Specimen academicum de atomistica et dynamica impenetrabilitatis notione venia ampl. fac. philos. Ups. publico examini proponit mag. Jonas J. Brändström ... respondente Nicolao Olavo Alner stip. Possieth. Roslago in audit. Gustaviano die XIV Junii MDCCCIX

SPECIMEN ACADEMICUM

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPS.

PUBLICO EXAMINI PROFONIT

mag.

JONAS J.

BRÄNDSTRÖM

ASTRONOMIN DOCENS AIaUMNUS PIPERXANUS

RE SPONDENTE

I

NICOLAO OLAYO ALNER

STJP. POSSIETH. ROSLAGO

INAUDIT. GU ST AVIANO DIE XIV _{JUNII MDGCCIX}

■ i qgfe ■ .—t-usss

UPSALIÄS,

MONSErGNEUR LE BARON

AXEL

OXENSTIERNA

GRAND YENEUR DE SA _{MAJEST^ LE ROI DE SV^DE} COMMAWDEUR DE L ORDRE DE L^ETOILE POLAIRE ET CHEVALIER DS L0RDRE POUR LES MERITES MILITA1RES

ET å MADAME u B Arokne

OXEN S TI

E R N A

,E

VENDELA

GUSTAVA

SFARRE

HONSJ8ÜR ET MA DAME

Le tendrg iatéret, que Vos _ExetUetpa éuig.nerent marqver constatnmenc d .

, . :"/ ^ * ,

Vos Excellences, furent toujourspour Moldepuissans sujets de ReconnVissance et

de Vénération pour leurs Auteurs.

Coinme Je n'al Jamals rien eu de plus a. coeur que l'occasion oit Je pouvois tént _{oigner ces sentimensa Vos Excellences, Jxaicru latrouver dans Ladédicaceque}

Je vlens d'avolr L'honneur de Lcur faire des prémices de mes études Académlques,

Si _Je suis assel heureux pour que Vos Excellences daignentfaire ä mon

hom-mage un•accucilfcvorablc, J'auraid me.felicitcr d'ayolr doublé mon but; pre¬

mierement, d'avolr satisfait mon coeur, ensuite d'avoir gagne L'approbation, la.

plus propre d. honorer mon ouvrage, J'al l'honneur d'etre

DE VöS EXCELLENCES

le tres-humble et tres-obeissant servittur NY O. ALNER.

I

I <

QUORUM SPEI ADMOTUS 6AUDET

AIELIO

_BERNHARD©

BESKOW

pie munusculum amicitise

offert

D E

ATOMISTICA et DYNA

MIC

A

1 M P E N ET R A B I L I TA TI S

NOTIONE,

i i •rrssgjiffe"

§•

r.

Nisi,

quod aperte

diffitemur,

ea

sie

nöbilis

sciendi

facultatis natura et ordo, ut senes quaedam Continus, cir-culi mfiniti instar, universum exceperit

cognitionum

am-bitum; _quid

_mirum!

scientias omnes

vel

uifimas, ultimae

cujusdam, unicae sibi ipsius

constantis,

sine

qua

reliqua-rum< labescunt singuls,

Philosophie

loquor,

_esse

expostu-laturas opem.

Cordatior sciiicet,

cui opinionibus

prajudi-catis vacuo , vel levissime esr cordi, ne cogninones, quoc

sint humanae, desiderars expertes evidentice et veriratis, nobilem deserant, quem intendunr,

fioem, sed

indubiis

suffulrae _{principiis, unum}

_quoddam

_et

_absolutum

tonsti-tuant, de ultimo unde egredi oporreat, sta

bil

i er rum-quam ruituro,

perquirere

non

delassatur.

Qui diversa,

quae fuere, contuetur

scientiarum

f<ita,

et, ut

indies

me-liora fiant, sincere ardet, uon potest quin Isterur,

quod

absolutioris _{Philosophise Statori, et}

_vigiliis

_illius

_indefessis,

novam iilam et _{beneficam, quam sibi} induerunt, grati

debeémus formam; auram sciiicet nbhinc ducere

incepé-runt _{puriorem, anriquam} illam

historicam,

_cum

scientifi-ea, ad quam numquam evectas,

nedum elevari

possc

huc-A v U€*

wsque

divinabant vegetiores,

subiro

cornmutantes

faciem.

