GlIBERNATIONE DIVINA

D. D.

Disfertatio ,

DE

GlIBERNATIONE DIVINA

IN

ADFLICTIONIBUS PROBORUM,

Quam,

Venia Fac. Phii. Upf.

PRiESIDE

DOCT. PET RO NICOLAO

CHRISTIERNIN,

LOG, ET METAPH. PROF. REG. ET ORD.

In Audit. Guft. Maj. d. 20 Dec. 1786,

Publico fubtnittit examini

GUSTAVUS NORKEN,

STIPENDIARTUS REGIUS, Vermelandus.

UPS ALI I,

UTTERtS DIRECT, J O H. EDMAN.

VI R 0

MAXIME REVERENDO,

s. s. theologi/e DOCTORl CeleberrimqV

D O MI N O

Ecclesiarum Kiölensium PASTORI Dignissimo, Vicini Districtüs PRiEPOSITO Meritissimo5

P ARENT 1 1NDULGENT1SSIMO.

Lantus _{dum erga} hanc arripio _{Te, Parens} occaffionem, _Optime! piurn declarandi animurn» ac venerabun-

ob Tua a reneris usque ungviculis in nie coilata benefi-

cia, _quae quidem tot tanraque funt, ut a parente indul- gentiifimo plura majoraque profifciici nequeant. Debitas meritasque pro his gratias Tibi rependere mearum non cfl: viriiun, omnia enim mea Tibi debeo. Quod jam of¬

fer o munufctilum Tute quoque Paternte ^{curte acceprum} refero; perfvaMimum ramen mihi eil fhidiortim primi-

rias _meorum, in pignus amoris Sc obfequii, Tuo confe-

cratas Noruini, benigno Te excepturum vultu. Dens Optimus Maximus Te, Parens Induigentiflime! una cum Matre Dileftiffima, falvum, incolumem, omnique felici-

tatis genere cumulariffimum prüftet, in meum cetero- rumque oclo liberoriun gaudium <3c prtefidium longe ex«

optatiffimum. Sie animo Sc ^voce quoridie precabitur

0PT1M1 PAREN TIS

Filius obedientißltnus

GUSTAVU5 NOREEN

§•

I-

Inter ^{ferri alla, folenc, quas} argumenta, non ^adverfus providentiam minimam divinani illud fpe- ad-

ciem habet, quod ^a bonorum adfli&ionibiis defumi-

tur. Non heri aut nudius tertius, fed prifcis omni-

no temporibus divini moderaminis defenforibus obji-

ci eoeptum ed, quod cum fummis, quae Deo com- petunt perfe&ionibus, conciliari hand quaquam pos-

fe videantur fata hominum, moralibus ipforum qua- litatibus fapius minime conformata; dum improbis

cun&a fere ex voto fuccedunt, bonos vero infaufla qusevis & acerba haud raro premimt. Immo non philofophis tantum antiquioris sevi, dubium ejusmo-

di fubortum fuiffe, hiftoria docet litteraria a): fed

fancfcos etiam homin.es & divina colluftratos revela-

tione, talem interdum fenfiffe dubitationem facrae ^no-

bis litteras oftendunt /;). Sed nec noftro tempore defunt, qui ore & fcriptis eandem repetunt quere-

A 2 lam,

a) Videatur inftar orunium Cicero de fato & natu¬

ra Deorum.

b^) Pf. ^{73 : 3,} fequ. Eccb 3 : 18 ^> fequ.

4 De Giibernatione Divina

hm , quod nempe major plerumque fit piorum ca-

lamitas, quam ut cum do&rina de paterna Numi-

nis cura & gubernatione confiftere pofiit. Digna igi-

tur hxc eft quaeftio, quae adcurato fubjiciatur exa-

mini, ut conftet falutiferam hanc de regimine Dei do&rinam, per aerumnas innocentium ^non obfcurari,

fed eximiam potius ex illis, rite confideratis, obtine-

re lucem & confirmationem. Adfit conatibus hifce

providum ac benigniflimum Numeri» & faventem

L. ß. addat ccnfuram!

§■ ^2.

