VI AM SA LÜHS

commentatio philologtco-theologica,

VI AM SA LÜHS

VERAM,

C

ATHOLICAM,

contra

ANTINOMOSetNEO_{TER IC}OS,

LOGO ESAJ. XI.V: ^{v. 22.}

(coll. v. 23. 24. 25.)

opportune muniens,

QUAM,

CONSENTiENTE maxime veneranda facult.

theol. ups.

Mag»

CHRISTOPHORUS

CLEWBERG,

l. l. o. o. profess. reg. et ord.

NEC NON

Alumnus Regius,

CAROLUS JACOBUS ^$91©,

dalekarlus

disouismom pubjjcje modeste Submittent in aud. carol. maj. d. xix. dec. a. mdcclöc

H. A. M. S.

U P S A L I ie..

s-.je k-.2e M-.TIS

MAGN/E FIDEI V1RO,

DIOECESEOS AROSIENSIS

episcopo

EMINENTISSIMO, SYNEDRII,

QU OD IBIDEM EST,

przes id i

GRAVISSIMO,

GYMNASII SCHOLARUMQUE

ephoro

ADCURATISSIMO,

reverEndissimo domino, l

domino doctori

LAURENTIÖ

BENZELSTIERNA,

MjECENATI summo.

❖

❖ #

ATtcroXydysvos

^vvvt åyjÅ8v

^ro

rots 'evfjMec-

7rgouigsreoos3 rtjs ugoc y.8 As7erorr\ros uvuyvv\aBe)s$ I/ yfi tf TrcAvBfuÅÅriros 2,8 xgY}sorvjs j\gj (ptXcCpgoavvfj eis TTccvrus,

r8s n$tj ccvuyxijs %ugiv 2a 7tX.y\tiu^ovtÜs, yoi sXs^e' Qolggei.

noi^yjc-icc^o})/ 8V, »jfrta? gra# syßcoov rrjv eyfjv yvdyvyårjyorico

■$'<] oyoXoyoov, H&f ruvrtjv ås uycc rfv cv($rri<riV r&> evåo£o-

rcltco 2d _ovoyocri clvoiftjcro&s ysv rrgdrov clvdbyyx, Je rev.yfgicv rtjs lys7rsgl rfv Qso-TTsatcordrYiv2,8Ke(pccÅfjv svaeßii-

xs. Aé^o&rås rdvrrjv, ^ooAiöscr;yoorccTs AiåxMxXe, (piXoCpgovoos^

7{gcf yfj ylv8,7TccÅiv ygcj ttoXåcIkis2s ttxgxkoiA&>, xtteyßoos syyv

7IOQS rov7Tgoa<psgovrx,xxiTreg d?\Xorglco,^ooskoXoigv rxdvoov ^Ttre-

gots,xyxXXoysvov,r{cy kpsi'ttovrt 7ictqoo^v\ruvroo rfs sxvrSåvvoe-

ystoi"xAÅwsTSxcyirugxåofcsHeyåirivszds 8'Tyis<ttr8öijs,åffis åix-

rsÅoo 2e v7TegeK?Tsgicr<T8h Bgviweioc cöyoov,ycy svyJyevos3 tvccoof

rclyi^x ^sis fyersgxv rfjv skkXy]<tIxv nxreXBoov ogols rts sv Agooalx 8% 'hrrev b.rt 2a 7rxgovri f&évrxs3 rj rås Ttegi Tfy Ou\pxXlxv, EexvrS helBev XTtxhXxrrcyevd, åvryegxlvovrxs»

Qu yfjv xÅXce,, tvx rdrov rov rgc7rov /3gxåéoos ytygoXoyav yf\

svgeBoo ej*6o r8 åsovros ^xo7fov 2a, Aveg V7reg Aluv,- rcugsyxv,

cT7Tsvåoyci( ra> Qéicc^, é Bea7TeTix TTgovctcc ngof yeigi éåoBrjr

qy7v Ert(Mottos, vvttrx re tjyégocv vTTeg rfjs ßeßulocs kgoj

sv^oobhs 28 vyislccs^, h&j rfov ko&b* skoc^cv eis rfjv evåoaycvl-

ut

cci> zf? ÅvffiTehévrav, hosßtewfot hiro&vévoij*, kW ^to fsXev-

rawov de, ro k«t' ljus (piterifté^vor, <voä rwv 7re$l Se cttts*

fcdevoV Trofoore> «ÄÅ1 (Aiz^cv, Kesrafefceftp

tyKlvUfÅCtl yWG.fASVQS

REVEREftDISSIMI HOMINIS TUI

eultor Er cliens devotijfßmits CAROLUS JACOBUS

VIRO.

