37
deo OUCE ξ3AÜSplCE,
EXERCITIUM ACADEMICUM
DE
PHILOSOPHIA
PARABOLI CA;
QU OD
Cum Conß Ampitfß Sen. Pbilofopb.
in Reg. Academ. Up[alienßt Sub Pr^sidio
VIRI AMPLlSS
Mag. MATTHE
J/ ι
Eloquent. PROFESS. Reg. & Ord.:
Placido bonorum examini modeße fubmittit
GUSTAVUS J. TILLEUS
DALEKARLUS\
In Aud. Guß. Major, ad d£/Maji
An. M D CC XXXIII.
Horts ante meridtem, Jo litis.
U P SA LlsE,
Litsris WERNERlANIS.
Max. Rev. atque Amplisfimo VlRÖ,
D:no Ρ Ε T R O
TILLHÖ,
S. Theolog. Doctori Celeberrimo,
Didscefeos Arofienf. Archi-Pr^posiTo
& Templi Cathedral. Antistiti lon- ge digniflimo, Vener. Coniift*
Adsessori Primarien
PATRU O pia mente aeternum devenerando.
OFficiumfac, Qua juvat Muia, in Jaudes Tuum i lux optima fulget,
plurimus ire Tuas.
Te veneror, facilemque Tuum, Regierende, favorem SubmiTfa in ein eres relligione colo,
Heic matura ornat iåcram do&rina Tiaram
,Et nitet in cultu Thejologia fiio.
Sed nofttre leve mentis opus jam reipice mitisj
Promittit placidam ipes mihi firma manum, Sic
,tenero licet ore
,Viri praeconia Magni
Cantabo, 5c precibus iollicitabo DEUM;
Lumen Arofiaci vivas venerabile Cleri :
Mitra diu niveas obtegat ampla comas!
Vive in praefidium ilirpis, columenque clienturrt J Nominis & noftri gloria, vive ! Vale.
Max, Rev. Ampliff. atfc Hominis Tut
.,
>
Cültor hürtiillimus
Gust. Tilljeus,
i MONSIEUR k CO ΜMISSATRE,
HENRI DE KÖNIG,
T Es Graces toutes particulieres, pres- qu inexprimables y qu il Vous a p!u
me temotgner, des le premier moment, que
j' eus Ρ honneur d' connü de Votre ll-
luftre Perfonne y font que j' ofe aufil pren·
dre la Hb er t é de Vous off'rtr les premie es de
mon travaily quo je donne maintenant au public j Vous fuppliant, Monfieur> deme
permettre de relever ce petit travail-cy, par Votre lllußre Nom, Et commeje fuis entie-
rement perfuadéy de la bontéde Votre natu- rel, & que Vous avez de coutume d embraffer
tout le mondey (fi meme ceux, qui font beau*
ioup au deffous de Votre Perfonne y je ne_^
doute nuüement que Vous ne daigniez graci-
eufement recevo'tr cette Differtation Acade- miquey que je Vous pre ferne y comme un te-
woignage de mon reßett & de la reconnois- fance que je dois a tant de graces, dovt Vous
m avez comblé, Ifi dont je garderat λ jamats
le fouveniry etant au refte infiniment obligl·
de prier le Tout - Puiffant, qu il Vous accor»
de toutes fortes de biens } & de bonheurs a fa Gloirey a l utiiit c de notre Patrie, & en fin a la rejouiffante de tous ceux qut Vous appar»
tiennent. Je fuis avec tout le reßelü imagi-
pabley monsieur,
Votte rres· humble & tres-obeiflant iérviteur»
TILL^US*
/timed. Rev. π! qv. c Praclarisfime V I R O,
Dn. Mag. SAMUELI
SERNANDRO,
Swerdßoenßum Prsepofito & Paftori Longe Dignis[mo, Vigilantifftmo,
Parenti Optimo , Carisfimo,
SI cederentur, vel centum impar lingua? ramen mihi efTem con·
pr^dicandis beneficiis plus-
quam paternis, quibus ab ipfa inde
infantia abs Te , Parens Optime ,
fum cumulafus. Tibi enim fortu-
na» meae ratem,å prsmatura Geni-
toris morte graviffime concuflam, tradidit fupremus rerum Arbiter,
quam praTidio Tuo adeo fuffulciifti,
utTe non Privignum,fed indulgen-
tiffimum Parentem mihi femper fu- ifle, publice profitear. Cum ita- que verba, meritisTuis digna, vik
i up-
fuppetant, Timantem imitari lice-
bit, qui velo obtexit,quicquid peni-
cillo aifequi haud potuit; ita & ego
pio potius iilentio colam , qua? mi¬
hi orr.ni eloquio majora préeftitifti.