Etiam de Physice hoc voJumus

inreilectum. Meraphysica

qusedam,

sive

sciertia

ratio

nalis

e

notionibus

puris

de-ducta, quae diu et vi vocis

Physicen

est secuta, e contra¬

rio illam _{praeeedere oportet, et}

_hasc

_{erit ipsius}

_naturae

metaphysica

Eam vel

surnmae

necessitatis credas; quod

vulgo enim

ideam

et

notionern

naturs

conftituit,

a

priori

exponere —

ipfa principia

pro

ideis

consrruendis, quibus

ad _{ipsius materias}

_{possibiiitatem}

_indigemus

_probandarn,

quantum

nostri,

exhibere

—

Suum

est magnum

resolven-duni _problema-.

_Verbo:

_in

_id

operabitur,

_ut

idea

praeci-pui circa

quod Pbysices

scientia

versatur

obje£ti,

mate¬

rias _{dico, experienti.e apta}

fiat

_et

accommodata.

Natu¬

rae

philosophia, sine

scientia

Matheseos

possibilis,

est,

sola subsistens , absque ulla

illius

peragenda

ope; ast vero

Physiea, circa res

definitas

er

in

natura

datas

occupata,

per

Mathesin

solum

effici

potest.

Non

fallaciae

nota

igi-tur culpemur, _st

probari

credimus

Physicen

tantum esse

scientiae, quantum

Matheseos conrinet

vel recipere

potest,

eo bene observaro sensu et discrirnine, ut

Philosophia ista,

materias apertura

stamina,

ipsarn

antecedat

Physicen.

Hsec

philosophia sie

dicta

prmparativa,

ideam

materias,

sub

quattuor

illis

Cathegoriarum

classibus,

Qu

a n

t

i

t

a t

e,

Qua-1 itate,

Relations

et

Mod al it

a

te,

expendat

necesse est, ut eo modo

Physicoe

scientificum

coneilietur

subsrratum. In quacunque harum

functionum,

materiae

notio _analysin

_subit,.

_et

_definirionem

adipiscirur

diver-sam, unde doctrina illa

procpararoria

in

quattuor

dispes-situr _capita,-

Phoronomiam

scilicet,

Dynamicam,

Mechan icam et

Pheenomenologi

am.

Pars

illa

Dy¬

namic a, quae

principia,

quibus

ipsa

acquiescit

Physices

scientia, proxime et

apprime

tangir, frugis

affatim

habet;

ne. mireris igitur,

quod

tsnuitatem,

quam

ingenue

fate¬

mur, virium, in hoc

capite

a

pristino

laborum

tenore,

haud mukum alieno, ausi simus periclirari,

confisi

defe-ctum, quo nosnum

laborat

conamen, per

materiel

inte-grae fere et

nobilissimae

eleganriam,

sat

superque

esse

re-compensandum.

Ne

Physicen

ambienti, quod

inter

duo

obtmet _systemata

_{lateat discrimen,}

_de

_Impe

netrabili

-taxis, quae in Dynamica

occurrit,

adumbranda

docrri-na, prae-ipua nob s

agirur

cura.

Qui

sei

licet

in

vetere

Atomistico fuent Impenetrabilitans conspectus, et

qua-lem e contrario in novo Dyn amico immutaram et me-liorem _praebuerit

_faciern,

_diiucide

_{exponere conanrur,}

quantum pract. rea angus

i permittant

propositi cancelli,

fideies _{expandentes, quam, per novam}

_han

_Theoriam9

ipsa Physicen in genere

considerandi

methodus,

et

quae-dam deinde _{capita istius}

_{specialiora rcformationem}

subie-rint _insignem.

§•

ii.

Materiam dicimus oinne sensui externo _objectum.

Si per abstraetionem ab

objectis externis,

scu extra nos

positis, omnia

ista

specialia,

quae

differentiam illorurn

con-stituunt, separamus, ea solurn, quae

omnibus communiar

respicientes, enatam

habes notionem

materias

in

genere, omnibus illis _specialibus

_denudatam

_{proprietatibus,}

_quae

diversis et _{separatis competunt}

objectis.

