[VISPUTJTT0 PSYCHO-
LOGI CA OCTAVA (ffULTIMA* f
De • Vf
INTELLECTU
ET VOLUNTATE.
Ad quam-*
D, O. M. A.
InRegia Ubfalienfium Academia
SUB P Rj£5 ID IO
Clarißmiat%Exceücntißimivin
DR IOHÅNNIS OHES-
NECOPHERI MEDICINE DOCTO-
ris,inRegia Academ. Ubf.Phyfio- logisepublic! Profcfl?
p u b l i c é
Rejpondcbit
JOH'ANNES ANDREI SCHO-
MiERus Helflngus^.
Die2, Decemb. borisconfveiis,
ÜB S A LUE,
Excudebat Efchillus Matthise*
K^AUNO 1626.
SSS3
*siaar
ao^sffOäGoe
DISPUT ATIO PSYCHOLOGICA
O C TA V A & ULTIMA De_s>
INTELLECTV ET
VOLVNTATE.
Refpondentts
JOHANNE ANDRERE SCHÖMBERG
Helfingo.
Tkeßs 1.
fNima?rationalis.dua? fintFaeufta*
tes,tiempéInteleäus & Voluntas,circa
intele&umi.Videbimusquid fic i,quod I namejus objeduqa.3. qua;ejusDiyifio-
nes,&dcniq; 4. quaeaccidentia_>.
i, Adprimumquod attinet, de-
finiturintelle£lus,facuhasanim» rationalisresintclli-
gibilesintelligens,cognolcens &dijudicans»
3. Diciturfacultas, quia intelleétus noneft ipfa anima, fed ejus futi&iotquaiu (emper préeftare poteft,
five fit incorpore&organahabeatnonfra&a&violata,
five écorporedifcelferic: confiat euinaexSacrisLite-
ris,Animaså corpore lcparatas,pra?teritorurecordari, juxta illudLqc. 16. Fiiij recordarc, qpia recepifti bona
invitatua; 0cergo difiingvcndum ed inter eflentiam
Ai amma?
amma?rationalis&ejuspotentias f Potent;# etrmrea- liter diftmguuntur ab eflentiafmmxt 2 Potentin ieu facultasrelpicitccrtampsrticulaoi corporis. éflecna
vero tofcumcorpus. 3. Ut fiat difcrimem inter finita111
&inäoitam potentiam •• Infinita potentia nondiftin- gvitur äb infinita e(lcntia,ut deDeo apparet:£iéiejnum pofcemiaeft ejus eflentia & contra: Idemautemnon
pofibmusdicerede anima rationali,
4. Non tantaeft avium celeritas, pifciom agili-
ta?, quam intelledus nonvincit: Sol *4. horis rnuua miibaria conficit, fed intelle&usuno momento &uno
nutuperambülattotumorbemterrafum:nulla eft be-
luarumtantaferocitas&moles,quaregere nonpoteft.
5. Operatioincelle&us diciturintelle&io , quae
nontantum a&ioeft/fedétiampafiio qutedam: Adlio
eft, quatenusfua vi internamensincelligit,&iudicata:
Paffiov» quatenusfpecies intelligibilcsapprashendio : qua?quidem paflio non corrumpenseft,ledperficiens.
6» Similiseftincelle&us fénfui, aequé enim for
mas&fpeciesrerumintelligendarum recipic,atq; fen-
fusfimmulacra rerum fenfibiiium,eafq;non a&u, fed poteftatecontinet: DifFeruntramen. 1. quodfenfusr*
nonquodvis fenfile,féd determinatum precipiatin«
telleäusautem omniaincelligat. a, Subjedtorecipien-
tc: Senfio enim ineft animali, qtiatenus eftanimalp ideoq,*etiam beftiis: intelle&ioverofoli höminiineft,
quatenus efthomo^j, IntelledHoabexcellenti intclli- gibiliperficitur; Senfio abexcellenti fenfili laditun.*
7. Obie&um intelledlusfunt omnia incelligibi- lia,qu2eabintelleäuquoquo modo intelliguntur, five
fintentiafivenonentia*. 2 tamfingularia,quam uni«*
YcrfaliaVtammateriata,quamimmatenata; tam ter-
rena?