Excipias interim folita, h. e. ferena,
fronte primum boc , quod devo-
ta Tibi mens iacrum efie voluit,
immaturi ingenii tentamen , uc
publicum certumque mex erga_»
Te pietatis Interpretern. Faxir_»
DEus O. Max., ut, qui (ub tam blandi Parenris patrocinio hucusq;
felix vixi , non nifi iero me ipfo
orbatum conquerar ! Senium Tibi litvegetum & diuturnum, ut Te«·
omnium noftrum felicitati fuperfti-
tem ceiebremus, veneremur!
CARISSIMI PARENTIS
obecHentlffimus filtus
GUST. TlLL^US*
Aåm. Rev. atq;Pr^clariffimoVJKO,
Mag. G USTAVO
Ε L V I O,
PASTQRI in JftorriSdrcfe meri·
tijfimo, & Adjac.diftriö:. PRiE- POSITO adcuratijßmo.
&
Spefiatijf. atq; Confultißmo VIRO,
Dn. johanni
Ε LV I O,
Supremi Dicafterii Regii NO-
TARIO follertijimo.
a vuncul isßiis omni vener ationis cultu
Mat em fitjpkiendis,
SPecimen Hoc In Qualecunque
Venerabunda* Mentis TefTeram,
Et Spem IJlterioris Favoris,
Cum Ardentiffimo Voto
Omnigenas Profperitatis, Dat, Dicat, Dedicat,
Admod. Rev. Praclarijf. atq; Conjultiff.
nominum vestrorum,
Cultor obiérvantilTimus
G. TlLLiEUS»
SM éSå·Så MMΜå.§·,#·É'·.#·,& å; .&
-:'.>Οι vi>> v£>. <*£>.<<0 VT'
* ****** *******
******* * ******
»*■»»-"»">
«*·«*!» fe: .-«»rf«» g» .«·«*·. qp5ijf. tgi aj*k.« ty?.·®»<2?
■i· φ φ φ φ φ φ fe φ 4- φ-«· # φ » Φ Φ Φ
& Ä F. g. £
§. L
Οη eil 3 cur phi-
loiophiae laudes, to- ties ab aliis decan-
tatas , fufe comme*
morem ·. cerre illa ^ quce anirnis noitris infidet, fciendi cupido ejus prieftantiam fatis evin-
cit. Potius dixerim, eam nunc hoc,
nunc iterum alio habiru antiquis placuiiTe, ut vei inde cotiftet diver·
fitas ingenii humani. Hine alii per dialogos, per dramataalii : alii per
fatyras, per emblemata, fymbola,
^nigmata, hieroglyphica, apolo-
gos &c. vel ipfam philoi'ophiam,
A vel
vel quaedarn ejus capita docueruhf*
Üiitariifima tarnen per fabulas phi- loiophandi fuit ratio. Antiqua enim
fecula plerasque fcientias, hifce in*
volucris veftitas, profitebantur; te¬
ile Natali Comite 0). Fabula au- tem,feu paraböla, nobis ^iföwGrae·
corum squipollet, modumque figni*
ficat, a veteribus, prtfertim Poétis, ufurpatum, velut in tmagine fvaviter
concinne reprafentandi, quid ré*
ver a fciri fierique conäuceret. Neque
vero μύθοι γ?αώ&ις heic in cenfum
veniunt: faceßant procul λήξοί ani*
lesque ift<e fabuU ; has non curat fa- piens, merito jubemus cum Bud-
deo b), Neque quis Mythologos
noftros mendacii nota craducat_»:
pieraqueenim eorum figmenta ani-
mos hominum potius inftruuntLj,
quam corrumpunt. Noftrum igi-
tur jam erit, utilitatem philofophiß parabolic*, fumma cum jucundita*
te miftam, probare, & quam fana
veterum philofophia fuerit, pau-
cis deiibare. §, II,
a) Cap. i. Li *. b) Analetf* hiß*
phil. p> m. 49.
$.e It
Natales hujus inftituti nön öl»
longinquo funt arceffendi. Nihil
certe homini magis naturale eft*
quam fingere. Pueri in argilla &
cera imagines formando, oculos pafcunt. Piélor quo aptius fingit*
& quo vividioribus coloribus ima- ginerti animat, eo gratius eam ex*
primité Hinc mirum noneft, IE*
gyptios potisfimum in fcientiarum
occultatione plane artificiofa & fe
& alios oble&aiTe. Ipfi enim, prae¬
ter populärem omnibusque planam
fcientiam , mythicam quoque ex- coluerunt , arcanam & facrariL,,
hieroglyphicam alioqui di&am-.,
qua divinarum humanarumque re-
rum myfteria & dogmata corr.ple*
xi funt c), Au&or artis hujus Mer-
curius Trifmegiftus fuiife perhibe-
tur d), qui ad mentem Cel. Buddei e) eo cireiter aevo vixit, quo He-
A a ber*
ber, undeHebraei nomen ducunf*
in vi vis erat. Deinde φιλομνθΐα per
facerdotum collegia, qui & culto- des & interpretes erant hujus ar*
tis, ea incrementa cepit, eoque_»
habita fuit in honore, nt hujus ilu- diofi, non primos folum a Rege_, honores obtinuerint/), fed etja^ru terciaparsredituum ineorum ceiTe-
rit ufus; quo arcana naturs meli¬
us perfcrurari pofient ^). Unde_»
apud indigenas & exteros tan*
ta illorum fuit au&oritas, ut ce*
lebratiilimi quilibec viri ad eos
confluerent, canquam ad commu¬
ne quoddam eruditionis oracu- lum, Ec iic ad alios populos con- fvetudo ifta fapientiam occultandi dimanavit/j). Grsci in primis hunc
docendi modum, avide arreptum, tanquam fuo ingenio convenien-
tiffimum,abZEgyptiis mutuati funt.
