/ 13.
^
DIVINA ADFVLGENTE GR A TIA.
DISSERTATIO ACADEMICA,
.1
n
, HIEROMYMt
4NTICICERONMNUM
SISTENS,
QUAM,
£m In Confenftt simpltJJ.Facult. Philoßpb,
llluftri Upjalietifi Lyce»,
PR£SI DE
CELEBERRIMO VIRO,
Mag. PET RO tKERMAN,
Eloqucntisc PROF. Reg. & Ord.
Publica c en fur a modefte fcfert
ADOLPHUS STENHAMMAR,
VADSTENO-OSTROGOTHUS,
In Audit, Carol. Maj. Die VII Martii
ånni MDCCL.
Horis, ante meridiem^ folitis.
<9*
UPS ALIM.
Stx R.-as M:tis
MAGNjE FIDEI VIK,
Reverendtsßme in CJjytß»
PATER ac DOMINE ,
ANDREA OL
RHYZELI,
$. sf 1 heolog. DOCTOR Confuinmatis*
Dfcecefcos Linkopenfls EPfSCÖPÉ Emi- nentiffime, Confiftorii PRÄSES Graviflimc, Gr-
ynnafii Scholarumque EPBORE
Adcumiffime.
MiECENAS SUMME
INter tiam praefidia Maecenacum vte non , fellciter ultimum tradueendae, obtincre locum* gra*
quocidiana ut probat expcrientia; ita vel ego ipfe ,
ne alios tancammodo loquar, hnic contedatse veri-
<;ati album adjicere calculuin didict. Tu cn im ,
«Jtecenas Summe,, non foluin domui paternse fin»
gu-
gularfa prasfHtiftl beiiefichtY "veriifn etjatii tm*}
quem dignum judicafti, cui biiolum dile&iflimum,
jnagnarum virtutumex afleheredem, inforraanduni
traderes, incomparabili, h. e. omni, qui excogita«
ri poterit, fa vore eompie&i haud es gra vätas. Be*
nevofentia illa, nunquam fatis prsedicanda, ånirnunt
tanto reverenti^ cultu tenet plern'(limum 5 ut cala-
nio fermonequene minimum quidem valeam,cum>
-tjaa in Te feror, pietatcm palam divulgare gefHo.
Fatiaris vero, Reverendiflime Pater, levehocce&
exiguum Aeademici mei laboris fpecimcn, quod
Tux munificenthe totum certe debetur, lucem ab fplendMiffimo Tuo nomine miituari. Suprernus jreripi arajt^r, cni in fui nominis gloriam , totius regm4ak«em, Oft-Gothici cleri decus & commo*
dum, nobilifllroae familise florem, cliemumque
Fulerum, huc usque plaeuk v i tam Tibi conccdere,
concedat etjam poft hac placidam fene&utem, &
valetudinem (irmam. Ego vero permaneo, done$
ultimum exhaiare jubeor fpiritum,
Micvcrmdisßtni Nominis TZJl
■■i.iÄ.
\ & dient mätor
/ ADQLPHUS STENHAMMAR.
Afyioåum Rrvfremh-rttftie PrzcUpMno r
Bag. MCOL, STEN HA MiVl AR,
PASTORI in Ekebvborna & Åfk Vigilantiffimo,
& Afkiani Diftrictus PRiEPOSITO Adcuratiffimo.
PARENTI Optimo, Cariflimo,
i'
♦ - • :
>• ; .
