Specimen academicum primas stationes progredientis in philosophia recentiore idealismi adumbrans venia ampliss. fac. philos. Upsal. publico examini subjicit mag. Nicolaus Fr. Biberg ... respondente Johanne Laur. Dufva nobili Smolando in audit. Gustaviano

Η

$ΡΕClΜΕΚ ΑCΑDEMICUM

PRIMAS STATION ES

PROGREDIENTIS IN _{PHILOSÖPHIA RECENTIOME} IDEALISMl

ADUMBRANS

VENIA AMPLISS. FAC. PHILOS. UPSAL,

PUBLICO EXAMINI _SUBJICIT

MAG.

NICOLAUS

_FR.

_BIBERG

fROFESSOR. REG. ET IN FAC. PHflLOS. _{ADJUNCT. ORP»}

RESPONDENTE

JOHANNE

LAUR. DUEVA

NOBILI SMOLANBO

IS" AUBIT. GtlSTAVIANO DIE XXX NOV. ItfDCCCVI-Ä

*■

Η. Α. M. S,

UPSALIJÉ

Lingua, quae tua esse incipit, primum a me salutatus intelli-gas, SERENISSIME PRINCEPS, non _{privatae pietatis,}

sed _{publicae spei sincerum Interpretern prodiisse. Ego enim, ut} nativum tui animi _{candorem, intelligendi aciem, sciendi}

ardo-rem _{proximus cogtiovi et adamavi; ita non}

fortunam in te tuam, sed te in fortuna tua colere didici. _{Itaque, si}

man-surse _{imaginis ex prima delineatae}

forma, si futurae virtutis ex

prima maturescentis ingenii contentione _{auguria recte capiantur,}

laetitiae _{AUGUSTISSIMORUM PARENTUM}

patriae jam universae fiduciam in _{partes voco}

sociamque compello. Studiis

autem _{Litterarum, me qualicumque comite, ita}

operatus es, ut Musis seriis non _{fatigatus, Faciliorum etjam}

amore _illectus,

ani-mura _{negotiis gravissimis parem,otiis vero bumanissimis}

dignum, cunctis, qui te norunt, _{egregie probaveris. Interim, dum}

cre-scis et in vires summis rebus maturas _{exsurgis, felicem te}

prae-dico, nuliis nisi litterarum curis _{sollicitatum, Prement olim} difficiliora onera: _{prement Majorum laudes,}

quas, licet Patrias,

tarnen alienas _{censebis, volesquetuis titulis ad aeternitatem niti.} Permansurus, dum _vixero,

SERENISSIMO TUO _NOMINI

devotissimus

SPECIMEN ACA.DEΜIC U Μ

PRIMAS STATIONES

PROGREDIENTIS IN PHILOSOPHIA RECENTIORE IDEALISM«.

ADUMBRAKS.

Ut

in rebuspublicis ex ihgenti ftupore ingentium com-mutätionum miracula noftra _{potisfimum aetas doluit} fru-ftra. _{multiplicari; ita efc in regione philofophica, fopore} excusfo, _{multiplicera motum mirata, asquatis dernum} cladibus, ferream fati vim et inelu&abilem lufum exti-tnefcere didicit. Cordato homini, qui ex altiori loco

Ia-bores mortalium _{contuetur, frequens erit ex iftis} timo-ribus et fere mjferabilis _{intelligendac aetatis,} quae agitur, occafio. Sciiicet _{fugere rapidisfimo curfu tempus iftis}

fere videtur, qui ftupentes ipfi fuoque loco immoti,

temporis menfura arnisfa, agendo nihil nihilque moliundo

fenefcunt, Ideas aqtem in univeriuno disperfas fnpra

temporis rationes pofitas esfe, ii fapis, confides.

Cete-rum ex _{ipfa Syftematum fuga multum erit Philofopho}

admonitionisi ne verbis _{plus confidat, quam}

contem-plandi loco, ne contemplandi loco plus quam ideis: de-inde, ut, fuo antequam ore loquatur, vires exerceat*

fpes longas refecet, nifurn temperet, arroganti, quae in paradoxis verfatur, evidentiae feveram in retegenda

fpe-cie curam _{oppon-at: denique, ut impetuin, quo in}

veri-tatem _{ipfam fertur, methodi difciplina caftiget, nullamque}

putet, nifi munitam , vel imperii vel libertatis rationetn

fatis iecuram. _Neque vero nos magnopere adverfarios

liabebunt,qui veritatem totam et puram, nifi ie imagine,

homi-homini _{perviarn neganfc; ipiamque ideo, Nmtunis inßär,} iibicumque efc nullibi praefentem, in nuilis non,quaeSui

lunt, _{apparitionibus colendam}3 hasmm> quicumque

obtru-ditur, cultum, _{quail femel comparuisfet univerfa,} rejici-endum coneiudunfc. Attamen, quum a nulJa omnino re,

quse realitatem vere vindicat, forma abesfe queat; for¬

ma verc non rem _{conftituat, fed res formam asfumafc,}

idoneam nempe et capacem, qua vere exhiberi posfit: formas, quotquot funfc, omnes necesfitatein principii

eomiminem _{agnofcere, cefcerum expiicari contingenter}

et oriri et _{progredi et interire , nec dubitabis profefto}

rsec _{fapienter dolebis. iraque in ftrage Syftematum} vi-vere _{Philofophiam quid incufas? Formas veri, fugierste}

anima _{formatrica, exfpirare vides: qui has animaverat} ©lim, divinum mentis i-gniculum , non ernori illum cre-,

das, fed aiibi esfe efc novas formas cotmninifci: has vero in eadem ,arena _{defudantes, priores, quas tempus anti-"~}

quaverafc , perfequi, attfngere, fnbigere quid dubitas?

