Auxiliante Trinuno Sancto et annuente amplissimo choro philosophico Upsalensi sub moderamine ... Joannis Bilberg ... in audit. Gust. maj. ad diem [5] Decembris Anni Dionysiani M DC LXXXV de somnambulonibus pro gradu magisterii disputabit Andreas Torselius

jiuxiliantc

Tnnmo

Sanih Ec K^inmcntc Cboro Philofopbico Upfalevfi SUB

_MQDERAM1NE

VIR

I

_CLARIS

_SI

_Ml

DNJOANNIS

»erg

MatheC

_Prof,.

_Ord*

In Audi11 _{<3ttß. Maj< ad diem Dccemhris}

Ami _{Dmyßani M DCLXXXr.}

DE

SOMNAMBU-LONIBUS

Pro Grada

_Magiftcrii

Difpucabic

ANDREAS

_TORSELIUS

Sudermannus

HOLMI}E,

r _{poterunt. Quinimo ubiacrior fuerit,}

homincsquosdam in ledis nontantumut

clament,rideant,ejulent _{fimiliaqueagant,} Ted& inferioris _{Corporis humani}

faculta-tes (ibi _{apprime inlervientes ad rnotura}

Iocalem,quem

haud raröpoftular, Irr_pel—

lere_fuftinet,ut_{ejusvis merito} nes in ad~

mirationemfui_{pertrahat ac rapiat.}

4. V.

Undefine dubio _Imaginatioin So-mnambulis multo fortior_{eft quamin aliis}

hominibus. Quum enim haec å fenfibus

externis _habet rerum _{quarundam fpecies}

fibi_{oblatas, tunc Somnambulonum}

Ima-ginatiocircaeasintenfiusvedatur,hoc_eft, majoricumcura ac _fedulitateresfibi _obje*

dasvolvitac _{fcrutatur,quum tarnen} alio-rum_hominum

Imaginatio tam anxié _atq*

follicitfc circa rerum _{fimulacrafibi}

repra-fentata_{neutiquamoccupatafit. Imo} So-ronambuli non _{definunt prius in}

fpecie-rum_quas

acceperant contemplatione

oc-cupari,quam appecitum& hinc Virtutem motricem admotumftimulenr.

VI.

Ex rerum aflervatarum _fpeciebus

hascvalidior_{Imaginatio,utmodo di&um»} excitari _{quidem poteft,caeterum dantur}

& aliasreså _{quibusorituratqueprovenic.}

Ccrte _{immoderatiores}

appetitus

men-mentioresque

afFe&iiSjqui

åb ufteriori ra-tionisiudicioin (omnoobfctiro regi atque

coerceri_{nequeunt,huic}

_{Imaginationi plu«}

fimamcdifandianfam facilc praebent,

4 VII

Expnfiti

fic breviter

Cauß principe«

H ad minus

_{prmcipalem jufto}

_ordine

pro-gredimur. Hasc verö

alianoneflquam

Sangvis

fpumofior

ac

craflior, qui in

rota Somnambulonis Corpore copiofé adeft.

Qtitppe ubi vifcoflorac

rargidiorfangvis

penes quempiam

abundare

occipit, illa

commotus _per fomnum circumvagatur«

Sanéhie_(ängvisquoadpartes(üas craffio«

fesin cerebrum inflatvetoeroentisvaporig

afcendit^ otio ad partes fubtiliores

cön-Tertitur in_{copiofosnimisque féfvidosfpi»}

ritus animales,qui in Cerebro vehemen¬

ter moti tandem in rrmfcutosac nervo*

?nfluunt,eisquediftentis(entiendimoven«

diqu« Vimhauddubiecommtinficant. De horum_{fpirituum miråefficaciåaliqua e*} Henrici _{regii praxi Medicl adfcribere}

non_praeterrem5ede exiftimamus, _Dum

ifti _{fpiritus vehementius in Ventriculis}

Cercbri movcntur,dcterminantur illi in illos merobrortrm nervös & mufculos5in

qsuosflmiBscogitatioeos in vigilia

dcter-jninarefolebat. _{lique (Spiritus) in}

mu-köiös illöf

_{copiofius & vchementius}

flu-ende

i. I

Omnarrbuloncs

inrerumnatnrå da#

ri (ana ratio_pariterÖ£ experientia teftantur*

Quippc pofitå

Caufå

pomtur*el faltem

po-m _{potelttffectus, At}

Somnambülationi<

Caufa,quammox

trademus,

in naturå po-nitur, Ergo eius

quoquctffedus.nimirum

Obambulatio perquieteminftituta. Kec defunr E_{xempla,quaehunc adum in} quai-darn_{fubjedacadereevidentiflime demon*} ilranrj Sed operasprastium non