» ]
Ilfuxit Indulgentiffime, iam dies, quo in me publice immortalia promerica ob Tan, Patef ,
pitim erit obfeqüium declarandum ; ac doleo ver-
ba mc deficere, ubi larga tarnen dieendorum ftip-
petit materies. Tu enim, Pater Opcime, ab ipfis
infantiae annis, totcuris, tot laboribus, tot deni-
quc fumtibus mete confultum voluifti falu i, ut
magnopere dubitem, an plura a Parente in fflium
unqnam redundarint beneficia.- Eloquar ergo, an
fileam, nefcio : id tantummodo omni reverentia
oro, contendo, hoc munufcnlum levidenfe fere-
na excipias fronte, ingenii mei tenuitati adfcri-
pturus, quod Tuis impenfis dignius, & perpoli-
tum magis, dåre- non valeam.. Dens Te a?ta-
temque Tuam, in fenium jam vergenrcm. diu far-
tam teflamquc efle jubeat, in ecclefiarum,
quibns prases, utilitatern noftrumque omnium
praefidium & fulcrurn longe certiflimum. Ego
fumma obfervantia, dum fti vi vis fiiero, per-
manebo
PARENTIS Optimi, Cariffimi,
ftlins obe
ADOLFHUS stenhammar.
jSL
11
Kl i
D.
§•
D.
I
s
f:- ~ /•
i^-SCV^p.i^<v t *y i;
<r* i~ '
Cientias artesque, qua: ad huma*
nitatem pertinenf, maximo fem-
per mortaJium infervire ufül
fummaeque neceffitatis effe, ne¬
mo fanus inficias> crediderim,
eat. Verum enimvero, quem- admodum ex quo vis lsgno, uti habet proverbium, non fit Mer-
curius , neque ex quovis horn'i-
ne fapiens; ita etjam nec tantoperc mirauclum, exfEtiffe nefeio qua: ingeniorurn monftra , drfciplinis optimis
non tam patroeinantlum, quam odio eas acerbiore,
faitem iinmerito, profequt ntium. Et de rneliori fibi gratulari nec potuit forte Eloquentia* illüd humanita»
tis condimentum & pitefidium virae communis beliis*
fimum, linde fa&uin efTe novimus, u? tela fua in Ci- ceronem, facundi« omnis vere coryphseu'm j vihrafe
baud dubitarint i/Uusmodi Mufarum manfvetiorum o-
fores, multum cx fatis decantato Somni o Hieronymi
Antiaceromano roboris, fibi fuoeqiie cau/Tse prornit-
tentes, & jadabundi clamitantes. Eft vero id ipfum
fomnium t an figmentum, quod benigniorem mecum Tuam, C. L nunc efcpetit cenfuram,
§. IL
I
§ «Jü» ) o ( <&»]
II»
De le&ione fcriptorum fascularlum, quo norafn©
«fiuidquid philofophicas erat fapientia; , ab ipf^s Eccle-
te Patribus > olim vocitabatur/?), finifire judicantes,
6. Hieronymum virgis ideo c&fum fuiffe ineulcant,
quia Cieeronem leéiitavit. Nobis, ne hae eadem de
re alienum cuiquam obtrudere videamur fenfum, ver-
8>a Hieronymiana , utut Iongiora paulo, adponenda
„effe putavi: Cum, ante annos plurimos, domo, pa-
5,rentibus, forore, cc-gnatfe, & , quod Iiis difhcilius
confvetudine lautioris cibi, propter oceloiumme
33regna caftraiTem, & Hierofolymam militaturus per-
„gerem, Bibliotheea, quam mihi Romas fummo ftudio
„ac labore confeceram, carere non poteram. Itaque
„mifer ego, le&urus Tullium, jejunabam, poft no-
„&ium crebras vigdias, pofl iacrymas, quas mihi pne-
»jteritorum peecatorum recordaüo ex imis vifceribus
„eruebat, Plautus fumebatur in manus. Si quando, in
9,memet ipfum reverlus, Prophetas legere ccepiilem ,
„fermo horrebat ineultus, &, quia lumen cascis oculis
„non videham, non ocuiorum putabam culpam eile,