Neque fic timendum, ne nuila ßt vel nimis curra pro-gresfionis univerfse feries. Nam et patefc io infinitum cujuscumque ideae ampiificatio, et exhauftis ve] refufis

animo _{piuribiis formis, novse continuo prodibunt,in}

phi-lofophia enuucianda vegetiores, diligentiores, do&iores. Egregium vero, fi ulkim, iilins progresßonis exem·

plura prsebait, qui noflra tempora verfavit, in Philofo-phia Idealismus. Sive enim formam Syftematis

requi-ras _{ingenii arte ρ ofundn et verfatili indies expiicatio·}

rem, iive, _quid ex plenisfirna unius idete

ampiificatio-ne _{posfit jam altius de Philofophia univerfa judicari,}

dispicias ßne iludio et ira ; vix aliud uilum

fy&ema

ve¬

tesis memoria _{temporis proferet capacius fru&nofiusque.} Iftam _{denique Phildfophise formam quisquis Jaudaverifc}

uni-ttniverfte recentioris culttirse compngi amica

necesfitucÜ-ne infufam, fi et ambigua fit laudatio, tarnen ex veri«

täte asferüifc. Quidquid enim nafivo

nifu

fapuit noftrarti

praegresfa Grmcorum aetas, ut ex

loco

realismi optime

intelögitur, ita

quidquid

nos fapnirnus, ex

idealismi.

Ufc

autem idealismi _{veftigia apnd Grascos}

_etjam

, vergente inprimis ad oecafum ipforum

philofophia, confpicimus

nec _{panca nee} contemnenda _,

Platonemque

ipfum,

intra

initia novi nifus et interitum veteris vagum et

pericli-tantem/hanc ipfam ob caufam nulla non tetas

adamavit,

nulla non _{arripuit Tibi et vindicavit:} ita

etjam

realism!

apnd recentiores, inprimis incipiente

philofopbiae

ftadio,

Scholam mirati fuimus vere progresfivam, Carteiii, Spi¬

nozas, Leibnitii. Sciiicet ex eo, quod eft, egres-ίϊ, dua^· litatem _{Subjeéli et ObjeCbi, asternum}

_omriis

_philofophise incitamentum , unus diftinftisfima antitheii pronunciavit:

hi _{fynthefi; abfoluta alter et indifferente,}

_hic

_vero

_indi*

viduata veluti et in alterum focuin, qui cognitionis eft,

convergente,· tollere ftuduerunt. Vafti operis egregios

Jabores, aetatem, quas coniummatos viderat, nec intelle-xisfe admodum , nec ex aequo amavisie, Γι redle

judica<·

bis, tarnen ex intimo noftrae cnlturae ingenio, quod in fubje<ftivo quodam idealitatis deiiderio nefcio an maxime eluceat, _{perfpicies, qui fieri potuerit, ut}

_fnpremis

ex-baufti fere realismi formis _{Ipfa tirocinia idealismi vel} coexifterent vel _{etjam fuccederent. Ifta vero tirocinia}

in _{difciplina philofophandi, quse Lockio nomen}

debetv-cultisfima pro temporis ratione et vel ideo

philofopbico

adfpe&u rudisfima, poiita invenies.

Namque,

ut

exci-tato _{quovis, vag» praefertim, defiderii dolore,}

_prudentis

eft, defiderium _{ipfum conari primo} vel removere,

vel

faltem _{mitigare; ita intima hujus philofophiae ratio in eo} latere _{videtur, quod argumenta reflexionis ope}

_follicite

cfon-conquirat, quibus finitam, qualis eft* noftram naturam

nos _{ferre aequo animo et tolerare deceat liceatque. Ifto}

autem _{philofophandi loco fubje&um quis mirabitur}

abfo-lute finitum apparere, obje&is contingenter impulfum,

in _{effingendis etjam rerum conceptibns ex nulla non parte}

pasfivum: de univerfo autem qihil omnino quaeri posfe,

nifi _{quid fit Fubje&a fentienti iuique confcio ex calculo}

conceptus mere finiti: esfe itaque philofophiam otnnera

fua natura _{empiriae P}

_ychologorum

_adftri&am: conclu-dique realitatem omnem natura finiti, quatenus finitum

eft et _{fingularirer concipitur?}

Itaque humeris fseculi portatam vidimus difciplinairij

quae defiderio infiniti, ut omnis

_philofopbiae

_conatus,

exci-tata in limitibus _{Sut, difiin&e, quantum fieri posfit im¬}

manenter, _{cognofcendis et ferena mente obtuendis primo}

ftatim limine _{acquiefcit. Quuro vero eadem diilinfte}

enunciata et denudata _omni, five _{incongruo formse}

alie-nse> five _{fubreptitio divinioris fidei auxilio, philofopbiae} ipfi et gennino excultae humanitatis fenfui aperta fronte

adverfaretur; nec fyftematum, _{quae tempus aboleverat}

vel male intellexerat, fervatis veluti ex _{naufragio ideis}

magnopere fublevari posfet: fieri quidem non potuit, ut

^ magnum aliquod ex asifimatione philofopbica in

philofo-phia ipfa momentum haberet. Incrementa vero nulla

accepit nativo fonte promanantia, nifi, praélico fer.fu ,

fuperaddita ipfi forma Eudaemonismi. Quo cum factum estet, ut _jam ex nulla 11013 parte cum. finitisfima

fubje-élivitate in _{gratiam mortalis horno rediisfet; antitbefis}

eo reduceb;tur, ut exftaret ex una parte fiugulare ali¬

quod et multiplex, finita i'ntelle&us natura finite

conee-ptinn; ex altera autem umbra quaedam conceptus infi¬

niti, douiinantis illi r fed inanis tarnen et impuri, quippe

5

qui omnem, qua compleretur, materiam ex illo arcesfe»

refc: _{denique fupra hanc fphaeram nihil cognitioni}

per-vium, quo fruämur, quod intueamur aniuio et

comple-itamur, nihil esfe, _{aperte pronunciatüm.}

Scepticistnuai Syftemati En pirico innatum, qui, de-duftis ad extremum _{principii finiti coniequentiis, omnis}

tandem _{phiiofophias interitum ingeniofa, qualis iuprema} fata _{praecedere folet, fide praefagiverat, coiiigendi iimul} elanguidas vires ptoximam occailonem _{aperuisfe conftat.} Uiterioris autem in _phiiofophia

,quae a fhbjefto egreditur,

progresfionis principium in eo qucerendum putamus, ut

in antitheiin , quam _ex Empirismo refiduam

moneba-mus, _{refleélendo, ggnofceretur eam nec puram esfe} ex

ulla _{parte, nec compietam» Seilicet perPpecta}

objedlive^

confummatae _{abPtradlionis artificio,}

Empirici cujusvis et conceptus infiniti infinita _{oppofitione, qua? ipfa quidem}