eft

in

hi-fce recenfendis _{Occupari>quum}

_paffitn

a-pud fidedignpsSeiiptoreslele

oficrant,

4. II. t

Acceßiim jam facimus ad realem

SofTinambulationis Definitionern quam

hoc modo haud _inepté

_formari

_poiie

fpc-ramus. Somnambulatio eft

Somniquae-dam _{Aifedio, quft Hominas lomno}

op-pr^fii.,é ledtaiurgunt,hue

iliucqye obarn*

2.

bulant,atqUenegotiaVigilibus ardua dif-ficiliaqueexpediunt,quöimaginationita'

lia fibi _{proponenti fatisfieripoflit.}

■S. III.

Hifce protemporisacinftituti

ratio-ne _{praelibatis in hujus affe&ionis Caufat}

inquirereanimusquidem eft, caeterum ne inillarum_{inveftigatione hallucincmur,eft}

quod non mediocriter dubitamus. Ve¬

rumenim eft hocce tritum Felix _qui

po-tuitrerum_{cognofccre caufas. Ex Au<fto~}

ribustamenquamvis inter fefe fententii» diftiderevideantur, caufas obfervavimus

fequentes, quas in compendium mittere

quam prolixe de iis difquirereconfultius efte duximus.

§. IV,

Nobis_{hujus no&urnas ambulationis} caufas _{inveftigaturis primo haud dubié} loco fefe fiftit _{Principalis Caufa,}

quas eft

V7evoßxitcv Imaginatio. Haec certé, li¬

cet externi fenfus per_{fomnum faepiufculé}

quiefcant,otiofa haudquaquameft,fed

ple-rumque operationem fuam habet atqu«

hnid raro illam _{oftendit. Rerum enim}

fimulacra fibi å Senfibus exrernis _paulo

antefomnum monftrata non _dimittif,fed

ca ceflantibus externis lenfibus inter fc

confert,_{diftingvit,&faepéexiisnovas}

ef-fingit fpecies,qu» nunquam fucre vel

po-9

ftadium perfomnum

Galcnum

magni

no-minis Medicuroemenfurnfuifle, necprius

excitatunijquamadlapidem

quendam

of-fendifietcertocertius fibi perfvafum ha-benc Aucäores Quendam Parifiis

gia-diofumtoflumen _fequanam

_cranafle,

ini-micumque fuum, quem

Vigil

interficere

^

gefliebat, per

Somnarrbulationem

pere-miffe, eft poft commtflum

homicidium

domumrediiffeexalioScriprore idem_rc»

citatSchottus, Brevitatiftudentesplures

Somnambulonurneffeétus de induftria

o-mittimus,quumapud_fide dignos

Au&o-teslubindeocurrant.

4. XV.

QnodverofineulloCorporis incom-modoac inoffenfopedefua_peragere que-ant _{Somnivagantes} negotia_j videtur haec

efle caufa. _{Spiritus habent firmos}

for-tesque,quipropter

obje«Sta

varia diftrahi

nequeunt,nedumpropter

ullum

terrorem ad Cor _{interioraque membra reduci,}

_fed

in extremis funt _{membris,quibusmoturn}

fuppeditant neceffarium ac

fuftcientem.

Unde fit ut inftar quorundam ebriorum

acvefanorum hominumnulla

trepidatio-ne _{nulloque periculi metu}

pcrculfi iftas

adgrediantur res, åquibusVigdes,

Sobrii

acfansementis homines_alioquin deterre-ri_{poflltnc ConferLemninmdeOccuIt.Nat,}

$. XVI.