Orpheus, vir ille eruditione & ar-
tis Poética? icientia clariilimus, quo uberiorem fibi compararet (dentis
appa-
apparaturn , primus in /Fgyptum_.
profeétus eiTe legitur, ubi myile-
ria Eleufinia aliaque addidicit, in-
que patriam reverius, facra Deo-
rum inftituit, in majorem plebis
admirarionem fabuiis cunöa invol- vendo i). Hunc iecutus eil Ho-
merus, qui, Iaudato Buddeo teile, ffgypturn petiic, indeque ingenium
tam fabulojum rttulit, ut von tantum
prineipem inter vates obtineret locum , fed etjam m /Egypto natus a nonnuüis
crederetur k), Deinceps a Graecis
ad Latinos aliasque gentes difci- plina h^c arcani migravit: idque
eo feliciori fucceilu, quo divinior
habita fuit Poefis, his cupediis vul-
go fe potiifimum infinuans. Fuere
enim Poet^, quafi arbitri eruditio-
nis; quod, mifiis aliis, velipfeCi¬
cero, Romanas i'lud gentis deeus,
in Tufculanis teflatur: antiquißimum
e doftis genus ejje Poetarum. Hin c
qui fapientis nomen tueri vellet,
e Poétarum effatis pondus di&is
A 3 iuis
6 mom
fuis addere neceiium habuit, utre*
fert Pafchius /). Hinc demum ram felix inGrascia olim fuit fabularum proventus. Nec aiiis genribus haec
occultandi confvetudo fuit infre^
quens. Sic Arabes, Perias &c. fa»
bulis fuiffe dele&atos, ipfe evinck
Buddeus m). Quin & rnorem iftum
ad feprentrionis noftxi incolas^pe*
nec-rade, teftantur Antiquar», quas*
que nobis de memoria veterum«,
Scaldorum fuperfunt monumenra;
ur illi rnerito videanrur Graecis du«- biam reddidiffe palrnam.
c) Vide Pajch, de variis vnodis
traft. mor. p. m. 431. d) Dtod. Sic, 1. ρ*
i. a. Jamblich, de myfteriis /Egypt. vi*
de Aug. Schräder i dijj' de ortu<£r prog, philof e) Lik c it, p, 57 /) Vide
Sc bräder i diffl. ante a c it. p+ 9. g) E,
Haiemi dtß. de Chamofcientiarum auft,
77λ ViL b) Buddeus hb. cit.p. 61. 1) Bickenbach m pråf. poef Orpb. item
Scbraderi diß. ante a cit. k) iib. cit.