,

quamdiu impura maneret, reilexioni inaccesia _fuerat, reciprocam iimul ntriusque ratione fui _{oppofiti indolem} negarivam _introfpicere neeesfum fuit. Sic vero _multiplex

illud _{empiricum et unitas conceptus puri,}

ut abstra&a,

comparuere fibi invicem contradiilinfta: _{quorum neurrum} ,

feoriim abstractionis anxilio _{confideratum, veras et} abfo-lutae realitatis notam _{tneri, difciplina Kantii,}

qnae limida Idealismi vere demum _{intravisfe cenfebitur*}

prima di·

ftinfte _{pronunciavit. Et hanc}

quidem indifferentiam im¬

manentem et _{negativam multiplicis ratione unitatis}

et unitatis ratione _{multiplicis, verum, intimum}

quippe

fibi-que conflantisßmum, dogmatis Kantiani charadfcerem eo

minus dubitamus _{asferere, quo certius conftat,}

ipfarn

Cognitionen}, quae reciprocifeätem iftam negationis

agno-fcit, quatenus agnofcit, pofitivo etjam fenfu _fupreinam theoretice ab _{ejusdem Statore prsedicari»}

Et quum

nujla-6

snilla iifc omnino pliilofophia, quas tota qnanta negatiö»

nem contineat, niii Scepticain forte exceperis, haec ipia

negationis in pofitionem tränsformatio

fpeciem

dogmatf-cam Syftemati Critico prima impofuit

Nec

aliam causfam

quaefiveris , cur empirismum, quem

tollere velie

videba-tur , adeo haec pliilofophia ultimo loco confervare

inco-luraem judicata iit, ut nova erjam forma adduxisfe

per-fedtiorem facile credas. Accedit altera poiitio, gravius

enunciata, ut ex cireulo negationis exitus inveniatur;

quse conceptui puro, idese abfolutae

dignitati admoto

, principatum et conftitutivam

demum

objedtivitatem

pra-d:ico loco concedit, quam denegaverat theoretieo.

Verum enim vero, Π redte conclnditur, his duabns

pofitionibus non

fummam

tantummodo difciplinae

Criticae

contineri, fed femina quoque jadta fuisfe totius, qui

in-lequebatur explicatisfimus , Idealismi

transfcendentalis;

tarnen in Conditore _ejusdem id miraberis ingenii divini

et vere praefagi, cui felicisfimam operi _manuin

admove-re non fufficiat, nifi ideas fimul majoris moliminis, veluti

adfpirans ulteriora , exftruendo

fubiniternat.

Scilicet

fi-ve _{ipfam refpicias} quaeftionem de

posfibilitate

judicii

_a

priori fynthetici,

five

folutam

fpedtes eandem, unitatis

ope, revera, ut npparet, et in ipfa

origine

fyntheticse,

quam, nomine imaginationis

prodnctivae in philofophia

introdu<5fcam, nec fubjedtum objedto adgregantem fed fno

veluti finu _{utrumque ejicientem, unicam Ipfe et com·}

munem formarnm intuitionis etintellectuS radicem

agno-vit; majorem facile in iupremis confedtariis

exfpedtavis-(es _{fpiritum atque libertatem , prsefertim a}

_Philofopho,

qui, multa licet cautione infignis, fpeciem tamen

Dogma-tismi, ut _{progreditur, minime adfpernatur. Quum enim} iic ad identitatem _{originariam disiimiiium pervenisfet,}

7

ex _qua

fubjsÄivam

intetyigentiås _et

ohjeftivum

_univerß

rpflexa ptimq et fegregata comparent. prodeuntia,

quam-que ideo , ut medium quendam terminum* inter abiblute

oppafita ex arbitrio

injebtum,

fruftra cogitaveris; fubiti-tisfe _{quidem media via multis videbitur, qui putabunt»}

conjungendo rurfus abfolute duplicitafein refiexam judicii

cum identitate bequaüter _relativa inteilébtus ipiius, iive

ca-tegoribe, ficque ab identitate relativa et apparente ad ab-folutam et _{per le realem progrediendo; veratn demum et} fupremam rationem, divifionis etoppofitionis ctijuscumque

immunem, _{fpeculationi philoibphicas f'ui.sle compärituram.}

Utpote autem hasc judicata erunt , eertum tarnen eit,

eo _{ipfo, quod ultra hanc identitatem intellebfualem, cui}

quidem, quurn in relatione pofita ßt, quod fingulare

eft, _{fpecie empirica oppofifcum necesfario recurnt,} ad-fcender.e, Rbüpfophiae Oiticse Stator vel cayerit vel nequiverit; äditum ßmul ad tentandain Cognitionen! vel adilxuendam (altem ideam abfoiuti _{prseclufum fuisfe,} to-tumque _{Philölpphise Theöretiese adfpe&um criticum}

con-fequenter determinatum. Hinc mukiplici empirico,

in-connexo _{per ie et dilabenti, öppofitum credas in}

con-fcientia humana ideale _{objebtivi connexus fuftentaculum}

-hinc rem _{per ie = x, to-ties fatigatam philofophis, et}

meura ifiud , quod cogitat. jutirumque _a fubfirantialitate

remotum et deterjmin.ationis _{cnjuscumque objeblivae inca¬} pax; ambo negative abfoiuta , et formaliter connexa;

five unitatem in Uli«; _{fpcbtes, iive dualitatem, seque am·} bigue pronunciatam invenieS ntramque: hinc ipfi iternm categorise impresiam putabis fubjebtivitatis et

contingen-tiae _{ipecieiti: et, quurn eonclufa Πt in ambitu}

phsenome-norum abfolute _{coghitio ouinis, ipfum tarnen haud}

du-bie _{miraberis, qui ißa ratione cognofcit, cogfmfcendi} suodum extra orbem _{phseiiomenorum conftitutum: argu«}

men-g

-mentum, ut forflfcan _{interpretari licebit,} contra empir

!-fmum hane _{philofophiam pugnasfe nec male, nec ignave,}

nec imprudenter; fed fiducia viétorise _{citius jufto}

abre-ptam cum refidua hoftis vi in gratiam rediisfe efc ada-rnasfe reconciliatum.