rena , quamcadcfüa,tamnaturalis, quamfupernatu*
rafa, quatenus neropé i, Per propriam fpcciemleu
notföuemab horrine m|eiligipoflunt, urpoté omnia_,
perle fenfilia. 2. Quatcnus nori per fe: hoc eft, pen.
propriam fpeciem feu ngtionem abhomineinteiligun- tür,iedperaccidens,hoc eil,perfpeciem feunotionem alifnam, quaenempéfinguqtnr, ut fünt Regia folisr*, Horcihefpcridum, aliaq; fabniantium poétarum 5g-
menta, Haseomniaquia fub mteile£um Sz rationem cadunt, Cur rationis Artem utputé Logicam in_»
quovisente &nonenteoccuparinoß dicamus? Quan-
doigiturphilofophientia ftatuntobjadlumiptelleaus,
non hoc voluntquafipreter entia nihilab homine in- telligi pofTit,fed quodiila fintprincipalc & primarium obje&urru.
8. Utrasqjres fingulares& univerfales cogno¬
fcit intelle&usmonnulliautétantuuniverfalia intellc- äuifubijciunt.Yerenturenim neintelle6us fiacAngu¬
laris, fiab co fingularia pereipantur: Sedintelleclusr*
quidemomniafit,non fimplicitcr,fedperrnodumfimi-
litudinis &reeeptionis : Licet imagines fingulariura reeipiat, nontarnen Angularis efttfed intelledum in- telligerefingulariaprobanc fequentes rationes. 1.qaia
ioteiletfus univerfalia cognofcit per abftraäionern å
fingularibus,ergocognofcat ctiarafingularia åquibus
abftrahit, necefiurneffc:non enimcognofcituniverfale
nificognofcatfingularia, dequibusuniverfale dicitur,
neque poteft conferre univerfalecum fingtdari, nifi
utrumq;fcorßmcognofcat:NecelTarium quippe eft,ut quiduointerfe confert, &comparat^utrumq, cogno¬
fcat: & quomodo poteft quis cognofcere quideiita*
A3 teWf
autcm func rerum fiogularium. Zabarcl. de Ord.
iriteliigend. c. 3.
9. 2. DegsvcréAngularis eft,& cognofcicui^,
5:>al. exer. 307. 7. f. 16. materia prima eft Angularis*
6 sognofcitur : Sol Angularis eft. 5. Fiunt multi- fyllogifmi particularcs^ Åt ratiocinari & difcurre-
reeftinteile&us, tefteÅrift*1,3. deanima: abintelle-
dunoåphantafia cognofcitur propofltio particularis,
cumprGfertim intelle&us folus affirmare&negarepof-
fit. Zabarcl. d 1.4. Praeterea inteJledtus fuam intelle- Itioncm cognofcit, omoisautcm intclléäio eft parti¬
cularis,ergoquando cognofcit fe haneremvcré intel- ligere, cognofcit intelle&ioncm perticularem: Nec huic aftertionirepugnatdidum illud vulgare; fenfusr*
cftfingularium,intelledusuniverfalium; nampropria
& principialis adio intelledus eft cognitio Univer- falium, adquam dirigitur cognitiofiogularium, quia
non poteftintclligerc univerlale,nifittiam fingulare percipcret Hinc Arifto. intcllcdui fempcrtribuitin-
tellc&ioncmunivcrfalis, quia eft eius propria,fednun-
quamdicit intclledum cognolccrefolum univcrfale»
Zafcarl.de ordi. incell. c, 4.
10. Intelligitintelledus per ipfam fpeciem in- telligibilem quaeplurib9nominibusappelUturj nempé
uotitia, notio, votj^ct. concepcus, imago veritacis vel eflcntise,radius årequalibetrefpendensin intelfedufr¬
eutipeciesrefulget in fpeculo. Speeles haecquideft i pauci(inquit)Scal. fciunt feper fpeciem intclligere, paucioresnorunt,quid fitipfafpccies Nonfubftantia
eft* quibus cnim artibus 6c macbinis fubftantia exi-
ensåfeipfa, atque,cadem foanens,tranflata per di-
vcrfa
verfa fubjefta penetrat ad intellc<ftum, inquofigat fe¬
dern. Si eft accideos,quomodofubftantiaintcliigecur?
