRaESIDIO,

C L A R IS S l Μ 1

M.

ISRAELIS

BRINGII,

In

_praefata

_Univerfitate

_Philofophiae

_civilis

_Profet

PorisOrdinarij p.t.

ProRc&ori»

Magnifici,

prae··

ccptoris,acfautorisfiii.

omni obicr»

vantias, cultuaetatcm ^

proicqucndi,

Liberalis _{exercitij gratiapublicetueri conabitur}

JOHANNES Ρ

Ε

TRI FORSjEUS.

In Auditorio_{£ußaviano ad diem 2f. April, Anni 1640· \}

horit_{conjuetis. N}

U

B

S A

L

I

£>

***——y .,■■■■ .1 m.. . 1—MM—

Iinprimebat

" "

ES

C HILLUS

ΜΑΤΤΗΙΛ.

&M.]3

iilllifil CM

Μ

m*

&

<β^θΘβ9ΟΘΘ©ΘΘΟ©0©®Ο@>Ϊ3©βθ3©6ΘΟ6)5β'

Κ *

-Admodum Reverendo

_inChrißo

_Patri,

Dn.;M·

JONJE ORIENSULANO

Vasboenfium acVeraielandeniium

Superintendent

ti

_digoiflimo,

_{patrono ag}

_promotorifuo

benignii-ümo> debitå obfervantiå, colendo:

. Ut& Viris*

Revereniüt_pietate

_{acSruditioneprsftsntibu*:}

_{Ecclefix Cbrifli}

mförmlandia, tum _{Pr&pofitistum FaQoribu*»u/g/«.}

Untiffimü, fautoribu*

Juü

tå benefatlonbu*

propenßfimü

j omni

honorü ftudio,

Atatcm_profequendit

g

Dn-. Μ. Svenoni in $ricfö* baten/

Do..M. Pctro Uranio inSfrf* votfi/

Do..M- Svenoni in Äyla/ Dn-.M. Svenoni in Äiiw/ Γη-. Nicoiao in

_{CBillbergfya/}

Da-.Μ. _{Johanni inj}

_BtrtfV

wett^e/

Dn_— Svenoni _{Beronis in}

RiSlen/

Dn-e Olavo in_tTy#

Da-. Erico Torfoni in Da-. Jon« in

iglffralcil/

2Momf?$gp/

Hoc

_publicum

_ingeij

_{tyrocinium in pietatis obiervan*}

ci«»&grautudiaisdcbitaitcftificaf!oncm,

Submifc»tå ojficiffe

offen

scinjtnbii

^nncs Pctri

Aulhor_tå

_Reff·

*

Jjt

4

StillMMlipIi'

"

"

'"

i&d&XmsX&öküZtä&tädii

Prooemium.

Eré($prudenter ah Ariflotele

di&um

cH:ltb>i.Pol. _{cap.i.tßlibj.cap.4. Hominem}

naturaammat_{eße civileiadeoutqui d civilt}

focietate abbtrret, ξβnonob cajum altquem

vei_{fortunam,fed natura alicnut eft, rum}

autBeluamaut Deum

_eße

_{oporteat. Omnes}

igtturqui interbomincs cenftrimerentur,

ad

focietatem

t

al

em

in-ßtaquadam naturλviferuniur. (um%

Itquido

omnibu*

conftctj

acindubitaU_fit

certttudinis,

nihilfru

_{Hraagerenaturam,}

pcr/pi-cuumetiamerit, hominem omnino natum,at_{fy comparatumeßead}

focietatem, animalfy civile

eße

magu quam csete*a, qua congre-gationegaudent, enép nomine ccmmendantur,ut

funt

apesve/pa, grues,formtea , ξβ idgentnalio-t.

Soli

enim

ho

minifermonem

tributt natura , qui nuäi ului eßet, (t extraJocietatcm_viveret,

f^ox _{quidem,qua voluptatuautdolortsesl indicium ,cumhica}

ni-malibtps,ex_aquocommune*eilt quiaqu<z ξβmolrilaξβjucsndavel

funt,vel ipfisfalttmvidentur, ξβ fenttant ξβinter f fi^nificare

queunt: Sermone veroquijwgulart prarogativakernet eft

con-ceßuo,dißingvuntur

bonaξβmala,jußaabrnjuftü,quorumfenfunt

unihomini_{prareliquis animalibm tan+u«mfiecu ara*~p,oprium}

donumdeditnaturru. Jfhtin ξβ_cumhomine_{ilacorni^ratumeße}

:videmus,utnemofibifoltfitfuße_uns,nei

uäa

vitapars,_nuat_as

stda, _{ope altorumpeßitrarere^. Cum enirnprimum nafiiture+}

mnis_{cenfiii/ξβauxtlijexpert,}

_fibifub

_venire

neqmt,ni߻tio

ven)eilte _{tßjuvante^; In infa»tiaopus habetnutritive,in}

ad*,

lefcentia wlhtuttone>tnvirtlixtate mulltsrebus extern/s, _{qua ad}

vitamcommode_{degendanty ξβ advrrtutesexer^endtsfunt}

neceffa-fict, _{qurbusprocurandümultorumvires β mdußria fudant; ad- *}

verrus_{fene11utismoleftias folaiium ξβ adjumenta-vanavel}

inprimts

dejiderat. Siquts veriperfejeξβ_absfyullus hominis_fubßdto

vi-tam tolerare_{fepoffe exißimet, fecietatemtamen, ipßusconvtttua} caufa, txpetit. Nam ξβideohörnines eonveniuntut_{vivantyat£in}

