MISCELLANEA THEMATA

a,f. f. a s.

THEMATA

MISCELLANEA

v>; T R I A,

Cum dp-probätionc *s$mplißimA Facultdth Thtlojophica in ad Salam Jcademia

Sub PR jESIDIO

CLA^ISS. AM? LISSIM1QVE riXJ

kot umf. Xtttor Mtgnif.

M. JOHANNIS COLUMBI

Poéfcos^■ Profefl. Ordin.

placido Bonorum examtni

Suhm'tffto

EÄÜRENTIO;tfl£3?Z£$RZW W.GL

>4 diem jf- Mij'i in Audif. Majo. Guß.

Akko M. De. LXX VII.

ü P s A L I Ä

Sfttidtt H&n&icu» Cttxio S» R. I4, de Actdtni#

U^ialieofi« Rilliepol*

I.

Borealium Ingenium, ^nee Auflralilm, ^net

iii, _qui [üb temperation ^ca:lo vivuntfe-

licitate _cedit.

Vemadmodum cx coeli varle-

tate _j & ex difpari terrarum

afpiratione variaingenianafci,

atque ad patriae terrae indolem homines componi, _proquege-

nitali illaaura _mentes confor- mari viditantiquitas: ita virtu-

tum vitiorumque prima incunabula _nonaeque ali- unde, _{quam ex} coeli glebsequc natalis habituduie quidam ^vetcrum confueverunt deducere. Lnde extiterunt qui iftuc audaciae prccefleriat, ^ut ab Auftralibus, iisque qui temperatiorifruuntur ^au-

ra, mentis fagacitatem omnem, fblertiamquc,

imo vero ipfam liumanitatem _tanquam åfoo fön¬

te interrarum orbem derivarenon dubitarent. Ex adverfo autem Boreales hebetiori efle ingenio, acieque mentisobtufa credebant: _atque haudali-

ter ac Sol oFufa caligine ^minus elucefcit;itaillis

humovum fpirituumque nebulis obfeptis, fiquid

A cogi-

cogicandum difcerldumre foret, impcditx ^mcn-

tis tarditatem obftaculo effe. Et hoc ampiius in

arduis magnsque rei negotii», ftupidis _retufisque

fenfibüs confilii ^ne micamquidem funerefTe. Ego

vero de Borealiumingeniis non tam abjecfte _judi-

candum cenfeo,quin aljarum gentium laudemac

gloriamSquare poffint. Nam olusSc vinum^com-

mendatione foti {ut ait nonnemo) ^non _ingenia aeftimantur,qusomnibus gentibus variaproveni»

refolent. NobiluTtma etenim iila parte ,qua ani- malibu» prsftamus.brutis, nulla res inter homines

»quabilius eft diftributa, difeendique facultas

omnibus concefla. iufhcieis, modo ad exemplum

eorum, qui domo» flbi exftruere parant^, optimi archite&i prsferiptum fequantur^, viaque ^me-

tkudo competenti ducantur.. Ac neminem _pro.

corum;q ii. fuerunt, _quique adeo futuri fönt hominum, inventumiricredo, qui de imbecilÜta-

te mentis fus moveat querelam., Nam quod alii

aliis. fagacitate ingenii prsftare dicuntur, id vero

aliis caufis. originem. debetj _quippe cum dotibus ingeoii in/huftum efle non fufficiat, nili, iisdem

•/Y•

g. ^ ^{- Quod fi} igitur rigid*

litius(cntenti*Pmoaihnon tamfupcrcilium quam

mionem fubducercnt, utAnaeharfin aliosqucin

«ocdiis Scythi* deiertis ^tnatos„ etiam apud ^nos

ad

ad crudnionem haudquaquam_vulgarem nonpau-

cos perveniffe certierent. Sicut aotem nulla ^res uiagis animos honeftos,& inpravum inclinabiles

tevocatad re&um, quam bonorum converfatio:

ita nihil mirum illos prifcis tempor;bus, aliquid in-

cultifub ccelo rgido, horridisque fylvarum foli-

tudinibus haufiffe, Ideoque fi ^qua fuitdiverfitas,

eam non peperit generis aliqua differcntia, fed confuetudinum depravatio, & horridum vitx_ge¬

nus, quod indc ab infantia fedati funt; Nempe

non tam deferti ab ingeniofuo,quam vulgari opi-

nione dudi, odiflein aliis _{caepernnt, quac}velafle- quifemale pofTe defperarunt,vel qu#parum con- ducere fuisinftitutis atbitrabantur. Haeceratifto-

rumtemporum facies, vitatque ac morum cultura,

quam tarnen mox per commercia finitimarum gentium paolatimexuebant, & cumhumanitate in

gratiamquafi redibant. Abhis initiis haufta fen- tentiå, nos comrouni confenfu, quafi per manus traditum de virtutibus fcientiisque fummopereex-

colendis inftitutum _unice fovemus, juxtaque cum aliis nationibus amamus. Et ^cum idem nunc atque olim pofitus fit mundi, temporum ordoplane fi-

milis, (olis curfus minime immutatus, confueta*

quefpatiafidera conficiant, produci homines ab-

fimiliab antiquisgenio, ab omni ratione alienum

A i vide-

\

/

.*uetura!Terere velie. Sicut enimapud majores no-

ftros ,non natur» fed educationis, domeftic»que

inftitutionis ac confiietudinis crimen fuit, quod difciplinis fcienr isque minas ^vacarent; Jta nos

bon» mentioptiniisqae artibusoperam dareaffue-

ti,ad exem )lum imitationemque fapientum inge-

nii noffri vires explicare eJoéti fumos«. ^Et falior5

an m ullam aliam reperies_genrem, (nifi forte _qua-

rumdam rerum refpe&u excipienda eft illa-, _qu»

peculiaris Creatoris nutu jam inde å fuis _primor-

diis gubernata fuit)cui alia rarione rnorum inge*

niiquecontigerit culturam acquifiviffe. Sane enim

St ratio univerfis eft communis _, & _qux nos move- ant, pari modo omniurnfenfus afficiunt:; ac pr»-

terea notitiae ill» nobifcum _{nat», ut} perfe&iorum reftigia legamus multis raodis (uadenr^ Baud aliter Clariffimi Gr»ci» Philofophi, Indorum

Gymnofophift» fen Braclimannes, Gallorum Druid» ,aliisque gentibus celebria nomina alia ^

ad fapienti» profe&us infignes vel pervcnerunt

ipfi ^, vel pofteritatem fuis ftudiis juverunt*, Unde

patet ubique terrarum ingeniorum fertiliumüber-

rimam effe meffera, neque elementa _pr»textum

aliquem ignavi» noftr» relinquere.; ^{rmo vero} ignavos effe i11os cjui inerti» fu» advocationema

codi-folique varietate petitum eunt. Åddo 8c illos,

Tv

*

partim fapere,quum tenera infantiumcorpufcula^ex

alvi maternae latebris in natalélocem prorepentia,,

cum aere ceeli viribusimbuto, fimul å ftellisprofc-

éfcas qualitates baurire ftatuant,adeoutprove&io-

ribus ftudiorum affe&uumque impecus iIlas rélin-

quere nonfitamplius integrum. Aftrorum in haec

inferiora vires qui negareaufit, ^nec naturam, ne- que adeo rationem in confilium ^vocare videtur*

Quivero pro diverfo luminis eorum vibratu,in- geniorum in nobis hos vel illos habitus efformant,,

vim hane aftris etiam irivitis obtrudere audaéter fanevolunt. Natuquid ^ego Germanos fiib Leo¬

nis A: Sagittariidominatione collocatos, in fubeun-

dis periculis; vel Chald^os ^propter Solis ßc Leo¬

nis Imperium, coeleftium obfervationibus, alios-

veobaliorum fiderum praefidentium naturam, nobis praeftare in animum inducam ut credam ?