„ied folis. Cum ita rne antiquus ferpens Hinderet, in
,»media ferme quadragefima, medullis infufa febris cor¬
pus invafit exhauftum, Sc fme ulla requie, fquod di-
quoque increclibde fit) fsc infelicia mernbra de-
*,pafta eft, ut vix offibus barerem. Interim parantur
9,exequise j & vitalis animse calor , toto frigefeente
3,jam corpore, in folo tantum tepente peélufculo pal-
„pitabat $ cum fnblto raptus in fpiritu, ad tribunal ju-
„dicls pertrahor, ubi tantum luminis Sc fantum erat
„ex circumftantium claritate fulgoris» ut, projedus in
^tsrram, furfum adfpicere non anderem. Interrogatus
„de conditione, Chriftianum rae effe refpondi; & die,
„qui praehddsat: mentiris, ait, Ciceroaianus ,es, non
-Sf«
) o c SS® , f
ChriftianuS, ubi enim thefiaurus tuus, ibi & cor tu«lc
um. lüico obmutui, Sc inter verbera, (nam caedi"
me jufferatj confcientiae magis igne torquebar, illum"
mecum verficiiliim reputans.* in inferno autcm, quis"
confitebitur tibi? ciamare autern ceepi & ejulans åi-u
cere: miferere mei, IDomine , miferere mei. Hsec"
v©x inter ßagella refonabat. Tandem 9 ad prsfidentis"
genua provoluti qui adüiterant. precabantur, üt ve»u
niam tribueret adolefcentise, Sc error! loctim pceniten-"
eise commodaret, exadurus deinde cruciatum, fi gen-cc
tiiium literarum libros aliquando legjffem. Ego, quiCf
in tanto conftridus articulo, veliem et]am majora"
promptere, dejerare ccepi Sc nomen ejus obtefbnsc*
dicere: Domine, fi unquam habuero Codices faecula-'6
res , fi legero , te negavi. In h^c facramenti verba"
dimiffus, revertor ad fuperos, Sc miranfibus cundis ,tc
oculos aperio, tanto lacrymarum imbre perfufos, ut<6
etiam incredulis fidein faeeremex dolore. Nec ve>(f
ro fopor ille fuerat, aut vana lomnia, quibus fiepe"
deludiniur. Tefiis eft tribunal illud, ante quod jaeuij"
tefiis Judicium trifte, quod timui. Ita mihi nunquamtc
contingat in talem inciderequaftionem, ii ventes buifTe feapulas, piagas fenfifle pofl fomnum j Sc tanto"
debinc ftudio divina legifie, quanto non ante morta lia legeram b). Hadenus Hieronymus, Presbyter ille
Stridonenfis, inter Ecdefis Latinoe Patres fumrnoju"
re referendus, cujus utpote dodrinam in Grammati-
cis, Rhetoricis, Ebraicis Sc Theologicis jam diu per- celebrat illud Äuguftini: nemo hominum fei vi t, quod Hieronymus i^noravit* Significabimus itidem Hiero«
nymum , cum videret Euftocbium Juliam, virginem
Rorranam prgenobilem, Sc religioni Chri/tianse addi«
dam, omne terr.pus in literis conlumere profanis ,
unde facile fierj potuerit3 u£ Codices facros., qui, prom¬
pter
8 C£*3> ) o ( <6*3»
pter &S97CVSV?'iM & viam falutis s?tern£ eonfecpicrid?v
quam Iuculenter monfirant, pluris utique efTent , e
manibus deponeret atqua flocci faeeret, malö huic fat
tempeftive obviam iifts, fomniumque jam modo al¬
latum ad harie eandem fcripfiffe in epiftola fua, cu¬
jus eft titulus (kcuftodia virginitatis, quo, quantum de-
trimenti nimia, & immodice adhibita, lemo fcripto-
rum gentilium fecum ferat, oinnium diligentiflime
perpenderet.
/?) Cfr* Hsuman. Confpeft. Reip. Literär, p. nu
f? b) Tom. L EpifleL 22. (dit. Francof hr t.