Inter veritates humana- generi maxime falutares principem omnino locurn illa ^tenet, quod Deus hanc

rerum creatarum univerfitatem in caufiis phyficis &

moralibus ^ex liberrima fua bonitate fufientat & ad fuam gloriam gubernan Ut enim omnia, quae ocu- lorum ac mentis acumine perfpicimus, auftorem te- ldantur optimum ac praepotentem, qui fuarum per- fe&ionum veftigia ubique oftentat, ^{ut ex} parvis quo- que rebus fumma ejus cmicet majefhs: ita ordo ^re¬

rum pulcherrimus & nexus mutationum & ^eventuurn admirandus, divinam illuftrant fapientiam, qua ad

-

fines optimos liberrime confiitutos, fubfidia conveni- entifiima & iufficientiffima pari übertäte adhibet ac

difpenfat Neque enim cafu fortuito, aut coeco quo- dam impetu quidquam in hoc univerfo evenit; ve¬

rum fapientifTimo cuntta ^, maxima minima, dirigun-

tur confilio; nec ferrea tarnen caufiae & effe&us ^con-

åringuntur neceffitate, quafi nec alia producere ope¬

ra ,

in Adflittionibus Yrohorum ^S

ra, nec aliter eadem difponere poffet conditor ac

moderator mundi, atque homines ad unicum agen-

di modum effent determinati. Omnia certe videt ocu- lus ille perfpicacifTimus, neque ulla ^res aut mutatio,

libera vel neceffaria ^, ipfi occulta efle, vel ipfius po-

tefhate fubtrahi poterit. Non enim longe abeft ab

operibus fuis, Ted coelum & ^terram implet, & prae-

fentifftma lua efficacia, hngulis exhftentiam ^, motuin

ac vitam, _pro indole cujusque diverfa fuppeditat Sc

continuau Miferum fane in rebus adfli&is foret fo-

latium, (i aliud ^cum adverfa forte confli&antibus

confilium fubminiftrari non poffet, quam tritum il-

lud: feras, quod mutari nequit. Quod obtineret fa¬

ne, fi vel coeco res omnes & eventus ruerent cafu,

vel etiam vi quadam fatali & lib.ertatis experte du-

cerentur.

§■ 3-

Antequam vero de adverfa, quas probos haud

raro homines vexat, fortuna, & luculento in hac ipfa

di vinas gubernationis (pecimine agere occipimus, fol-

licite omnino expendendum ^, quinam prohorum no¬

mine in hac quaeftione infigniri debeant* Ut enim

improborum numero ab imperitis aut iniquis morum

aeftimatoribus faspe accenfentur homines, virtutibus

& meritis in focietatem humanam haud exiguis or- nati: ita probis & innocentibus multi, qui adfligun-

tur, adnumerari cupiunt ac folent, quorum lapfus,

vitia Sc malefadta, juftis poenarum coercentur repa- guliSr Nec ferme quispiam de adverfis cafibus Sc

A 5 im-

6 De Gubernaiione Divina

immerita calamitate frequentiores inftituit qnerelas,

quam qui maxime quod fuis dignum eft moribus

& fa&is patitur. Juftus & innocens ille communi-

ter dicitur, qui ita fuani quaerit felicitatem ^, uc nullius focii bona vel merita violet, five qui nemi¬

nem in pace viventem laedit. Bona autem animi &

corporis quisque ut fua poffidet, quac vel a natura

accepit, vel ufu facultatum fuarum, absque aliorum

opera adquifivit, aut prifh'ni domini confenfu obtinuit.

Tarn injuria quam beneficentiae notiones, bona qux- dam propria ponunt, quae vel violari & auferri, vel

in alios libere conferri pofTunt. Quilibet bönis &

facultatibus fuis, in pace frui & uti cupit. Quando

vero de bonis acerba nonnunquam fentientibus fat-a diflerimus, non certe tales in hac mortalitate dari

contendimus, qui perfecta prorfus funt fapientia ac virtute praditi, ut erroribus & naevis plane careant.