Fixa intelle&us notione, quse ipfa quidem indolem

Philofophiae Criticse neicio an pienisfime enunciet, quod

ulterius ad ideam rationis _{purae adfcenaerit; id vero}

nullum _{interpretaberis fumti majoris ipiritns ied adftriéfci} potius caftisiima confequentia argumentum. Scilicet

unitas illa Kantii rationales, abilraetionis bentficio omni categoriae ad empiricam materiam relatione omnique

ii-mul _{ejusdem contento immanente iiberata, dignitatem,}

qua fupra relativitatein intelle&us revera et negative extollitur, pretio exmanitionis carius juilo redemisfe cenfebitur. Et exinånitam _{agnovit Kantius ipfe, quum}

omnem illi adimat in _{fpeculatione dignitatem}

conftituti-vam et _{autonomicam, fummasque, quae Metaphyficam}

hadténus _{verfaverant, quaeftiones, ex rationis menfura}

fui funere exfultantis , ludibundus veluti, exinaniat po¬

tius _{Ipfe, quam refolvat. Reftitutam vero quod attinet}

ideae _{praético loco dignitatem atque materiam, Jicet}

fa-teamur in ifto aufu _{ipfa forfitan femina explicatioris Ide¬}

alism! latere; tarnen in foro _{philofophico et reftitutse ex}

faltu _{inconfequenter} et fpecie potius quam ex vero refti-tutae _{frequentisfirna crimmatione, an umqnam iiba} philo-fophiae ratio exfolvi potuerit, dubitabit profeéto,

quicum-que totum aliquod fuisque promisfis dignum prseftare posfe philoibphiam non temere negaverit.

Si in dedu&ione transfcendentali Kantio _eontigerit ideas, quas forte offenderat, frubtuofisiimas eavere ex induitria

9 induftria _{perfequi, certe in dijudicnndis ideis seftheticis}

et _{rdeoJogicis usque ad pertinaciam ifta cavendi}

follici-tudo abiisie videtur. Nam re&e _{qiiidem has medio loco} jnter inteileftus necesfi atem er _{ipontaneiratem rationis}

po-iue-at, ita ut nec dignitate hujus _{nec determinata indole}

illius ca «'e rent. _{Quum ampla itaque hoc loco occ*>fio}

pa-tuisfer, identitateu) _objebti et fubjt&i pofitivo etjam feπfö ablblutio*em, quam ehunciata ha&enus fuerat, non fufpi-candi _{ramumtnodo, led exemplo quoque commotiftrandi}

ipfaque m intuicione verain exhibendi; tantum tarnen

abluit, ut hane ideam _{pofitive perfequeretur, ut nihil} omnino _{cöncedenet, niii cesfare quodammodo in illis}

ideis reflexiorii _{oppoli ionem intuirus et conceptus:}

prie-terea vero hane _{etjam öb cansfam realitafe easdem ab«}

fökita deflitisi apeite pronunciaret, itaque demum

lupré-mas menris humanaé _{ideas, forma mere empirica vel}

analogica obvelatas., nativi more led indo<5ti _{Vatis* inge·}

niofus defc _{iptor, profaretur.}

Jam vero, co'Iata Oiticse difciplinse liniverfa ratio·

ne cum _anteg'e?!a

Éinpirismi

_{Lockiani, ii et fatendum}

ultimo (it, _{pro-lus hunc nenriquam ab illa exfuperatum} esfe; tarnen infinitem in eo praeftantiam _habet et fem¬ per tuebitur, quod , quum nihil hic fubje&o tribuisfet,

nifi immeniam liniverfalis

_cujusdam

_perceptionis vacuita-tem, quae datam ab objebfis _iplis formarn apprehende-ret; illa formarn vicisfim omnem Subjeéto _viudicaret

va-cuitatemque perceptionis a priori compleret, ikque for¬

malem rationis ideam _exhiberet, in identitate _oppofito·

rum _{cotifpicuam, intclle&uque, fuo veluti produdlo,}

conclufain. Dualismum _{itaque, qui Lockium ne quidem} offendisie _videtur, eatenus hsec _{philofophia loco} lum-inovit, quatenus, cesfante abfoiuta illius, quod a

riori eft cum illo , quod a priori, oppofitione, noiione

iimul _{imaginationis transfcendentalis exhauita, campys} pateret intelleCtum ipfum ut principium omnis

oppofitic-nis confiderandi : eatenus autem _{inexfuperatum reliquit,}

quatenus intelleCtus ipfe finko fubjectivitatis circulo con-clufus _{retineretur, cmnisque veraa cognitionis, utpote} in _{phaenomenis Iimitandae, menfuram conftitueret: qua}

quidem admisia limitatione, formse identitatis, cafcegoria

expresfas, necesfario fuperaddendum eenfebitur alienum

aliquod multiplex et fingulare, identitate ipfa non deter-minatum, fua neque natura ulterius explicandum, neque in conjunCtionis modo, quo unitati objf-Ctivae

conneCta-tur, humano intelleétui _{interpretandum. Nec ulla erit}

amplius notio yere philofophica, five theoretica, five pra¬ ctica, five _{fupereminens utrique, qnse non iitis turbata}

oppofitorum confiniis continuo gyro unitatis explend^ö et

multiplicis determinandi circumagitabitur. Quodcumque autem ifto circulo includi non _{poterit, cognitioni}

abjudi-candum et in fidei dömicilia _{relegandum, qiise et ipfa>}

ii tibi congruus fis, ultimum licet abfoluti refugium, jubjeCtive contingens putabitur et objektive, quidquid

habeafc _{argumenti, cogitabitur analogice.}

Vindicata _{itaque per difciplinam Kantii fubjeCto ipfl}

cujuscumque objeftivitatis unitate; quutn ex altera par» te, qnae objeCti fuerat, nihil reiiduuni esfet, niii materia

empirica, determinationis jam objeCtivae impatiens , fed

indeftruétibilis tarnen et _{eapropter abfoluti abfolute} oppoiiti fpeciem prae fe ferens : omnis, quae exfpeCtari

posfe ulterius videhatur, in Idealisrno incrementiratio eo

reducebatur, ut, ifta oppofitione,ultimo fui velut receptacn-3o _{expulfa, Philofophias fimul ipii fpatium concederetur ul¬}

tra modeftiam _{difciplinae criticae exfurgendi. Deftrui itaque} diiise

omrie Esfe oportuif: _ef- penitns intenre _{ex parte, qiias}

objedtum cohtinuerat, ut in

fubjedtum

deinde folum

nul-lüs ΐίοη abfolutae dignifcatis _numerus transiret. Novo

ifiiusmodi aufu reconftruendi idealiSmtim fpeeiola adma· nitio _{fuit, quod fubjedfcum folum ilbi ipfi}