^\.utquomndo accidens, potefteilefirmle fubftantiaj? Nequeeft pura rclatio ad objeäum. Sed eft Accidens fpiritale,quod å pbantasmate intelle&ui tranfmiffuai
rem rnaterialemrepreféntat.* Hinc fpcciesinteiligi-
biliseftqualitas pofitiva immaterialis movensmtclle.
dum,cuiobfataimprimitur ficut piäura tabula? appJn»
gitur&imago ari liquefa&ö infigicur.ut altiusatqjdiu«
dus hssreat.
n. Intellt&us etfi fvbftantia unicos fit, pro«
pterdiverfastarnenadiones inteliigendi duplex ftatui-
/ tur, patiens& Agens, patienseft quiformas&fpecics
rerum in ferecipio.
12. Patiens hic intelledus varias fortiturappcU
Sationes i. trufyvKos patibiUs vocatur,quia åfpcci-
ebus intelligibiiibus, quibus fit intellecflio, pacitur .*
quemadmodumenimfenfus patiuntur& afficiuntur å fcnfibilibus.itaquoq; hic intellc&us ab intellibigiiibus,
utinteliigere nihil aliud fit, quam reeiperein feinte!*
Jigibife,& abeodem affici«
13. 2 Dicitur matcrialisquia inftarmateria?va¬
riasfpecies& fatmasrerum incelligibiliumfibi ltnpri-
mi finit 3. Dicituretiamwsåwapaintelleduspotentia- lis,quodnempepoteftate omniaqua?pofiuntintelligi, intelligat: Nec tarnen hic intellc&usmeraeftpoten- tia ,nullumq;habeta&um,quoniamutihquitAriftote-
leseftlocusfpecieru&proptereaneceflariö aliquid efl
aäu ratione cflentiae, dicitur ergo merapotentiare-
fpeäurerum,qua?intelligi poflunt,& cnmparatur ta«
bulas rafa? 4. idem hicsntelleßus ab Arifto it. Deans- matextu8. vocaturintsllcäus inhabitu,quandonem*
peaiiquomodqcontinercäjqtiaeintelngenaa iunt» m<
tclligipoflunt, fednonintclbgit, dicitur infelledhis, otio-
fus, quiefcens,hictntdledusinhabitu, quando ipeciehus acquifitis utitur,didtur intelledusin a&u,quianonfo- lamsdu SCretpfahabetfpecies,fededamipfisutitur,eon- Oderandoobfedum mtdligtbile*
14. Ågens intelledus feur#? eft qui fpe-
desapattbiliintelledu receptas &C poteihte inteiledas,
facita&umtdbgi.* ficdicitur illuminareintdledum paf-
fibilem,Ocutenim folislumeneftkit utcoloresintenebris latentes,quiquepotentiatantumfuntcolo!es,.facitadu
colores, $Cafpictantur, organoquevifusimpiimantur,ita intelkdusagens resintelligibiles fuofolgereIluminar, ut
abfqjmateriain patintem mtdledumuaducantur,
15. Confiftitagentis intelledus eftentia inqua- tuorpotiftimüproprietatibus,quarü prima eft,quodfic
xoä&t&g,feparabilis, eft cnimfeparatus åc$terisanim^
facultatibus 2 Separatuseft åcorpore, poteftenim(I-*
necorporeincelligere, cum nonutatur aiiquo corpo¬
ris organo. 3 Eft ieparabilis, abeodem corpore, non
tantum quoad operationem*verumetiam quoadfub
ftantiam, quoniam perempto corpore,per fe deinde
fubfiftere>& pcrmanerepoteft.n proprietas eft, quod
fitccß\w<z flon pcrmixtus ni. Quod fit ewutyjs impa(Tu
biiis, quiaeft immateriali§ &inorganicus IV. deniq;
quod fitmerusaduscumomniapoftiit facere.