Non enim in fragilem hane noftram fortem multis-

que expofitam illecebris & offenfionibus abfoluta ca-

dit ^coram Deo innocentia ; neque adeo finceri virtu-

tis cultores longoque jam ufu confirmati, fcmper &

ubique cavere poflunt, ne plurima per omnem vi-

tam infirmitatis atque imprudentias prodant indicia.

Probi autem & bene meriti nobis habentur, _qui

non tantum neminä injuriam inferunt, verum etiam animo benigno fociorum commoda promovent atque innocentium mala removere & minuere, malevolo- rumque offenfiones, quantum fieri _{poteft, condona-}

re ant lenioribus remediis corrigere ftudent. Hinc boni ac probi homines, ftudio minime fucato pieta-

tem,

in Adflictionibus Frohrum. 7

tem , juftitiam, beneficenfciam ac moderationern co- lunt, & mala, quibus premuntur, fuis atlionibus

neutiquam fibi accelerarunt*, Ted potius amorem, lan¬

dein & honorem inter focios fibi conciliant, pro mul-

titudine & magnitudine beneficiorum, quibus alios

innocentes 8z probos, fecundum cujusque indigentiam

& meritum cumulant. Hi vero quamvis in mulcis

labantur, neque adeo cum Deo, fatorum difpenfato-

re juftiffimo, expoftulare velint \ fua tarnen (efe in-

volvunt innocenda 8z adverfus faKas finifire judican-

tium criminationes & exprobrationes, vitam gerunt tranquillam 8z interno bonae confcientise teftimonio,

muro velut aheneo, defenfam. Lubentillime tarnen concedimus, tantam in hac infirmitate non facile ^re-

periri humanam innocentiam 8z probitatem ^, 11t in

gratia juftifiimi judicis, ^tutum folatium invenire queat

ratfö humana, revelationis lumine deftituca.

§■ 4-

Difpiciendum etiam qualia fint mala 8z adverfa,

quae piis & virtute praeditis accidere foleant. Multas

omnino serum nas, easdemque gravifiimas, effugiunc

homines benefici, qui Deum rite colunt, ejnsque vo-

luntati fan&iffimse, undecunque cognitse, lubenti ob-

temperant animo. Morfus enim confcientiae terrentis

8z condemnantis acerbiffimos non fentiunt, quia di-

vino fuffulti auxilio, turpia & nefanda vitant facino-

ra, & benevolentiam erga alios omni nifu exercent.

Magno certe gaudio, magnaque tranquillitate & fidu-

cia expletur vir bonus & erga alios benignus, qui

Deo

g De Gubernatione Divina

Deo fe fimilem praefbare omni nifu conatur, eum fibi propitium habet, rectorem, patremque Sc remune-

ratorem munificentiffimum : qui omnia benigniffirno

illius numine regi vertique credens, lubens fidens-

que ample&itur omnia grata & ingrata, quae eveniunr,

ea optimo efie confilio deftinata, atque fibi etiam tan¬

dem profutura, corapertum habens: qui fummam ^no-

vit & amat bonitatem , in eaque dele&atur contem-

planda & imitanda. Sic viri boni & probi metu fer-

vili & cruciatum adferente liberati, innocentiam &

probitatem, veram feclantibus felicitatem tantopere neceftarias, prudenti quidem follicitudine ac diligen¬

tia, fed jucunda fimul dele&atione, fervare ftudent.

Sed ne fic quidem ab omni temporis hujus acerbi-

tate funt exemti. Suae enim tenuitatis confcii, & plu-

rima undique pericula Sc impedimenta profpicientes, gaudio nonnunquam curas ac moleftias intermixtas

fentiunt, maxime quando imperfeftiones fuas in men-

tem revocant, Sc ^aeternum illum \xtitix folem, boni¬

tatem loquor divinam, nubes perturbationum denfio-

res ipfis abfcondunt. Accedunt mala diverfi generis

divinitus immifla, _quae bonum licet femper in finem tendant, anxietatem tarnen haud levern animis injiciunt.