ipfa vita qvadarnfelicitas ett, ξβ fuavtt.ts naturalis. Communis

quo%utilitashomines inter ipfosjungitatq, confociat,quatenusfua

intcrejfe finguliputant utbenevivant: Jß)u*potiffimum homini-bus _{ξβpublice ξβprivatimextititcaulaccnveniendt. Ad bene}

vi-vendum duo_{potifpmuwrequiruntury Doclnnanimirumξβvirtus*}

qu.tvitahuman£no»tantumornamental ledettamtutifjima ξβ

cer-tijßma prafidiaacfirmamentafunt ξβmerito appeäantnr: _{*£ ofin"}

nam vero_{qu£inrerumtamDivinarumquamhumanarum}

cogni-tioneconfißtti _{nunquamconfequerü,β converfationem penitus}

re-Jpuasy ξβ

inßar

CochleaCaputnunquamextrateßamexeras. Au¬

ditione enim_{panteracle&ione opus eß »atqua auditio,}

ficonfor-tiumhominum_{fugias? Adalterum vita prafidium ipfamnimi¬}

rumvi*tutem, ejutfy

ftudtum

β cultumplurimum etiamconfert

civilis_{foctelas. Hominemenimacuit homoyβ}nuIlares,ut

loqui-tur Seneca,_{magis animosboneftos adpravuminchnabilesrevocat}

ad_{honeßum,quambonorum converfatio ,hac paulatiminpettora}

defcendity ζβv/mpraceptorumobtmet, frequenter afpict

frequcn-teraudiri. Deinde _{quia homines fumusthumanitatem coltre}

de-cetjuxtaiHud:

Eil homoconfortes ad vitae conditusUfust

Ut_{poffit.pietasofficiumqj coli.}

haj.e catibus hominum,utJcite ξβ eleganterloquitur

Scaliger·,

ex-ire meptumett, _{an/equ.im e vita excas. Convenientem}

_verb

ξβ

decentern _{converfandi modum dijcipltna}

_{Ethicaprafcribtt}

_>qua

_ut

atia-al'aramvirtutumftcfjearmmqua circaconverfationcm

verfantur

proptcrea

homiliticA

dtcuntur, generalia

prrecepta

tradit.

Mthi

Der ocogitanti _quam,

hbcralü

cxercitij gratia>

difputationis

mate-ri»m_feItgerem,

tandem

_occurrunt

digmtate, utilitate

jueundi-tate _nunqudmfaiü

laudata, pradiåL·

virtutes

homilitica

_,

quaum-naturamgenuin_{amuna cum}

oppofitorum

_,

feu

_extremorum

declara

tione_generali,

public

_{a nunc}

committo cenfura. De

_um

terOpt.Max,

ardentibu* votüfollicitans ul conatu* hofcedirigat ad fui nominis

gloriam*

&

ßudiorum

meorum

incrementunu !

Theiis Prima,.

Irtusmoralis vel

_dirigit

_nos

_{ad alios}

_ut

_ipfa

juiii-^

tia ,·vel adnos _{metipios: Sicq; velcirea afFeåus}

ver-fatur,utfortitudo circametü,Manfuctudo circa iram» Tern· perantia circa

cupiditatem

voluptatum, liberalitas& ma·

gnificentia circa

cupiditatem

divitiarum» Modeftia&

Ma-gnanimitas circacupiditatem bonorum Vel circa

conver-fationemi in_{qua fpe&aturvel veritas vol iucunditas;}

veri-tatcm determinat vcracitas , jucunditatem in leriis

comi-tas,in _{jocis Urbanitas.}

2. Quamvis å_{nonnullisplurescirca convcrfationem}

enumerentur,tres tarnen _{prsdidae K*7' ß|o^apelIantur}

ho-militicae ituconverfatriccsiå vcrbo_{iputeäi cum aliquo} con-veribr,eo_{quodcirca lermones,& aßionesverientur,qusin} hominum & vita?_{quotidiana;coniuetudinc folentadhiberi»}

& certam moderationem in iis iervandam _{pracipiant. Dc}

bis in _{fpecie pro pr*ientifumusatluri, & primo.}

De Coniitate feu _{Affabilitatej>.}

3. Ariiloteles _{quoties de Comitate a^it, proprium}

<i nomen non tnbuit, _{(ed propter affinitatem}

cum

ami-citia _{(pi?.>ce.vicuamicitiam voeavio. Licet autem}

iimiiisami-citiae 11t ia eo, _{quod teile Cicerone, naaximé conciliat a}

ni-nimos_{hominuro»peromniatarnen cum amicitia eadem}

uon eft. Amicitia cnim, ubi vcra cft& _lufucata,

con-junda cft femper cumpecuiiari affedu amoris, corpicas

vcro_{poteft cflc finc ilJo affedu; Amicitia efttantum}

in-ternotos> Affabilitas _{a?qué erga notos& igoatos poteft}

excrceri; A latinis variis fölet _{i»fjgnirinominibus,}

dici-turenim facilitas,

_{familiaritas,humanifas»quarenus}

nimi-rum_{accipitur pro φΛα*τςω7ΠΑ,}

quat confiftitin

conver-fandi dexteritate, facilitate , & benignitato.

4. Definitur quod fit virtin

_{mediecritaeemfervans}

_in

voluft_Atealijs in converfatione _{civilt exhibendsu.}

j. Objedum hujus virtutis, funt iérmo, _geftus,

adiones _{omneq; idquoaliosin converfatione deledare} folemus aüt offcndere, Officium comis & affabilis _eft,

i. Scrmoncm itaconformarc, _{utappareat lingva: venu.}

ftas,6cut _{Jingvå (iiå demonftret loquendi neceffitatem} magis quam voluntatem} fapientem imitando, qui ob

tres virtutes commendatur> quod fcilicet _nunquam fit

roentitus. nunquam maléde quoquam loquutus, &nun¬

quam, nid ratione exigente , loquutus.