_objedtum

_esfet* quum objedturii contra nulluni esfet, niii

fubjedto

cogi-tanti. _{Quae reflexio, quum omni in philofophia idea«}

lismo , quatenus Syftematum alterufcri prasrogativa

adju«

dicanda fit, fundamenti loco fubfternitur; clarior ta¬

rnen , quam hadtenus , et explicatior , obverfari

philofo-pho debuit, antequam abfoluti ex omni parte principa¬ tus _{Subjedto vindicandi periculum tentari posfet.} , Fa¬

ctum inde Fichtio animnm vidimus _{objedti univerfitatem,}

cujus materiam et formam ratio critica fegregaverat»

ex _{fubjedto abfoiuto deducendi.}

Scilicet dato in confcientia fui _{pundto fixo, in quo}

objedtum ejusdemque repraefentätio abfolute coincidant,

conceptaque confcientia Sui ut adtu, quo ipfum Ego conftituitur; hoc demum originarie et per fe Subjedtum,

objedtotum clasfe fua natura exemtum, nec objedtum,"niit faftuni fibi et _{perfe, diitindte agnofcebatur. Itaque in ifio}

loco cohvenire _{principium esfendi et cognofcendi}

conclu-fnm,phHofopho non inveftigandum,quaficognitionequadam origfnariadatum, fed iibereproducendum et conftituendum.

Nempe fcientiam fupretnäm e,«o nomin,e ab alia omni

cogni-tione _{diiferre, quod ab objedto nullo anterior! pendeat, fed}

fiuum _{ipfa objedtum intnitione libera efiiciat. Hoc autem} originario intuitionis adtu quod oritur, quum formam

principii philofophici asfumat, thefi abfoluta Ego = Ego,

formas mere identicae A=A fubftituta enunciandum , ita

ufc _{originaria Synthefis producentis et produdti} intelliga-tur, _{Duplicitatem itaque originariam in}

_identitate

_ipfa

ex-expresfam agnofces. Quodcumque jam in confcientiam humanam cadit _{objedHvum, ex hac duplicitate}

qonitruen-dum; connexionis vero omnis in _{cognitione qualibec}

Synthetica ultimum _principium ex identitatis vinculo,

quod duplieitaten® abfolute conjungit, repetendum.

Reflexione in hane _{duplicitatem intenta, quum citra} confcientiam non niii ut _{agere quoddam}

purum et infi-nitum _{Ego illud cogitari posfit,}

quo quidem folo

produ-ci fibi _{ipfi nequit, intelligitur, ad produdum}

perveniri

non _{posfe, niß produdioni fuae fines}

ipfum ponat: i. e.

quod pofitivum erat neget et realiter fibi negatum

oppo-nat. _{Sequi itaque antithefin ex thefi}

ipfa colligitur,

ficque cautum.esfe, ne _{aliquid abfolute oppofiti in}

fubje-dum _{ineidat, qnod non confcientia fui originaria} recon-ditum lateat. Ex altera _{parte nec limitatum} tantum-modo _{ipfum erit, fed fe quoque in iimitatione intuebitur.}

Limitabit _{itaque fe ipfum ut illimitatum}

appareat fibi:

i. e. fines fibi per _{fe impofitos continua}

pugna continuo exampliabit. Nec contra vere limitabitur, nifi, utpote Ulmiitafcuii}, ultra limitem tendat. Sic vero realitas

limi-tis _{pugna adionis infinitse, quae citra confcientiam}

cogi-tatur,. contra limitem data _{agnofcitur. Si realis autem} limes fit adioni _{infinitae, quse limitatur, idealis erit al¬} ten, quae hane limitat et illimitabilis _{ipfa eft, i. e.}

limi-tatam intuetur. lam refoluta confcientia Sui in adiones

duas _{oppofitas , infinitam} , quae limitatur_, et lirnitantem,

quae limitari nequit, patet illam folam objedum menti primitive conftitui, hane vero, utpote _{principium omnis} limitationis, ipfam in confcientiam humanam non cadere.

Exprimetur

itaque per illam objedivitas nuda, per hane

fubjedivitas nuda, et quum neutra confcientiam fola pos-fåbilem _faciat, nec ambae fimul fubfiftere _{posfinfc, utpote}

oppo-oppofitae; eoliigitur demum, confcientiam ultimo

expli-cari non _posfe

, nifi per fynthefin novam et medratam,

aftionis fcilicet inter _{utramque pendulse, quse in}

conjun-gendis oppofitis intenta pugnie ipfi continuitatem addat. Pugna itaqne ad hune locurn redu&a, exiiiiet ultimo in-finita a&ionum in efficienda identitate _{oppofitorum feries} necesfitate irrefiftibiii in unam abfolutam coaéta. Hoc

jam opus eri,t, hic labor Philofophiae univerfae, fummas

iftius feriei _{partes, confcientia involutas, iterum}

evolve-re _{ipfamque ideo mentis contentionem adfpieere}

adfpe-ftamque enarrare, qua contrarietates, reciproca barum

virium aétione continue _{renovatas, novata continuo}

fyn-thefi _{exfuperare eo usque nititur, donec in mente}

ipfa, ut _{fubjefto confiderata, pofitum philofophanti}

appareat

quidquid in eadem ut objefto confiderata primum ipfe pofuerat. Quain vero evolveiidse confcientiae hiftoriam ita inter fe _{partietur Philofophia tbeoretica et practica}

,

ut illa idealitatem _{limitis, hsec reaiitatem explicando}

ex-hauriat _*).

