De cometis diatriba quam ex occasione præsignis illius, qui a 10. Novemb. 1680. ad 4. febr. 1681 in coelo fulsit, disputationibus aliquot publicis in academia Upsaliensi sub idem tempus exposuit. Joannes Bilberg

{> , ff f. i>r.

DE

COM

ETIS

Ex

occafione

_{prxfignis llJius,}

_qui

_å

_10.

No-vetnb, 16SO*

ad

4.

Febr.

\6$t

in

coelo

fuiiit,difputationi

bus

_aliquot

_publicis

_in

_Academia

_Upfalienfi

fub

v

idem _tenipus

_expofüir*

JOANNES

BILBERG,

Mathefios Prof. P.

Quam

3 3 ' _| £ • . \4

HOLMLE

T_{ypis &}

_{fumtibus, HENRI}

_CI

_KEYSER

Reg.

Typogr.

Anno

1682.

S.

K'

M.t]r

REGNIQUE

SVECLE

SENATORI

&

DROTZETO

tustiti/e per universum

regnum

subjacentesque

provincias

directori generali NEC NON AVEMIiJE UPSJLIENS CELS7SS1M0 COMIT 1

DN

MAGNO

GABRIELI

DE

LA

GARDIE

COMITI

IN

gflcf66

&

Sirctieberj

lib. baroni c . in

(Sefboim/

domino in

^flpfabt/

^önenforp/

£å<?cjlei)0fm,

$D?arict>at)I

SÖf5flgnMCSt>crg&

2Smneä<»rn/&c.

Celßsßme

Comcs

Nter

_{aliorumdeCometanupero}

ju-dicia

non

dubicoTe

_,

Cclfisfimc

Domine,

Sc

meum

defideraffe,

vel

ea tantum

de

caufa

_quod

ante-quam

aliquid

de

hoc

ignoto

fidere

erudito

orbi

_{coftaret,ejus}

_apud

_Te

_perliteras

mentio-nem

feciffe

memini.

_{Namque ficuti}

_tunc

fpem fcci

eorum

qu&

deinceps

de

eodem

fervari

_poflent,

_non

_{potui fine}

_larfione

infi-gni

gratis

XU3C

ift°c

non

ftare

promilFo.

Hoc

uno tarnen

infelicitatem

meam

_{agn o}

fco

('~

quod

tam

fero

negligentia

abfolvere

me

lice-

_

at _,

_{atque nunc}

tandem

innocentiam

_meam

declarare.

Paucas

hafcc

_pagellas

_in

_ter

obfer-vationes tumultuaria

_opera

_congefli

_verius

_»

quam cum

cura

compofui

,*

easque

,

ficut

eo

_tempore

Alumnorum

Regiorum

inlpedlor

eram,

quibusdam

é

_juventutc

ftudiofa,

pro-ut

vices

noftra

patiebantur,

_per

_{partes ven¬}

tilandas dedi.

Åccidit

lu

binde

ut

Typogra-phus,

cujus

opera

nunc

in

luccm

prodeunt,

fibi excudendas

_{depofceret,cui}

_libenter

_mo-

_,

_""

rem

gefli

,

quandoquidem

rara

apud

nos

eft

felicitas,

_{qui fuis}

_impenfis

_edat,aliquem

inveni-re.

Verum

cum

in

eo

eflet

ut

operi

_manum

ad

movere

_t,

alixex

templocaullx

iter

ipfrin

f

Belgium

foederatum

injunxerunt, undc

nu-

f

perrime

tandem

reverfuseft.

Jacuit interea

opella

hsec; &

quanquanrTdentidem

abfens!

peramicos

,

atque

etiam aliqaatido

prafens

cum

conjuge

ilJius

luper hilce expofiularem,;

non

fuit

tarnen

in

votis

fecretiore

reeonditum

area

fcriptum

recipere.

Quod

«ip'fajiy

.tö

_•

ii«

bentius

nunc commemoro

_y-

ne

interjecitot

tempore

opcram

in

eo

claborando

majorem

infumfifle

me

quispiam

arbitretur»

Certe

e-nim

multis

non

eft

indigum

vigiliis,

_ac

_porro

quäle

nunc

apparet,

jam

ante

aliquorum

ma¬

nu

delcriptum

circumfertur;

Redux

_autem

Typographus

quam

pollicitus eft

opcram

non

invitus

pradlitit

_;

adeo

_ut

ipfius

_non

_tam

voluntatem

_quam

_{memoria? lapfiim eulpare}

fas

cxiftimem

,

qui inter

alias occupationes

i-tineri

lele

_accingcns

_tam

_{parvi momenti}

_ne¬

gotium

potuit facillimc

dememinifle.

Proin-de

ficut

fidern

férö

_quam

_nunquam

_libcrare

praftar, abs Te Celfiflime

Domine

humiliter

oro»

ut

_propter

infignem

in

literas

_araorem

lon-longeque

pneclarifiitna de

Academia noftra

merita,

fereno

vultu

,

quicquid hoc eft

cura-rum

fufcipere

digneris

ipfe

calcar

ad

di-

;quo

turus

eris

titubanter

inconftanterque

gradien-ci,

ad

majora, qvum

terapus

ac £tas

permife-rint,au(picandu«i.

Illußrifs*

JlxcelL"

Tuet

4,j : ( ' •/4 " -in i :::u

J

r ,J 1 * i JV i * .. -.Hr rrf « i a f:

Devotiffimus

Cliens

«S i OU W

_RUp^

_;= •,

]

• v.s»«. «.

J,

B,

2ih 1%

C

A P.

_I

I.

Iderafirhiamcnti certa_{lege moveri atque pro}

_fitu

_ac

difpolitioneqväinprimo

mundi fortita funt exordio

lamolim fcientix hujus_{indagatorum improbus labor}

atqvecotidiana experientia

detexerun't.

Horum qvae

nos

appellamus Errantia, ab

_{errore non}

qvidem

fuo fed

noftro

_nomen

acceperej

qvod nimirum

cx

allo

qvam

orbis

in

qvomoventurcentro

illa_{intuentes,curfus vagos acincertos}

_{ducere arbitrati fiiimus.}

Reli-qua

prolixis nobis

habita,

cum

circa

centra

fua mobilia elfe analogia

coeli_{fvadet,fieri etiampoteftut eorum aliqva}

_{qvandoq; in loca}

_di

_ver*

fa _{deferantur; cujus änobisinfeqventibus ratio reddetur. Porro}

_qvid

fpcciatim contingat,

propter

immenfam

eorundem å globo terrino,

domicilio_{ncftro,diftantiam,vixtemere affirmare audemus.}

II.

Cxtcrumhsec talia _qvae

_{jamindeab infantia afpe&are}

_cepimus

acdeindepenitius,

fcrutari,

nihil

qvicqvam

nos movent,

poftqvam

eorundemcaufas naturalesinveftigarepcrdidicimus.

Atfi

quse coe*

lo inufitata effulferint _{phxnomena attonitiea}

_fpedamus

_&

ftupefa-£Vi, hautaliteracfi

oftenta

ac

prodigia

oculis noftris

fefe

objecilfent:

cum tarnen horum cauiTx non incertiores dari posfmt ac debeant

qvamceterorum

jam longo

ufu nobis cognitorum,

licet

non xq-?

cito

illas

_{perveftigare humana potuit}

_{imbccillitas.}

_{Quod egregie}

_feneca^

ficut ålia omnia oftendit; ventet, inqvit, temfm

qvopoßeri

nos tam

apertane

fäsfe

mirentnr.

III.