p. 6 5. 1) de variis mod, tr. mor. p*
94. m) lik cit.p. 62. §. IU
i o i 7
5. III.
Ad cauifas fabularum rimandas jam progredimur : quocl argumen¬
tum vobihjfima olim exercuit ingenia,
ut Cl. Buddei verbis loquar n\ Ex
mente P. Tournemine o) primum
inter eas locum obtinent craflio-
res in philofophia naturali conce-
ptus, errone^que in rebus aftro-
nomicis opiniones. Veteres enim
corpora omnia, fiuvios, arbores 6c
reliqua, ipiritu quodam animata-»
fuifle afferuerunt. Deindecum vide-
rent, fingulis fere rebus admiran-
dam & humano captu majorem*
ineile vim, corporaque fuperna_.,
ccelum nempe, folem> lunam &a-
ilra nunc oriri, nunc occidere; hinc
iis 110η iolum vitam attribuerunt,
fed etjam Deos appellarunt, ut Pla-
to teftatur in Cratylo ρ). Quod etjam H. Prideaux, originem ido-
Jolatriée defcripturus , copiofe &
pro more iuo, erudite comprobat
q). Ex pneconceptis hifce de Diis
A 4 opini-
opinionibus fabularum p!auftra_j jam nata efTe, quis non videt? Dlf·
fiteri tamen non poflumus, credu- lum & fuperftitiofum vulgus, quip·
pe quod fenfibilibus mordicus ad·
haeret , in idololatrico ifto appara·
tu contra rationem molefte fedu·
lum fuifFe, Saniores vero plerum·
que vanas iftas plebis de Diis fuis opiniones contemfiile opinor. Quod
vero eas nonnunquam incruftare_j videantur, ideo faktum eft, vel quia
non audebanc aliter loqui; vel quia
infelices Imperatorum cafus emol- lire voluerunt, dum fingebant eos in ccElum relatos; vel quia affe-
&uum vim, qui nos huc & illuc
rapiunt, tacire hac ratione perftrin«
xerunt : vel denique quia feditio·
fum & mobile vulgus iuperftitione potius , quam violenta manu in_»
officio fuo concinere poterant. Sed de hac re infra pluribus fumus a- Öuri. Porro ex corrupta & mu- tilata myfteriorum Di vinorum no-
titia %
titia, varias quoque fabulas pro- fiuxide, haud dubitamus aiferere»
IMulra enim ceeleftis do&rinae dog-
mata traditione ad Erhnicos per- venifTe, certum eft. Illa aur ma¬
le inrelle&a, aut multis deprava-
ta addiramentis , in fabulas tandem
mutata fuiile, vel ex Ovidii Me-
tamorphofeon libris evinci pot- eft. Hoc tamen obfervandum,
eos magno in errore verfari, qui
omnia promiicue corradunt, &
quocunque modo ad rerum facra-
rum adumbrationem trahere anni··
tuntur r), Neque enim decet, fa-
era profanis temere miscere: nec
inter lucem & tenebras inconfulte
pacisci.
;/) In pr<e{. ad analefl. hiß. Phil,
o) vide Valchii Lex, ph, in fab. p) vi¬
de Nat, Com. p. m, 10. q) in hbro, qui
infcrib. altcé Utlb tUUCé Teft. r) vide
Ρ udde ι analed, hß. ph, p, m, 74. ,
A f 5. IV.
δ. IV.
Etiam hiftoria profana muita-
rum fabularum mäter fuit: quod
inde patet , quia ha? ubique hifto«
rici quid redolent. Hinc άποΰέωσ-Μ
tot Heroum Regumque ortam eile,
teifantur Cicero : Viri Heroes ob be- tiefte ta Dim annumerabantur s); <5c Plinius t) : Hie eil antiquijjimus re*
ferendi bene merentibus gratiam mos,
ut taks Hitminibus adfertbamus. An- tiquis enim follernne fuit, homines quosvis , cujuscunque fexus, de ie
bene meritos, Divorum ordini an-
nurr.erare , templa & altaria iis erigere , & iliorum iram ture pre-
eibusque placare. Quod ipfum li¬
cet initio obfervantice & grati ani-
mi doeurpentum eiTet; poilea ta¬
rnen , qvum in fuperftitionis abivit disciplinära, infinitis fere erroribus
occafionem fuppeditavit u). Ita«*
Romains a morte, ut feribit Laöan- tiusA") ,in numerum Deorum reiacus,
fub noraine Quirini colebatur. Ac-
cedit
cedit & hoc, quod Poétae ac Ora-
tores olim defur.&os, & bene me- ritos viros laudaturi, vel hyperbo-
licis loquendi formulis virrutes co-
rum nimis extoilerent, vel vitia_>
fi&is coloribus obvelarenr. Sic et-,
jam squivoca? & de miro corporis habiru, & de animi feritateformu- lae loquendi, occafionem fabulis prasbuiiTe videntur y). Hsec enim
omnia cum ab /Egypriis, populiscß
forte feptentrionalibus tranfiiilenc
ad Gr^cos , hi rei illius & latentis fub fabulis hiftorise ignari,eadem vei
vera efTecrediderunt,velad fuatero*
pora & Viros üb! coaevos accom- modarunt , &1 multiplici eventorum figmento, pro conjvetudine, uc ait ce~
leb. Buddeus ζ ) exornarunt; adeo
ut veritas tota veluti exftin&a, at-
que denfiflimis immerfa jacueritte·
nebris. AccefTerunc fimul vates, qui iftas hiiforiarum reliquias, ad myßerm occultanda , alieno prorjus in-
ßnuto , tratt st ukrunt. a) Fabulis
autem
autem plerumque fubefle aliquid
veri ex hiftoria , facile inde appa-
ret 3 quod ah Hefiodo , Home.
ro reliquisque Poéris fabulae
tradantur, tanquam prius credi·
ta? & recepts , non tanquam tum
primum excogitata?. Quin & cum diverfis modis a fcriptoribus fere
coüevis illas referantur , facile cer·*
nas, quod commune quid habeant
cx veteri memoria defumtum : in quo autem variant, id ex fingulo-
rum ornatu additum. b)
s) lib. 2. de natura Deorum t) hb. 2. biß tuit. cap. η. u) vide Pajch.