6. / 2. Adioncsomnes ita _{fufcipcre, ut neminem}

offendat, _{ledpotius obledet: Ubi fecundum monitum}

Ciceronis _inofficijs, tria tenenda«,. /. ytAppetitus

ra-lionipAreAtt_{qnonihilAdojfictaconfervandaaccomodatiu*. 2, Ut}

animadvertatur_{quantaresfitquamejficerevelimus, neumajor}

neve minor curafufcipiatur_{quam res} pofiulat. _{3. Ut}

caveA-musut ea, _{quapertinentadliberalemJpeciemmoderatafint, Mö¬}

da*autem_optima*decu*ipfum _tenere»necprogrcdilongtus;he¬

rumtrium·,prdftantiffimum eft_appetitumobtemperare_rationi.

7, 3. Ante omnia honeftatem reipicerc»

conjun-dam non lhlumcum fua_ipfius, fed etiam proximi

uti-litate & _{commodo, ficutloquitur Cicero in}

_Ladio.

fltutnptnij

tå vir

tut

ü

omnis%

prdßant'tejum

meximt

c

früher%

tum t η_{proximum quentfy}

tonfer

t_ur,

8. 4. Perionarum

diligenterrefpedus

habere,

ita

utalitcrcu hominibus fupra fedignitate»

officio

&

cmi-nentiåconftitutis, aiitercum

cöarqualibus,

alitercum

in·

ferioribusconverfationem inftituat»

prsertantioribus

ni-mirum auicuJtando»optemperando,

cöarqualibus

iniis»

qua;

honerta

(unt,

confcritiendo, infcrioribus

moderte

perfuadendo.

Sicut

Eleganter

Comicus:

Pt hemö

cH>

itu

morem_geres,

9. 5.

Humilitatisbcnevolentiar

&candoris

exem-plum » prout morum

elcgantia

poflulat,

prae

fe ferre,

fi-gnis

potifliroum

externis:

in

colloquendo

fcilicet

&

re-lpondendo

»in

alioquendo&

falutando,

dccenti&

mo«

dcrtå,cum _quo

convcriarur»

fymmctriå, oroniq,

afFeda·

tionis &

_apparentis

_{odio &}

_fuga^.

10. 6. Maivetéillum,quem crrare

cognovcrit,

e-mendare , illudq; non

publice

iéd

privatim

> nec

tanto-perchac

in

parte

lollicitum

eile,

gratiam

reportet

an

o·

dium : facilc enim contingerc

potert

quod

proverbio

di-citur: _{oblcquium amicos}

vcritas

odium

parit.

Vir

au·

ternComis iolam honeftatem, &

iubiecuturam

errantif

utiiitatem rcipiciet, juxta

Catonis

monicumj.

Cumcfcmoneseliquemnec

fe

velit i

ρ

fe

me/ter

i»

Sitibi_{fit carut no}

_li

dejißerc

_captu.

ψ IT. 7. Calaroitofos

infuper 6c

in

matrore

conftitu-tr s erigerc &

iolari;

nequaquam vcro

illis

_,

fi

quarfunt

delida, veicrrata,exprobare. nc

afflidioni

addatur

affli-dio, fecundumprarceptura

Ovidij:

Temporisofficium fJatiedtcerec

er/i

eß;

Dumdolorincur_ju

efl> Dumpetit

_seger»pertu.

Jtcum Unga

Dies,fedavii gaudia

mentis

Intempeßive>qui movet,iäamovet·

Neq;dcli<fta cxenuare&

loco

virtutum

collocare

debet,

tamenopeniti fummä

neminiutfit moleftus,

icdfalvå

honeftatc omnibusjucundusr*.

n. 8· Ambiguådi&a five meoti

praecurrentia, five

udio _{prolata in mcliorem partem}

_{interpretari,}

_nec

_in«

ani_aiiquå

_{l'ufpicione laborare, (ed}

_{hilari animo, quas}

_ho¬

neftafunt _peragere ,

quemadmodum

canit

Palingcnius.

Neccurat_{βquitfecretainaure loquatur:}

Contra_{quimalmeßfotmidatfemperapertum%}

Nefiatfacinw, quod clam commtfit

&

iftua

Fulmtneos tonitruaudtto_{fibiconfciu*horret.}

St_quidfecum

_{homines muffant}

_nunc

_dicitur

_ebeu

Deme nuncrecitant noHrλ _praconiaculpa.

ly Summatim dicendo, affabilisea, quae

corre&i-oneindigent,

fapienter

corrigit,

praefentia artiheiofé

di-rigit, futura

prudenter

rcfpicit, nulli

faciens

quod fibi

£eri>non _{difcupit,· fiqua virtus,}

_fi

qua laus,

hane

fovet,

hane tuetur hanccxcrceo·

14. Exempla hujus

virtutis fuppeditant

abundé

hiftonae,ex_quarumjucunda

lcäione

conftat,hanc

virtu-téapud homines

cujusvis ordinis,quibusomnes

aliae

vir-tutes, praefcrtim

manfvetudo, modeftia,

patientia, &

ju-fiitiacordi crant, quam maximoin pretio femper

fuifte.

Exempla hujus

virtutis

adducere, cumbrcvitati,

hacvicc

ftudendufit,minus neceflariumducimus,quia& ca

fup¬

peditant abunde

hiftoriae. Sequitur

ut

virtutis

hujus

ex¬

trema & å mediodefleftentiapenfiterous & cvolvamus.