16 Porrointelledusqui aduexiftit, duplexeft, Simplcx&compöfitus Simplex,quifimplicesrerumno- tiones aprehendit& cognofckSevocatur fimplicium
argumentorum inuenitiö&aprehcndit imagines feu fpecies absq,- complexione, absq;Affirmationc&ne-
|atione;ut fifeparatira&feqrfimhominem, canem,
} I , d*m*njArtylxtné?c.
Iispum» caciurn,icna.u,
mus:ha?c limplicia fimteiledu apprehendantnr , eorutn apprehenfio dC cognitioeftvcra,quia intelleäusnonpo~
teftfalli^nifi quandounamremcumalteracopultat&nc«
täit,
17 Compofttus intellctäus adlu exiftens, eft qui
plures res coniundas colhg/t: dChinc iudicium logfcum,
eftcjjvelNoetic9 veiDianoeticus.-Noeticu«eftquiresGm
pices fuenocionesmultasdifponir, quod fit partimcom«
ponendopartim dsvidendo,undeveritatis &falfiraris Ju¬
dicium fequitur: Dianoeticus eft,qui abunoadaliUdd<-
fcurr!t,8£excoHarionediverfarumrerumaliquid colligif»
undedifcurfusjfeuratiocinatioappeilatUfjdiicurritauteHi
mensratiocinandove!ordinando, Raciocinatioeft men-
tisdtfeurfus,extritimnoematacompofitioneconfequen-
tiaminferens,undequidconfrquens, quidlnconfequens
fit (udicatur: hinc fyllogtfmus in logica: ordinatio eft
difcurfus,quomens perplures noematis compofitasfen-
tentiasdifeurrenseafq?pronatura?fuaeciaritatecollocat,8£
in ordtnem redigit; Hinc methodus. AbAriftthae
©perationesinrelledus etiamfcwnpvgproponunturlib+j.
de anima. Ca: 6> &C 1. de interpret, c, l, Numerat c»
mmprimd apprebenfionem,quaevocaturintelledioindi-
viQbtUum* deind^Compofittonem, fub qua difeurfuro
comprehendir. Aegidius 1. $4deanima. Coli,comb,ibid«
ad text. ir. dC ad iib, 1. prior. Anal c.l+ q* l. art.&C
tul.Pafiusl 3, de,an.c.7.mfcf, HfnC mjHomodo.rc-
prehendenduselfRamus. cum duaslogrcaepartes pofue«
fit: quia anteeriimhoequoep fecn erudisävenuftas.
1$. Ad huncintelleifturrreferontur notiriacinfitar,
quaenobifeum nafeuntur, atqjob id pnneipia ÖC notitüe
naturales feu communis appellantur> has Gr*d wwc&s.
B Emag
tvvöhqvbeaht:Si'enimanima noßranaturaeRintelligens
epiratäs quafdaminorgsntcasa&iones habet,quomo.
éo inipfanon ineruntquaedans notitiar,quxfumqi aGIti-
mina Sdimaginesfubftantialesinca:ceitefi di ^rnusmen-
ftTthonprxditatn lumine nödt(arum& tarnen dkamus iHtUhgenum,fculpimus animam intelligentem (mc in- tBKgenua.