de var. mod tr. mor. ρ. m. 137. χ)
hb. ι. inß. c. 15. y) Ν. Wetterflen
m dß. de Poe β Skald, jept. cap. 8. z) 'Philo]. Philom. §. 13. a) Pajch. de
var. mod. tr. m, 140» b) Pajchius
l. c.p. m. 132,
5. V,
Praeterea ut dele&ationem· Sc
utili·
utilitatem Poets maximé fe&antur>
fecundum effatum Horatii:.*
Aut pr ode(Je vohmt, au t deledå¬
re Po 'ét£ ; Avit fimul & jtictmda & idoneA
dicere vit£ \
ifa ad duplicem ufum , utilita-
tis nempe & deledationis , parabola*
rum doétrina revocari poreft c).
Prior binas fpecies , σαφψέιαν &
Xfdipfr, comple.&itur. De qua re Verulamius ita : Duplex apudhomi·
nes repertns eß atque increbuit para -
bolarum ujüs , atque , quod magis mi~
rum eß , ad contraria valet. Fa- ciunt enim parabolee ad involucrum &
velum ; faciunt et i am ad lumen ύτ il- lujlratiotiem ä). Gerte de induftria fabulas, occuitationis gratia , ia?pe adhibuerunt Veüeres
,non tarn in- vidia duöi , quam pietatis quodam
zelo. Magnopere enim é re eile Tibi perfuadebant, fublimioris do&rins
arcana , quibus cognitionem natu¬
rs & myfteria Deorum prscipoe
adnu*
14 «s$ ο ί*
adnumerarunt , occultata latéfé4 De Diis j inquit Macrobius i),
amma tion f ruft ra fe, nec ut obleäent,
Äi/ fabulofa convertunt, ^ quia fchmt
immicam effe natur £ apertam mtdam*
que expofitionem fui, ficut vulga*
ribus hominum fen/tbus intelletfum fui
vario verum tegmine & operimento Jubtraxit : ita ä prudentibus arcan a
jua %oluit per fabuloja traäari. Si
enim myfteria & miranda naturae
evulgailént, vulgum , rebus illis
male perceptis, a religione ,& pro- bitate defciturum, exiftimarunt.
Hinc, cum fecundum eftatum Svne- iii , το is βκςον καταγελάσεται o Oj*
{λος f) , judicio imperiti vulgi ea * quorum dignitas captum eorum
luperabat, iubtrahere ftuduerunt;
fabulis uii, vel ne evulgata vilefce-
renc , vel ut tanto majori incende-
retur ea cognofcendi cupiditate
populus» Poeta enim , aitPaichius,
fingit, ut excitet homines ad admiran-
dum: admiraiio ex citat ad inquiren*
/
^ o 1
dum , ut fciatur caujja ejus , quod mi+
ramur g). Unde etiam Ariftoreles Pbilojophnm φιλόμυ^ον h. e. fabula·
rum amatorem eite debere , conclu·
dit h) , qvum ex fublimioribus re¬
bus fabula fit confefra , adeoque
easadmirandi pariterac inquirendi
argumenta praebeat ubertiiiima.
* De arte poet♦ verf. 3 33.
c ) vid. fejenhaufii diff. de par ab,
9. d) in pr<ef. udfap. vet, é) infomn»
jctp. lik i.e. 2. vide diff. Max. Rev. Dn.
Doft. Amell de occultatione feien. f) in
encomio calvitii. g) de var. mod. tr.
mor.ρ.m. 122. h) lib. t. metaph.c. 11.
§. VI.
Ad σ&φφΗαν vero quod atri-
net, optimum ejus adminiculumj femper fuit dele&atio. Et probe_*
judicari poceft, hane potiflirnurrL*
artem iibi familiärem reddidifie_»
pra?cipuos fabularum ?u&ores>
Poétas, ut illum finem obtinerent.