15. Extrema ejus

vel

in exceflu

funt,

vel

Defe&u;

ExcetTuseftnimiu placendi ftudium, quö

omnibus &

Sed_peromnia

_omnibus

_{obfequitur, modo}

_{gratiam»qulrt}

venatur> confequi poilit dicic|i jucündus, gravitatem_ve¬

tonuilamtuctur. Quo_{ia?pifliraécontingit, ut quiOmni¬} bus eftaffabilis»_{paucisfit familiaris: Oicituralias} abblandi-cntia, Qua: diffcrtab adulationepofiiTimum fine, quiahaec

tam apud bonos _{quam malos,gratiam folam&}

jucundita-tatcm _{ipedat, & proptereapericulofa &noxia«,. A}

dula-tio verö tion folum _{gratiam& jucunditatem fibi} propofi-tam habet,led ctiam lucrum_{&opes,eo ipfomagis fugicnda}

&deteftanda-i.Unde _{interrogatusBias,Quod}

adimalmaxi-mc noxium eflet, fideferis,_{inquit, perconteris, tyranuus,}

Ii demitibus, adulator, _{quare& imperatorConftantinus}

il-los tincas _{foricciq, appel'abao. Teftatur infuper} cxperi-entiaå maiis _{fkpius bonum contaminari, quåm roalumå} bonis emendari ,ηοη fecus ac _{torpedo piicis haud nocet}

nifi conra&u, &virus _{fuum ab stiepcr linum &arundinis}

internot'ia, ad _{pifcatoris manurnmire tranimittit,tefiantc} Plinio. Quod

_fleganti

_{metapbora dcicribit juvenaiisr*.}

Dedithatte_{coMagioUbenun} Etdabitin_{plures Jicutgrex totun inagrit}

Vniws_{fciibiecλdit, ξ£porrigmeporci>}

Uvafy coufpeflalivorem duettabuv/U,

ιέ. _Speciemboc

_vitiumgerit

_amicitr,

quoniameo ipfoquokdit,gratio{aeft,Quadamtarnen & mtndacij _Spe¬

eles_{poteft cenlerL Natn quialiosdecipcre&}

fallereirtcn-dunt, multis verfcorum _{lenocinijsiermonemexoraant, ut} facilius fucum faciant. Vitiis _{quctyncminavirtutum}

ca-lideimponunt, itaquidem utqui prodigi iunt,voccnt libe¬ rales,fiqui timidi _cauto», fi temerarij celeres_ac

magnani-mos, fi iordidi _{frugales»fiamatoresbiandos, comes}

affali-les, fi iracundi& _{iuperbianiroofos, fi viles& abjc&i}

raodc-ftos & humanos. Talibus _{gaudent potiifimumhomines,}

B

qu'

fe priraos

efle omnium

cupiunt,neefunt, qmbu? c*eo qnndam

fuiamore» tibi

ί

ρ

ils

lernperplacere, lernper bUndr-ri, duieeeft. Horum enim faliåm_{perfvafjonernapprobant} afVentatorcs, _{augentesilultitiam, 6c occailonem uherius} de-lirandi _{prarbentes. IdmorisSc ingsnij ipliseii,pro utde} fe-ipiofatetur Gnato 1 erentianus.

17. Quaeruntigituredulatorcs fa?piiTimeeos,_{qui in}

aliquoeminentia?& honorisgradu funtconilituti» vel

qui-businalioscfl imperium, omni _{conatu dcceilandurofuura}

facinusexerceretentantes, _{cieferendo,calumniando,alioru}

ditta & faßa _{fuggiI!ando,&in fequiorem partem quavis} in-terpretando, ut favorem &gratiam fibiconcilicnt

&fuca-tamfideiitatem _tegant.

18. In Defcßu_{opponiturcomitati Morofitas, ea} ve-raquiIaboratne in honcdisquidem rebusacacfionibus

pla-cere _{cupit, fed omnia improbat, & inomnibus difficilern}

fe _{probet atq. molefturrL*. Cujufmodiiunt ibperbi,} impor-tuni,in humani, _{lirigiofi,& penitusad converiationem}

ba-neftaminutilesacinepti._{Quare propreraculeatam} loquen-dipetulantiam, fe Doois &honelHs redduntexolos, Unde

quafi inienfati, oulliusq; juoicij eile judicantur: Qui ergd

tales vincere ftudet nec iliis cedcrc lultinet, Piauti

conii-lium_{fequatur» quodtalc ert:}

Bacchλ Bacchant/_{β vdté adverfarier} Em _{inJanainfanioremfaciesfcrietfapiua}

Si_{objequareunarefolvej plaoa_».}

19. Haec fuere aiFabilitatis utiiiflim*virtutisextrema»

exquibus nullum

pcriculoilus adulatione,

qua? propterca

borciini virtuofo maximécavenda>& _{fugienda^·. Alia virtu¬}

tis_{bujusextremacitius cvitarcpotlumus»non praebendo} di-tfis,_{patulasaures.ut & vitandooccafiones. Contra}

Quem

fußerare

potes, nonnuncfuam

vtnceferenda

Maxima enim worum_{femper patientia}vir_tu*.

20. Adulatio nollo colore ccrto eft, euDdem iemper

mutans,itafui eftdifiimilispro_rcnatafeie adaptaosja cujus

blanditijs_{qui fuerit deeeptusin}

_vada

6ctantos

defertur

ico*;

pulos,utfimultoticsimpegerit, non

facilc falvus

emerget.