Ac maximeomniumnosmoverefolentftelkcill#novse, quas ex communiore denominationeCometas

_appellamus,

_etiamtunc cum

crinitx_{barbatae,autqvacunqjdemümalia}

_fubftgura

_{apparent:qvam*}

visfub _{afpectu qvocunq;}

_{varia ipfis}

_{indita nomina}

_apud

_philofophos

repcrianturqvx ex

Plinio,S£neca

atq$

aliis

colligere licet,

Sed &

fub

(

4

)

hognomine,licetparum

convenienter

comprehendi

pofiirnt

åxx

(lei¬

he_{pervicesapparentes a c}

difparentes,

qvales in

Casfiopea,

Cygno <5c

ferpentario

non

ita

pridem

vide

efie

perhibentur.

Duo

exinde

gene¬

racometarum,five potius

(leilarum

extraordinariarum

furgunt,

qvo-rumunumfixis,alterum

errantibus

Stellis

posfit

accenferi.

IV

Horumörtum acnaturam invefligare

oppido

ardua

res

ed

ac

dif-ficilis, cumqvod å

veteribus

hoc in

genereparum

admodum

labota-tumfit;_tumqvod de

causfis

eorundem

propioris

oevi

paucisfimi

inter

fe conveniant. Nos misfis reliqvorum

opinionibus

a

variis

colle-dis,alteramcerteex

hifce

duabus

ampledendäm

videmus,

ut

fint,

v

el

coaevaceteris(lellis_corpora

modo

peculiari

mutata,qva

proinde

per

datas vices acintervalla in

confpedum

nodrum

qvandoq;

prodeant

itinerenobisnecdum etiamfatisobfervato

(icut

ex

Chaldseorum

ali-orumq; veterum

philofophorum

monimentis

licet

conjicere:

vel

ex

novo penitus _generentur,

materia

five

caeledi,

(Tve

étiam terredri

in

unuilicoada_{corpus, qva}

podmodum

refolutå

(idus

hoc

diiTolvatur,

redigaturq>rurfus

in

fua

principia

qyibus

örtum

debet. Qvam

fen-tentiampraeter

nonnullos

veterum,

celebres etiam

aliqvot

temporis

nodriMathematici _amplcxi

_funt.

_Verum

enimvero

(icut illi

_non

ad_{modum, interfe de}ortu a cnaturacometarum

confentiunt: ita

hi

qvoq;invarias

fcinduntur

opiniones,

qvas

omnes

referre

ac

(ingilla-tim_{expendere ratio}

_indituti

_nodri

_haut

patitur.

Qvi in

_unum

conge-ftas videre fatagit,

adeatl.Bapt.

Ricciolum

1.

8.

almog. novi

pro-lixeeasdemrecenfentem.

v:

Hoc inbiviofi_qvis

_judicium

_nodrum

_reqvirat

fatendum ed

ac-qviefcere

nos

haut pode

five

rationibus

five

autoritati

eorum

qvi

ex

adrorum_{eflluviis,autmateria,}

_coeledi

_{recensgeneratos}

ab integro

effe

opinantur

qnulto

vero

minus

turbae

cenfentium

ex

particulis

é

terra

cxhalatis vi _ignis

_fubterranei

_radiorumq;

_folarium

effe

produdos.

Praeterqvam enim

qvod

tantam

edluvioriim

copiam

é

terra

furgere

qukvadarn

cometsemolem

componat

vix

credibile

fit:jamdiu

etiam

fanio-t

5 ;

faniorum

_{philofophorum}

_{conienfuabundeevidunxeit; ilfcs in}

regio-netelluris,autetiamfublunanonvcrfari. Qyodipfum alias nonope-rofa_{indigetprobationepoft}

_Tychonis,

_{Hcvclii,aliorumq; contraPe~}

ripatumevidenti

sfiinas

hccinargument©demonfträtiones.

VI.

Hautdiffitendum tarnen,non partim difficileeile certä

Cometa-rumloca determinarc difientientibusetiamnumhadenus dodislimis

Mathematicis,qvumargumentum a para11axj, ii qvandoq; aliqvam

habuifle vifi _fucrint, varias obcauffasadmodumincertumjitj qvod

tämenvel unicitmafcnftiratione adjutovaleremeruiffet. _Nam ob-fervationesineodemloco telluris fadx ex fola phxnomeni

perfeve-rantiafub_{cademfixa, feuin eadem diilantiaaccrtisfixispundis, nort}

potedcertoadruerexqvalitatemparallaxis cum fbris yel carentiam

ejusdem fenfibilem. Exadverfo.autcm illxqvx in

differentibus

locis

ha benturnecminus erroriobnoxia_{funt, obincertam meridianorum}

didantiam _{temporisq; momentum exiguum aliqvando negledtim.}

Inde ed_{qvodinobfervationibusuniusejusdemq; cometx} fxpenume-rotanta_{difcrepantiaoritur, aliis nullam aliis exiguam parallaxin}

da-tubntihus,

ficut Villebrodus fnellius in cometa anni 1618 &

Rothe-mannusineo_{qvifulfitanno 1585:aliis deniq; fatismagnam}

faciénti-busut ex variorumobfervatisvidereiicet. _{Q\rena errorcminftellis}

nondum ad certam motas aut orbitx _{regulam redudis' contingcre}

mirari minus convenit: cum _{ipfe Sol qviprxreliqvis relpedunodri}

qvidemmotulonge omnium

regularisfimo

fern videatur$ operam

etiam_{parallaxes ejus inqvirentium ludät,adeoutceleberrimi}

Mathe-matici, _{interq$ illos Ptolomxuscui} tantumdebethxc/cientia,in

du-bio _{reliqucrint an fenfibilem aliqvem parallaxin haberet, ficut ex}

Kepplero,Ricciolo, aliisq; habemus. QvxreslicetAdronomix

im-peritisfortadenonadeo magni videatur,tama tarnened, utvel unius

icrupuliomisfiointerdumultraetiam

mille SS dTerrx erfofem

pa-reré _{qveat. : -}

-i _/

--

i

PiOti .

biy

VII. v. - ■, -.J/G: . ii: Accidit huic malo aliud certe non levius_{5 multos dudfo fu£}

Ä 3, fedaei

t 6 )

'fectx_{ferri,qvam ne}

_deferänt,

_{vcl invitis}

_{demonftrationibus}

_ac

_coelo

ipfo,

varia

effugiä

commiriifcuntur:

imo

vere

interdum

caopp ugnare aggrediunturqvx

folemeridiano

clariora, omnium

affenfum

jamdu-dum _impetravere

_haut

_{aliter ac}

_{Profeffor qvidem}

_{Patavicnfisqvem}

abfequxfivifferefert

Galilxus

qvid

effet parallaxis

tantum ut

hane

dodbrinam_impugnare

_poffet

_eo

_{qvod Ariftoteli}

_ejusqs

_fcqvacibus

ad-verfaretur. Alius _{item qvemiuremerito deridet}

_Keplerus

_{aufus eft}

contendere, falli Aftronomos in dodrina

parallapfe&n,

cum

paral-laxewn dicere voluiffet.

_{Qvidfcipio Claramontius}

_{fummus alioquin}

Geometra m@litus_{fit,tantum utcum peripateticis}

_{hxc phxnomena}

facere Subkinaria_{poffet fatis conftat. Qvaminiqvus in}

_Tychonem

itidcmfueritRicciolus vcl odio diverfx _{religionis tantum, non}

ob-fcureex ipliusfcriptis

deprehenditur.

Vill.