5. III.
Inter fe digladiantur, fateor, viri maximi nomi*
eds judiciique, haud parva animorun\ contentione de
fomnio hocce Hieronymi, fuitque, fi qua alla, con- troverfia , & prifco & recentiori aevo, digna habita,
qua» examini & adcuratiori confiderationi fubjiceretur,
a-liis pro fide hiftvrica in narratione illa Hieroiiy/ma¬
na , aliis pro fomnio, aliis denique pro pin fr ande &
luju quodam inge nii, non ignobile certamen ineun-
tibus: nos vero pondera argumentorum fingula in
medium proferernus. Sunt, inquam, qui veram di*
cunt efie hiftoriam & EcftaHn, proque vera idc'rco propugnant flagellatione , nempe ad Hieroriymi faa-
(ftitatem fajli & fallere nefciam , heic inprimis, ubi
in Euftochio Julia , quam filiam Chriflo devotam i- pfe adpeilat, inüituenda ad melioremque frugem re-
vocanda occupatur, ad circumftantias loci, temperisq;
ad morbi tantopere ingruentis vehementiain , ad fa-
cramentum datum, ad tribunal judicis, ad lacrimarum
imbrem profufum, ad liventes fcapulas, ad plagas pro-
pe mortiferas, ad cruciatus confcientia» exquifitifTimos,
tit alia taceam« provocant. Nec miramur hane tibiam
inflate ex Monachorum grege longe plurimos, quip»
1®
) © ( ^3 § pe qui, focordiae St infcitiar fure infucandaa ergo, uti pleno ore vociferari folebant : quanto melior Gram-
maticus , tanto pejor Ibenlogus; ita defpicatui omni-
no habuere eiegantius & limatum dicenrli genus, quä¬
le Ircquentaverat olim Cicero, adeo quidem, ut fingig-
laris pras fe ferrent fanblimonias fpeciem vel eo no¬
mine , quod ab Omnibus non modo bonis literis ab- flinerentj fed neque facras attingerent, ne forte im- prudentes inciderent in verbum aliquod Ciceronis,
cum Hieronymo miferrime vapulaturi a*). Fufius i- åa perlequitur Jodocus Glichtovaeus, in ter Pontifi-
cios , Homiliarum fcriptor baud inceiebfis; cum, fug-
gereute Satana , Hieronymus dudus faftidio facrorum^
librorum, quodfermo fibi incultus in libris prophe-,c
ticis non placeret, imo horrefceret, die quodam ,£C
Tullium avide legeret, St Plautum, St no&e Plato-u
ncm, fubita correptus febre, ad extrema vitas perdu-<c
citur. Cumque jam funus illi pararetur, repente in'c Ecftafin raptus, tribunali fummi Judicis fiAitur, Stu cujus fit conditionis % interrogatur. Cui, fe Ciii i-cc ftianum eile refpondenti , ait Judex: mentiris, rcn
mim Cbrißümus es, fed Ciceronianus , übt mim eft thefaitnts tum , ibi eft cor tiium Statimque juffit"
eum öuriflime csedi. Ille autern inter flagella miferi-''
cordiam Judicis implorans, promifit fub obteilatio-t£
ne, quod libros fasculares nunquam poft ha c legeret b).(i Quibus amiciffime congruit in Hiftoria Concilii Tri-
rientini St Lib. VI. Petrus Soavis: a libris, inquit, gentilium plus periculi import abatur ? erantque hoc magis exofi & eorum Lclio repreheiißom ce magis ob-
via
,quo p lur es Chriftiani Dcctores , nimia eloquent i £
adiifcendes cupiäitäte & curioßtate, affiduis eoj mani- bus verjabant, quam ob caujfam Divus Hieronymus ß-
ve per vißonem 3 ßve in fomnis, a fat ana vir gas credi-
B tur
te (££§? ) 0 C
tur csefus c)* Sic, ü föret quispiam humanitatis flu-
dium qui adamaret, aut facculi ignaviam argueret»
praeter {'entkam angelt , Hieronymum increpantts, &
privilegia juris Canonici , veiut ccelo delapfum an-
ciie, eidem continuo .objiciebatur: indiqnum eße ve¬
hementer , ut verb a coe le/iis oraculi, reftringantur jub
regulis Donati d). Nec defuere, infequenti tempore,
Yriri celeberrimi, qui hiftoricam hane veritatem mor-
dicus tenerent. Audiamus Jo. Gerfon, qui, tefte Jo.