De _Urbanität^*

il. Altera virtushomilitica eft f^rbanitas^quam etiatn infocictatchumanadari neceflum eft. Tota liquidem vita hominis,in _{occupationem &}

_{remiftionem divifa}

_eft:Ne

au-tem nimiuslabor debilitet animum, & quies ignaviam

ge-neret, hujus virtutis ftudium,haud penitus negfigendum»

feddebitomodoadhibendum 6c urgendumu. Nam.

Otia_{corpU4alunt,animu*}

_quo^pafettur

_iäü>

lmmodicu*contra_{carpit utrurn^}

labor.

22. DcfiniturUrban/tosquod fit _vtrtuo homiliticamedia«

eri tatfem inlufu &_{jocofervans, ita ut}

_honeftatü

_{Decori ratie}

babeaturialtorumfyojfenßovitetur.

Gol.

hb.

4. c.g»

23. Obje&um rirtutis hujus eft fermo & aäio

confi-ftens in lodis&_{jocis, qui}

_adhibendi

_{tuntnon ex laborum}

impaticneia,aut feriarumrcrum

faftidio,

aut

folius

tempo¬

ris falicodi cawfa, fedad animum_pariter ac corpus

refici-endum,_atq; ad incitandam

maioremin rebus ferijs

alacri-tatem acconftantiam,quod

Ovidiusinnuic

Quodcaretalternarajuie

durabile

non

eB

Rae_{reparatviresfeß*%}

_membra

_{levat. ,} 24. Requiriturautemab co

qui

Urbanitatis ftudio

du-citur, utmodum follicitéiervet tuminaudiendis& diccn«.

dis_{jocis, tuminadhibendis 6cutebdis ludis Inprimis}

cave-bit, nclucii 6:joci nimium fintprofufi, vcl frequentes _, han enim ratione mimi_{potius 6chiftrionis}

_quamllrbani

_nomen poteft mereri« B 2 25.L

2j. Ludifunt multip!ices& varij. i. Qiiidam

folum-modoafpedu autauditu oblcäant, ut_fpeftacula&

acrua-l»ata,qux partim approbari, partim improbari poliano. Inproaantur impia,obfcena>aeuleata& vana.,, i.Quadam

adviiroriam _{diriguntur ejusq; intuitudeleftant,&} rcfpici-o

unt_{pnullimum vel honorem, vcl ljcrum. Paritur vero ta¬}

lis *iclona vel folo cafu,_{ut in alea; vel indudriå iolå,Ui in}

ludo _{piia? ,latrunculorum & fimiiibus; velmodo}

utrotp

fi-cutin lufu chartarum & _{alijsquibusdartL.. Horum a'ij}

ex-preilisquarundam gentium legibus funt prohibiti, ficut

tef-iararuru> aleae,_{chartarum; alij adcorpusexercendum non}

incommodé _{pofiunt adhiberi. 3. Quidam deniq; Γοίο}

o-pcre&exercitio deleftant, utfaltationes,Iudkracuriuum ccrtamina&c- _{Quibus nihil}aliud efficitur,_quamutanimus

&_{corpus melius exeretatur, & attentiores reddantur lu¬}

dentes ; A inträ modum talescontineantur, neccum

peri-eulofint_conjuntfi, nonvidentur _{planeiraprobandii ubi &}

loeum habere videturtritum illud

Ufu4 habet Uudem, crimen abuftahabet*

26. _{Joci alij funt illiberales, nimirum,impij, profani}

obfiacni _{contumeliofi,&imperitij Ali) veroliberales,qui}

contrario moda fe habent_{quiq;cumcruditione &}

aedifica-tionealiqua iunt conjunäi, ut funt hirtoria;

jucundac.apo-phtegmatafcufacctia?& Icpores,anigmata, Apologi

&id

gepus alia_>. Hujusmodi joci liberales funt uiurpandi, Sc approbandi; illiberales verö,fiudioie vitandi &inaudien-do _improbandi.

27« Circumfiantiarum etiam _{diligens habenda}

_eft

_ra¬

tio,_{cumprimis verö loci& temporis: mioiméenim jocari} ludcre convenit> ubifacra peragenda

,autluclui

indulgen-dum,aut dc rebus _{gravioribus ierio deliberandum&}

tra-ßandum; _{Nec temporebelli pertilenti«, famis,autalioru}

malörum« Id_{quodinnuitpocta^ 3°-~}

Jota temporeprofant>

Et_{jscλrt'JHapto temporedtElanocent.}

28. Decorum quoq; ibllicite & accurate fervandum eil.DecetveroUrbanum & fcipfum,fuamq; a;tatem,ftatum

& fortunam_{rcfpicere# & eorum cumquibus converfatur.}

In_propria

_perfona

_aureum

_iilud

₁

_{ytoSllοταυτον pcrpcndct,&}

talcs _profcret

_jocos»qui

_dignitate

_&

_{officio funt}

_conveni«

tcs,necin aliorum gratiamfe tcmcre profiituet· Quoad

aliosconfiderabit>an fintfamiliäres velj ignoti,an

fuperio-resvel acqualesr\ Aliter enim _cum

hifce

_>

ficut

_con

verfan-dum, fic etiamjocandum & Iudendumj.