Vaftnm _{ingenio campum* nec nifi audaci patientia}

emetiendum in illo _{Syftemate inveniendo et}

expolien-do _{patuisfe, quis dubitabit? Scilicet fiamina vitse} mo-tusque interni principio ipfi injeéla folidoque Syftematis

gresfu confequenter explicata operis arftisfimo fimql

li-berriinoque organifmo conclufi imagine pafcunt

contem-plantis animum. Emortuum _{conceptui nihil videas, fed} vivum, _{quidquid oritur, et vegetum et nova creatione} exfultans: animum _{procreatoremvero»quidquid procreat,} extra fe _{rejicere, et pi&urae extra fe apparenti}

nova iden-*) Samma hujus philofophandi formse momenta _{carptim nobis}notata, qut lucidisfirae explicata cupiat, adeat _{Sehellinginm Syfietn des;} Transzendentalen Idealismus ρ» 24-9.2»

identidem fui _{vefögia imprimere, donec abfolute in fe} reflexus confcientiarn Sui, fuccesfive inter procreandum enucleafcäm , nancifcatur demum plenam fuisque- tuimeris

abfolutam. Sic vero in unam omnino _fphaeram

conclu-fo, quidquid in confcientia humana objektive et

fubjedbi-ve diftrahitur, _{Philofophiam non conceptibus conjunétis}

et inter fe reiatis, led viribus in conflictu _{pofitis et}

agen-tibus _{componi credas}, ita ut fponte inteiiigatur,

poiitio-nes formales non nifi colores esfe _{exanimes, quibus ta¬}

bulam animatam artifex _{pidlor effingat, ut quod vivum}

intuebatur _{atque fpirans, defineatum figat oculo.} Metho-dum porro miraberis non vivam modo, fed acrem et feveram, quaa, quum nova inter conjiingendum

conti-nuo _{prodeat antitheiis, disquifitiories obfiquas abfolute}

prsecidat, immanentes vero progressiva fyntheil neces-fario adducat. Verbo: conftruétionis _{fcient'ificae, quam} Matheiis habtenus fola _{posfederat, non förmana iblum, fed} intimam naturam _{Philoföphise vindicatam facile exiftimes.} Quum regionem itaque iila Philoföphise forma pe¬

tat, citra confcientiam communem eo usque in

longin-quum remotam, ut omnium omnino notionum originern

teneat univerlo _{obje&ivo finaultaneam, nec paratas} agno-fcat ullas, nifi viderit _{prodeuntes; nuliam credere licebit} difficultatem refiduam esfe in _{transigenda vexatisfima} quse-irione de diverfis _{partibus cognitionis purae et empiricae.}

Neque enim in contrarias aniplius partes cognitio

diflra-henda_{judicabitur, fed omnis,quanfa quanfaefo diverfo}

phi-lofophantis intuitu empirica fimul erifc fimulque a priori:

empirica, quatenus a fuo objedto fegregan nequeat con-ceptus, utpote communi origine et iimuhaneo ort», qui

producentem necesfario fugiat, illi innexus: a priori an¬ dern, quatenus interna tarnen et immanens omnis pro-duifi©

dudtlo _{eogitetur intraque nos peragi tota confpiciatur}

philofopho. Nec ab agere fuo diverium cogitabitur all·

quod fubftratum animi, in quo lateant idearum ftamrna

impuifu externo explieandarum, qnaiia inani faspiu-s

co-natu _{philofophia recentior admiferat vel excogitaverat.} Quibus vero rejedtis,incognitum ilfud, ex quo impuifus exire _{cogitabatur, objedtivo quocun.q:"? praedicato jam} antea denudatum, a Philofophia prorfus exulaturum probabilifcer colliges.

Regiones rationis theoreticas et pradticae, quse in

difciplina Critica feparatae non tiiii formas conjunxerant^.

ardtius hsee _{Phiiofophia conclufit, capto, ut redte quidem} interpretaberis, confilio autonoiniam rationis _pradticae

ex-ampliatam in prineipium Philofophiae univeriae evebendi. Nam autonomiam , iive primitive ifto aufu conftitutam

confideres, five eam, _{quae practica hncusque audierat;}

neutri certe detenuinationem _{propriam efc abfolutain}

abjudicabis, déterminantem iicet fe et _{iimul agentem} una et individua adtione citra omnem fui conicientiam illam agnolcas, alteram vero cum confcientia _{producentem..}

Itaque leges, quas illa fimultanea adtione iibi conftituit

et conftitutas _{exfequitur, non iibi vindicat fed mundi}

objedtivi veluti fpeculo reflexas intuetur: aiteri duplicitas

idese efformandas et _{exf'equendae in confcientia poiita}

»ecesfario _{apparet. Quapropter unum erit idemque,} quod in Phiiofophia theoretica intuetur et quod in pra-dtica libere _{agit. Transfeendentale illo loco confcien.tiae}

initium , etnpiricum altero Philofophus agnofcet:

Subje-dto vero _{ipii in confcientia fui progredient! una}

perio-dus erit mundi _{objedtivi et fubjedtivi coalefcentis, altera}

plene contr&diftindth

Si Ldealisnium itaqne reqöiras ex omni parte unum, purum, immanentem,

aliam

vix optabis forma

ctftiga-fciorem vel acritate confecutionum animofiorem. Sed cavendum exiftimaums, ne ex _{pieniori iila Scienriae for¬}

ma temere _{conctudamus, Iocum} , quem hadtenus in

Pbi-lofophia ipfa Idealismus occupa verar, vere et abfolute inutatum fuisle. _{Quod addubitare eo tn igis addocimur,} quo certius conftat, quidquid vere dogmatici diPciplirrä criiica contineac , id in ha<_ philnfopftia altius fundarutw,

conciufum _{adtus, p^onunciatui» 1'everius*, ceterum, il} fummain dodt inse _{fpeéfcaveris, renovatuur et idem ίϊρ—}

gulis partibus rediie. Scilicet idealitas illius, quod rn reali univerfale _{cogitatur et objedfcivum, jam agnita erat:} liecesium _{iraque fuit, ut} ex principio ideäiitaris, quod