Amplijfjfiino. Et. Confulttßimo.

AfTeffori. Et. Judici. Territoriali.

D:no, SAMUELI. UGLA.

VIRO.

Admodum. Reverendo. Atqae. PraiclariJJimo.

Hedemorenfium. Paftori. Et. Prsepohto.

D:no. Mag, PETRO. UGLA;

VIRO.

Amplißimo. Et, Conjultijfimo.

Arofienfium. Confuli.

D:no. ERICO. UGLA.

Avunculis. Multis. Nominibus. Colendis»

VIRO.

Admodum. Reverendo. Atque. Prceclarijffimo.

Scholas. Trivialis. Quae. Falhunae. Floret.

Reäori.

D:no. Mag. MAGNO. RANIE.

Patrono. Certiffimo. Optimo.

VIRO.

Spe&atifßmo.

Infpe£tori. Ad. Cellam. Penuariam. Magni.

Cuprimontani. Operis.

D:no; OLAVO. FALLSTEN.

Patrui. Loco. /Eternum. Sufpiciendo.

*

.* *

H^anc.

Statuam.

Veftris. Meritis.

Ob.

MunMcetitiam. In. Se. Singularem.

Debitam, Et.

Perpetuieati. Confecratam»

Pia. Mente.

Erigit.

Ampliß. Aäm. Reverend. Et. Speäatiffl

NOMINUM\ VESTRORUNL

Cultor. Hutniflimus.

CAROLUS. jAcoBus. mm.

nrrttfn mir to# so ywi ntrr «:M

$. I.

ocus,_& quem, favente Numine,

Tua, B. L. venia freti, ^nunc explicandum adgredimur,pen- det a fus, cui deccrptus eft,

orationis

cornpage. Noftro igitur profuerit _{confilio, in} ipfo hujus_{opellse limine}aliquid

morarum_facem momentis examinandis impendere, _qua?

dicendis praferent. Huc _quum fpe&et per- fun&oria faltem cognitio argumenti, fcopi, ordfc

nis totius orationis, pericopam explicandam%nte- grefi^e, & cum hac cohasrentis, _{quin & termini,}

a quo initium ducat, & ad _quem extendatur, ^non poenitebit ^nos quantillam in nis explicandis pofuifte

operam. lllorum fi veftigia premarnus #)', qui li- brum Efaianum, pro numero Regum, quibus im-

A peran-

❖ ) * ( ❖

perantibus, vaticinatus eft au&or, in IV. omninö

claffcs diftribuunt ^, fingulis fäas partes ^, ratione

materias inter fe diftin&as, affignantes; ad illarum quidem uitimam, Hifkiae Regis tempora coniple-

xam, comma, quod noftrx confiderationis nunc erit, referre oportet. In hac vero claiTe ^quum

fatis commode ^tres quaii ordines conftituantur, ad

tertiumilla vaticiniorum tela revocabitur, quas po-

pulum Judaicum ^, foLuta per Cyrum captivitate

Rabylonica, ad fuos rediturum lares prtejrmntiac,

non tarnen huic liberatiöni adfixa, Ted fubito ad li-

bertatis fpiritualis, per Meffiam expe&andae, pra>

fagia converti folita b). Ab(it enim, ut iis affen-

tiamur, qui cum Calvino, Pifcatore, H. Grotio,

Jo. Clerico, Jungmanno, Jö. Laur. Schmidt, Sc

tota fere Socinianorum cohorte cj, Prophetarum

libros fic intcrpretantur, ut, horum prascipuo d)

objecto, Chrifto, oculis le&orum fubdu&o, Sce-

leton tantum Prophetiarum his relinquant e). Pla-

cet potius de his HermanniWitfii Judicium f) "//-

«cet modus in rebusfit, tolerabilius tarnen eu?npec~

ucare exiftimetfi, qui Cbriftumfevidere arbiträtur,

"ubifortajfefefe non oftentat; quam qui Eum vi-

"ders renuit, ubi fe clarefatis offert. Altérum

4Cenim inäicimn efi animi, Cbriflum diligcntis, plu~

"

rimumque cf vel minima, velfortajfe nuüa data

aoccafione, de eo cogitantis; altérmnfegnem ani- V?nu?n arguit, & qui tardusfit ad créäendmh Luc.