Jam enim probi morbis adfliguntur, jam gravi pre-

muntur egeftatis onere, quod contemtum Sc contu- meliam habet plerumque comitem*, jam inimicorum injurias & perfecutiones aut violentas, aut fraudulen-

tas, non fine aegritudine mentis experiuntur; jam prae-

maturum propinqnorum fautorumque deceftum tri-

ftiffimo lugent defiderio. Et quis longam enumeret

in Aäßiciiojiibus ¥roborum. ⁹

feriem calamitatum, quae vel (ingulae feorfim, vel plu-

res junöirn bonos adgrediuntur, eorumque vitam

reddunt inquietam ,atque moleftam. Exempla omnis

aevi fuppeditat experientia, nec diu illum vixifle di-

cas, qui ^nec fuis, nec alienis caiibus didicit, ^verum

efTe, quod piurima non malis tantum, Ted & probis

non raro, evenianc incommoda.

§■ ^5-

Haec autem mala, quibus adfliguntur interdum

virtutis cultores , poenis proprie diÜis, per pravos

nempe mores, culpam & a&iones injuftas accelera-

tis, accenferi neutiquam debent. Sunt quidem bene

multi,qui, amicis Jobi, parum fapientibus & ini-

quis, haud abfimiles, duriora quaevis fata ^, vitae an-

tea turpiter affoe ftatuant efie confe&aria, atque ita

optimum quemque & in foro humano innocentem ^, graviffimorum reum agere fcelerum non vereantur,

eumque fortunae fuae adverfae fabrum non (ine con-

tumelia vocitent. Sed hi caufia nondum rite exami-

nata, fententiam dicunt ^, & ^, dum juftitiam Dei ma¬

gno ni(u defendere (ibi videntur, (tolidi admodum

& injufti funt regiminis divini aeftimatores. Neque

enim omnia, quae patiuntur mortales, calamitatum

genera, peccatis antea commidis debent originem:

quemadmodum nec felicia quaevis fata, virtutum fem-

per funt & benefa&orum praemia. Deus profe&o

haud injufte agit, (i improbos beneficiis nonnun- quam ad meliorem frugem revocare nititur. Neque

bonitati ejus repugnat, quando piis & probis inter-

B dum

i© De Gubevncitione Divina

dum beneficia fua fubtrahit, eosque malevolorum per- fecutionibus ad tempus expohtos efle finit. Nam in

adverfis praecipue exercentur maximae & difficillimae

virtutes _, fiducia in Dei bonitatem, precum ardor ^, fubjeftio & fubmiffio coram flipremo rerum omnium domino; tunc fibi nihil, cuncta autem bona Numini

tribuenda efle, ipfique omnem gloriam competere

apertius perfpiciunt. In aliorum injnriis patienter fe-

rendis, elucet manfvetudo ^, placabiiitas Sc generofus

animus, qui fublatis injuriis locum habere non pos- fet. Si nullte eflent innocentium Sc proborum cala-

mitates Sc _aerumnae, aliorum commiferatione, folatio

Sc auxiliis erigi Sc fublevari nequirent, quibus tarnen beneficiis fumma focietatis humanse jucunditas conti-

netur. Deus itaque dum aerumnas Sc calamitates piis

ad tempus immittit, ^eos in jufta benexkiorum fuo-

rum aeftimatione, fui nominis cultu Sc invocatione ^, patientia Sc fubmiffione firmare, atque pofl: liberatio-

nem a malis, ad gratias devotiffimas agendas excita-

re Sc alacriores reddere nititur. Summus ergo Or¬

bis Re&or in omnibus, quas agit, aeternam ac liber-

rimam fervat bonitatem ac juflitiam ^, omnesque ac

fingulos regni fui ampiiffimi cives, fic fovet, curat

ac dirigit, ^ut ejus gloria ^ac cujusqne indigentia po-

ftulat; fed ita ^{tarnen, ut} ab ipfo, tarnquam fupremo domino, cuncla bona Sc mala dependeant; qui ^ea-

dem dat vel aufert, äuget aut minuit pro lapientiffi«

mo arbitrio: is vero nullius egeat confiliis, nec ulli

rationem fui reddat regiminis.