univerfo _{oppoilrum ut Subjedtum generaliter cogitatur} %

explicaretur: hac autem explicandi necesiicate cognita,

omne _{per fe} esfe _{naturae, quatenus in genere objdtiva}

cenfetur, jam »brogarum erat. Reliquuin vero, _quod

in reali _{fingulare cogitatur} et empiricum tujusque

lim-damentum, incognitum licet nec ulla arte detern inan-dum, tarnen extra Subjedtum in regione neutra difcipli-na cririca _{pofuerat, in Pnilofophia Fichtii totum quidem}

inträ _{Subjedtum migrare jusfum: fed ifta regione con¬}

ciufum; aut valde fallimur, aut inimieitiam, quam cöiti

principio

idealitatis

nulio non tempore exercuit, tantum abeft, ut fuitulisfe cenfendum fit, ut dubitari _{poslit, an} liiitigaverit quidem. Quum enitn omni.« determinafcio adtionis infmitse ex adtione reflexiva _{originarie prodeat,,}

nec ideo nifi _{generalis concipi posfit, ab omni}

determi-narione determinata in _{Philofophia Theoretica necesfario} abilrahitur: _{quapropter in eo quiefcendum eft, ut hsec}

iimultaneo adtu cum _{generali exorta obje&ivi formam}

*'7

r·', * ·V' \

asfumat; i. e. fatendum, eandem in

_Philofophfa

_abiolute

incomprehenfibiiem et inconftruétibilem _permanere. Ifta _{ifcaque empirica realitatis pars, fi inträ}

fubjerfti

fentientis _{regionem translata nullo tarnen) niii} abitra-ftionis, vineulo cum _{principio ideali conciliari}

posfit;

haud _{miramur, esfe, qui dubitent, an ultra identitatem}

formalem et _{partialem realitatis et}

idealitatis, quam ra¬ tio critica asfecuta _{jam fuerat, irinovata ifta Idealisniii} forma _{adfcenderit. Nam fi a}

principio et conftruétione

eidem innixa omne id feorfim _cogitas

, quod ex _re

ex-plicanda furtim _{furrepturn conftrudtioni} materiam et vi-tam _{iuppeditat; reftare ex una}

parte _{fufpicabuntur}

abs-traftum _{cogitationis puras et}

infinitge, ex altera abstra·

<5tum realis _{cogitationi oppofiti, idealiter}

et _negative

po-fitum: _{quibus quidem in parte}

Philofophiae theoretica ad fe invicem _relatis, ex _{duplici inanitate nihil}

confequenter

promanare _{posfe, quod} revera ultra _{dignitatem logicam}

•exiurgit; totumque ideo hunc _{Idealismum, quaremus} theoreticus _{eft, inträ relationes identitatum}

formalium cogitationis nudse et abstradlionis ab oinni _empirico iti-dem nudae fed _{oppofitae verfari concludent.}

Quum an¬ tem forma _{antithetica theticae}

necesfario _{oppofita eft,} ultima identitatis ratio in eo _{quaerenda ert:, ut}

agendi

notio in _{utraque communis}

fervetur. _{Qua identitate} quid vere _{philoiophia profecerit fupra identitatem olirh}

exploiam fubftantiae animi, ut fubftrati _{plurium agendi}

virium _{cogitatas, fcientioribus}

judicandum _relinquimus,

Fatendum _{quidem , circuli,}

quo hsec _{philofophandi}

forma abfolvitur eam _{esfe naturam, ut}

reale, quod

con-verfum in ideale _{abstrahendo exinaniyerat}

Philofophia

18

Theoretica, recurrat in Praftica transfcendentaliter dedu* Ctum et forma verae, immo empiricae realitatis redona-tum. _{Quod fi vero in aliis conftruélionis Philofophicgo}

momentis _{confpicuum fuit, materiam explicandam}

defe-Ctum _{principii fupplevisfe; certe in transitu ad}

praCU-cam fcenam et _{interrupta ferie et aperta coneluiione}

ex eo, _{quod deficit, ad necesfitatem complementi,}

inad-gequatam principii naturam arguisfe ipfa videtur. Haec

vero fi ita fint, _{divitias, quascumque adducat, reales,}

principium, non quatenus abfolutum, fed quatenus

fini-tum, adduxisfe cenfebitur. In _{Philofophia theoretica}

oppofita abstraCtorum, infiniti et finiti, quatenus

fiibfi-ftere _{cogitabantur, Idealism© materiam conftrudtioniS·}

fuppeditaverant: idealem itaque hane permanfisfe

judica-bis, et _{adfpeétu reali nihilo infinito sequivalere. In pra¬}

ctica autem _{purce voluntatis aétu, nullam ob aliam}

ratio-nem, nifi ut tui tandem agendo plene confcias, realitas utriusque oppofitorum abfolute decernitur. Quo faCto

fi et identitas _{oppofitorum, quae formalis haétenus} man-ferat et _{relativa, in abfolutam evehi posfit, attamen ex}

parte reali non nifi infinito progresfu quaerenda, ex

ideal! non _cognitioni adjudicanda _{fed fide poftuianda erit.}

Sic vero idealitate _{per reaiitatem redintegrata, aeque}

hsec rudis et _{indigefta reasfumitur, quam primitiva}

abs-tradlione exelufa erat; nec in _{fpatiurn agendi}

eomiivu-tata ullam vere amifit incomprehenfibilis _necesfitatis

fpe-ciem. Erit _{denique natura praétice realis, ut agendo} deftruatur : _{numquam vere deftruetur, ut continuo}

aga-tur. Theoretice natura _{negatio fuerat Subjefti infiniti i}

praétice fubjeCtum iofin itum conttn.ua erit annihilatio. lutjurae·

ty

*

Oppofi-'tfone realftatis et idealitatts ifio artificio fub-lata vel _{potius in infinitum confcinuata, gravis erit}

dis-putatio, quaiis exfpedtanda fit officiorum _difciplina, quse

nec _{pura manere poterit, fed materiam necesfario}

quae«

ret, qua _compleatur; nec aliarrr, ut apparet, inveniet, nifi fcientifice _{indigeftam vel tumultuarie et ex arbitrio} congerendam. Nobis monuisie iufficiat, quum a natura

pendere infoientius forfitan dignitas humana refpuat,

acrius vix _{exprimi posfe principii realis et idealis}

inimi-citiam , quam optione huic, ut fe tueatur, fola relifta _,

qua naturam iubjicere fibi, ne ipfa Tubjiciatur, _abfolute jubetur. In natura vero, emortua demum et _profana,

five in nudam _{apparitionen! detrufam agnofcas, five} agenti acerrima realitate pronunciatam recuperes, quis amplius vefiigia pulcritudinis et seternas fapientias

im-presfa colliget et amabit? Quod his autem difficultatibus extricatae in conftrudlione _{practica refiduum efi: ideae va¬}

re _{fpeculativse, id veremur, ne nova}

oppofitione mundi

fenfibilis et _{intelle&ualis, qui inter cives Iibere agentes}

difcerptus empiricam quoque a&ionum fuccesfionem

et nexum causfalem ex fenfibili _{mutuatur, obfcuratum}

evanefcat.