Est

hujus ideae

analysis, quam heic

aggrediemur,

et

evolvendam

conabi-mur, sequentium una et

fortissima

basis.

Prirrum

quod

in hac _{prsesurnitur notione est}

_{ipsius spatii}

_idea;

_quum enim _spatium

_necessariam

_{constituit sensus}

_exrerni

for-mam, sit, bene videas, omnis reahtas externa,

omnia

ob-jecta externa, urpore

in spatio existenria,

sub hac

subsu-menda forma. Hoc _spatium est unum,

infinitum, in

derer-minatio est _{igitur ea quod sit extensum quoddanr. Åt}

•

spatium solum, quando reflectendo omne _{quod ibidem} et

in eo _{existit, abstrahitur, nondum rnateriam effieir;}

ma¬ teria necessario erit extensum _{quoddam, at idea illius •}

aliam et ulteriorem _{praeter iliam extensi continebit} deter-minationem. Pnma harum ulteriorum determinationum

est, _{quod illa sit quoddam in spatio mobile. Per. sen¬}

stim externum iruteriam ut reale in _{spatio sentio er}

per-cipio; hoc vero per sensum externum datum, est varia-tio _{q.usedarn, variatio igitur in spario, relationum scilicet}

©bjecti realis, in hoc spatio existentis, et est basc va-riaüo _{qua? rrccufn constitmt. Per observstionem motas}

tantum rnateriam _{apprehendo, er omne quod, per sensum}

externum, in hac materia percipitur, non poresr quin ul¬

timo ad moruni reducatur. S>anum _{ipsurn, spatium}

absolutum _{scilicet, est immobile; eodem momcnto ve¬}

ro, _{quo motum habes, aliquid quod in hoc spatio existit,}

datum est, hoc est materia. E _{supra dicris intelleximus}

rnateriam esse extensum _{quoddam; jam alia iterurn ad}

hane accedir _{determinatio, ea scilicet quod sit mobile}

quoddam. Est igitur materia quoddam in spatio mobile,

et est hsec ea definitio ad quam _hucusq,ue

perventum est,,

et _{in qua jam subsistere oportet..}

§.

nr.

Quod vero in spatio mobile erit, urpore aliud etab

hoc _{ipso spatio eogitabis diversum. Quid est igkur} mo¬ bile iliud? Est 0b_{quid' in spatio existens, quod spatium}

occupat, quod spatium complet. Per hane spätii ad

impleri norionem _{ipsa idea} materias perficitur;

reali-taris et _{negationis oppositum}

est, sensuscxrerni

Phae-nomenon _{respiciendo, materias er}

spatii vaeui oppo-äiuiui. _{Spatium in abstracto, ipsa materias idea sublata}

,

est _{spatium vacuiim; materia e contrario est}

spatium

impletum,

unde, quid significet: Spatium implere,

est

analytice exponendurn.

Vacuum

est

spatium

quod

mobi¬

le _{quoddam, sine ulla resistentia, permeare valet,}

_imple¬

tum vero, ubi quodcunique mobile rurfus resistentem

pa-titur, qua ab ipso hoc sibi vindicanrio spttio cohiberur«, Eo _{quod spatium mobili omni sphseram illius urgenti ob¬}

ster, spurium evadit Empiricum, spatium impletum*»

sicut eriam _{ipsa materia,} per proprietärem spatium adim-plendi, erit sensibus extemis dara, et cognitioni

evadet

objectum. Indifferens heic est utrum materiam in motu vel _{quiete Considerare velis, quatenus tanrum materia alii}

spfetio empirico sphaeram illi propriam invasuro, resistir,

reaiitatem _{consequimr. Nec} resistennam materiae heic eo

modo consideres _{velim, quo debeas, quando a loco sibi}

proprio

expellirur,

et in motum redigirur, quse

mechani-ca esset resistentia ^ sed quatenus extensionis illius

circu-lus coarctatur et diminuitur. Haud raro in _Physicis

ad--hibetur dicendi formula: Locum _{occupare. h. e. in Omni¬}

bus et _{quibuscunque illius punctis esse praesentem, quo}

indicatam voluerunt rei _{cujusdam in spatio extensionem^} quum vero in hac notione haud satis estdefinitum, utrum