Qvicqvid itaq;

fuerit,

rationc magis qvam

fenfures

eftdijudi-canda$exiftimandumq; illosquie concavo Lunx cometas

remove-bant, ultrafphxramctiam planetaria-m

collocare

potuiffe.

Gerte

enim_{fpatium illud longe}

_{amplisfimum inträ}

_planetarum

_fixammq;

fphxram, motui cömetx

fa tis diutino

fufficcre

par

ed,

anteqvamin

viciniam nöftram_{depelli eumcontingat; per}

_{qvod li ferri ad}

_nos

_fta-

_<

tuanturvariaeorundem

_phxnomena

_circaörtum

_interituåi

_(ut

_lic

lo-qvar) atqjetiamafpe&usvarios,fclicius qvam

fi

in

aliaqvadam coeli

regione

verfarentur cxplicari poffent.

ik.

Sed ad effhfvia noftra redcundum, qvxcometamtantx

molis

componere

poffe,

antea nega

vimus.

Hujus fententix

fautores,

poft-qvanviniocofublunari

nihil

prxfidii

fibi amplius reliclum

videbant

5

aufi funt afferere exhalationes terreftres usq; in coeleftem regionem

afcendere,corpusq;

qvod depresdore

in

loco

11011

licuit in

fublimiorc

tarnenfabricare. Vereortarnenande _qvoq; fclicius

qvod

opinan-turobtineant _$cum particulas

iftas

inträ

atmofphxram

telluris

tan¬ tum mo verivero_magis

confentaneum videatur,

ibiq;

generandis

f 7 J

m _magna

admodum

_{eopra eterra}

fphara.,: fi

_qua

aiiqvando

crum-pant, egredi.

Jt.

Porrofimateriamcometarumin cocleffi _{rcgione quaram ;}

ne-ccffum cft candcm vclcx planetis, vel fixis%vcl fole,,vel cocli

ipfius

fubftantiavcl_{dcniq; cx}

_pluribus

_{fimul congrcgari. Inqv a}

diverfita-tehaut_{paullo procliviusquam}

_in

_{fupcriore da}

_tur.

_arbitrari.

Qyodfi

cnim ex cfBuviis planeta

cujufpiam

oriri diccremus, _{non apparct}

quomodoilludip

fum

corpus

fufficcrct

comp

oncndo aliud fe

iplo

for-tasfis,

globo

ccrteterra ma

jus,

utexapparcnte

diamctrq

av

diflantia

dijudicarelicet. Decies telluris diametro majoremfuilfecomctam

qvi anno 3652 fulht ailcrit Hevelius in prodromo Cometicoatqve

etram ipfo i©le _aterra rcmotiorcm. QuodIi faturnu_mfupcrct

vcl

minimuma_qvet

magnitudiné fuå,

_{tcrram ci m}atmofphara

fua

vin-cct: talemveromolem rep_{eiltecongregari, ut} credi posfitmulta

få¬

ne_eget

_pcrfvafione.

_Quin&

_{fi tale}

_{corpuscolligcretii}

ryhaut

_aliter

_fe

habere deberetinloco_{fuo atq;illa ornniaqvacirca tellurcmgenerar}

ri_{videmus; atq: itanonnifi perbrevi fpatio durare. Nam (i ratione}

magnitndiniscontrariümalfcrtumire velint,

id

vero manifefto fal-fum_{apparebit: qvumetiam majorescometasinterdumminoretem¬}

poris,

fpatio duraifehiftoria obfervationum

com

probet..

XI.

Deindc fi_{planetarum fereomnes, (nam pofl inventa telefcopia}

de_{qvibusdam negarineqvit)fiilli inqvam; habentcirca fefuos}

fatelli-tcs_qval^sin

_Jove

_videmus

_{etiam mcdiocritubo optico inftru&i,}

pre^

ment iidem

_atmofpharam

_{planeta ex cujuscentrocircumducuntur,}

eadempenerationeqvalunaterram,&hacvicisfimillam adficit: ac

iccirco conformenatura arbitror effiuvia qva_{avortice unius in}

alte-rius tranfcunt confinia circafuos Planetas _{occupari, eorumq$ vires}

vel_{augerevel minuere. Ceteraautcmmigrantiahane motuslegem} vixtantarumelfeviriumut

_infigne

_{aliqvod imperiuminalterius}

voiv ticemoliantur.Hincexifiimorationemcommodisfime derivari_poffe,,

cur de_{planetarumin hacfublunaria influentiis, multo}

verominusde

fixarum_{viribus,nihillinqVUm certi}

_determinarc

_valuerint

Adrologi:

de_qvibus

_infra

_commodior

_fefe

_öfterer

_{tra&andi locus..}

XII.

Deniq; cum tantum cometarum agmen

å feculis

rctro

multis

numeretur, atq$ porro

credibile fit vel plures prxteriidc

ncmini

un-qvam notatos

periculiim

fane

ipfis

imminere

planctis videtur

ne

ali-qvando

exhalatione adeo

copiofa

prorfus

intereant, qvum numerp

admodum _pauci

_fint

_{atq; etiam}

_cometis

_ipfis

_ut

_plurimum

_minores.

Nullatarneninhunc_usq; diem in

planetis

deprehenfa

ed

_v

arktio,

five

in motu, five colöreautfigtira,ex

qvo-Aftronomi

illos

obfervare

ce-perunt,

praeterillamfolani

qux ex

aéris

condenfatione

difpofitionevc

variaautdivcrfis corundcmafpedibus

flu

it: _qux

omnia

_tamen

fecus

accideredcbuifient fiexfcipfis adeo

vafta

_corpora

cficnt

compofituri.

XIII.

jam fi velcxdellls fixis pluribus

fimul

conglobatis,

vel

ex earun-deilicffliiviisörtumtrahcrc arbitrarcmurhaut alitcr acmaculx circa

fblem componuntur:

nefcioanfirmiore'idacc afiertio

priöribus nite¬

returfundamento. _Quodenim

_{ad prius attinet,}

explicatu

_perqvam

dilticilevidetur,qva rationedellx fixx,qvas circa

propria

centra

1110-veri _{analogiamotus}

_coeli

_fvadet,

_in

_unum

_globum

confluxifle

posfint:

qvavelege

hxc

cohiundio

fervaretur

interdum

per

plurimos

menfes,

interdum veto non nifi dictum aliqvot fpatio, ut

tedis ed

cometa¬

rumhiftoria

pérduraret

_{5 cur}

deinde

crefcerct

_aut

decrcfceret lumen

ejus,motus acrcliqva, qvx

in

id

genus

adris

obfervari

confvcvcrunt:

qvxdeniq;

caufiacaput

ejus

nunc

rarius

nunc

fpisfius

componeret5

comamveexinde ipfi

cotidie

adeo

disfimileni mentiretur.

Qvamob

fem hoc modofidera illa

_produci,

in

noftro

prxfertim

feeulo,

indru-nientis_opticistanto

_pollente

_{operc temere}

_fibi

perfvaderi

_nemo

pa-tltur. XIV.