i£. a, Deinde infancutus ybcdum edttus,Scaligs
t\r?. vulclacfugere, &labia tun c apteroovet*
fcion pides,quiahabet connatauvfpeckm fusrtonfervatiö-
ms; HfocHippocartesinq>Bcnédodtanaturslicet nihil diiugiitrodidicerk, tarnen eff»dtconvCnientia j/ In o- mnibus etiainnoninliitutisde Deonaturalis eft ßimulus confcentiaeintetrisfacino tbus teßiGcans effsDeum que- dam vindice fcelerum; Hinc juvenalisNode dtec^ fuun»
geßantinpedore ceftem. 4« Certumeßpoßlspfiim ali~
quidhnaginisdmnadnhominemelTe &fuper elfe quid*
niergoaliquidfapiemiaedC virtutis* Qoornodo Deus
omniumyirtutum öC omnhunatrium effctflor ac cohfer-
vätor lurédtct &appellari potent,.(Iomttes in univer-'
fum notltiae hominidenegcntur 8C eripiantur? 6. Angili poß lapfutn minent notidasnaturales,quaics(untdifcri-
men haneßorum &turpium* noticia quod fit Deus 8£
qualis Gc.-Curniergöhocaffarmandumcmdehominib*«
^Gentesinexeuföjbilesredduntur coramDeo, quamvis SegernaDco promulgatamnon habuerinc, quo nomine
exeeufaii pofle v^debartturquia naturadurcnre feccrint
caqua:legis funt, dCita dcmonßrarerintquodlegis noti®
tias atiimis infcrtptas habuerint. Roma. 2. Sic Soliger
hb. port, cap, t. Nobifcum(inquit)Gmul nafcuntur
cogtutionesquaedam, quaeomntbusaque caedem,abo-
-gmibus »queitemprobantur; cujusmodifuntpropoGo»
i
nesnia?) quaeiunt qua«piss^'
ItemPhilip, in hb.Deanima. Indefinitione intelkäus,
Eftpotentia,cognofcens, recordans,judicans &C ratio«-«
nansGnguiaria&unverfalia,hab£nsinfttasquafdamnoti-
das nobifeum nafcentes:idem Philip, paulo poft. hanc
fententiam propurPaulum ampledor, quaexprefle (in«
quit) legem faspsam eflein cordibus hominum,ubi de
notitia loquitur.
*o. Necturbemurvulgarihocdldo: Nihil cflit%
intelleduquodnonpriusfuit infenfu,idnifi dextréintel- legatur valde abfurdum eß ÖC hyperbolicum, interdum
enim fubftantiales radrf é mente progrediuntur ad cor¬
pus,interdumetiam intelledusreflediturper U ipfum in
fuampuriftimam eflentiam, intucitur imagines lucenres
Infubftamia,facitconclußones,quat noncaduntinfenf%
II. QuandoAriftoieles quoque comparal intel¬
ledutabulaerafaeßCoudse,cuinihilinferiptumeft:veraeil Philofophi fenkmia de adul nafeuntur enim nobifeum
notitiapotentianon adu, ideft, ineft menttbus noftns
visSCfacultascognofcendfaliquid,fed nuUiusreifohdam
noHtiamnaturanobisingeneravit:HocipfumCic,quof{?
confhmat in prafatione $, Tufculan. q. duminquit;
rruuta nobis dedit parvulos igniculos: id eft fcintillasj
jfuiuqjingenqsnotesfemina,tdeftdnitiainnata virtutuitn
22, Nett? nobis obftat illud,quod de infantibus referuntjßnempenOtitissinßtashaberent utiep fefeexer-
cerent; quipp2inmfaridbusanima,quaefuafunt muntra
Donpoteftproferte,propter(lumorisredundantiami qua
velut inebritateautUtbargofopita eft;Ut ergo nofequi-
curinfantes nonpoflunf uti ratione: ergo rauonem non
habent,mtenebris non poiTumusutiluceocuJorum,Ergo
luxnoneßinoculis; Sicnonfcquituria&ntes principqs
B2- Milte
ftOtfeuii ftofl poftuns igiture&non habent: fgnorantur
hae noiitix, qoia latent in domiriko perturbato,ut fcin-
tiiia?ignisdelitefcunt incinertbus.
Etfiaucem ärtium U virtututH notit/ae natura Cotaniinisinfitar,tarnennifi excerfeente Gmui animofiC corporeexcicentur &Cinardeftam å dedrina &(ufu,nulfa
cfharumafFedio: utenrsn ignis fopirus quafi 8C delite-
fcensfubcincribusrefußtaturmotuh. 8atu: Sic É'giv na¬
turalen?necefTeeft crefccre cumufu de »xtate ,praeccptiCqt
inadumfcrundum deduci, ut illufcar fuo tempore. Et
licetexiguaeßnthst noticiae» Tunt ramen maximarum re- rumimtia; utingranöunico aut femine magna eft po- fentia,quta reddtt frudum cummuftiplici farnore: funt
cnimadminiculaquibus vitareg tur,&artesexftruuntur;
oculusutvideat,rcquiritcxtcriqrcsfpeciestantum» Ant*
tnavero ut intelligar, ä fenfibusqutdem icquirit oblata phantafmata, quacpercipic, fedpretereapercipit ettamfe»
ipfamnotitiarumbeneficio, EttantumdeinteHedti,
23. Voluntaseft alteraammsrrationaftsfacultas,
quaeea quarabincelledtrapprefaenfa dC Iudicatafuåre,ho-
snoveleligit, ve!adverfatur.