htec _{ipsa pnesentia,,}

_effectum

_{quemdam, e. g. alii cuidam} invadenti _{resistentem, praestet necne; neque, ansignificet}

spatium solurn absque omni materia, quatenus loca piuria

includens, _{figurae Geometricse} quam optime ccfngruit; ery quum ultimo per eam notionem haud satis evincimur,

utrum in hoc spatio quoddam _{aliud sibi attracrurum mo¬}

bile exiStat, nec ne; erit sine dubio locum vel spatium

Im _{plendi, a}

_materia

_{ipsa, ut clemonstravimus, insepara»*}

bilis, magis

completa

et adseqpatior notioé.

&

L—J-§•

IV.

Qui dararn perpenderit _analysin,

_intelligat

_spero,

mareriam esse _{cogitandam ut mobile quod}

cuicunque alii corporis sphaeram illius pressuro resistit et obstat. in hac

resisrentia motus, _{proxima lätet caussa ipsius diminurionis} motus, vel ipsius niotus ad quierem mutad,

quemadmo-dum etiam cum motu nil eum diminuens vel _{reapse toi«}

lens, conjunetum _{cogitari debet vel potest, nisi aliusejus«}

dem mobilis _{oppositus et contrarius motus.}

Resistentia

igitur quam rmiteiia, quae spatium vel locum quemdam complet, omni hunc locum _{ingressuro praestat, urgentis}

igitur efficit oppositum motum. _Quum vero motus caus¬ sa et ratio dicitur vis _{rnotrix, quod bene}

observandum,

ex his istud _colligitur

_Theorema,

materiam non sola in

spatio existentia, sed vi quadam motrice suum

_adimplere

spatium.

§• V.

Motus quem duae materia?, ac puncta pnriter

con-siderata, adquirere er mutua sibi invicem ccncilUre

pos-sunt _{ope, dupplici est}

possibilis considerandus _modo;

eas enim a se invicem _{separari, vel eriam}

propius

acces-suras _{inrelligas. Vis illa}

quae priorem praestat motum, dicitur vis _repulsionis,

quae igitur ea erit, qua mate¬

ria aliarn a se _{repellit, vel}

qua alius appropinquarioni

re-sisrir; quae vero posteriorem, dicitur vis _{attractionis,} qua materia aliam sibi attrahit, vel _{qua alius a se} separa-tioni obstat. Hce ambae vlrium motricium _species, ur-pote illae, ad quas omnes naturae marerialis movendi vires ultimo _{referantur, exhiberi et}

cogitari debent. Eo _usque

jam demum perventum est, ut _{pro cerro sciamus, ma¬}

teriam _{spatium implere}

ope et medio vis _cujusdam

rri-trieis, quae cuicunque alii mareriae ab eodem spatio ur*

gendo moratur et cohiber. Nuperrime dictis vero

con-venienter, haec vis non est nisi ea quae materiam aspatio

dato _detinet, est scilicei vis _{quaedam Repulsionis;} ma¬

teria _{complet igitur spatiurn, in et per vim quamdam re¬}

pulsionis, quae omnibus, quoniam materia, nisi per com»

piexum omnium et singularum, esse nequit, partibus

illius _{competit constitutivis. Quum autem vis illa,}

quae in cunctis et quibuscunque extensi cujusdam parti¬

bus _{repulsionem indicat et manlfesrar, est vis quaedam}

extensionis vel _{expansionis, convicti sumus, ma¬} teriam _{spatium implerc, in et per vim quamdam sibi pro}

priarn sie dictam d i 1a t a tioni s, extensionis vel ex¬

pansionis. Haec expansionis vis data erit,

determina-ta et _{finita, h.} e. cujus effecrus magnitudinis _{est certae et}

datae. _{Qui hoc negat, reputet velim quacunque harum}

magnitudine data et majorem et minorem cogitari possej si enim vis _{data maxima esset, per eam tempore finito}

spatium infinitum, esser perficiendum; nec non, si vis

data minima _{esset, per eam tempore dato, nulla oriri pos*}

set celeritas finita, _{quod omnem indicaret vis defectum,} et _{utrique igitur casus impossibiles et absurdi. Vi expan¬}

sionis, qua materram demonstravimussuum _{complere spa¬}

tium, haud dubiramus _{igitur gradum assignare datum,} dererminatum _{etfinitum, quo neque maximo neque}

mini-mo et _{majores et minores, sine ullo negotio, in infini¬} tum _{concipies et cogitabis.}

§.