6-

in Adfliclionibus Vroborum. 11

§■ 6-

Quainvis igitur fingulares rationes, cur adverfa

bonis , profpera autem malis, Deus jam admetiatur

fata, in quolibet cafu perfpicere ^nequeat hebetior

mentis noflras acies : illud tarnen certum efl: & cuivis

Divinas veneranti perfe&iones longe perfvafifiimum, quod optime femper agat fummus hujus univerfi mo¬

derator, & ad finem optimum, fuaeque majeftati conve- nientiffimum,omnia admirando tandem dirigat confilio.

Sic comparent in adfliclionibus bonorum manifefla bo-

nitatis ^ac iapientiae Divinas fpecimina, quae tum in vi¬

ta hominum communi, tum in hiftoria omnis aevi ob-

fervat animus, ad cauflas eventuum Sc confecutiones

ea, quae decet, diligentia attendens, & obfervatas ^re-

rum permucationes non cafui fortuito, ^nec cauffis

naturalibus, flne moderamine quodam agentibus, Ted

arbitrio fummi Numinis cun&a gubernantis, quemad-

modum aequum efl:, Sc Divina compertum inftitutione,

adfcribens. Experientia, facris fuftulta prasceptionibus,

facile oflendit, Deum per adverfas res probis injun«

Clas, arnplam virtutum excellentifflmarum occafionem

ipfis fubminiftrare, de quibus, perpetua fruentes pro- fperitate, cogitare non poflent. In fortuna lastiori ^,

paulo diutius durante, Sc nullis interrupta cafibus

triftioribus, homo plerumque nimium fibi tribuit, fuisque Adens virtutibus, Dei & obtinendae ^per ejus

benignitatem glorias oblivifcitur; unde fit, ut vana paulatim opinione perfeClionis intumefcens, alios prae fe contemnat Sc virtutes nonnullas frigide admodum colat, alias vero, efficacibus deflitutus incitamentis,

B ² ne-

12 De Gubernatione Divina

negligat. Cunftis ex voto nobis ßuenc'bus, providen-

tiam quidem Dei hacile admittimus, (ed rninoris ^ta¬

rnen aeflimamus: arrumnis vero fatigati & intirmita-

tis nofirae admoniti, magno ad hoc alylum nilu con- tendimus, Divinaequc voluntati noftras cupiditates pa-

tienti animo lubjicimus. Multae rebus aiperis artes,

multa periculis inventa falutaria debent originem; ^ut

vere dicantur nöcumenta patientibus ehe documenta.

Probi etiam, moleffe hujus vitae haud ignari, & Di-

vinam in illis _opem & confoiationern multiplici nomine

experti, aliis iniquioris fortunae acerbitatem deguftan-

tibus, auxilia 8z folatia lubenter fuppeditant. Quan-

do etiam pofi: nubila & aerumnofa tempora fol emi-

cat Isetitiae, multo jucundiorem ex liberatione grario-

fa & commodis redauratis, percipiunt deledationem,

quam illi ^, qui ntillis tentati malis, profpera femper

habuere fata. Unde etiam ob dulces hos Divinae ca-

digationis fru&us, liberatori fiio benigniffimo gratias

agunt lsetidirnas, animumque offerunt ad obfequia

ipfi praedanda paratifiimum.

§■ ^7.