25. Objedumvofuntatiseftbonum«i praccedcntc cognitione intelledus tnonftratum, & ejus contrarium
«naliim Ove Gt verébonum ve!(ßcotvopmv aparens bonum
6i malumFinkiuscentraScholafheos defenditvoluntatis
©hjedumeffebonum tantumpar , Scheda. 77.
6z» V oluntas ab Arifiotclc vocaturappetitusra¬
tionalismficutienim fenßtivoappetituttahsmur,inbonum
d fenfu apprehenfum , ttavoluntate tanquatn appetitu
movetnurad bonum monftratpm ab imclledu Arift. I»b„
f deantmac. to,SeddifFcrthicappetitus rationalisifenfi-
livo. |. Öubjedorécipknieproprio,qtiiaappetitusratio-
Hållsfo!thomftiiineft,quafenus nomo: icnimvusv«rov<>
snnt ammali, quatenus ft ammalVlI propterea hommi cumbeftrjseft comurus. i* Objedo, quiarationalis ap- pctitusprcprié&CperfeverfarurcsrcabonumiiHellefhja-
!c,uoivcrftileåbomnimateriafeparatum: fenfttivusvero
circabonum ferJuatecum materiaconjundum. j. Äppe-
ticus fenGuvus dcledabdla raniuoi ärrat: rarfonalis etiä honefta. 4. Vohmtaslibfracftlecundu-mifTerMiamfuam:
ftppetttusi ftGdvusmceffariiis, obhso enimconvehientc
bononorrpoteft nö appetere,ne<poteft repellereSCnoIle,,
2.7. Liberémoveftirvoiuittas. 1.niftcnimliberum
cftetagens,quorrodod.ftmgveturaba'tjsagencibuscum
animatis tuminaniröatis. z. SinoncfTfet liberum arhitru voluntatefupeivacua eflVntconfiliapr;rcept3,dchberatio-
ius,leges,praem<a, paenaej.Si Itberenonmovetuf/Ocusek
fet caufapeccati; Nec audiendifuntSto«ci^qu» oiimia
imroutabift necefTVcate Heri contendutu: Faceftat eiiam
delirium Maniihaeorum,quialiquos hominis ä bonoDeö
ortos,alios ämalö,QCillosnonmfi bene, hosnun nifi male
agcrepoffe, dicunr* Impeditur auterr»nonn.hfl libtrtas
illa &C al ö fle&itur- i. abhabitibusacquifitis confuetudt-
tie i quibus trahitur faepius ad malum. ab habitibus
pfccatioriginalis. 3. iDtabolis: qua? tarnencaufateffen-
tialem libertatemVoluntat«nonadimunt.