29. Ante omnia vero requiritur. 1. Ut joci fint fale conditi,_{gravitatetcmperati & dofti juxta monitumpoetac}

Stt_{falecondttui fermononbitejocofu*}

2. Nefintaffeäati&follicitcquaefiti, Ted fponteoblati_>

fc-cusomnernperdunt _{gratiam_» Hinc manifeilum}eil ad

jo-cos_aptc uturpandos, fingularem _{naturalndolem} requiri,fi-cutAriit.lib.3 Rhct. _{cap 12} docet: jocandum fi_natura,apti

fumus; fin verocoutraferes habet, filere_{praefiat.quam}

ru-fticitatem_{proderefuam. Unde& Horath extat coniilium}

Tu nihilinvitλ diees_{factefveMinerva.«,}

Scd_{quamvisnatura plurimumconfcrat,aüquidtarnen} tri-buitur _{prareeptis, exerritationi& imitationi.} Quemadmo-dumenim inaliisrebushone Ais, ita& in his_{improbus iabor}

oiuniavincit,& nihiltam alté conrtituit natura _quovirtus non poifiteniti; _{Si quis autem moleflias & pcricula reeufet}

& _{detugiat* nonfacile fine potiturcupito, juxta iiludClau¬}

diani Nam _{quifquam fruitur verisodoribu*} Hyb'ais lalebris nec (filtatfavos

Sifronticaveat,fitimeat rubos,

Armut _{(pina rofas,mella}

tc^untαρes.

30. Urbanihominiseil,nonfolum joca honefta& übe·

raliadicefeffcd etiamaudire; idq,· nongravaté,

feciiiben-ter,

Namexeatémundo,

qui jocadofta fugit. Honefta

di-censhonefta audiredefiderat; turpia& obfcaena

diccns,tur-pibus &

ob

festni· patulas prsbet

aures,

quemadmodum^

Oderunthilaremtr;ßes>_{triften/^jocofi}

Sedatum celeres_{agilemgnatun/άremrffi.}

Sed deleftushichabendus eft. Nonenimomnes joci funt

probandi,

fed

tantum

ij,

qui liberales funt,

tempeftivi &

de-cori i contra veroimpij,obftani, contumeliofi&

petulan-tcsmaximédeteftandi iunt & improbandi. Quidam_vero

etiamfi non probandi,interdum _tarnen

tcierandi, videlicct

imperiti,

intempeftivi,

indecori

&ex parte

mordaces.

31. Sicutmedium

in

omni

re

inquirere &

leftari»

ficc-tiam extremorum,qua:å nnediodefleftunt,naturam cogno-fcere &_{fugere,gnavuro}

_virtutis

ftudiofum omnino

_opor¬

tet. ExtremaUrbanitatis in ExcciTucft Scurrilitas,

inDc-feftu Rufticitas.

'

32.

Scurrilitas

eft vitium,

quo

nulla

mediocritatis

vel

circumftantiarum vel decori ratio habetur; hoc

vitio

infe-di,_{femperriiusaffeftant,qua^}

_obicama

funt,nec

audire

_nec

dicere verentur; alios intempeltivis

difterijs

perftringunt,

nihil _{penfihabentes,}

_fi

_&

_{ipiis eadem}

contingant,

unde

_nec

tibi nec aliisparcunt.

-33.

Duplex

boc

Scurramm

Genus

eil:

Quidam

lolura

rilumintendunt, utea ratione

deleclent.

Quidam

non

ri-ftm folum,fed etiam

lucrum&quarftum

iibi

propohturn

habent,& _proprerca

_fe

_demgrari,

&

quibusvis

modis

vexari

acdunderi patiuntur.

34. Rulticitatis

vitio

qui

laborant,ab

omni

ludorum Sc

jocorumfcflivitatc

abhorrent,&

ad

honefta &, dementia

jo·*

ca orofcrenda prcrlus lunt

inhabiles,

atq;

ad

aliorum

face-itas tolerandas impatientcf , propierca in

quacumq;

vita:

confodatione mmu5 id ;nei Vitaquippe honcflautnego-·

tium 000 avcr-lamr·, .*ra ludum & jocumutanquam otium li¬

beralennn penau,? contemoit·

35. Örtum quoq;& ipla

expericntia

notum >

cil, quod

ha:v duo vitia quimd;q; concurrant,&

lede morenturin

u-na:_Quidamenim indicendisjocisruitiri.io auaiendis

icur-ra Aint,quidam ctiam

leurrilitcr

jocari incipiun

_,

iedruili-ςς definunt,&: vjcevcriå.

De

_Veracitato·

36. Seqnitur tertiavirtus homilitica,quam

F.thici

vera» citjtcm vocant Hacinaftionibos,fermombus,&

quotidia-nishominu_{congreilibus omnino neccilaria.}

Quemadmo-duin enim in com nuni hominuim coniuetudinefpedatur

jucunditas vcl moleftia, ita ctiam veritas & faiiitas. Nemo

e-nim cum a.ijsreSlévivere, imonec honeßwtdici _poteßimji nonid

tantumoperam iel,ut ijsvoluutatipotiU4 quim ok eri[ti,

quodmu-nu-ihumantlatts eH\ Sedetiamutveritatemcoletin re omni,

ver-hispartteracfatlis. Horn. Diciturhxc virtus ågraecisαλήτη*

ab a privativo & verbo _λατηνquod latcrc

fignificat,

quali

ncjcia larero.

37. Veritas aiia in eflendo eil; & in primaphilofophia

explicatur,alia in cognofccndo, quamLogicainprimis

con-fiderat, &confiltit in convenicntiaorationis cumre

iigni-ficata^: itthicavero veritas, de _quahicfermo

initituitur,eil

convenientia fcrmonis vel alterius_{figni externi cum men·}

te, 3«:animi noOriTententia_,. Dcfiniturquodßt viriui

fermo-n<veßu->_totafyvifλveritatemproßtendi.

38 Ob)retum vcracitatisfunt fermo»geftus,

adiones,o-mni^q;, quibus tanquam externisfiguis,mcnti«» noitr.ee fen· tentian;&affedus,vei_{quidquid inanimocit,alii5prodimus,}

12tnihil in illisfictumautfimulatum appareat.