41XXIV : 25. qualis fe in Socinianis, cf magno ce-

ateroqmnGrotioprodit> pkirimapajjim iia torquen- iibuSf.

❖ ) ? ( &

"tibus_iut nihil cum Chrifto ^commune habere vi-

"

deantur. Sed a reprehendeiido horum ^errore in viam, undedefleximus,rever(i, dedgnabimuslimites, quibus' laudp^s claffis ^v tertius vaticiniorum ordo

apud Efajam continetur. Initium illius a capite

XL repetirnus ^, finem dem^um ejusdeminC.LXVI:

24. figentes. Hsec vero vaticimorum ditio in HL veluti provincias dividi fe patitur. Prima a'C, XL«

adXLV: v, 2y; rotera ajC. LH: 13. adLHI: 12;

tertia a C. LIV: iLad LXVl: _24. exporrigitur.

a) Vide Anglor. Gosnment. in Efaj.Lipf. ^1758,

editas p. 114-117. b) confr. Scbmid. ad EJ\ 4p: /7.

c) Ranih. in Ef. p. m. 2,4. 2y. 16. d) Knibbes Hiß, Prophet, p. i2i. e) Ramb. Gomm. in Ef. p. m. 16.

f) In Ejusdem Qeeon.jEä, Libr. IV. C. VL p. 63p.

f: il

Hoc pa&o generali orationis Propheticae, cu*

jas d7t-oa-7rce,(?pdTicv differtationi noftrx liibfternitur,

divifione defiin&is, determinataque membrorum quafi fingulorum menfura, reftat, ut, ad analyfin fpecialem C. XLV. progreffi, quasnam dtEjus fum-

ma, quse partes, quis harum inter fe nexus, vide-

amus. Ab initio (tatim capitisDeusRegem Cyrum

nominatim compellat, per quem Ifraélitas, in ca-

ptivitate Babylonica hserentes ^, libertati reftituere

decreverat,belli,cumBabyloniis fufccpti,fucceffum

felicem praedicens,& opulentiflimas horum gazasin ipüus perventuras manus v. 4. Non enim moramur Patres, qui fenfum literalem primorum verff. ad

Meffiam referre haud dubitant, non alio funda«

A 2 mento

❖ ) 4 ( ^

mentonixi, quam lubrico &ruinofo, voceirrro

tam late quippe patente , ut Cyro cum Regibus quibuscunque aliis, ad exfequcnda voluntatis Di-

vins decreta ele&is, communis cffcqueat. V. 3.

fT. fummam, qua gaudet, potentiammagnifice ^ex- tollit, eo, quod probabile fatis videtur, conftlio,

ut Cyrus admoneatur, vi&oriam ^reportatam non {ux prudentis, aut copiarum viribus, tribuendam effe, Ted DEO, hac opportun]täte, illi data, ufu-

ro ad populi fui falutem procurandam. Y. 8« non

Eccleüa, vel Propheta, qus fententia eft nonnul- iorum, fed idem Jehovah, cujus fermonem pratce- dentia retulerant, loquens fiftitur, oratione fubli-

mi commemorans, qus feliciffimaEcclelis condi¬

tio Meffiae adventum, poft Cyri vi&orias & reftitu-

tos Ifraelis captivos, ftato tempore exhibendi, con- fecutura föret, videlicet, ut, cceli mibisque inflar,

aquascopiofe fundentis, vel hurwn flillantis guttas, Divinitus infpiratae conciones de juftitia & falute,

per Chriftum parta, omnes, quos ccelum & nubes tegunt, rigantes irrorantesque, civitatis Divins ar- va copiofo proventu redderent fcecundiffima, coli.

Ef. LV: _10, 11 g). V. 9-14. proterviam fui po»

poli>

g) Ut hic fenfus commati gvo vindicetur, juvabit fequentia monuifle. i :mo imperativumifc^jnn pro mo- re,_ncc ftillo Prophetico familiari, poni pro futuro, quod difplicuit Sebaft. Schmidio ad h. 1. confr. Heerwarti Nucl Philol. Glaffianac _{p. m. 70.} Ramb. Comment. in ad C.VI; _{9. p. na. 109.} Ejusdem Herm. Sac. p. 336.