Vi.

£Jt vis _{illa, sine qua materia quaedam extensurn}

quoddam esse nequit, vel per quam definitam tenet ex¬

tensio n em, est vis quaedam data, erit enam magnitudinis certae et determinatae; et, _{qpura magnitudine quacunque}

8

finita _{major cogitari potest, nil impedit, quin vis etiam}

concipiatur, quae materiae vim expansionis, quantacunque

Sit, superar, et quae igitur materiam illius in sphaeram

vel eirculum arctiorem coercere valet

_{Quantuscunque}

igitur sit materiae cujusdam compressionis gradus, alia

in-vemetur vis, _{qua ulrerius cornprimecur, h. e. materiam}

in infinitam _{comprimi posse. Ut vero materiae vis, est} vis _{quaedam originaria, eo major erir, in quo minorem} cohibeatur _{agendi circulum, vel quo minus sir spatium}

illius; quando igitur materiae vis expansionis spatium

eva-dit nihilo _{vel infinite parvo aequale, ipsa vis expansionis}

infinite magna erit; vis illius effectus motus sane esset ,

qui tempore finito spatium describeret infinite magnum; quum vero absonus esset ejusmodi vis conceprus, vel

in-vitus _{intelliges , nullam materiam peraliam, quantacunque} etiam sit illius vis _{comprimendi, ut Physicis mos est}

io-quendi, omnem et totalem penetrari posse. Ut indubiae certitudinis theorema _{accipias igitur, materiam per aliam}

in infinitum _{quidem comprimi posse, et nuroquam, quan¬} tacunque

compressionis vi,

penetrari,

vel

quod

idem

est,

exrensionis illius _{spatium numquam}

_{tolli vel nihiio}

eva-surum _aequale,

§.

VII.

Impenetrabilitas materiae, quae, modo

indicaro,

re-sisrentiam _{respicit, et eadem rarione, qua gradus com¬}

pressionis, augetur et accrescit, dicitur

Impenetrabili-tas relativa, _{quae vero e contrario illam}

ptbemissam

supponit opinionem,

quod

materia, ut

materia

considera-ta, omnem vel minimam recuset er recipere nequeat

com-pressionem, dicitur 1 m p en e tra b i Iiras

Absoluta,

fpsa

idea spatii per

illam

, Impenetrabilitatem

scilicet

re-lativam, compien, constituit Systema

Dynaraicum;

$

idea _{spatii per hane rursus, seu}

_{Impenetrabibmem}

_Ab¬

soluta«), _{completi, constituit Systema A tomistic um»} Aromistica _{Impem-trabiiiraris idea, quae, ad mareriam con^}

stituendam, nulia _{originaria et propria indiget vi motrice.} ex eo Talso deducitur _{conceptu, quod}

sensui externe

ob-jeeti notio, jamjam in se complecteretur spatii impleti norionem. Haec idea est solum idea rei exisrentiae in cer-to _{quodam loco; et in loco quodam esse, est, illi} conve-niencer, idem ac _{spatium complere; quemadmodum etiani}

conceptus ille, quo, loco, ubi aliquid exisrit, aliud simul,

hoc est eodem _{tempore, esse nequit, in hoc considerandi}

modo _{Impenetrabiiitatis ideam constituit. Huic}

conci-pit-ndi modo convenienter, materia omni alii invasuro,

ed necessitate _{absoluta, resistit et obstat, ut omnem} de-negaverit materiae compressionem, nisi illam, quae

dimi-nutionem _{spectat inrerstitiorum, quae sunt materias vacua}

vel _{pori. Haec impenetrabilitas absoluta, non est nisi qua*} ^ litas _{quaedam occulta, quae explicari nequity si enim} ra-tionem velies, cur materia motu suo aliam penetrare ne¬

quit, per circulum vanum et insipientem tantum regerere posses, quod sit Impenetrabilis. Nec habeas rationem

sufficientem, quamdiu riotam ibam Characteristicam reli-queris, qua materia nobis est Empirice data, et quae materiae notioni est fundirus innata. Haec nota est idea

spatii Dynamice impleti, quod per vim quamdam

motri-cem, qua materia in dato quodam loco praesens est, et qua idea simul materis existentiae conceptus efficitur,

per-agendum

cogitabis.