3$. VcracishominisofficiumcA> 1. Candidc&iinceré

nomine &ominevcritatemprofiteri» idq; non lucri&

com-rtjodialicujusprivaticaufa» icdiolo virtutissr ore, ζ. Non

abarbitrio& nutu alteriuspcnderc, (cd Tibi pcromnia

eon-ftare,Sc in fermoneparitcracvita fuiiuris&arbitrijeiTe^·.

40. Ea veritas» quac in proroiffis autpa&is fpeftatur, bujusloci& confidcrationisnon cft , icd adjuftitiam _pt

rti-netf diciturq;proprié fides, _quam pulrhie deicribic_Cicerq

Üb. i.Officiorom his vcrbis: _{FundamentumjußitUeß F:dts,id}

eß diBorum conventorum^conßanttafå Verität,exquo, quanqna

hocvidebitur_{fortaffecuipiamduriu*,tameuaudeamu<3imitari}

5toi-cos, quißudiofi exquirunt

unde verba

/int duBa credamut^qnié

fUtqu

od dt

B

um

eH,

appeäatamfidt

ms.

41. Qu»verohoc lococonfideratur ventas,CGnfpicitur in rebus &fermonibussnullas _{ftipulationcs} aur contrarius

refpicientibus

,

fed condition,em

tantum, per quam

eil

pa-ratus_{aliquis» propterlegittimas cauiasiolo virtutis zelo}

in-terdum vcritatem _patefacercautcelarc.;. Namnonioium

ex debitolegalided ctiam morali,_noniol_{u ropropter}j_j

fti-dam >ied& propter honefta/em_>adveritatis

manifeilatio-nem mutuo _{obftringimur. Deutraq; hac veritatc clegan*}

terdiüerit Claudianus:

NuRoItvefcere_fueo

Nunquamfalfaloqui,nunquam

prom'tßa morari,

lnvijos

odiße

palam%non virus in

alt·

Condere,nonlatamfpeciempr&tendcre

fraudi;

Sedcertum_{mentifyparcm componere}

vultum,

Oculte_{ßtvirevetat, prodeße remittit.}

4z. Efttarneninveritatis

profeftione

fingularis

quedam

adhibenda_{prudentia; Namnon}

_ubiq;

_&

_apud

_{quofvis &}

_fem

pervera

revelanda

funr Ted

quandoq;

retinenda

i

Vnde

vir¬

tutis bujus_{qualüam varietates eile}

_conftat

_&

_gradus

necef-dtatisj quasveritatesiccundum

confcientiam> U

tatis_leges

_difccrnere

_{& obfcrvarenovit vir prüden». Qujk} damreticenda funt_{privata, quzdam publica, qusefzdeiju·}

ramento & officij raeione ad occultanda iumus obftri&i

de _{quibusfcitcOvidius:}

Eximiaeil virtu*_{frχβarefilentiarebut}

Atcontra _{graviseft culpa tenenda loqui.}

Qusedam ad_{tempus reticenda iunc,doncc magiftratusaut} is* _{qui nobispraeeft>idexigiu. Quaedam apudcos quoruoi}

non intcreilreticenda funt. Qusrdam_{veroproroiicuéΓιη c}

icandaio.falvocujuiqi aeftimio,propalaripoftunt, velex

ar-bitrio rcticcri.

43· Oppofitura veritati mendaciumeftcum remfecut

quam eft>pronunciamus,eftq;triplcxOfiiciolum>Jocoium Pernicioium. Officiolumeft _{occultatio.qua obcaufam} ho-neftam adalterius utiiitatem _{trgitur aliquid,quod diccre}

noneft necelTo· _{Jocofum eftqvodvis falle di&um^,}

44. Pcrniciofum eft cum ftudioacanimo nocendidici· musaliquid>quodfaiium efle fcimus.aut cum»quodjuredi·

cidebet_{depravamusr*. Exindcliquet tropos» hyperbolicas}

locutioncs>fabuIas,ApoIogos.parabolas

& quofvis

Rhetori-cosornatus.non eilemendacia.cum in _{jllis ncq;animus eft}

fallendi, _{neq; voluntas dicendi falfuoL». Specics mendacij}

perniciofi duae funt quae extrema vcritatis vocantur _cic};

opponuntun,. Unura inexceftu quae aft Affirmatio

men-dax, Πve_{Arrogantia; Alterum in Defeäu> Negatio} men«

dax feu DiftimuJatio.

45. Concurrit aliquando arrogantia_{cumadulatione,}

quafraus celari& occultari facilimepoteft. Ipfi enim

adu-latores _{fingunt aliis ineftecabona&dona,}

qua: noninlunt»

aut eis quae_{infuntmaiora_>.}

46. _{Arrogantia cum primistituntur homines faftuuft} &_{glonaecupidii quiintcrdumnullius rei}

gratiå,

interduna

honoris vellucri caufa fcfc_{jaßitanf,& plus fib?tribuunt}

fa-pientia?, prudenti*

virtutisq;

quam rcvcra habcnt. Et

lau-dcsfuasdccantare nunquam ccflant»fedcum aliorum

prse-judicio& faroa: lafione, fclices aßionum_{iuarum iucceflus}

depraedicantmendacia quscj; intermifcentes

_Qvapropter

probis hominibusmaximo funtfaftidio, & etiamfi

vidcan-turinniti vcritate , odiofa tarnen corumeil_oratio affe&a-tå. undé _{ipfis non poteft}