Teftantur hoc ipfum perplurimae-
ruditorum judicia« Pulcre tarnen
omni-
omnino hane in rem Maximus Ty-
rius i) : Aartbus, inquit, humams in-
tidias quasdamjimt commenti, liqui¬
dem re ipjä Pbilofopbi, nomine auteni po et χ: rem invidiofam ad eam art em '
revocarunt, qiw populum a dmod um demulceat. It a enim mediet falubre con * filinm dulci ahquo iiquore adjpergunt t
ne deterreatur äger japoris äut fitcci
acrioris am ar it te i eodem plane modo
de philofophia tüü veteri (entiendum,
qu£ fententiisJitis figmentorum accar-
minum tan quam vefte cultuque met- r
gnifico teäts , prifcorum homtmtm a-
mmos cepil ac delinivit : neque fecus | id-quidem quam dtjfimulata dtfeiplimé modeßta, ad wßitutionem & morum
feritatem cicurandam illexit, Nec fua
laude defraudanda eft illorum ope¬
ra; neminem enim fugit, quanta fit imaginum & fimulacrorum vis, r
& quam late hoc in campo exfpa-
tiati lintPoeta?. Urtde nec imme- rico πατείς της σοφίας ^ ηγεμόνες
Ά Platone k) lalutancur» Laborac
ani-
^ ο |β· 17 animus humanus maxime hoc vi- tio, ut, quas nulla fvavitate con- diantur,non niii invitus, & curru
fatietate quadam hauriat: contra-*
vero, quae oble&amenta excirent,
& cupide difcat & firmiter retineat·
Tanto igitur morbo Poétae mede- lam adhibituri ,fabulas, ceu condi-
menta tradidere , quibus tanto fa- cilius hominibus inilillarent ferise fapientia? praecepta , & difltmulata
veluti veritate, tmaginibus ejusmodi torpentes excitarent animos, fvaviter-
que permulcerent, & denique raperent velinvitos in juam fententiam /). Eil, inquit Verulamius m), Parabohcus
biete docendi modus, (cienttis apprime utilts , immo &■ aliquando neeeßarius;
mmirum , ut inventis novis , &
ab opinionibus vulgaribus remotis ad- itus ad tnteUeåum humanum magis facilis & benignus per parabolas qua-
ratur. ltaque amiquis (eculis , cum rationis humana inventa & conclu-
fiones etiam ea, qua nunc trita &1
B vul-
IS *3 O gfr
vulgata funt, nova & infueta eßent^
cmnta fabularum , anigmatum & //-
wilitudinum plena erant ; atque per hac docendi ratio , non occultandi ar-
tificium quajitum efl , rudibus (cilicet
tunc hominum ingeniis , & fubtilitatis$
mft qua fub fenjum cadebat, impatien*
tibus & fere non capacibus. Qu are Grascisolim admodumiolemnefuifj
adoleicentes fuos primum iapientiae
fucco ex Poétarum fcriptis imbue-
te. Illam doårinam captu facilli-
triam tenerisque mentibus amce*
niiEmam eile crediderunt. Oc μύΰος φιλοσοφημα των τάώων ες ι, ait Sy*
nefius bion. η)
i) vid\ Alafenii fpec. imag. cap. 21 *
k) in Lyfide vid. Pajch, de var. mod. tt\
mor. p.m. 82. 0 Buddeits in anal. hiß*
ph. p. m. 50. m) vid. pr af. adfap. vet*
n) /7*9 o*
§. VII.
Etiam alis fuppetunt cauiTaej
ob quas veteribus fabulofo ilio di*
äionis genere uti olim placuit, &
adhuc
tif o fgi 19 adhuc placet mulcis i ut aliorum,
& prasiertim potentiorum , mores
deteriores reprehendere ipfis lice-
rer. Etenim , qua? eft humane na¬
tura; perverfitas > blandimencis vi·
tiorum noftrorurn haud raro fave-
mus ,
sgerrimeque nos ab aliis
aperté carpi , patimur. Veritas
autem nudé propoiita qvum odium
ac iram pariat ; fabularum paricer
2C artis fatyrica? vis hoc maxime
pra?ftat , uc argucis quibusdam fa- libus oblique perftri&i , turpitudi-
nem fcelerum noftrorurn optime
leniterque fentiamus, agnofcamus, deteftemur. Ita Horatius in oda XIV. Lib. i. occulto quodam fer-
monis habitu bellorum civilium au- öores reprehendit. Ita in facris Ii- teris legimus Prophetam Natha-
nem decenti parabola R. Davidem
eo adduxiffe , ut ipie peccari fui
mox conicius , de ié decretoriam fententiam pronunciaret,
B 2 Vitt.
° 18·
5. VIII.
Nobis vero in adftruenda utili-
täte fabularum jam occupatis, ha?c
forian occini poile non dubitamusi
fabula? meri funt luius ingenio-
rum , qua? nihil ferii, nihil veri,
nihil honefti fpondent, fed animum potius inhabilem redduntad Cogni¬
tionen! veritatis. Et cum Poetae iftis lenociniis & pigmentis vitio-
rum dulcedinem animis hominum inftillent ; hinc ad orcum usque
potius profcribenda funt eorum fcripta , quam a Chriftianis feren¬
da manibus. Verum enim vero
jam evifhim eil, fabularum invo*
lucris bonum involvi , fi&isque re¬
bus ac geftibus fepe exprimi veri-
tatem. Eos vero , qui ut fcarabaei
coeno dele&antur, in obicenis fa- cundi, ad lupanaria potius , quam eruditionis palaeftras ablegamus,
exiftimantes * Mufas pro virgini-
bus , non meretriculis eile haben-
das» Deinde Orientalibus populis
in
1$ o §8» II
in ufu femper fuit ha?c per parabolas
docendi ratio. Unde haud incertis*
perfuademur rationibus , nefas ef·
fe , de omnibus fine diicrimine
idem ferre Judicium. Sunt, aitcl.