Somnambuli,quibusfomnus imper«« fedtus sc dimidius ined:, tadtu omnino

utuntur, cumaliquidmolirlvelint, é lentis

enim_{firgunt,lefe veftiunt*}

_ianuas

_claufas

aperiunt, terramque

pedibus

premunt, quaeomnia fineta&usbeneficio psrficere

nequeunt. VerumnumVifu inrer

fom-nambulandum _{gaudeant, nobis nonnihil} difficile eft inquirere. Nos, licet quivis fuo Tenfuintali _{negotio abundare p'-terit,}

fiibfcribirnusfententia?eqrum,quiillistri#»

buunt _{imperfe&am videndi rationem,} quamaliquando claufis aliquando apertis ocuiis abfolvere creduncar, _liquidem

in-terdumilla_{!ocaperagranr,quie ipfisantea}

non _{usque adeonota}

fuere.

fmo Spiri¬

tusanimalisimpulfu _inore felium_per

fca-lasin(ubredhimfcandunt, in _locaprorfus /ublimia feruntur,multnque faciunt,quas

vigilantibusterrorem ftuporemque

incu-terenr, anaecertéres eos qualicunque vifu

nondeflitutoselfe facilé evincunt.

^u-ditum _{ipßs quodammodo competere vel} hine manifeftum efl:,quod inter dormien«

dum loqnantur, & ad qua?fita redte_fa?pe

refpondeant, quae haudquaquam facere potuiiTent,ni(ieaqua; ab eis

interrogan-tur auribus fuis perciperent. Accedit

quod Ii

ülos

nomine in baptifmo

indito

cTurius _{paulo yocites3}

_vigfles

_fiant,

_atque fic _{pns periculi magnitudine}

_haud

_rard

decidantj qusenon ipfis

contingerent,

ni»

fi_{qualemcunque auditum}

_haberent.

,<F. XVII.

Guftus &_01faftus,qui

_eafteris

_ex* ternis fenftbus _{vulgo fubtiliores}

credun-tur,Sc_{proptereaalicui non tam}

_neceflarii

atque caereri, videntur probabilius

pcfTe

denegari hifce No&ambulis} quam

ipfis

attribui,quumfaepenumero

multi

Vigilan»

tes homineshifcedeftituantur fenfibus.

$. XVIII.

Caufam cur hi dornuentes

Noéfatn-buli aftumVirtutismotricis_perfe&é

exer-ceant_{paucis indicabimusveibis.} Via

fa»

ne, _{perquam fpiritus}

animales

_{ad motum}

pe&oris & artuum influunt, prorfuspa¬

téns _{lataque eft> ut hac ratione} facultas

Jocomotiva a fuis fundionibus in fomno

haud facilé _{impediri poffit. Accedit &}

hoc,_{quod Imaginatio,}quteappetitum ad

niotum_{incitat, in} dormientibushifce

So-mnambulis vehementior _{plerumque fir},

quippe quseVirtute.mmotricemnon

vul-gariter fed nimis fortiter afficit. Hfinc

ht ut huic _pra?validae

_{imaginationi,}

_quo minus omniaeflredhii alicui _promovendo

convenientia habeat, rediaratiocbfifiere

nequeat. Motus verö quem

Soicnivagi

Il

habentdum_{aliquidkgunt, haud}

_dubie

a-nimalis _{eft,quippequi non alirer}

_ab

_ipfis quam ab

vigilantibus ficri obfervatur,

li¬

quidemmanuumpedumque

auxili©

aeque

ac Vigilesuti folent. Vide

Iis

Innichen-höf._Colleg.

_Somnol,

_{Difp.4. e. 10.} XIX.

Ex ha&enus allatis, ut _fperamus, haud difficulter_{colligipotell, Somnambii'}

loshofce miras _{fabtuque incredibiles}

fer-méadionesincer Somnambulandum ha¬

bere,verumenimveronumlaudeadeoque

pr3emio,(iquidboni,dum huic

afFe&ioni

obnoxiifunt, _{egerinc,ornari debeant,pro}

colophone

paiicisucperftringamus

verbis

nobis_{jamfnpereft. Ex Philofophi« Mo¬} ralis Au&cribus fatis _{fuperque conftat}

o-rnnem moralirer bonam aÄionem bona

intentione_{proficifci debere abeo,qui}

fci-ens,volens,deliberato confilioacdenique libera elebtione_{aliquid agir. Häcomnia} inNo&ambiilcs cadcrehaud facilé