Huec vis' materiae, utpote materiae consideratae _{competir, et non opus est quin ab} ulteriori-bus _{Empiricis deducatur pactis et conditionibus; est}

scili-cet materiae _{originario data, et rehquarum omnium pri¬}

maria. _{Quum jam hujus materiae proprietatis, qua Spatium}

Dy-Dynamice

completur,

ulterius

exhiberi

nequit principium,

er _quum

praedicatum

consrituit,

quod

nononi

externi ob'

jecti

sensibilis,

urpoce

dati

considcrati,

competit,

ne eam ut _{qualitatem occultam arguas et}

reprehendas;

_{quam ra¬} men _culpam molestam notio spatii Mathematice impleti, uipoce quas a

nulla generali

egrediens idea, absque

eo,

quod sensus extern

i objectum constituit, subsistit

indicato, vel numquam evitabit. Atomist icam vel A bso1uta m

Impenetrabilitatls ideam, qua

materia

ea necessitate spa*

riurn _{complet, ut, corpori omni pressuro absolute resi¬} stens, nullius sit compressionis capax, nisi ilUns quam

in-terstitia _{permiserinr vacua, palmario igirur}

_rejicimus

Theo-remare, er inter minus feikes _{ingenii lusus vel} meras po-tius _{Sophismatum tricas relegandam putamus, rationibus,} quas attulimus, convict'^ illius loco illam, qua materia

compressionem

admittat ioEnitam,

at numquam in pun¬

ctum abeat Mathematicum , Dynamicam vel ^ elati_^ v am loquor, substiruentes Impenerrabilitatem..

§; VllL

Quo jure

proxirne

superiora ausi simus, et quatenns

e _Dynamico

vel, Atomistico

_recepto

Systemate,

ipsa

Phy-sica _{aliquantisper immurata, revera sciemise nomen}

mer-catur ncc ne, haud multis _eget verbis significandum , sed;

vel invito _{apertum et reserarum erit. Qiiod proxime} acu-tioris _{stringit oculos}, sunt ipsa postulara a quibus Physica;

sie dicta Mechanica ed norraftn _{Sysrematis Aromistici}

formata, incipiendo, ad possibilitates

_progrediens,

_non

dicam dubiorum et dißkultatum tantum _{expers, sed} uni-euin quod perfectum _et absoiutum _{omnia Scepticorum}

«ikiabkur tela.,, se condere purat Systema, Atomos vel

cor-TI

corpuscula

infinite

parva, aequalia fere> per spatium

quod-dam definitum er datum , ut puncta, sed impleta,

physi-ca et _{materialia, sihi omnium primo fingunt distributa.}

Qjun vero htec puncto sunt materialia, solvas velim,

quo jure Atomistias datur, ad haec ut indivisibiha subsi'

srere _{puncra; Mathesis, omni sua otK^ßetoc, de infinita nos}

evineit _{spatii divisione, et Philosophia ipsa nurnquam} de-sinit _{impossibiütarem divisionis consummarae difiiteri, h. e,} divisibiliratem materia? in infinirutn _{progredientem non}

ad-mirtit tanrum sed _{postulat et urget; quum ideo et Mathesis er}

Ppilosophia amba?corpuscula improbant, nulla eorum

Atomi-sticis _{suppetit ratio, nisi Pbysica, h. e. credere veS assumere}

debent _{corpuscula, quae ukenorem vetanc divisionem;} quo

igitur, huic systemati consequenrer, tollitur materice infinita divisibilitas, quam tarnen integram et ilkrsam servabunr