# ) s ( ❖

puli, ob dilatse libcrationis, longsque captivitatfs

A 3 taedi-

!. _9. £ cf. it. Ef VIII: _9. s:do hyn non tantum dc te~

nuioripluvia, fed etjam de copiofiori legi coli. Jobi 56:

28,it.Celeb,Jo.D. Michael.Pradcft. MIT inElajam,tam

I. quam C. VIII.: 16. 3;tio revelationes & Infpirationes

Divinas de arcanis DEI confiliisautdecretis, apudOri-

cniilcsfiillationi &pluvia largiori frequenter comparari.

Hinc enim flt, ut vaticinia Prophetarum Mich. 2: 69

II. rS> exprimantur,fiiUationemfcecundi rorisnotante, coli. Ramb. Comm. in Ef_{p. m. 4.} Sic _quoque do&rina

&eortvevsos, vel de coelo delata nomine min infignitur,

coli. Ef VIII; 16. 20, nec non Do&or, mi-vy-KTi dylco (pegé/woc, miD audit, i. e.qui pluvia? inflar, rnr dito, rigat animos auditorum, coli. Ef 44: 3, 4. 55: 10. 11.

Ha?c enim vocabula ar. m* defcendunt, qua? inHiph»

proprienotantpluviamdemittere, agros £?arvarigantemy Metaphoricc, docere Divinitusrevelata. _4:toubidicitur,

mibes emiffhrasejjejuflitiam, ^{hoc ex} genio fublimis Ori¬

entalinm ffcili idem velie videtur, acdoBrinamEvangelit

dejuftitia, non terrefiri, fed hominibusper Mejfiampartay

ex ccelo manifeftandamejje. Nec 5:to ab hoc loco alie-

num erit, cumnuper laudatojo.D. Michaelis oblervas*

fe, quod Ar. heicobvio, refpondens, in

IV conjugatione, frequenterin Alcorano deinfpiratione

ufu veniat. Eorte& 6:to notatu opportunum, verbum

"IfU., fluendi, affluendi, defluendt, co?jflne?jdi potefta-

te prteditum, Pf 34: 6. adhiberi dc largiori lucis (piritualisaffluxu , creientibus ibi promiffo, ^{eoquc con-}

fiiio conrerendo, ut, bonorum, q ute Medias omnibus promeruit, percupidi, ad Eum confluant, rapidi inßar

flntninis, ruptis obicibus, magno prorumpentis impetu &

milisfeye obßaculis retinerifepatlentis, Qpaequidemhu- jus yerbiEmphafbiajer. 31; y» habereyidetwlocuxifc

* ) 6 ( *

tasdium in DEI fapientiam & omnipotentiam inju¬

ria, graviter arguit, datamque obtinendas per Cy-

rnm fpem libertatis confirmat, urbis reflaurandae

tnentionc inje&a, & fäturae florentiffimarum gen¬

tium acceffionis ad feiicem focietatem fidci, quam converfi ifraélitas profiterentur. V. ij-i?. banc j

gentilium converiionem certiorem iisdem facturus, inquijinos, ad Ifraelitarum facra perdu&os, repra- fentat fapientiam poténtiamque Divinam adrairan-

tes, cultum idolorum damnantes, religionis deni-

que veras ingentem prasrogaHvam fuas experientise comprobantes teftimonio. V. ig.feq. occabonehinc

arrepta, oratione gravi, & fe digna gentes allo- quitur,nondum converfas, & teftimoniiim, Reli- gioni Ifraeliticae ab ipforum popularibus pcrhibi-

tum, fuo adjedo ftabj.lit, argumcntö ufus ex divi-

nitate auctoris,vaticiniorum complemento,haudfal*

laci,afferta, quin &exhortationem fubjungens omni-

um, gentilifmi tenebris adhuc immerforiim, ^ut il-

lum, vera fide colendum, eligant, qui folus totum mundum fervare _queat. Adeoque v. 22. feria in- j

vitatione fatagit, ut univerfos orbis terrarum inco- 3as, falutis fuas cura anxios, a fuperftitione deter-

rima ad falutarem fui cultum convertat. Ut autem omnem, de vera in fe crédentium falute, dubita-

tionem invitatis prasripiat , tam fui juris jurandi vinculo, quam religiofa converforum affirmatione hanc veritatem obftringit, eorumque animos, qui gentilifmi tenaces e(Te perrexerint, oppofitas infeli-

citatis truci imagine terrere & percellere v.23. 24.

laborat. §. Ib.