Morhofius ο), qui tal'ta , ut inania
& ab otioßs ingeniis adjucum fimpli-
cioribus faciendum inventa , afyernan*
tur: jed media in illis via procedendum
eil. {Η enim nullus Uber tam malus <?/?,
in quo non (it aliquid boni ; ita in
Ulis , qui arcana je trädere venditant,
invenies aliquando, qua vix credideris.
Et cl. Buddeus />) : Ex paucioribus
omnium metirt natur am β quis velit,
parum abeß , quin inter dij'cipulorum
cathedras eum plorare jubeant do- äiffimt v'tri } qui in hifce Poetarum
commentis veteris fapienti<e veßtgia
haud infeliciter deprebender unt* Et efto , quod apud veteres Poétas reperiantur naevi , cum nimia in
fingendo licentia ufi , de Diis
abfurde & iniulfe fuerint mui- toties fabulati ; attamen fimul, ut
B 3 ait
21 4$ O §gl
ait Pafchius ^), ebferventur magn#
•virtutes , qutbus v 'it 'ta illa redemerunt.
Hinc qvum bona malis admixta in fabulis inveniantur» noftrum omni-
no eil, velut ex florum fafcicuio*
raprirn coliedlo, roias fertis vin- ciendis aptisfimas ieligere : ita qua?
penes Poéras videntur utiüa , in commodurn noftrum vercere; qua?
vtro libidinum ac (celerum fpirent contagia , abominari debemus.
ο) P&lybifl.p. 88. p) Lib.cit, §.i'i.
q) In hb.Jape cit. p. m. 86,
IX.
Cum iraque ex antea dißis fa-
tis fuperque conftet, fabulas Poe-
ticas non mera figmenta eile, fed fub
iis varios veri fenius, veluti nucle»
um iub cortice latere; quod etjam
Juculenter Mafenius in fpec: Imag.
cap, XXI, comprobat; hinc nobis jarn de vario eorum fenfu dicert«
dum eilet, nifi otium hac in re no¬
bis feciilent Virorum quorundam
ceteberrimorum , in iJlo eruendo,
labo-
«$ o $♦ ij labores. Habes nimirum Mytho- graphos antiquiores a Mimckero junélim editos: habes recentiores plunmos, Baconem de Verulamio,
Nataiem Comitem, Sabinum, Bce- clerum, Thomafium,Efchenbachi-
um, Buddeum aliosque complures,
quos hac de re confulas. Proutau-
tem fcientise, quas philofophias no¬
mine veniunt, numero funt plures;
ita erjam fabulas, fub quibus phi- lofophiam iuam occulrarunt vete- res, diverfi argumenti eiTe non dif-
fiteor, Alias nempe Phyßcas , alias morales, alias alias rurfus reprzeien-
tarunt res; ut inde pro rerum va- rietate, ipfas quoque varient fabu·
las r). Cl. Jac. Thomafius s) tripli-
cem conftituit iabularum ienfum, Hifloricum, Allegoricum, & moralem;
ex quibus allegoricum fubdividit ίη_.
Phyficum, & Aflrologicum. Hifce Leo
Hebrasus t) quintum addidit, Theo- logicum. Athanai.Kircherus ο&υρίί-
cem omnino facit earum fenium
B 4 Vakhms
14 4E| o fgi
Valchius in Lexico philofophico
omniurn luculentiilime ait fabulas alias eile Hiftorici, alias Dogmatici
fenfus. Dogmaticus irerum eft aut
Tbeologicus aut Thilofophicus. Thdofo- phicus autem aut Thyßcus aut Mo-
ralts : qui pofterior prtcepta vel
Etbica vel Politica eontinet. Ηi-
floricum fabularum fenfum inter ali-
os magno nilu multaque eruditio-
ne demonftrare aggrefli funt, P,
D. Huetius in demonft. Evangel. &
J.Clericus in Biblioth.univerf.Tom.
i, Theologicum ex fabulis Poétarum
elicuere Joh. Boccatius in Genealo- gia Deorum,nec non Franc.Pomey
in Pantheo mythico, aliique. Sen¬
ium Biblicum ex fabulis exfculpi pofle , quis crederet? In hoc vero multi lunt Edm. Dickinfon in Del¬
phis Phoenicizantibus: P. D. Hue¬
tius jam laudatus: Gerh. Croefe in Hiftoria Hebra?orum abHomero de- fcripta: Nie. Gürtler in orig. Gen¬
tium &c. Cbymicum deniqj fenium
<£ o In ZJ iisdem intulitjac. Tolliusm fortui-
tis: quo vero fuccefTu alii judicent.
r) Bzd. Büchenbach, diff. de fabtri. fenf.
mor. s) in dtjf. äe fabul. Poe tar. t) in Dialog. II. de amore. u] vid.Valchii Lex.
phil. in fabula. §. X.