28. Adioncsvoluntatis fuut velie &nolle,item
fufpendereadionem. Qu«omncsehcicae funt, vclim-
peratse : fclicitaefunt,qua3voluntas fua propria natura
perfe elicit,non per potentias inferiores; Imperatae
aäiones nooimmediateå voluntatc, fedperalias po«
tcntiasroediatcinopusdiriguntur. Sunt igitur a&io-
neselicit«,adionesipfius yoluntatis liberé agentisr**
Imperar« alioyqm nauiibrorumimperantiVoluntati
pareatium» B1 £?•
29. in locomouvam vorantas nabetimperium
defpocicumicuherile,regit enimexternasakioncs,ut zc£i&rationicongruat: habet cciä inperiüpoliticüfeu
civile: &fitquando akionesintcriores,utfunt affek9,
ira,odium, amor, fubijciunturrationirede judicanti«
SicDavid Saulunoin fpecu tutö interficere potuit,&
ineofuic cordis incendium,acvindikascupiditas:Sed
tarnenmentimelioracogitanti obtemperat. Innatu¬
ralem feuVegetativam potentiam voluntas nihil juris
&iroperij habet,quia illaagitomnino naturaliternon txarbitrio: Necprorfusfenüt va facultasvoluntatisr*
imperioexempta eft,quana enim Voluntas adobfequi*
umflckiOe
30. A quoautemvoluntasdeducaturin akumj
ut aliquid velit , vel non velit, de eo difcrepances*
philofophorum fcntentiaeinveniuntur:funcquiintel-
lekumprimäravoluntatiscaufamraoventcmefTecen- fent,adcoqtie åphantafmateirradiato voluncatem ad iiludprofequcndum,veifugiendum excitari* Seddiri-
muscumScalig. cxcrc. 307.f. 25.voluntaterf*pcrfe,&å
feipfa,internoq; principio excitariadea quae funt vel txpctenda, vel fugienda,quoquidem innatoprincipio
&ipfaroquandoq; mentem&feipfamad propriasakio
nescdendas incicat ?proptcrea cflcntiacvoluntatis in- poffit velle & nolle. Moveturigiturvoluntas
å feipfa principaliter, abintelleku verominus princi*
palster,fivedilpofitivé : Namutfingularealiquod fis¬
keturautfugiat, necefTeeft ut ab objeko appetibiliå
menteintelleko& rnonftratoexcicetur &determine«
tur;hinc Bernhardus inlib. degrat.&lib. arbitrio.* ha- fect, [inquit]volaatasquocunquefevolyerit fempen.
comi«
eornkcm fatloorm ßon qnod iemper ex latione^, (cdquodnunquam abfquerationemoveaeuii,.
ji. Mirumautsmeft qu^dhomines per volun-
tatcmoonieropcr xerabona cligant &c appetant,fed fsepéfallapotiusquamvera : appetuntcDimbona ter*
rena,Corporalk,&caduca.* Spirituaha & aterna re-
peliunt;Sedcaufa hujusre?triplexcéfetur, i Studium
vitse fcnfitiva:pocius,quamintellediva^ fiquidemho«
minesplerumquemagisfenfu quam intelle&u ducun-
tur,ideoquemag'5 appetunt bona,qua fenJum attin«
gunt, quam qua iptdlsdom. 2. ignorantiaVerorumj
bonarum, aut faltemprava corumcognitio. 3.ptavu
hominum dc bonisjudieium;cumenim nemoredeju- dicarcpofllt derebus, quasignorat, aut pcrperam in- telligic i Hinc fit ut vcra bona , fallis hornines*
poftpönant, utpotc quaead vitam iénfitivam,quam_»
hominesplerumqueicquuntur,minusiuntidonca. Et
tantumdcanimaerationalis facultatibus, quasbomo
obtinet incorporis ergailulo, quoexuto,anima«af«*
demexcrktliberier—
Ornatiflimo Dii_,. Reipondentij
Epigramma.
QUodtibiTfonmandatasrenuas,Schönau*etItbrattebtmrefumereparteisturbaSopbumJl
iergetuumStudiumadfattflumperducerefimmu$
Hoccttibi tandemdignabrabeiaföret.
Feftinantén* p,
%M.M4RTINUS GSSTRINIUS»
tMattbiInf*irof%
ALIUD.
^TOfcc quircrumpatuliq;mundi
■^Seduluscaufasftudec, ipfefelir
Utiics fruäuscapietTibi inde*
Auguror,oliirij.
Mcntishumanasaftcupicns Johanne^,
Ac voluntads gcnium inveniro*
Suaviusteolim dccusatq>frudusr"
Ritemanebuno.
sJMoris& hgnorisergofcribehat,
M. MICHAEL ERICI
Helsing usr*
A L I U D
J^STtnteileBusnatura utpuratabella
Cutnihilinjcriptum,aß-, OmneLaborepoteß Infcrtbiaßtduo: DofitehocSchoma.re Johannis
Navolvißi animo,quarevigtl peragis
Annumerare tua,doBrmam rittvoypyt>
In tetsirtutiquamodofunfim wicat•
ftrge Di/s igiturdaro hoccelabore(ecundis*
£>uaßusßcfequitur quippélaborü,Honos.
Amicofuo optatiffimovfc
éWacelerfcribebaLj. ^
etters benedicts Hamarmus.