# ) ⁷ ( Jjs

§. III.

Hac analyfi ad feliciorem commatis noftri plicationem patefa&a nobis via, ad pericopam no«

ftram explicandam propius deferimur. Quod ^me-

ditantibus inquirendum prius crit, quaenam perfo«

na Divinitati-s heic praecipue indicetur. Id eo faci-

lius patebit, quo evidentiores ejusdem notas, tex- tui impreffae, inveniantur. Ad has prirnum fpeftat

vocabulum in v. 21. occurrens, quod

uti rcfpicit cum, qui fervaturus ^erat pa tön hl

coli. v. 22; fic haud dubie ad fecundam perfonam,

five filium DEI reftringitur, quippe cui incarnato

hoc contigit nomen, oTtvv&ei rov Xctov ccvtb, i. e. o-

mnes, communem fibi naturam habentes, Ebr. 2:

14, 15. Nulla enim fubefle videtur dubitandi ratio, quin i:ö conftruttum v. 22. ad proxime

antecedens _yTlo referri debeat. Tum ad has per- tinet, jam pridem memoratum, uö, egregie, ut in-

fra clarius oftendetur, depingens tidei verse Sc fal-

vifica^ indolem, Meffiam pro objecto habentis, adeoque Sacro^-Sanche Triadis perfonam non ob-

fcüre monftrans, _qute falutem, generi humano fuo

merito recuperatam, offert omnibus, fblis vero credentibus confert. Deinde adhas revoco, quod verba hic faciens adpelletur nns inquoefijußitict,

qua alii poßint .jußificari, coli. ^{v. 24. cum 25-.}

"Nam juftitia ^{, qua} peccatores juflificantiir,

£<eft in Solo Filio Dei Mediatore, cujus paflioni-

5cbüs & obedientia oöjniajura peccatoris ad ^gra-

tiani

❖ ) B ( #

wriam & gloriam nituntur coli. Jer. 23t 6. 1. Cor.

s<

i: 30. 2. Cor. j: 21 å). Sic & his accenfeo ado*

rationem religiofam, illi, cujus hic mentio injici-

tur, ab hominibus tribuendam. Hane enimFilio DEI incarnato, & ad fummam gloriam exaltato

deberi, Paulus docet Phil. ^{2: 10. his} verbis: 7m h r&j CVOfÅQLTl 'b7I0CV ^yoVV XOCfA^tJ, i.^e. UtJeiunij DEI

Filium, in communione Patris & Spiritus S:ti, a-

gnofcant omnes verum Deum, Dominum» Re-

fem,^umillimumServatorem,_obfequium^ac proinde_{fe adftriöos}ad Ejus cultum,_{fentiant, qui}^ac

antea deaftrorum imaginibus in genua procubue-

runt, vel juftitias propriovim detulerunt, falutem fpiritualem hominibus impertiendi, DEO peculia- ^;

rem, coli. Eiaj. 45: 21, 22. Poftremo denique id i

perfonae, hic loquentis, indicium praebet, quod ad j

illum omnis hic referatur fermo, quofologloriabi-

tur jnt omnes Ifraelitse KCCTCC TTVSVfJ.CC} j, e. I

Jacobifi&em ^{habentes. Hacc enim} defixa erat in !

%'S nyw Gen. 49: ig, coli. Ef. 8: v. 17. Meffiam puta, qui _{p^n *»"«} tS§W _{apellatur Efåj.}

49 I 6^, & crMTtfgici T&V £&VCtJV SOOS g%0CT8 T^S" _yrj? AfL !

13:47.

h) Vide Ra?nh. Exercit. Herm. _{p. m. 410.}

§. IV.

Eo nunc deventum eft, ut, quid ^njö in rc-

ceffu habeat, aperiamus. In eodem exponendo Verfiones Veteres, _{xque ac} recentiores intcrpretes,

diffentiunt. O* ^c. vertuntS77(^^cc(pvirg, _quos fequun-

tur Arabs, reddens cJl nccnonBelg.Germ.