Dy-namistae. Ut deinde nulla _{onginaria materiae vis in}

Phy-ska hac Mechanica _{concipitur, non possunt Aromistici}

quin ponant ipsa ha?c corpuscula, in iineis rectis, et in«

variabilibusj sed directionibus diversis moveri. Ad hanc

positionem non nisi per salnun pervenrum est; quum enirn omnia Phaenomena », et quidem Gravitationis ab im«

pulso quodam dedueunrur, hujus impulsus, motus origi«

narii, ulterius et ultimum exhibere nequeunt prineipium, sicut etiam _{ipsam hanc motus communicationem per} a-ctionem et reactionem tanrum virium attractionis et

re-pulsionis peragendam, Mechanica Physica exponere non

valet; essentiae igitur materia?, cui nulla vis motrix

ori-ginaria, etiam in quiere exsisrenris, inertia erit absoluta,

h. e. omnis deficiet vis, _{quem tarnen menris et}

notio-nis _{expertem , labyrinthum , qui Dyoamke vires} atna-ctivas et repulsivas _{ut materiae consideraverit essentiam}

consntuentes, vel ultro evitabir. Omnis _vegetatio et

ganismus, quarum

vita

in

materiae

vi

attractiva

et

repul-siva sita, bene vides, desineret et cessaret, si a principiis

recedas _rynamicis; nec

alia

esset

Chemices

ut scientiae

consideratce conditio, qua? absque illis, sua ipsius

indige-sra collabererur mole. Quid est enim Chemia, nisi liber

Vitium _Dynamicarum

_lusus,

_{er quis}

_{illius fmis,}

_{nisi ut}

qualitatives materiae

diversitates,

quae rnutuam sequubtur

virium attractivarum et repulsivarurn rationem

perscrute-tur et indicer; omnis materiae varieras, virium harum di versa _proportione,

absolvitur,

_et

ad graduum discrimen

abit, unde operatio Chemica versatur circa mutationem

exinde ortam gradualium relationum mareriae,

quemadmo-dum etiam vicroria vis attractivae vel repuisivae, Chemi¬

ces nititur mortis, illarumque pace Chemica quies, h. e.

Chemia, si scientiam velis, Dynamice, iliiwsque principiis

bene evolutis innititur, et inniti debet. Aromisrtcum by¬

stema ultimo nil _poresr, nisi _{corpora, motum,} impulsum,

h. e. _{ipsam rem} explicandam ponendo; horum scilicet

possibiiitatis

expositionem,

in

Physica impossibilem,

ibi-que

assumendarn

confitetur.

Ipsa

harum

difficultarurn

origo

in _{neglecta lätet materia?}

_{analysi, de possibilitate}

_{enim ma¬}

teriae non in _generc,

sed cujusdam

_{certae tantum et}

d'efini-tae

exponenda

_subsistunr

Atomistae.

Quid

_{est materia?}

in-terroganti, quid

respondeanr, nescientes Atomisticis

ad¬

dier_{i, eam} ut datam levissima attirigunt manu; h. e. ma¬

teriae notionem , qua unice er ultimo natura? struitur

aedi-ficium, quae universi esr basis et fundamentum, ignorant,

vel nescire volunt. Plures, Systematis _Dynamici,

scien-tiarum nomine, si velies, ferri possent praerogativae, ar, quas

diximus, suffi iunt. Attarren ne credas nos omnem Ato-mistico esse denegaruros _{usum et pondus. Dynamicum licet}

prineipiurn

eidem

praeripiat

palmam; fatebimur

tarnen illi

/ _i ''1

»3

ill i suiim stare _pretium.

_Physices

_{Mechanicse meritum}

est haud _{contemriendum, quod}

ea sensuaiiter intuitiva

red-ddar, quae per intuitionen! _{Dynamica reprassentare}

ne-quic. Est i1lud unicum _{consequens Empirices Sysrema:} non curat enim _{quod est, quod ex}

experienria

repraesen-rari _{potest; posins tantum Atomis et materite}

composirio-ne, _{quaerit et expendit, quae inde sequuntur consectaria5} quo etiam purissimam recipir Matheseos usum et ad»

plicationem. Mechanica ha:c Physica doctrinam deinde

experimentalem ad

fastigium

scientite _Empirica? evexir, quemadmodum etiam, _{quicunque, cui animus} est scienti¬ ficus, _aperre fatebimr, _se melius in Atomistice

pura habere, quam in solita et crassa Mechanicarum et _Dynamicarum r_{epraesentatian um mixrura et}