Sic quoq; manet

ambiguum

an a

dellarum

fixarum effluviis

ori-antur^

qvandoqvidem

non

ultra

certam

didantiam

xther

dellx

cir-cumfufus abeadigredi_qveat:

haut

abfimiliter

_ac

in

fole, cujus

macu-Ix in

_fuperficie

_illius

_{natant,re&aq;via}

_pergunt

_circa

_corpus

_ipfius,

_nec

( 9

)

mdcnifi comminutaeautinfaculasconverfie

_{expelli fe}

_{patiuntur: reli^}

qva vero

fphxrx

ejusfubftantiacertislimitibuscoercetur intraq;

eos-dem_{perpetuo manet. Aciccirco}

_{cumnonposfinteffluvia}

_circa ftel-lasortaadeo_{multiplicariutad formandum cometxcorpus eft}

necef-fum: multo minus ftellam_{relinqventesvago percoelos motu ablata}

cometamconftitue*e,cumiionappareatulla

ratio cur deinde in tale

corpus,velqvavicoalefcant Qvin imofihoc valeretargumentum,

exipfacoeli

fubftantia

ac etiam ex fixis compluribus conglomeratis

talia corporaplura concrefcere pofle eodem jure aftirmaretur 5 cujus tarnen_{generationiscauflae å nobisfuperiusfunt explofx.}

XV

Sednecadfinis hifce _{qvorundam opinio cenfentium ex maculis}

tantumfolaribuscometasderivarimeliorefirmioreveftattalo.Macu¬

la enim ut

_fuperius

_{innuebamusinfolisfuperficie}

generantur,necnifi

diffolutxa_{corporecircaqvod regularitcr}

moventur abripiuntur:

dis-fipatx autem ab alioqvamvorticisfui dominocongregarincqveunt. Qvocirca rationeparumfolidaaftruiturtantaillas inde_copia

recede-reinalios_{vortices, qvanta ad corpus cometae conftituendum} reqvi-runtur.

_Qvxfo

_{enim fiverumeft qvod aitSeneca 1. 7. n.}

q. c. 15.vifum

aliqvandocometem nonminoremfole:_{qvifieripotuit} tarn fubita ac

enormis_{corporishujus conglobatio \ nonnefolemipfum de}

magnitu-dine fuatanto_{efthiviorumexcurfu multumperdidifle}

oportuit,nejam

dicam_{penitus intcriiffe;qvxtarnennufpiamapud}

prxdidumPhilofo-phum

vel alibioccurrunt. Nam qvodalicubi maculis obfcuratum

nimis_{legimus; id veroadtalis generationem corporis}

parum admo dum_{facit;neq$etiammetuseft ne aliqvando &, ipfe}

eo qvo cometae

modoincoelogeneraripoffunt

ab alio coeli fidere abripiatur: tantis qvippe viribusin crelo fuojamau&useftut nullius fideris _impetus

il-lumampliusabhocxqvilibriodepellere

qveat. Deinde nec in

cir-cumfufofolixtheregeneraripoflunt,

qvamlibet bene multis fcateat

effluviisfolaribus: tanmmenim_{agitationis ob irregularitatem}

_figura¬

rum_{foliditatemq; minorem habere}

neqveunt at'q$ particulx xtheris alixjatqj porroin minoricopia funtquamutdemum coalefcere

fint obicibuscetheris_{impeditae 5 ac}

_proinde

_{neq; corpus cometae}

com-ponere. „ XVI.

Multominus_{fufpicariconvenit exhalationes casdem å fole}

ac-cenfas,magis niagisq; ab eodem recederé,. ufq; dum tandem

abili-manturacin initia fua refolvantur. _{Qvanqvam eniminterdum}

acci-dere_{posfitut comctaeprimum}

_confpedi

_ex

_folis

_{radiisemergant Sc}

de-incepsabeoaliorfumrecedant; hoctarnen ncq^perpetuoobtinet, Sc

diverfis_{planeex caußs dependet. Certeenimcometaemulti vifi funt} cx

oppofito folis

_{oriri Sc}ad

eundemtendere,.ac

_{porronuncinauftrum,}

nuncin_{boream, nonnunqvamdirektapergere,quod fierinonpoßet fl}

ab

_{ipfo fole accenderentur: fic}

_enim

_{longe regularius}

_{motum folis} es-fentobfervaturi_{qvamplanetarum}

_ullius,

_neq;

_ufqvam

_abeoin

latitu-dinemrecederent aliterac_{primum eflent}determinati. _{Secus evenifle}

arguitcometanuperusqvifubipfa

Eccliptica nobis primum confpe-dus,aliqvotemporeSSSprogreüuseft latitudincmeridionali, tandem

vero foleconjundus direda inboream perrexitufq;dum_propecaput

Medufae_{difparcret,idq;fpatio fere}

_trimeflri

_{utplenius infra patebit}

C AR II.

I.

T>

_{Evocatisinfuperioribus,opinionibusdecometarum}

_{ortu ad duo}

capita, harumq; priorcpofttha bita reliqvam nobis

ampleden-dam eßecernimus: Cometas_nempecoanja

_{relicjyisfiellis}

_ejfe

corpora, qua

poßqvam

maculis crasßonbus obducfafuerint,

tum

demumin

confpeBum

nofirum

prodire.

ac

fefe

rurfus

fubducere

folent; idq;

partim veterum

qvorundam paritera-crecentiorum autoritate: partim qvod hacvia

tanqvam expeditiore naturam eorundem explicari pofie _cernimus, neq; nostantis involvere difficuhatibusatq;illae funt qvae ex inexpli-cabili_{generationisexintegro proceßu pullulant. Evidoenim ita fe} habere hoc _{negotium, phaenomen«n ejusmodi varios afpedus fola}

-opticaratione demonftrari poffe confidemus: cometamq;per lineam

trajedoriamex remotiöre; coeli parte _{accedéntem, terrae propiorem}

fadum,paullomajorem apparituruni; atq;porrolongius inalios

MO

los é_{confpe&u noftro digrefiiim,diminutione anguli optici minorem}

qvoqj videri debere; ufq; dum fatis longo a nobis intervallo

disjun-dus,tandemfub aliisftellis fefe condat. Qvx qvomodo fuccedant

infra demotu_{ejusexplicabimus.}

II.

Movitnospraetereafixarum per vices apparentium ac fubinde

difparentium

conftitutiouthuc defcenderemus. Cometis illas

annu-meravimusfupra$.

3. c. 1. (licet vocabulum ipfum minus hisqvam

planetis convenire certumfit) atqve eaproptcr fub una tra&atio-ne nobis _{comple&endae veniunt.}

_Jam

qvi generationen! cometa-rumftatuuntémateria diverfiselocisinunum _{coada,nelcioqvid hi~} fceflellis_{facient,cumdifhculterearundemgenerationem admodum}

cometarumexvariiselHuviis_{aclltruereaufint,nedicam posfint: Inde}

qvoq; eftqvod opinionum aliqvae, _{proharum ortu adferri folitx ad¬}

modum_{vanae, fint&impeditaé, de qvibustarnennunc fileo,}

qvum

ipfeRicciolus tarninfignis Mathcmaticus, poftqvam ultra fexdecim

aliorum_{recenfiflet, fuam nihiloceterismeliorem fubjungat: fuilfe} nimirumnovasHellas_{jam inde å mundiexordioinfirrhamento åDeo}

creatas,dimidiapartefui globi lucidas,parteveroalteraopacas; atq;

itaDeum cum placeret erigere mortalium_{oculos in coelum,}

haemi-fphaeriumlucidum qvod aboculisnoftris anteaaverfumerat,

vertigi-nefubita converterc,_{liveperintelligentian!qvandam,five}

percertam facultatem Hellas _{inditam, Ticutpars opaca coelumempyracum}

refpi-ceret; ac

deindeprogreflu

_{temporis priHino flatui, op acam faciem ad}

nosconvertendoreddere. _Qvid

ex verohaec habeantnon obfcure

pa-tet. Coelum_{empyraeum,intelligentia,a ctalia,nugaé}

/ Corpus talis

Hellas, deliria/ _{Qvid ergo ab indodioribus expedandum* Qvod11}

Vero_{improvifumearundemafpe&um, haut fere aliter}

atq$ cometa¬

rum_{fieri,jamantein mundorepertorum,demönftrari}

posfit:exiftimo pretiumoperaspotiusad illasrationesattendere,qvam ifliusmodi fa-cilius qvamverius_{cogitatis, acqviefcere.}

noi - _77/.