Diu enim eft quod haec Aftrologiae vanitas ipfis

quoque Machematicis tantum non derifui fuit;

quamque ideo hic ficco pede praeteriiffem, nifi

etiam noltris temporibus aliqui fupereflent, apud

quos illa patrocinium inveniret„ Decoetero mo-

nere velim,non ingreffum meparticularealiquid ingeniorum Serutinium, quorum natura in ^una

ea iemque regione vel innumeris modis variari poffitj Sed ^{tantum ut} oftenderem aliarum natio-

A 3 num»

imm homincs falfos cfle, dum fe folos å natura

adfciencias humanitatemqucfa&os, alios _veroqui

noa arque felici fidere gaudent, barbaros, flupi-

dosomniumque adeo artium rudesefle, adfercre

non verentur."

<*'*

II.

Nullum imperium jußum felicius fine Ute¬

ris, quam harum adminiculo gul^erna*

tur.

QVanquam_que habitudine coelumin informando&corporis ftatu,aer ambiens ali-at-

quam vim habere pofbt, inclinationesque foveat naturales; non tamen ita hominibus a ftirpe ^ge¬

neris regionisque fitu adgeneratur _indoles,ut ex illisrebus,_quac abaffiduo vitae ufu fuppeditantur«,

Jbeuntmimin mores quotidtana viufludia, _{natur^que vim}

obtinet ufurpata multu annis confuctud§. Nam ficutⁱⁿ the- fi fuperiori^a nobis oftenfum e(l^> Boreales confor- tio finitimarum gentium feritatem fuam exuiffe:

ita gentes Afise Afric3eque,excufla_{jam pridem fe-}

liciori indole, in Turcarum mores cum imperii

fortuna tranfiifle plerique ^omnes confitentar.

Operas igicur föret in eorum fententiam inquire-

re _, qui gentium aliquarum illam faciunt indolem,

quae aptanatafit in famma barbarie felicius regi

gubernarique^quamfi literis ac iroribushumanio-

ribus imbuatur. Cujus inJolis ratio mirum_quam

perplacct Neuhufio inMofchovitis, (quamrede

autem ipfe videat) quibus ^praeter fervitutem, in

quam omnes omnino natosadferit,ruditatemtan-

tam artium ingenuarum tribuit, ut ne nomina qui-

'lem Iteris configiare queant; In quam fententiam ^quag

ad/ert Boccalinus, haudquaquam melioris farin«

funt> qui dataopera id agere voluille Duces ho-

rumexiftimcr,, ^ut literae finibus regni fui prorfus

exularent, non aliam ob caufäm, nifi quod vi-

dident Refpublicas literis: ac artibus florentifli-

masr plerumque motibus. inteftinis agitatas &

concuffas, _atque ad extremum penitus everlasj

Undedixerat eorum aliquis fénolle (eminari adeo*

peftiferum virus in ducatus fuo$; _proprerea quod

cum homines fintarmenta principis,,nonaliter^ac pecoragregefque privatorum hominum,,maxima

föret flotiditas.,, maliriå, _quam literae ingenerant

cerebelliv eorum_y qui illas addifcunt^,armare hasc

pecora, ^ fubditos (aos); qui per fimplicitatem a-

crc^toie indium_x ctiam in maximo ^numero, ab

uno>

Mioprincipe tariquam paftorecomroode regi pof-

fcnt gabernarique. Et amplius- ^nec magis com-

petereigni vimarendi ; quam litcris, fimplicia hax

pecora in ▼oraciffimos lupos tranbformandi. De-

niqüt confirmare ftudüit id ipfum exemplo Ger-

manorumBatavorumque, qai fi manfiffentin igno-

rantiåac fimplicitate aotiqua,tanquam freno ^co-

hibiti, & non contaminati fuiffent pefte Latsnse Graecaeque lingvae,nunquam exterminafTent prin- cipes,vel adeo potuifTent interras fuas introducere

formas illas rerumpublicarum, quibus hodieque gaudent, Sc ad quarum perfeåionem nunquarn