Danic.

% t &

Banic. Vernac. Verfio, item Corm ^a Lapide. Ghal?

daeus habet [tföflK cfpicitey vel refpicite: cui & Bei-

gx in notis^{^} fuasveriioni adje&is /), adftipulantur»

quin & Calvinus, Marloratus k)y Kortum /), Jo.

Jac.Rambachius cet. In Syro legitur

i. e. accedite cid Me, appröpinquate Mihi.

Licet vero hic diflenfus verbaru?n magis (it, quam rerum, exiftimamus tamdhy eorumfententiam efle potiorem, qui afpiciendi^ vel refpiciendi poteftaterit

reo Hå hujus loci tribuunt. Nam quo magis pro*

pria & princeps alicujus vocis notio fuerit, eo re*

6Husprafertur ^{alii, ex}propria ortae. Nec dubita- verim, minus propriamconvertendi (ignificationem

cfTe. Afpicere ät£c&im nemo poteft, nifi ad eum fe convertat. Unde, per metonymiam adjunäi%

afpiciendi verbum convertendictjam vimmihi ade-

ptum videtur. Svadent hoc ipfum derivafa ab ^eo

dem nömina,ölJÖ, fö, ni3Ö,^tpotefax fignificationis originem ex dicfca afpiciendi, vel refpiciendinotione manifefte repetentia. Acceditufus verbi in Piefubi

removere rem a confpeföu notat. Idem Judicium

pariterfero de avertendi poteftate, ei affignata,nio-

tus tum verborum (impliciumapud Ebraeosdndoie, compofitorum vicem obeuntium, tum conftruendi

modo,Jer.2:27.obvio.Ex quo loco quemadmodum liquet, verbum ^niö> dum ävev (iver*

I tendi gaudet, fubaudiendum veUe> b c.po*

fieriora, vel cervicem; fic indq^cue confequitur*

quod^s in hac {ignificatiop« oblatum* tnetonymicc

i ^~ " Ti '

I ^{■ .}

' '---v

$ ) IO c #

adhibcätür, proprie vero idem quafl fit, ac poßeri- vribusfilh iliquetnqfpicere. Taceo, avertendi^pot-

eftatera vim verbi, ex re 8cantiquofpicio compo- üii, i* e. refpiciendi, uti videtur, fupponere, adeo

que natftlés fuos ad eandem referre. Quam ob

cauflamacu rem tetigiffearbitxorMarloratunv fuo

in hunc locum Comiflentario ita fcribentem; Qui-

"dam vertunt, convertimini ad Me. Hebraeum

"verbum refpicere fignificat*

j) Qonj. edit. fiu<£ exdecreto Synodj Dordrace-

fite prodiit in Belgio Aio 1637. for?na maxima*

k) in Cqmment, fuo in Efajam. I) In Verfiont

Germ. Efaja Textui Orig. acconnnodata jLipf,

i*jQ<>r mj infuo Qomm. in Efajam.

Vr

Verumenimvero , quum afpeffur fit duplex,

vel oculorwn, vel mentis, uterhujus (it loci, jam

videre oportet. Duo omnino in Textunodro ob*

ftant, quin ^ro rob de priori accipiatur afpe&u

Nam fi ab invifibtli Illius natura difcefleris, ad

quem refpiciendwn omnes fines terrae hic invitan-

tur, abiurdum di£hi & cogitatu fuerit, obtutui

©culorum, ab illa, quae mentis eft, fejunclo, hanc

a fapienteau&ore vim tribui, ut, quousque hujusi

terrarum orbis extendantur limites, Ejus ex hu* 1

man© ger-r© incolis amifTam fpiritualem falutem

reddere queai. Contigifle fatemur Ifraelitis inde*

ferto, ut contra vtrla^ra letalia, quae ferpentes no*

civ! morfu ^{venenato eu} inflixerant, prüfend me-!