■:/ •'

Gerteenimfi

_{fupponäntur,}

_{extraordinariahacc de}

_qvibus

muraftra, _{jam ante}incoelo_cxtitifte; cauffa_tantum

defideraturappa-ritionis _{fubitae, difparitionifq; parilis: atq; porro}

_lucemneipfa

_infe

habeant,anilla penitus

deftituantur.

De cometis,vulgo ita

appella-tis,dubiumefleneqvit,eosnaturaeejusdem cum_{planetis elfe in}

mul-tis;_opaca

_nimirum

_corporate

_lumen

_{exfenullunihabentia;}

difpofi-tionemateriaefaltemaiiqvaliatq;motuab iis differre; (qvcm

vehe-mentiorem_{fåne, eximoinaliud coelumdetrufi, nadifunt,) propius}

deindeterraenoftrae_{admotos,radiosfolisrcflexos eo demittere,}

alios-qveitemrefradoscomam ejusdem

fingentes;

idq; tarnen nunqvam nifi_{qvandodiametereorummajorfixarumfuerit, ficutincometa} nu-peroprimis

diebus

obfervavi,atq;

etiamin aliis, dicrumaliqvot

fpatio

faltem

_{apparentibus,}

_alii

_{depraehendére.}

IV

Stellaeveroillaeextraordinariae,_{qvascometisannumerarevifum}

eft,fixaseffe,atq;infeipfislucem

habere,

certoperfvafifumus. Qvod

autem non

femper

_appareant,

_in

cauffa effe

_{maculas earundem,}

qvi-bus_{obteguntur interdum, neq;deindepoflunt ex ca å nobis diftantia}

lumenadnostransmittere:maculistarnen_{expeditae, fua rurfumluce}

fulgent,idq;qvamdiufein illo ftatupoterint fervare; praevalente au¬

tem maciliarumdenfitate,_qvasmajori in_{copia circaeas generari}

ex-iftimamus^éconfpedu

noflro rurfus abripiuntur; fieriq;

poteft ut

vi-cisfim vires_{refumant,& maculis liberatae,}

_faepius

_{eodemin locoappa¬}

reant; qvodverumeile,qvae olim in Cygno eluxit,manitefto prodit.

Sicqvoq;novamftellamincollo Ceti, qvam femel minimum qvot

annisdiverfa_magnitudine

_fulftffe,

_{&. tandem 1663 prorfus delituifte5}

fibiq;pofl illamanfifle

inconfpicuam

fateturHevelius;

dubitatq;

rur-fufne_{aliqvandoproditura fit, an}

_fe

_{perpetuistenebrisdevoverit.}

Ple-jadesolim feptem fuifle, dubitarenoshautfinit antiqvitas,q uae ex

nu-meroillisnomenetiam

knpofuit;

nobis _{tarnen eoin locopraeterfex} numerare nondatum eft. Annon.itaq; _{vero conformiuseft, eandem}

maculisobfcuratam_{låtere,qvaminnihikxmredadam, velut}

molli-usloqvar,inaurasdiflolutam; qvandoqyidem amplius

afpicere

non

mun-( 13 ) do_{vaftitatrs corpora interire ftatuamus,}

aut ita diflolvi. Ån 6c illa

olimfe_{confpiciendam praebeat, praedrci neqvit:}

namratio _apparition

ms_{ejusmomenti, certadari}

neqvit5 qvum

lange

inccrtisfimum fit,

qvotempore,6canunqvammaculis liberari_{qvcat. Loeo vero non}

pelli ficutcometasalios,inde fluit; qvod non_magisabuno qvamalio

fixarum coelo _{premantur,. a;c proindeqvafiin}

xqvilibrio maneant,,

motufibitantum familiari circa centrum _{rotatu. Lumen}

itaqj &

motustantum-haec duo afe_invicem

corporadifcrkninat

V.

Qvos proinde-, anteqvam maculis

_{obdueerentur,}

a rerum pris¬

mordiointerfixas

extitifieputamus

cometas,non minus _{qvam folem}

accetera_{aftra,tamlucidaqvam opaca, circa}

centra fua _{igneos efle,}

exteriustantummaculis indutos _{arbitramur. Ac porr}

ofixarum

ali-qvas hodieq;;maculisita_{obtegipofie, utin cometasabeant5 qvam}

qvamidrariuscontingateoqvodram

_longo

_{tempore motu centralt}

qvarlibet ad aqvilibriumcoelumfuum

_redigere

_{potuerit, neq;}

_ampliv

uså maculis exitiumfibi_{creatumiri timere.}

Qvod ipfum tarnen fi

qvandoaccidät, res ipfafvadetmaculas abinitio _{molliores, magis} magisq; induratas, hautaliter ächitumin lateres_excodum,

tanden*-qvealiamaterianonabfimiliaudas

_disfipari

_{nonpotuiffej deinde}

ac-eedente fortiore ab_{aliqvolatereimpulfu, feqvieundemftellam} obte-dam_{coadam,atq; peralioscoeloserrare;undefortafis}

longo

tempon-ris_{tradu,vel ad}

_afpedum

_{noftrum redire,}

vel

_longius

in alios coelos

meare, veldeniq; aliam formam_{induere, probabile rédditur. Ho¬}

rumautem _{qvodnam potisfimum fadü fuerit,}

noftrum non1eft

derer-minare;cum de_{ejusmodiparticularibus}

effedis, nullaexperientia ad-juti,verifimilestantumcauflas_{adferrefatisexiftimamus; fic}

qvoqve

aliqvas dare potuiftecontenti,cum

_veteribus,

_fua

_ipförum

confesfiö*-ne,aqvahic haefiftevideatur.

VL . ' nm

Neq;tarnenexiftimandum_{eft, feculumhocnöftfum}

fexagenari-os, utajunt, de_{pontedejicerevelie. Nullaastas?non}

aliqvid adinvé^

nitjoccafionelibiå,_{prioribus relida;undc}

qvoq;facilius eft mventis

afi-aIi1*!

;aliqvid addcre,

qvarn

glaciem

primam

frangere.

Et

feneca ipfe,

ut

antea innuimus,fpem &_votumconjungit, fcientiaehujus å poftcritate

ampliandae; qvi

fi

jam åpluribus adnosrediret, qvininmultishanc

nobisconcederet_{palmam, nullus dubitare}qveo. Qvae ne nobis

fin-givideantur,

ipfius teftimonio,

cometarum

ceteris

ftellis

coaeva

efie

corporaconfirmo. _Ego

ait lib.

7. qq. n. c. 2 2.

nofiris

non

affentior.

Non

enim

_exifiimo

_cometenfubit

_{aneum ignem}

_fed

_inter

_{Merna, opera natura.}

Cui &

_geminum

_{Apollonii Myndii apud}

_{eundem Senecam addo}

_:

Aitenim:Cometen nonunum_{exfiellis erraticis}

conficiofed multos

_cometas

erratkos

ejfe:

_non

_{efi, inqvit,}

falfafpecies,

_nec

duarum

fiellarum

_confinio

ignis

extenfus

;

feddrproprium

fidus

cometes

efi

ficut felis

aut Luna

dre

:

Ceterumnon

efi

tpfip.alam curfus: altiora mundi

fecat;

dr

_tum

demum

.

apparetcum

in imum

curfusfui

venit

dre.