potuifTent penetrare, aut Ingenium Solonis ^aut

Piatonis fapientia,aut dcniquetota Ariftotclis Phi- lofophia.Quae omniavel in invidiam Sccontumeli-

am Molchoviticaegentisconfifta vel fupra modum

auda& exagitata effe exiftimo; quod fiiis aado-

ribus relinquo. Scholas enim Mofchis noninufi-

tatas,nedum fublatas penitus effe cuivis patebit, quiGraram religionem ^eos profiten noltt igno-

rare. Jam inter praecipuas imperii praerogativas

cum jure meritoquecenletur, fi princeps fubditos

habetliterarum virtutisque ftudiofos, ita ex adver-

j(ö non poteft ^non mala audire,qoisquisliberales

artesa finibus imperii fuirelegat,fubditosquecras-

fillima ignorantia oppletcs habere marult, ^quam

nobi-

nobilton fiii parte ad prxfcriptum legis naturalis

cxcultos. Namqui fola dominandi cupidine agi-

tur,neque id agit ut bcata & honefta fit civitas, tyrannidis fibi notam adimere nequit.Ad internam

enim civiratain tranquillitatem nccefTarium eil,

utvoluntatcs civium ad finemreipublicaedirigan-

turjqui in re&is &ordinatis nonalius effe debet,

quam falus civitatis, quamque princeps fclicius

obtinere nequit, quam fi perfe&iflimis praeceptis tporalibus, quibus cumprimis ad bene ^{pera gen«}

dam vitam civilem animi mortalium difponuntur,

quarumque ufus per vitam hamanam nufquam

feie non prodit, cives imbuantur. Quaergo ratio-

ne incolis ^tarn foedam barbariem , Ducibusque Tyrannorum pptiffimam confervandaedominatio-

nis fuae artem affingunt male feriati homines? &

Quis noo videat parentem filium fucesforem im- perii ^per longara nepotum feriem habuiffe? quod

in tyrannide aliter evenire, cuivis, quam ut cx- ponam, notius efle exiftimo. Hinc quoque non obfeure intelligitur eos,qui totigenti tarn craflam ingenii hebetudinemtribuunt, ut ad fe ipfsmquo- vh modo regendam plane fitinepta, ^arcue adeo

nihil refti facere peflit, nifi ab aliis dirigatur&

impellatur, in ipfam naturam peccare videri^quae

cum amore illo, quohomovitam luam corpusque

B ac

ac bonatuetur, tenerrimuminfevieamorem fejux*

tacumaliis xftimandi, adeo ut focialitas natura¬

lis vix contineripoffit,nifiaequalicas illa naturalis

quodammodo obfervetur. Et qnod gentem hane

vel illam in (ervitutem ^natam jugoqueitaaflvetam

concludunt, ut libertatem pati non poUit: Illud

quod eftpadi,atquc civilis conftitutionis ad ^na-

turam ipfam parum comrnode referunr. Adde

quod ncc rationibus deftitui videntur^> qui fervos

naturå däri negant,quamcontroverfiamin totum Hoffratn non faeimus, otnnes tatren homines ^na-

turaliter citra antegreffum. _padum humanuni Ii«

beros exiftimamus#> Vix enim quemquamita ftu- pidainvenics indolc,quin viv^re fe redius com-

modiusque ingenio fuo arbitretur, _quam alieno,, cundcmque fiepe videas, qui alios ingenii fclici-

täte feluperare fentiat, nefic qpidemtam abjede

de fe cogitarc, ut non aliquas habeat anatura con-

ceffas dotes, _quas illis ipfis opponat. Et iccirco*

non licét gentem aliquam^a moribus cultioribus.

diflidentcm, er folo iftoc _{praetextu, atque} ob me*

ram. illam aptitudinem naturalem invadere, fibiq-;

jus perfedum imponend* ifti fevitutis cxinde cpatrerc».

Rivi*

III.

Dmnatio ^veterum alextu animaliumde-

fumpta, ^rarofine fraude minißrantium adminifirata videtur.