äicin* eifct? in fayentesc»©©, juflu DEI> aMo-

❖ ) «I t #

ib fufpenfo ^, pertinaci afpe&u oculos dcrtxiffb,

:• Sed ignarus fit antitypi> hoc fa£fco adumbrati, ne~

- cefie ert:, qui fanitatem, Ifraelitistaliremedio par-

^ tam, ad oculorum faltem ufum reftrinxerit. Quem-

3 admodum huic populo audiviflc verbum falutis

o non profuit, quum fermo auditus non eilet, ^ut

t- 1 Paulusait, avyneK^uphos rr\ fffest 7l)/ fic HCC illi, i£tu

n I ferpentumvulnerato, faliitifuit senea ferpentis ima- go, oculisufurpata, absquefide inIlium o), ^quem

?• pro peocatomundi crucifigendum& eruentam öp¬

ir pctiturum mortem Ejus fpecles prsefigurabat p).

u n) Ebr.4: 2. o) Vide 1.Cor.10 : j>. & Ramh f, Betracht. des Geheimnijjes Jefu Qhrißi in dem vr*

bilde der Ehernen Schlange p. ?n. 60, p) confr.

Ramb. L ät. _{p. 23.}ß\ Balduini FaJJio Qhrißi Typ.

c, p. m. 7/•87- Witfii Oecon.fceder.L. IV,Q,X.p.föf*

n Mcebii DiJT» TheoL SeleStap. 21p*

b. §. VL

a Nee communi lingvarum genio infolens ert:,

id verbis, quae oculorumpropria mnt fenfui, mentis

n- noftraea&iones, vel pafliqnes exprimere. In Gp~

al co quidem fermo,ne ^ro mamfertum hujus

ic moris indicium fubminiftrat, quod apud Profanoa

is jcque ac Sacros Scriptores animo tribui dudum o-

u. ftenderuntGeorg.Raphelius exArriano q), &Xe-

m nophmte r)^, Jo. Conr. Schwarzius inComm. Grit»

e- Phikd.L. Gr.fj, T.p. m. iJ 3> ex Tfoophraßp, eet.

o. Eundera ufumLatinos fervareduo verba expetta-

e- re & facilérefpicer$ teftapmr. Expeäare id, quod

0. promiffum eft, Plautus dixit, epmdicendum eflet»

ft B 2 in

) 12 { # ^■

7# fi promijß fiduciam collocare. Ita enim ille in

Modell. A6t. III. Scen. I: v. Te id _expe-

<c£tare oportet, fi quis promittat tibiy te faffurum i

€idivite?n, fi vnoriatur mäter fua. Sic apud eun- dem expeäare, rf ctfpernari oppofitum, fignificat

colere^ morem gerere, infervire, quod ex Iiis evi- denseft: Tu ecaflor erras> qua quidem illum ^{ex- .} pe£tes unum. Atque illi morem pracipue fic ge- S

ras, atque alios afperneris. Matrona, ftgä tricium efi, unum infervire amantem. Modell, Act.

I. Scen. III. ^v. _31. Venit etjam in linne cenfum ^r«

refpicere, quemadmodum hsec Haratii L. I. Epifh i

I. nos docent: De Te pendentis, Te refpicientisa?rii*

cu Pariter huc fpe£tantfufpicere ^& defpicerequo-

rum utrumque de animo, rem, vel perfonam ma« |

grii faciente, ^aut fpernente, ufurpari fölet, licet fuae originis vi vifui proprie conveniant. Inprimis

vero Ebrasas lingvae in ufu ed, videndi verbis ani* ^\

?ni aäionesy velpaffiones, repraefentare. Quemad¬

modum enim Ebraei verb^fenfumn extemorwn ad dtnimum reierunt; fic nec miraberis, verba illius

fenfus-, qui ed acutifiimus, i. c. oculoru?n> ad meu¬

tern revocari. Hinc invenimus, colendi| fidendi, fperandi, deleciandi, curandi, ämandi verbaviden¬

di fignificationem, ut magis pröpriam, _paffim a-

gnofcere, fidem hujus rei nobis facientibus _n?n*

inj, rteO, fiyf. Qüi quidem ufus, nifi val¬

de faliimur, ex Metonymiafigni profignato deri-

Väri debet, vel, quodperinde _fuerit, Qx Metapbo- vulws &06V)Ji ftujt aaimi plerum-

4«?

&

> '? c #

cjue interpretes, & qtios colimus, aimiramur, _qui-

bus deleciamur_$ quos amamus, Aefideramus, ia

quibus /p£7/2 habemus repofitam, in his fere oculos

lolemus defigere, vel ad eos attollere, convertere.