Hi

minuunt

augentegve

lumen

fuum,

cgvemadmodum aliafidera

qva

clarioraJunt

cum

defcendere-,

maj

o*

ra_fyex

loco

propiorevifuntur,

minor

_{a cum}

recedunt

dr

obfeuriora

cgvia

ab*

ducuntfe longius.

VII.

Necqvenqvammoveredebet ea fixarum in cometas mutatio,

neq;abfurdumvidericonamen,eoquodnullus unqvam fixarum

de-praehendatur defedus, qvi

tarnen

hoc

pa£to fine dubio

contingere po-tuiflet. Coelumnonhabet inftar_{putaminis ovi,autglobi, inqvo}

tan-qyamin aeqvali

fuperficie,å

centro aeqvidiftantes

infixae funt

fhellae5

fedindefinite extenfum_{eft,ftellasqvae lupraftellas}

_habet,

_easq;

conti-netinnumerabiles; jamforte minima _pars eft _{earum qvas nos vide¬}

mus,&qvantaq

vaefo

tarnen earumeftcopia!

unde

qvasfexti honoris facimusautnebulofas, fortasfis _etiam caniculam magnitudine

fupe-*areqveant.; Notatum

hoc Kirkero

initinereecftatico,qvando fa-lurniiiycolae, nebulofas ftellasremoveri aittantoab oculo

intervalhV

quantoprima firmamenti

ftella

åcentro terra diftarevideatur. Undos

etiam_{feqvitur, centrumuniverfinufpiam ftatuipofte. Qvod autem}

fqrfum

appellamus

&

deorfqm,

id fierlexopinione inveteratatantumj

qvandoqvidem

ex omni terrae loco furfum nobis coelum apparet. Proinde tales vicisfitudines nihilnovi in hoc fecuLo adferre

videbun-.]• ' i < !

-( *5.

)

tur; qvin potius poftqvam inftrumentis_{opticis, in}locis

antehac

obicu-ris, oculo nudo complures ftellas deteximus 3 multo plures

his

addi

pofie,fi

eadcm inftrumentaaccuratius conficipofTent,libere

afierimus;

de_{qvopofteritascuriofafolicitiorerit, ut nobis tanto propius}

_cgeioa

admoveatur. VIII.

Qvum igitur in

fphxris

iftis fuperioribus nmlta contingant,

de

qvibus ratio noftraparum,fenfusnehilumqvidemfibi perfvadere

po-tefb certus_{fum, vix decimumqvemq;cometarumincoelisortorum,}

in_{confpe&um noftrum prodire: multo etiam minus ftellarum}

fixa-rum numefixa-rumfentirenos_{augerivel minui. A fineanni 16 64,}

_ad

ex-itum_{fexagefimi qvinti fupra millefimum fexcentefimum,prxter}

me-morabilemillum_{qvitamdiu fulfit,&ubiqj obfervatus cft,}

_vifos

me-morant_{aliqvi duos alios;unumincinguloAndromedx,}

_{menfe Febr.}

&Martio: alterumcirca_{caputfagittarii,infeptemb. &}

_{Odobri. Pri«}

mum,Bullialdus, vires emerfionis ac occultationis habuifle fibi

per-fvadebat,exfuis aliorumq; jam diuantefadisobfervationibus.

Heve-liusinterfixas eunde_{refert, componitq;cum ea qvx nonita}

_{pridem in.}

ceto_{apparuitjatq;utpofteritati melius}

_{infervirct, exada}

_loca

longitu-dinislatitudinisq; illiusconfignavit, qvovergente tempore

conftare

poffet, an motuialiqvofuturaefletobnoxiarqvippe jam ante

ab

ali--qvot Aftronomis gradu ihtegro å priore loco digrefia

h abebatur;

qvodtarnenfallacix obfervationütribuendum efiefufpicamur.

Alte¬

ram_{qvoq;incapricorno,}fi_{qvis eviceritejusdem efienaturx, a.c porto}

ftellis fixis velit_{annumerare,pernos}

_licebit.

_Namne

_{fic qvidem mini¬}

mumfententix noftrx_{derogare hocpoterit,}

_{qvandoqvidem & has 6c}

alias,qvondam, experientiaobfervationumtefte,

fubdudas,

&per in-tervallavifas,taleqvid paffas fuifie non dubitamus; qvid

longius

å nobis_{remotiscontingat, fruftra fcire}

_fperaoms.

_Stellx

_Aldebaran,

ecli] fin obfervafie feperhoram_integram,in

_fuo

de

_{Cometa tijadatu}

pt

Joan: Placentinus teftatur.

Comitem eandemcircumferremorepla¬ netarum,funt qviaffirment. Qvid

_prohibet

_&plures

_iisdem

vicisfitu-dinibi:sefie obnoxias > Exeoautem folo ifta _{negarc, qvod in}

opulos-noftros_{noaincurranf? idem eft,ac eapmnianon admittere qvx}

_fen£k

"bnsKuctisqjnonfuereobviajnunc

tarnen ope

inftrumentorum fada

funtnota. IX*

Qvamobrem ek

analogia in

qvo

verfamur coeli,

talia lndubie

colligimusscum

ädinftar

fblis noftri,

ftellx

tixx reliqrae fefe habere

debeant, omniaq; corpora

fphaeris

fuis

ter

mina

tamotu

ab initio

coi>

ceftbfecumdeferre: ficutexGalileo,

Kepler

o,

de Reit

a,

aliisq;

cla-risfimisMathematkis

probare licet.

Neq;

fane videmus qvomodo

luxviridisfima,tantoånobis

intervallo disfitarum, ad

nos

pertingere

poflet,

nifi

afFediones

prxdidas

iis

competere

concederemus.

Con-fulat, cuihxccmx

funt,Merfennum

tomo3.

obf.nor.

Phyf. math:

mul-toqjceteris

probabiliorem

hane

invenkt

fcntentiam,

Hincconftat nullos unqvam cometas

praevideri potuiffe,

qvic-qvid aliqvi

hadenusfibi promittant,

qvi

vel

certas

faciuntperiodos,

qvibus

eiapfis,

cometa

hoc

vel

alioloco

fit

appariturus:

vel

qvi

ex

ma-culisfolaribusantea,perfpicere

fe pofte

arbitrantur.,

qvotempore no¬

ctis_prodeat.

_{Agnofcit idem}

_{Hevelius in}

_cometa

_anni

₁₆₆₅

qvi in

A-prili

confpedus

eft; miräturq$

adeo

brevi temporis fpatio

tam

notabi-lem cometam

progigni

potuifie

,

priore

vix

dum

penitus

extindo,

(qvos tarnen

ambos

alii

unüeundemq;

faciunt.) Ex

cujus

verbis obir

ter_qvoq;

notari

_mereturqvam

lubrico hindamento

_gener

atio

Come-tärumnitatur$

qvamlibet

ut

hoc

_«rorar

prarvidifie videatur laudatus

Autor,^it:

eundem

nontunc

primum

örtum,

fed longo

antea

tempo¬

re,licet

inobfervatum,

fulfiffe.