quis-piarndixerit. Bonam enim intentionem ad rei efrebiionem non habent, nedutn

tcientiam, volitionem, _prasmiflum

confi-lium_{liberamqueele&ionem}j Quin

poti-usexignorantia_atque

brurali

quadam

e-IcCtionefuas res_agere dici debent, _quurn

non xstfä dNVx, ^9' rrifc

(t^r&arU* facere videamur. Et proprer

7

nis efficaciam _{perfentifcere nequeunr.}

Certé _{quidatn dornaientium tetnperatara}

habent_{imaginationem,quse ipfis apprimc} infervit. Aiiisvero_{paulo forcior}

imagi-nandi visineft,qu*efficit,ut _pcrfomnum quidem non ambulent, interim tamen ut

in leéfco fefe_{crjgant,clamentjlacrymentur,} rideant_{fimiliaquetefte experientia agant,} ^Céeterum his _{acerbiorcmlongé}

conditio-nem _{experiri coguntur Somnambuii}

no-ftri, qui juflu prsevalidae Imaginationis ,

Spirituumque in Cerebro copiofé inter dorraiendum exiftentium vehementia de

lcdonontantum_{exfiiiunt, fed&:fe de}

lo-co ad locum movent, _{iilasque peragunt} res,_quasomnem _{fcrmé fidem exfuperar«} videntur. Hos _{hujus noAambulationis}

fiibjedumfacere neutiquam dubitamus,

^,XiL

Obfervandum tamen eft hofce So-nambulonesconftitutosefledeberein vi-rida _{florentique aetatein quam ha?c}

So-mnivagatiocaderepoteft, fiquidem Senio confe<fti_{propterdefe&umroboris}

fpiritu-umqueanimaliumtaliaquaedam,ut obfer*

v

vavit _{Lemnius de Occult. Nac. Mir*} mo-liri nequeunt,

$ X I fl,

Preetereafciendum eftNo&ambulo*

nes,_{quanuimvis juYenes^nonfempsrinter}

dormiendumhuicafFedioni cfTc obnoxi* <

os» Sanéimaginatiortis vis ipirituumque

efncacia _aliquando

_{remitci ahquando}

_in?' tendi _{poflTunt,hoc eft,}

_mterdum

_{ad ope. f} randumdcbilioresj interdum pro ut re» ^

rumobje&arum Copia fu»t,fortioresred» [

duntur. in hancfententiam quoque di» j

iceflitCitatus Kegius,quip»4.^itadifierir, |

Non_{(emperfpiritus}

_in

_{cerebrotam vche*«}

_{

menterhabentniotos,qui _nervös Sc _ipu» <

feulos _{tantopere diftendere queant, ut j}

Corpuseorum inter

fomniandum

criga- <

tur, & delocoinlocurnambuiandotraw 1

feratur. Ha?cdie. (

4. XIV. j

MirosSomnambulonum efFedus U' < novel alteroverbo leviter tangere inftk I tutiratio_jubet. Schottusin Phyi. Cur» < p.448

mentionem

facit

cujusdam

nobilis

1

noßufecundumquietem furgentrs, quiin

turrirnaltaraafeendens nidum Aviumibi

abftulit, Sc perfunem (efe demittensdeiii

absque utlo damno domum le&urnqiH

repetiit. Idem

Schottus, quamvis

ex

ali<

is, meminit cujusdam juvenis in fornn«

grabatum Cuum

delerentis,

qui

veftibus

c-creisque indutus appofitisque calcaribui fuper fenellram confccndit, &

divaricatil

cruribus _{parietem tanqtiarn Equum}

cal-caribus conutare _{eeepie. Integrum}

feri

endodöffniéntem _{£*igunf,& in varia}

lo-f*' Cadeferunt._{p« 44}

p f VIIf,

in* _{Quamvis intet dormiendnm talem} pe» fpirituum copiofé in cerebroexiftentium

re» _vehementiam

experiri cogin-tur &omnam»

sd» _{buli,tarnen non expergefiunt, nifi} adla-di» _{pides,truncos &c. oftenderint; vel} fal-rir. femab_{aliquo proprionomine compellati}

be»rfuerint,feddormiunt. Quippereliquum

nu» _{Cerebrum,ubi rerum quamndam} imagi-ut _{titt refcrvatae furt,åcras(?ore}

vaporeoc-ga* cupatumeft,acproptereaexpandi neoüif.