His vero rite penfitatis, dubium non eft, quin

adfii&ior bonorum datus, qui bonitati ac jufbicise Dei

primo intuitu adverfari videbatur, ad perfe&iones Di¬

vinas illudrandas & felicitatem hominum amplifican-

dam piurimum conducat, atque ita finibus Divinis

obtinendis longe fit convenientiflimus. Etenim Deus

in cultoribus fuis _per afpera ad aftra perducendis,

fummam odcndit fapientiam, quando ex ipfis quafi

ve-

in Adfiittionibus Procorum. 13

venenis, medicamina elicit & nocentiflimos audaciae

& fraudulentiae conatus atque infultus ita cohibet ac

moderatur, ut, contra impiorum mentem , & non

raro praeter fpem adfli&orum, finibus inferviant opti-

mis. Fruftra fapientiffimam hanc magnas civitatis Dei

dire£tionem ^, ftolida perfcrutari, ne dicam obtre&are

conatur hominum temeritas. Quse in terris ante pe-

des funt omniumque oculis expo(ita,non nifi ex par¬

te, eademque exigua, cognofcimus: & arcana coelo-

rum, fphaeram noftrae cognitionis longe fuperantia,

rimari audemus. Fruftra quaeritur, annon Deus mun-

dum aeque bonum (ine ullis malis creare & confer-

vare; annon bonos ad fummum felicitatis faftigium

absque tot moleftioris viae ambagibus perducere po-

tuerit; annon tot mala bonis admixta, ad majorem

mundi perfe&ionem, feu praeftantiorem hu jus univer-

fi ordinem & pulcritudiném (int neceftaria? Mala pro-

fecto & adverlitates, ad Dei ^opem, hominumque be-

nevolentiam implorandam efficaciffime jmpellunt. Non

aliud malorum immeritorum datur perfugium, animo

vere benigno, quam ut Deum optimum maximum

mundi re&orem .fen" per refpiciat, bonumque exitum

ab ejus benigniflima direftione exfpe&et. Id quoque

fana eventuum confideratio facile infinuat, omnia quae confpiciuntur mala, multa quidem ^ac varia, non plu-

ra tarnen, aut majora efte, ^{quam quae} ad mundi ^u-

niverii falutem ac perfettionem dirigat optima Divi¬

ni imperii ratio: quorum plurimä tandem feliciter ca-

dent iis, quorum calamitates deploramus. Monftrat

enim fapientia , adfli&iones & injurias, virtutum cla-

B 3 ris-

14 De Gubernatione Divina in Adfliciionib. Probor um.

riflimarum _materiam praebere, campumque in _quo

fe exerceant, fibique novas adfcifcant vires: qüodque

malis fortiter ferendis, noftra in Deum pietas ^, pati-

entia & magnanimitas illuftrabuntur, firmabuntur &

tandem munificentiflime remunerabuntur. Ad beate

igitur vivendum, tanta omnino creatoris rerumque

creatarum cognitio requiritur, _{quae, pro} cujusque vi-

tae genere & circumftantibus rerum momentis, ad Deum & homines amandos atque ad deftinatam ^ex

rebus utilitatem percipiendam, venerabundum, beni-

gnum & ^attentum perducere poffit animum. Sint igitur licet ^non paucae in hoc univerfo calamicates ,

iint plurima optimo etiam cuique pericula & certa- mina adeunda: fint admiranda noftraeque impervia in¬

telligentian, divina, quibus ad ^metam cuivis propofi-

tam ducimur , confilia. Hoc tarnen omnibus ad oe-

conomiam Divinam, hiftoria pariter atque experien-

tia fpe&andam, rite adtendentibus certum eft atque

exploratum ^, quod Deus bonis & innocentibus , etiam

indigna quaevis tolerantibus, paterna fua benignitate praefto fit, vires ipforum _angeat, dolores multiplici

confolationum _genere mitiget, tandemque ex miferia illos tempeftive eripiat, _atque ita ipfis & omnibus in-

telligentibus occafionem & caufiam praebeat,

aeternam optimi Moderatoris

celebrandi gloriam.