Qvod ipfum eqvidem &

nos

faciie

largiri

poftiimus

cauflas

tardioris

apparitionis

ejusdem,

diftantiae

an-gulum

opticum

conftituere

haut

vaientis,

tribuentes. Necfc enim

ma¬

gistunccumpropter

propinqvitatem

apparere

incipit, componi

cen-lenduseft: qvamgrues

prxtervolantes

nafci,

cum

primum

ex

longin-qvoaecédunt,

atq;

poftmodum

longius

recedentes, iterum denafci,

aciemoculorumnoftrorumfugientes.

rnr 1 rv _-f.

XI

- r

Deceterotimendumnoneft,neinleges opticaepeccemus,

fac

i-endo cometas _corpora

talia

, qvse

(fiqvidem

vérae

diametri

eandem

1 _'> '

( 1.7

)

perpetuo

fervant

magnitudincm)ficutalia rotunda _{cminus qvam} eo-minus, minor a_dep

_{rahendi deb}

ercnr,fecu ndu 111 axicma_opticuni;

iE-qvaliaobjc&aa

fpeclatoris

oculoarqvaliterremota, fubeodem

angu-10_{optico vidcridebent, &contra.}

_Qyanqvam

enimIntcr difcefium

comcta,ejiisdemq; _{diametri variationem, fenfibilém non apparere}

proportioncni, arguant obfervationes fidc _dignörum

Mathematico-rum$adco ut_{ipatiumdiftantiae bismille SS d. Terrperaliquot dies}

emenfte,nullam admiferit_{anguli vifionis}variationem: id tarnen haut facit corpus ejus continuo decrefcere ac minui5 _proeterqvam enim

qvod major eftratiodiftantiarumqvam_{angulorum, fub qvibus}

ma-gnitudines illa: confpiciuntur,fimajorminori_{comparctur, uteft apud}

Eucl._{opt. i.p, 8, aliaqvoqj caulfadatur,ob}

qvamremotius

_fpcctatum,

fubuno_{eodcmqj angulo,atq;inpropiori diftantiavidcatur.}

XII.

Luciduqvippe

corporisautluminofi11011 eft proprietas,

diame-truni, morc _{opacorum, perdiftantias magis vclminusremotas,}

varia-re. _{Qvocircacanon, ille opticus, de opacis tantiim}

agere cenfendus eft. Certeenimlucida_{objc&a, etiamfatis longe}

remota, majqrem

exhibent_{diametrum, qvam revera,fecundumGeometrin}

fundamen-ta,refcrredeberent: _{qvod vel} exfaCula procul accenfa, juvat

explora-re_j juxta_qvamopacuni

corpusaliud, iiotabilenidiametri vifibilis

ja-duram_{pateretur. Proindeftellxfixx,}

nunqvamad diametrum

vifi-bilcm ånobisintantum removentur : _{qvantum ratio ipfa videtur}

po¬ puläre. _{Mehl pro cometismilitäre debct;imoverocontra}

gencrati-vam_{hypothclinficandem adleges Geometrinanimus}

eflet

examina-re. Va*a hac elfe, diftantia planctarum_{cumvilibilieorum}

diametro

collata,

firmat.

Marsenim _{qvando eft in oppofitione cum fole, a c}

proindeterra:plurics qvamin conjun&ione vicinior, vix_tarnen

_duplo

majorVidétur,cumtarnen_{qvintuplomajorfecutidum qvosdam,(Gar}

11 lao certe_{qviricagecuplo) appareredebeat. Fixarum}

verofi_qva

fue-rit_{mutatio,minus}

_{fentiripoteft,}

_{propter ininienfamillam}

diftantiam,

cumorbis_{magnidiameterad illarumvixfenfibilem habeat}

proporti¬

onera. Deindc

_atmofphara

_qva

cinguntur majorem interdum vero

fin-V

18

)

fingitearum

diametrum,

fic

ut

nihil fcre

ccrti

de

eo

concludcre

valea-mus. Acproinde _cumCometen,_perlineam

trajcdoriam,

longe

ab

afpedu

noftro

recedere ftatuimus;

11011

annihilari

aut

diifolvi, fed

lon-gisiimeevagantem, ter

minum tandem

egredi afpédus

ccnfcmus, ultra

qvemoculi radiationemejusdem

fentire

neqveunt;

qVod in

feqventi-busexrätionemotusac vix cometicx _{juxta cum aliis affedionibus,}

opido manifeftumerit.

c a

p.m.

/.

Onvenientianovorumphaenomenwii _cum

fbellis aliis,

ftve

lumi-'riofiSjfive lucidis,fatis inftgni

éxpofitajreiiqvum

eft

ut

differentiam

pariter,qvaeexvariisec

rundem

affediönibus fluit,

corfidcremus.

Ac

primum

qvidcm qvod ad

figuramCometarum

attinet,

nondubita-musqvineadcm, haut aliter_acCorporum

coeleftium

aiiorum,

ht

glo-bofa&Sphcericajidqs

velexinde evincitur,

qvod

anteqvam

maculis

obducerentur,talempoftcdific

manifeftum eft.

Macularum

deinde

accesfio,nonpotuitfieriab

unafacie

tantum,

aftro

circa

fuum

cen¬

trumcircum rotato;_qvocircancceflum_erat,

easdcm

hinc &

inde cir¬

ca _corpusejusfpargi

debere,

_{anteqvamcortex}

adeo

firmus,

penitus*di-fcum ambire_{pofiet, & vimluminis}

_{opprimerc. Yerum}

_cum

_in

_motu

naturali,heutexperientianosdocet,niinqvam

expedare

licet,

corpo¬

ruminorbem redeuntiummotumexadecircülarem;hocipfum

qvo-qvede coeleftibus

tenendum corporibus

5

ipfa

proinde

atq$

etiam

So-lem,

globi

figuram Mathematicam

nunqvam

cxhibcre pofle,

perfva-ftshmumhabco. _Apparet

_hoc

_{in Luna, variis}

_partibus

eminentiori-bus ac

depresftoribus, beneficio tuborum

_op

ticorum,

illuftrata

_atqve

adeo, qvamincölimus,terraipfa, ceteris

planetis

haut

abhmili facic

gaudente. I /,

Opinioni huic

noftrae refragari fcimus celebres

aliqvotMathe-maticos,ftatuentescometas corporaefleplana, velut

iph exprimunt,

difcea;acproindeapparcrc, capite,nunccurto,nunc

longiore, &

fub-jndcqvocp

latiore,

eocp,pro

concurfu materia

diverfo,

variam

figu¬

ram

(19 )

raminduere_apto. Quce

fententia

robur trahit_cx

Eypothcfi

_generati¬

va_{qvando certa}

eftiuvia, hinc

illincadvolantia, huic_{autilli parti}

ap-plicare

fe finguntur,

atq;

ita

corpus vari is qyafi

é

nucleis componere.

Verumcumiftinsmodigeneratioå nobis_{antea non fit admifta5 hxc}

pariliqvoq, jurenunc

rejicere poffumus.

Nonnegamuseqvidem,per

tubumopticumintcrdumapparere

nobis cometas, in limbo qvani

circacentrumpallidiores_{5 in} aliqvajtem _{diftcrentia partes}

interio-res_{confpici, nunc} nigriores _nuncmagis albicantes, _{ex fruftisvariis}

-qvaficompofitas:

Sic

tarnennonarguithic

afpedus,

eorundem

gene-rationem_{magis, qvamvarietas in luna,novimontis, autconvallium}

produdionem:

aut

afperitas

qvadam

in

]ove,

aliisveplanetis, recen-tis_corporis

_effigiem.