^jUllamolim füiffegentem ^{,aut civitatem ,}quae

•*-^non autextis pecudum,aut auguriis,aut alio

fuperftitionis genere futura fibi praedici perfuade-

ret,notior res eft, quam ut alicui vel minimum

ab antiquitateparato, debeat exponi. Sic quoque

nec ignorari poteft illis interdum triftiflimis extis

litatum, hoftiamque aliqua fui parte feepenrme- romutilatamfuifle, quod pluribus inlocis Graeca pariter ac latina teftatur hiftoria* Cujus quidem

rei eventamagis quam ipfas caufas querere con¬

tent!fuerunt creduli illi homines, & iccirco nihil

minus quam dolis alioruro fe deeeptos perfuafum

habuetunt. _{Cicero in} libro de Divinatione fecun- do _{? ortum}

au&oritatemque arufpicinse oftenfu-

rus, divinationis illam potifiimam facit fpeciem:

ac fimul Chryfippi, Antipatri, Pofidonii deridet opiniones, qui ad deligendarn hoftiam, ducem eflevimquandamfentientem _atque Divinam,to¬

to confufam mundo credidcre. Sed nec minus

cum illis Q. Pratrem fentire, cui oppofita eft

S i hatc

haecdifputatio; Quod eoipfo momento,quo im*

moif&andum eflfet, extorum immutationem fieri

adfcrtum iret. Neque enim eandem hoftiam in*

venturum Lctiorem, fi quis aihis mmiftcrio ^illi deligeretur: Nequeetianndccefäonem capitis, aut acceflionem in jecore fubitiofieri potuiffe,utexta feadimmolatork fortunam aceommodarent. Ob-

jeftioni dcinde petita ab exemplo Cxfaris ^tau-

rum opimum immolantis, in quo nullurn cor fu*

iflfet, SrfimulQ^. Fratris rationibus (atisfa&urus, quiconftantcr urfit, ^cumex partes in extis nonre-

perirentur, finequibus viftima illa vivcre nequit let,intelligendumefTe, inipfo immofatibnis tem- poreeas partes, quxabfint,inccriifife: refpondet-fö

fe poffe vel nefeke quxvis (it eordis ad vivendum:

vel fufpicari conta&am aliquo morbo, bovis exi-

1e8c exiguum & vietum cor, åc diflimile cordis

fuiffe. Ac denique^per Sarcafmum vim argumen*

ti eludere ^conatur»quxrendo; anquod taurusad~

ipexit veiticu purpureo Cxfarem cxcordem, ipfe

corde priratus efi ^? propriam tandem fubjungit

jententiam: Ine/Je hoßüsddigendis alt^am qudndam, ni- hilque ^tam eflfe perfpicuum, quam cum fortjtuito

hoftiae adducantur, talia cuique exta effe,qualis cuique obtigerit hoftia, Atque itaidipium habe-

re aliquid divini,quac cuique ob^tingathoflia ^tan-

quam in fortibus, ^quac cuique ducatur. Haec ejus

loci cfl: Philofophia, ^utquidemego illam colligere potui. Catcitatis vero me rriferetgentilium.quum

etiam lummi Phiiofopbi, qualisextraomnem ale-

am erat M.Tullius, inhaec ^arcana altius _penetra- rcoiequiverunt. Nosoraculis facris dediti, omiffa

oinnifuperftitione^ naturam inconfilium adhiben-

tes, certi fumus nihil quidqufm ejusmodi in ^ea repertumiri, quod etiam exa&iftime inipeélum,

fortunas noftras vei tanrilium _promoveat, vel in-

ftantium malorum impetum cohibere poffic aut accelerare. Nam quodex obfervatione diuturna, arufpices fibi cognitionem aliquam acquifiviffe

dicantur: Cum eriam ipfi Ciceroni fint artis in-

venta,non vetuftatisj parum huc facere videntur.