Confiderata jam veterum phi- lofophia parabolica , reftat, ut il-
lam recentiorum fimu! paucis attin-
gamus. Hsc ut olim , ita hodie
Poetis etjam familiaris eil, dum-, fi&a narratione argumenta qu^vis pertra&are folent, Etiam hoc do-
cendi genere illi utuntur, qui fa-
bulas Romanenies exhibent, & in- geniofis commentis veritatem fe-
ftive tegunt. Vocabulum iftud Ro-
man exinde originem duxiiTe tefta-
tur cel. Huetius x), quod fubaåa a Romanis Gallia , ibidem commix- tio quasdam fermonis Gallici, Teu-
tonici & Romani faéta fit. Cum
autem Romanus ille iermo, cete- ris , ut magis politus, prasvaleret»
fcriptores fabularum Gailoligures,
té »8$ O
hoc ufi iunt,qua? fabul« inde di<Ra?
Romanenfes. Sunt autem ill«fi6tas
cafuum , imprimis amatoriorum,
hifiori« , ad voluptatem & utilita-
fem legentium profa orationecon- fcripta? y). Obfervandum vero, an- tiquasillas fabulasRom. adgenium
feculi iui fatisrudes & ineptas fuis-
fe : hinc in eas faceta fatyra inve-
<Rus eft Don Quixote de la Mancha,
auftore Mich. Cervantes de Saave- dra. Quod recentioris asvi fabulas
adcinet, plerasque earum vitiorum potius, quam virtutis incitamenta
efTe dolemus. Invenies tarnen plu-
rimos hujus artis & nominis libros, qui bona? not« fint, quod Judici¬
um de fabula illa Romanenfi Ld Clelie proferc Thomafius ζ). Sic et- jam iummis celebratur laudibus
Dan. Cafp. Lohenfteinii Arminm,
opus rebus politicis referriifimum.
Antonii Ulrici, Principis Brunsvi-
cenfium Otfavia, hifioriam Roma¬
na m Neronis, Galb«, Ottonis &c»
egre?
<Q§ o gg» 27
egregie fcriptam comple&itur *).
Archi EpiicopiCameracenfis Franc,
de Salignac Telemachus ob Politi-
ca illa, quibus abundat, praecepta,
r magni habetur. Barclaji Argetiis
ceteris fine dubio palmam pr^ripif.
Nec defuerunt, qui fabulis Roma*
nenfibus facrum thema pertra&a-
rint: utpote Prafchiusin TjycheCre»
tica & Bucholtius in Hercule & Her»
culifco. Augufti Bofe , qui aiioqui
Talander audit, varia tacemus.
ί- x) hi lib de orig.fabularum Rom.p.48·
y) Vide Pajchium de variis mod. träd·
mor.p.m. igo. z) ^onatéqefptdcbe i.£betip. 48. *) vid. Pafcbii lib. an»
te a c it. ρ. ΐ97·
5. XL
Huc eriam fpe&ant Satyr#,
qua? cum fabulis Rom. cognatione propinqua funt conjun&a?. Eft au-
tem officium fatyra?, purgare ani»
mum vitiis, iisque prudenter de-
teåis homines aculeato quodam
.
fermone perftringere. Adeoque«»
nec
fr
*8 V® ο ρ
nec utilitatis expers eil; quamvis
in hoc icribendi genere, ut in aliis, juftos multi transgrefli fint limites;
ob abufum tarnen non tollendus eil uius. Qui autem , dum in vitia«j ftringitur acutior calamus > in iram
ac indignationem commovetur; il·
le fui ipfius accufator atque prodi-
tor vere eil putandus. Quo illud
Horatii ex lib. 11, fat, ι. pertinet:
-
Si quis
Qpprobriis digmm laceraverit, in¬
teger ipfe, Solventur rißt tabuU: tu mijTus ab
Ktbts.
S, D. G,
Monfieur Li
de cette belle Oifjertation i pErfonne de notre connoisfance, Mon
tres-cher Coußn, ne fauroit mer, que je ne fois coupable de «' avo'ir pas pris autant de part, que fen do is pren- dre ä ce qui vous regcirde. Ätnfi
pour ηΐ acquiter de mon devoir , ér
pour vous rendre auffi certain de
mon amitié , que je le Juis de la votre;
je ne man que point dans une β fa·
■
vorable occaßon , de vous témoigner
la gründe joie , que je rejjens de
ce que vous allez donner au public
non feulement un bei effai de votre düigence , & de vos beaux progres dans les helles fciences, mais encore
de ce que vous f altes voir publiquement
'
les excellentes qualitcs , dont vous étes orné , éh tivec quelle louable aplication vous traitez tout ce qui
concerne la virtueufe conduite de vos
,