_{Qyin imo}

_{fi id}

_valeret,

_{nufqvamnon in natura}

fingere poftemusgenerationes,

ubi

ratio afpedus taleqvidpoftulare

vidcretur. _{Neq; fane videoullam diffieultatem,inexpficarida} diver-fitatc_{corporiscometici,cqelocoevij qvinpotius, longeperplexius}

fu-turum_{eft, acccftum &} reccftum particularum _momentaneum

deter-minare,nullamotuslege certanobis adminiculo exiftente.

llh

Tantumautem abeftut cometas _{corporaplanetis rariora}

facia-mus,ut _potiuslonge

folidiora,

& _{magis compadismaculis conftare,} cenfeamus, Svadet hoc

_ipfum

_{ratiomotus celerrimi,qvemin}

ncmi-ne planetarum,

fi

lunam exceperis,

deprehendimus.

_{Nuperus enini}

aliqvotemporeultra 4

gradus eft

cmenfus3 alii plus confecerunt. 111c

qvi 1475 fulfit, & a

multis eft obfervatus

3 unadie portionem circuli

magni 3o vel40 gr.

abfolvit

3

de.qvo confulendi,

Regiomontanus ac

Pontanus,qvalis motus, a corpore raro,& minusfolido, nunqvamex-*

pedandus.

Expcricnti

am

infuper hadenus

teftemhabemus

locuple-tcni3namintermetallorumglobos,folidiores, motum _{acqvirunt vq-.}

iociorem, diutiusq5 eundem fcrvant, qvod cx _{proportione eorundem;}

ad feinv iccm _{experiri licet. Refpeduautemlignorum,vel etiam la-!}

pidum,tanqvam

minus

lolidorum,

longe

fortius agunt ferne! mota 4

qvia

ifta

corpora

poroslaabcnt laxiores,

igne

copioftore,

atq;etiamse¬

diere

_{repletos,.unde}

_foliditatem

_{tantamacqvirereneqveunt.}

i

V-Sic_qvoq;

_eoncedendum

_erit,praeter

_follditatem,

_corpus

_{talc, fi¬}

gur ametiam

aptamhabere. Undc commodc qvasvis

afrediones

ejus»

Iiceatdeducere. _{Qvod fienimcorpus}

_{fblidisfTnium, inftar}

_fpongiae,,

multisforaminibus_{excavatumfueritjvcl in tcnujores bradeas}

didu-Äim: fieri_{potcft,.utllludalterI minus}

_{folido, led}

_{tarnenaptiore}

figu-ra,motucedat; ficuti videmusmctalla,

pf

opterfigurasineptas,

inter-dummotushaut ehe _capacia;nam

_{fi globiis ligneus,}

_{minus ccrte}

foli-dus,cumlamiiiaanistériuisfima,fimulprojedus fuerit,minus

fine

du-bio demotu_{participen Qvare}

_{prorfus exiftimamus,}

_nön

poffc aliani

qvamglobofamCometistribut figuram;motu

eorundem

vclocisfimo

penitusrepugnantc, utqvadrata, triangulärt, vel cujuscuncß

dcniuni

irrcgularitatis alia,hocipfum prxftarcqveat.

é

Neqjveroexindeconcludere licet, partes Cometarum variari,

qvodafpcdumasfidueniutent5prorfus

aliter

ac 111Luna

fieri

confve-vit_{cujus macufce eaedemfemperapparent,riifi qvodexmotu} libratio-nis_{phafes aliqvas admittant. Longe enimalia}

_hic

_{eft ratio. Luna}

nimirum, ad cqnmtutionemcorporisfui,nonalianunc citatq; ab

ex-ordio mundi_{fuit,ncq5 mutationcsaliqvas nnqvahi deprchenfaeftpa¬}

ri,praeterillas,qvasputamuseämcumterrahaberecommunes, & ab

atmofpbaera ejus fiuere5qvac admutationeminfignem, corporis toti-ns,nihil qvidqvam faciunt. Comprobat hoc certa experientia, 6c möfus_{ejusratio, ad aeqvaiitatcm jam diuredada.. Cometa auteni} qvipredit,raro, acfortasfisnunqvam,idemqvi priusredit. Ac

pro-inde, flcutplanetatumqvos cernimus,nemo

facie reliqvis fimili

con-fpicituig/cdhujiis adfpeduseil pallidior, illius rubicundior:

hic

perin-ftruhienta_{opticadeprehenfus e'fl habere mäculas,nonlonge åccntro,}

ilic Vcrfüs circumferentiam ; varnq;värieadhciuntiinitahic

Comc-tesi,ihäculis crasfioribuspoterit eile'cöntedus: alter rarioribus; hic

talemiitum,

aliusdiverfum habere5 hic eo ferri motu;altervorticis

aliusmötumdiverfum maneifei. _{Queeomnia,ex fundamentis ante}

jactis? longc

melius

expiieari

poüepatet, qvam

ß

generationes

eorun-.e _vv £ •-) _j*

( 21 )

demadmittcrcmus; etiamnunc cummotnseorum certö_neqveat

defi-gnari5

Qvid futurum

arbitrarcmurporro, Ii&illenobis apprimcei¬

let_{perfpcchis: VI.}

Qvodcum itafuerit,qv erineqveuntfpntentix ejus fautores, fi-demnosobfervationum,circahxcphxnomcna, in dubium voearc;

tantumenimabcduthoc _{factamus, utpotiusmille phafes, fi ab}

iis-dem_{ampl insdetegi polfcnt aliqvando,mftrumentis exaetioribus,}

eas-dem coeloacveritati_{vindicare, codemmodo confderemusj ccrtiyne¬}

minembonum_{viruiu,dudio partiumtantum, manifedo falfaprove¬}

ris,fudincre venditare. Dexctero,corporaeadem, ad inftar nubium,

plana efie,

nulla

nosexperientia invitante, admittcre haut poflumtis 5 qvandoqvidem analogiacorporumcoeledium, a forma tali proffus

abhörtet. Namomnia_{qvx circa centrumfolismoventur,infphxra}

propria,

perfuum

qvoqvevolviaxemarbitramur: reliqvavero qvx

centrum moms _{praeter folem agnofeunt aliud, ficuti terram luna,}

qvandoqvidem corporis altcrius du eium fcqvuntur5

poffunt

inhoc

eonvenire_{qvod facicmeandem huic perpetuoobvertant: idq; exlegi¬}

busmofusinlunanoncd_{obfeurum,autdifficile demondratigac} pro-indc_{credibile,Mi qvisqvoqfi cetcrorumplanetarum fatellitibus, eon¬}

venire_{pode5 qvamlibetreveraitaelfe, adhuc, majori dedituti obfer¬}

vationum_{experientia,penitus alferere11011 audemus. Qvod Iiautem,}

ex_{hypothefigenerativa,folemperpetuofeqvi}

eoscohvenitj necefleeil

ut _{corpusvcl regularius habeant,&admotumaptius,qvamplana funt}

&_{angulofa: velmotuferaturadmodumdilformi, acinordinato}

velu-tinubescirca_{terram, aut alra in fublunaribus meteora, ex elfluviis-.}

terreftribus _{compclita, qvorum neutrum excoqvidem fundamento}

commode deduci_{potelf, experientiahocampliusprorfus}

repugnante,

VII.

Sedn'cc iisdem felicius adruitur _{, 1 umhin ac colorum}

varicta-tem in _{cometis,provenireå copiamatcrix majori,}

exhoc vel

illopla-netarum eidem hdfluente5 _putaIi facierubicundior_appareat,

trahe-reiilum hoc ex _{Martc, cujus effiuvia hic}

prxvalere exilfimandum

cd: filividiorex _{Saturno habere: fi}