n<~>n contingerc» quoddiciturab

Horatio. Sedtacitws_{pafet βfoßetcorzits haberet}

PltH_{Dapisξβrixλmultbminus}

invidis^,

4/. Homoausé virtute prirditusnenpompole&vane

deiuisdonis _{gloriatur» Ted potius ob id, quod Tibideeftch*.} Jet, unde iecundum Plaut* judiiiuindolem _{gerit induilriae,} tanderoqvé vera ipfi tribuitur gloria , _quas radices _agere

poteft : ProutCicero loquiturin officijs>his verbis:Socrates

hatte v/am ad_{gloriam proxmim , ξβcfUtßcompendiariam}

dtee-bat_{tße,fiqwidageret, utrjualühabenveütt> taliseßet. 6)uodβ}

quiftmulatione>

ξβ

inan:oßentatione»ßelononmodoje^mone,lede·

tram τu'.tußabiiem fe _{gloriam confequi}p>(p _rent

ur,ichcm enter erkänt, _{l^eragloria radicesa%it, αβζtttamp^opagatur:}

fidlao-tnnia celeriter _{tanjnamßofeulideciåunt necjimulalumquidquam}

pottβ eße diuturnunij.

4$. Pefedlusveriratis mendaxeftnegatio,fcu

Diflimu-latio, _{quando minus quam res eft pronunciamus, negando}

ca_{quae velnobis vel afijs ioiunt. Hocvitium}

Invidia:»Pctre-äationis, calumnia: fornes eft: _{Tpfi diftimulatores quaejin}

fc laudiibilia fiunt diftimulant vel nimiumextenuant.

49. Sed non omncs lunteiusdem _generis.

Quidame-nimdiftlmulant_{iocognita alijsdicet in Jte magnafint &} lau-dem n.ereaatur: Quidametiarn minima &_aiijs notiftima.

Piftingvunturhi praiertim fine^. Quidam hoc faciunt ut

evitene _{arrogantixiuipidoncm»talisdiftiraulatio, fiquidé}

nööertrnoleta ncctantopere reprehenda-, Quidam

faci-uotcofineutmodefti abalijs falutcntur, & hac ratione gra-tiåapud quosvis acquirant

laudcmq;atq;

prar

alijs

omnibu» humilcs efle videantur, licet non fint,· ficut in papatu

mo-qachi externohabitu,inceflu .

loquelå

&

geftibus

fingula-rem

_{fan&itatenyjra?}

fe

ferunt, interim

iuperbiå,

& alto

iu-pcrcilio alios

p^·?

contempunt.

Vocantur

ab Arift.

Glo-riofi»veterator^fcrfipelles,quorü

verba &

cor

diiconveni-unt,fub

modem?iiivolucromgenté

luperbiam

occultan-tts.utgloria?

minoris

_contcmptu

plus

honoris

accipiant.

50. Diilirnulationi quandoq;

calumnia

iubjicitur,cum

quisaliena dona, velextenuat,

vel plané

negat,

mala

autcm qua; non tunt

comminiicitur,

aut

il

qua?

funt

exaggcrau.

Inprimis hocdatoperå) utomnia in detcriorc parte rapiat,

&inftararanca; ex rofisvenenu_exlugat. Hoc viriu_incivila

converfione _{frequens ert,nec unquä fycophant2e>zoiIi 6c} fimilesdcfunt>qui farmliaritates disjungunt,perturbant; fed probus& iapiens ndem calumnijsnon habet,ficutloquitur Menander. _{jguisqutseß qui calumnijsflatimfiaem babttt}

Autmortbus _{improbtspr&ditws eß*}

Aut_{ingemumhabet prorfut puerile.}

Hfc

_quidé

_{proinfiitut» rationede tribus virtutibus} homili-ticisconfcribere _{placuit. Deumter.Opt. max iupplices} ro-gamus.utvita nofirå dirigere dignetur, nevitiorumquina· mentiseandé _{polluamus& contaminemus,Sed utin ttudio}

virtutu,_{inprimis pietatis magis magisq,proficiam?& indie»}

incrcrrenta tentiamus. Cui Triuna? Pivinae _{majeitati fit}

laus,honor & _{gloria in fecula nunquamterminanda.}

jE S Τ I O Ν ES.

X. An_{fraternitas tn*erpoculacontrariaßt}

_approbanda

_ff

laudar,-da-i? D.

j. An inter_poculadtyUtandutTLs ^ _D.

4· An

moresfequnnåur

temperameatum corporis? Neg. D.

/. Anmendacium dicerc faifumproferrefint idenu

_?Neg

ίΚβ060ΟΘΘΟβθθΘΘθΘΘΟΘΘθΘΘ^0Θθ6(^

Ad

Ffdßantifsimum, dottrinä

_morum£

integri-.. täte confricuutfL»,

Diu».

_{JOHANNE Μ PETRJ}

_ORS^UM,

Reipondentem,

de A'ircutibus

n^militicis

laudabilitcrdiiceptantem,amicum

iuum_ilngularcmj,

O D £·

SErpens

Bella Ciconia?, &is

ut

ater

conciet

Icthalia_#

Caftamvcnenohancinficit: Sic&lacertis _{impetit nunc entheam.·}

Hic Ratxomkm Hominis

AfFe&us, atris & ferir\ Cadnaeus isvcrc (dolor)communis 9c

Hoftis; _EiqjPoIus

Eftterrafummus, qus_lutumj,

Surgittarnen; Pro

Jupiter! Scrvusfuå

Deijcit arce, trahit

Ad dira, Keginam _piamj. Ayertis banc_{pcftem pioconamine»}

Pcllere _{quod properes,} Fo&S££ Sic boftis cadcu.

MAGNO DANIEL

ScΗ ICLMRO.