Ridetcnim in Democrito curiofitatem prarpofte-

ram: quod is habitu extorum Sc colore declararii

cenfeat hoc duntaxat pabuli^genus, &earum re-

rum quas terra procreet,vel ubertatem veltenui-

tatem: quodque falabritatem etiam aut peftilen-

tiamextis fignificari putet. Quojure & nefcio ^an

non meliore, _nooquam defuturos ludos noftris

hominibus exiftimabimus ,qui nonabfimili luper-

ftitionedu&i exanferinis,fuillis,aliorumve amma-

liumoflfibus & inteftinis,.vicifluudinestemporum,

anno,_«»•

annong ubertatem I _atque idgenus plurima fiden- ternimiumpraedicereaudent. Sedhaec obiter. Ad defcdurn igitur illum in exris quod attinet, non dubitamus impoluifle illis popas& vi&imariosfu-.

raciffimos, _quorum tagaciurn manuum folertia

etiara omnium exta infpicientium oculos fogere potuit. Haud fcio an aliquis in antiquitate tota, nobishic xquelargam ^lucem preferät, ac Åthe«.

nazus facit, qui operis Deipnofophiftarum lib.^

cap*6. famulum qucndaminducit, totumilludar- tificium, quo olim in miferis aliquot nautisdeeipi-

endis ufus fuerat, ad _ungvemdetegcntem. Notum

eftvelcx Ciceronis loco fuperius allato eunvqui impettire vellet, fl hoftiam fuis rebus non conve-

nienternvideret,continuo altera litatepoffe, Jam nautseTenii, quod defun&i efTent longa _naviga¬

tion« hoftiam casdere aggrefti funt, adidufipne-

di&i famuli minifterio, qui cum illa,quibus non rede litaretur,fua fore videret,ad artes nobisdi-

das ferecepit(quoniam ^autcm locus auctoris eft turbatus, _neque adeolaniorinterpretum cxpofitio,

adfrrameum ficucCafaubonus in notis concepit)

Aii&ato prhno brfdo ^, dum curi&ßus ^experpetuo ritu jecur fpeSlant rnutd >nehulo iße manum ultertu* promoVct, renem

maonaaudaciq ^aufat,jacetquem prcpmpam faeam: quem ubiammadverfum eß deficere,tumultumnauU &fibitimere,

ft

quéiuhoc porlentumelfet ohlatum. Quanio_tgiturnonlitarant

lueprimaViclima ^, [uccedanedm _prteedant*, fubäituunt. Secl

hoc_ftoquefrufira: ^mm &b*c ftnecorde reperitur, fraude//-

mißtjmiemhominis[acerrimi. Ita_opusefltertio hddo. Nar-

rationis bsec fumma. Quod fi textum ipfum aut in-

terpretes adire vclis, ^{res tarnen eo redit} _partes

illas hoftiae furto fubdu&as, miferosque ^nautas

hac techna delufos. Quicquid itaque fuerit, vel

hocvelalionon multum divetfo modo illos\ fuifTe

deceptos,etiamfl nullushacin ^re prseiviflet, faci- leimpetrarem ameutcrederem. Etfortafliseadem fuitfortium oraculorumqueomnium rabo, abeo-

rum fubdolis verfiitisqoe ^miniftris populo callid«

infinuata, qui ut religionis vim efficaciamque do¬

minum animis ingenerarent, ad hujusmodi artes

confugcrunr. ^Caeterum negare non aufim, ficut oraculisubique,ita& _quandoque intervenifle ^ex-

tis, fraudes &impofturas Dazraonis, qua* illc ho-

ftis humanigencris fparfit obm,utaveri Numinis

culta mifellam turbam abduceret_,• Cujus exempla'- hodieque, quamris parum grata memoria, plus;

quam obriaoccurrunt oobis. Quat lententia D D

Ecclefiae_non paueos habet fautorcs,quorum judi-

cia nuncnon vacatcolligere. Adeattantum quivo*

lec Orig^nem in Num. cap.23; Bomilias 16. ScÜb*,

contra Celfum _4. fufius hxc deducentemu-

SOU &E& GLORJA«