Huic illuftrandae confvetudini inferviet obfervatu

digniffimumfaktum Antonini, quodmemoriae pro- dit Herodianus hünc in modum: TCV T3 ©FCV dvrov

V7tlSY\<7CtS MgfJldtTl TS XCtyÅ&OW Tl}MtoT<X,TClS7r£7TCiXlKfuhoV

v.ccTYiysu 'W7I0 rrjs 7tcÅea>s tyr) ro m^oa^eicv. te ds coqfAcc tjytv

igcoTrwÅcv, rtnoov Aev%oov psy'aym re da7riXoov, %^vaeo

gtoKhoofåuActqois 7toixlÅotsyy.eKca^fj.svoov. Tds re y\v\usxcctsT- yßv, Ov$s7ta) de tScc^ocrosuv^^c-j7tos £7reßccivev, uvtojde yre-

cäxetVTOyööS tjvieySvn ry ($)e£>, O o' Avrcovlvos e&ee_7tqorS dg-

fxo&ros dvocyrc$l£oo\> hs tkrile-co hs rov©«V d7Tcßhs7roov/)■ Li-

cet enim hxc Antoninipietas ra> pj ovrt impen- fafuerit, tarnen feopo noftro apprime apt'a eft, te- ftinlönium quippe opportunum & firmum nobis fuppeditans. Huic affine, (iplacet, legere etjam

licebit in «äSliani v&crt!Ky 'lsc$loc L. XII. C. y8. p- ni.

'767.ffj. Cumquöloco conferrietiam meretur E]us- dem Hift« Animal. L. III. C. _{44. p. m.} 180. Nam in priori ^to d7icßXk%£iVy\T\ pofteriori^re £7rc(p$ccXfjidcrcti, de oculis in feminam, tenere amatam, defixis, legitur.

Sacra autem teftimonia Ii quis maluerit,hunc remit-

to ad Pf. _123: % 3i ub.i David, le fiduciam in Deo

ponentem, fervis & ancillis comparat, quse, dum bona, ab iis, quibus ferviunt, fibi conferenda,

certa expe&ant fidiicia, oculis inconverfis Domi¬

num,vel Heram, intuentur. Nam _quumprasdicatum

* propolitionis utriusque reticeatur, fubaudiendüm in utxoqueincifg7*0™, vel_ssOTJftcollatoPf.34:

Bs 6,&

* ) m #

6. & Bach. 12 : io. probabileutique videtur. Nec

male hoc referri poterit, Aft. 3: 5. Non noftrum igitur iilis adjicimus calcuhim, qui poteflacis cre*

dendi originem, rfnj£> hocEfajae ^commateafiigna*

tae, derivandam cenfent ex Cerpentis aenei afpe-

&u, Ifraelitis, de vita in deferto periclitantibus,

au&oritate Divina mandato. Hoc enim praeceptum j

gentem unam fpe£fcabat, non itcm ceteras, quas

tarnen verbum nia hujus loci ad mundi Servato-

rem, fide veracolendum, etjam exhortatur. Nec

veri fimillimtim nobis apparet, Spiritum S:tum,

calamum Efajae ducentem, ei permififle, ut, ad

omnes in univerfum gentes dtfe&a concione, huic 1

verbo (ignificationem inderet, non ex communi ! loquendi ratione petitam, fed ex gentis unius Bi*

ftoria, qux ad reliquarum aures an omninoperve- nerit, di&u incertum eft.

q) Vide Annot. Philol. in N. T. ex Polybio &

Arriano p.619. r) ConferAnnot. Philol.exXenoph.

p. 318. f) In Ejus Hißor. L. V. C. VI/. 15, 16,

-ij. p. m. 243. edit. 2\åa BceclériäihgC Jf) Edition/s

Perizoniantf.

§. VII.

Sed _quum mentis duac fint facultates, inteüi•

gentis una, volentis altera, & proinde dubiumfit,

ro nia ad ummne.filtan, an ad utramqueperti- |

ncat, & huic nodo folvcndo operam ut navemus, pareft.Fidem juftificam cfleiniTttcUefiujniQm m~

titi* & cffinfusy mvoluntate, rationedefiderii, ap-

prtbenfionis, uppropriatioms Scfiduci^ (t), vel fe-

cundum

^ I

§§f;^; ^ l

' "

T I