flg _{Expergefiunt ver& quoties in obftaculå}

quaedamimpegerintvelvehement»

alicu-jus clamore nomiriari ruerint,tirnc cert^

U' _{crasfiores quosbabueruntvapores é}

cere-ftk _{brodisfipantur.cerebrumque a ^pirifibus}

!ur, _{éxpanduur,ut}rerum fpccies_{menti baud}

>ilis difftculter _{repra?féntari posfint. Conf.} iin

_fupra

_{citatumRegium.}

ibi IX.

lein Hifce caufis nimirnm _{Imagination»}

qu< Yalidiorijiangviniquefpumantiori fuper»

ali( additCiariff: M.InnichenhöfCFus in

Col-inJ

_leg,

_{Somnolog. Diip.4:.I, 5.adhuc aliam^}

5c- _qu»

colligi poteftexverbisejusita fonan-bus tibus Sunt _{plerucnque hujusmodi}

-rfm-atil bülonesfuanatura_{inquieti, agiles, multis»}

:al- _{<}tie arduis ncgotiisfeimmifc«nt«, und«}

Feri

j cur*

6

curfitatio illa exotitur. Verumabfurdi*

ratis nonnihil haec caufa in fe continere

videtur. Namlicet_{qutdamSomnambu*} li interdiu_{inquietifint &agiles,utnoéiur«}

nas illorum obambulationes diurnis a&io*

nibus _{refpondeant,tarnenexhoc} fingula-ri nontutö_{inferturUniverfale,quum}

den-turmulti_{agilesatque negotiofi,uthocvo~}

cabulo_{utamur,qui nihil minuscfuam}

No-tftivagi dicendi funt,

X.

Somnambulationis caufafinalis in fu< pra data definitione exprefiaefthis Ver-bis, quoImaginationi talia fibi_proponen# ti fatis fieri _{pofiit. Sicut enim tefte} Phi-lofopho unuroquodquepropter finem

o-peratur, licet eandem agensSsepifiime i-gnoret quatalem vel

_{talem,fic[quoque}

So»

mnambulones faciunt. _{Propterea fåne} per fomnutn oberrando varia expediunt negotia, ut quod Imaginatio _fpiritusque fervidiores in a&um deduci _poftularint, haud_{fegniterexecutieflevideantur.}

$ XF.

Subjeéhim hujus

noéturnaeambula-tionis omneis _{promifcué dormientes efie} haud facile dixeris. Quemadmodum

e-rtim utnatöras_{periti obfervant, ornnes}

e-jusdemnonfunt_temperament!$ ka quo-quefingulihorajnes _eandem Irwaginatio-nis

IX

eanullalausnedum ullnra prssmmm So-mnambulonum bonas_{quantumvis a&io«}

nes_{infequipofiunt.}

$ XX

Sicut_{proptcr bonas aÄiones}

_laudetn

praetniumque non merentur

Somnivagi,

itanec_proptcrmalas vituperium

panam-qne incurrunt, quum non juxta

duéhitn

rationis fedvihcmcntioris _{Fmaginationis}

V" inltar beluarum fcranturin res,quasper

fornnum efiiciunt. Sed jam vela hujus

Difquifitionis contrahcre cogimur,

amicé

officiofcquc roeantesvelitCandidus Le¬ iterin bonam_{intcrprctari partem, quasa} nobis_{protemporis angullia}

_confcribi

po-tuerunt.

SOLI DEO GLORIA* Pofkiones Sele£tae,

LYcavthroptam

åari

ter& alios

qut

ajjerunt,feipfes

dectpiunt.

pari

idttmes humam mixta dcct ttequeum,fidvel

frontanexvelinvitaaudiunt.

sAmhittonemmultos morta!tk falfosfecißeSalu» > ßrn vert dixit>

i,

■■ : : -V. - _{n "} ■ c- . < - _r" ffip i:'- - ' _{T. tU}ti t k. > _tut i,-Ü 1 : _{" <, '**•} .o _>*'3h,u ' _K liUl-i 'qa ;... . AV^jp®i ua -./i;5 -V :> >1/ . "; 1 • ' ' ;.H _{t%A i '■} ■ t -V^v;■ ,< V. '•;, • P _':\ " i K., ■ V-'