Abfolntae _{fubjedli cum objedto identitati ad exem·} plurn rationis Critieae hane _{etjam philofophandi formam} in _{regione fidei afylum aperuisfe järn}

monurmus.

Quo-circa fatendum _{putamus, non arétiori tantummodo} vin-culo, quo toti fyftematis compagi ifta fides inneftitur efFeébum _{esie, ut poftuläti hypothetici forma in eadeiii} mitigata appareat, fed objeéhim quoque ejusdem in tuen-dis _{legibus et dignitate libertatis immediate}

pofifum,

p!s-plenius fic purrusque expresfum esfe, quam rudiori an«

tea _{conjungendse dignitatis moralis et felicitatis notfone} pronunciari potuerat. His vero concesfis, ned fidei

cum fpeculatione disfidiuin _{cesiavisfe prascipitanter}

con-cludas, nec faciie decernas , deduéto ex pura

fubjedtivi-ta^e _{quod abfolute fupra omnem et objedlivitatem et}

fubjedtivitatem evedfcum apparet, utrum modeftiam

criti-ca η _{inagis probaveris, an fiduciam novae Scholse do¬}

gmatism© propiorem. Niii for-e novum modeftise philo-ibphicse argumentum in eo qusefiveris qnod,quum fidei

naturam et necesfiirutem _{cognitioni deducere Philofopho}

incnmbat, inde famen temere concludi aperte adjiciatur,

cognitioni prse fide ulium ultra Cognitionen! abfoiute

principatum concedendum esfe.

Duarum, quas adumbravimus, Stationum Idealismi ii fumma _{jam momenta animo compledtaris, communi} confilio _{objedlivitatem ex fubje&ivitate utraqne Schola} deduxit: una, fuis veluti viribus diffifa, ut _{ipfa fatetur,}

non totam, fed tamen ex _{parte Formali: altera, novo}

aufu, confesfa vires, univeriam. Scilicet _{contemplationi} illius ante adtum _{cogitandi duplicitatem Subjedti et}

Obje-dli _{primo faltim intuitu jam conflatam libertatem}

pro-fpiciendi interturbasfe apparet: intuition! hujus in ipfo cogitandi adtu incipere et exoriri videtur. Inteηtam

proinde contemplatione fadli in mente fui conrcia jam

concreicentis, analyfi vim genialem in firmas fe illam

fu-fpiceris: alteram iubentior confpicias e fyntheii in

fyn-thefin _{progredientem, viribus libere explicatis}

, ilamina

confcientiae Sui _{ingeniofa semulatione in vitarn} recompo-nere. _{Itaque campum fubjedlivitatis, non ut primo}

pB^Tfcg·'

s Μ

vium vel _{proxime accesfum, fed}

_unicum

_{et totum}

_'et

pururiü apparatu fynthetico emetiri periclitans,

quod*

cumque ante eam idealiftice excogitatum fuerat,

inter-pres ingeniofe, expolivit,

exanipliaviteonclufit:

fl

quid excogitatis· adjiei posfet, nec fibi

inta&um reliquit

nec alii _{impervium decrevit: lucem}

_diftuditj

_profpedtum

expedivit, ut ex originaria intelligentias unitate

quidquid,

feparatione fadta, relative fubjedtivum et. relative

obje-dtivum in confcientia _dispefcitnr,

_{comprehenderetur.}

Adeo _{fpecfem anticipatae in experientia fidei}

_evitavisfe?

faltum ex realismo _{empirico, qui} Ideali$mo theoretico

annexus _{fuerat, in idealismtnn purum regionrs} pradticse

mitigatum exhibuisfe; cognitioni nnitatem reftituisfe

ideis _{dignitatem fublevasle , jufta huic philcfophiae laus}

tribuenda. Ceterum vero, rerum, qnse fub adfpedtutn

philofophiae cadunt, eadem in utraque facies:

dogma-tismum, qui olim regnaverat, objedtivum per modefta

difciplinse criticae pericula cernas in fubjedtivum

paulla-tim refundi: fubftratum mentis reale in _{fubjedtum ideale} rationis _{pradticse immutari: univerfum reale in}

_fyftema

phsenonienorum et affedtionum

Subjedti

abire:

quod

utrique imtninet, vere demum abfolutum in provineiam

fidei _{ablegatum fubjedtive agnofci. Expresfam dicas et} exhauftam _{fignificationem abfoluti ex parte negativa,,}

quatenus ad cogitare purum et infinitum , abfoluto

abs-tradtionjs via _{furreptum, nudum idea et}

_formale,

_fed,

ut intuitioni _{figatur, fubjedtiva facie donatum}

adfcende-rit _{Philofophia, IVliras inde vices explicaveris finiti rea¬} lis _{deftrudti, prodeuntis denuo, iterumque}

_deftruendi?

nee cesfaturum facile _praefagias

_disßdium,

_{quq. cum}

idea _{fpeculativa reflexro finita inevitabili fat-o irretirr vi*}

detur. _Cognition! autein _{philofophkae, quae via}

ideali-ftica _{progrediendo adituin ad ulterkra übt}

ρ seclufum haud diffidit, Jn-cro erit, ex iftis _{pbilofophee fornds}

agnita denique aequali relativitate infinitr, quatenus

fub-jeiftive

cogitatur e.t finiti, quatenus _objo&ive; introfpe-xisfe, nec _{parte ideas totalis,} nec abstraéto totius ipe-ciem _{Iudente, quod fummum eft in}

Philofophut,

vere