Ancir. Schmidio e) , Hieronyrni relationem pro ve-
ra habet & ita fcribit: Jenfit hane mifericordisfimam
Det vir sam eqregius & heat as doclor Hieronymus, cum
dormiens raptus fevere tnterregatus efl cf verberibus
C(C/us, qui a Ciceronis Itbros , di vt ni s omisfis, attente ni-
mis le clitabat, qui a pr se affecitone ad Tullium fibi de- fipiebant divina; legis lihr i. No lo tamen cxemphim t l!ud
ad hoc tradacatis, ut abjiciendos pror lus aflimetis inf-
de Ii um libros, velat quidem jalje argument ari lätagunt.
Huic adjungimus Mejch. Inchoferum: obtrudat, inquk
ille, for ta (fe quispiam Hieronymum ab ange lo correptwn, quod Ciceroni turiofius intendißet, Jed tior i t, qui fibi
hoc pvcetextu blanditur, i II um non idcirco v apa la fe ,
quod elefant i se Latinse cperam dar et t verum quod ho•
nio Chriflianust paganorum figmentis oblecf ätits, me ho¬
ra tum ncgl/ficrct. Ecquis de c eter o tam impenfe La-
t i ni tat em coluit a c Hieronymus, ut maximus Ecelcfiss
Do&or hoc propewodwn vel fela fplen dorne Latinam jEc-
clefiam illuftrarit ? Omni a profecio Hieronymum La t i-
tue eriiditionis tf eloquent: es fuiße oflendunt a man t i0-
imtm, nec , quam ferne l vi pueritia a dam ara t, poflea
itnqnamy ubi ufiis tultffet, neglexifej)> Sic nec du-
bitat Lake rtacherus, ProfeiTor Academiae Juüne cfarif-
fimus > qun ferio & ex animi fententia hare narra-
verit Hieronymus, cum fe tum Jebre lahoraße Jcrtbaty
If hic morbus pkrmnque cotijun&its fit vi magimnäi fortiori, ca , q tar mtrquam fur,t, reprdfentaite g). Fuit pr»vterea non nemo, qui in ABis cruditorum, Anno MDCCXXI p. ?!C. plane irafcatur ils, qui ver i tå¬
te m narratiuncida: Hieronymianae. in clubium vccavc- rint. Nec a vera Ecflafi tuenda alicnus videtur Jo»
Fr. Bertrarous b) cujus verba ita habent: da Hie-cc Tonymus durch die abzehrende kranckheit To dahin*' geworffen würde, daß' er dem Tode fehr nahe ge-'c kommen, fo hat es ja wohl feyn können, das erfC
wegen feiner vormaliger allzugroffen Liebe zum Ci-U
cerone in einen innerlichen kämpf feiner Seele ge-"
fetzet worden, dergleichen auch wohl andern hege*"
gnet ift. Seine eigenes geftåndnis leget feine da-<c malige Geirtirhs hefchaffenheit genugfam an den'6 Tag 5 in eben diefer Epiftel: mifer ego lefturus Tul-Ct
lium jejunabam &c. fn folchcm zußande hat ihm"
Gott durch eine würckliche Ecftafin dasjenige vor-"
gellellet, fo er uns felbllcn weitlåuftig befchrieben."
Quid quod , diéfis dicendisve major lux ut adfulgeat,
inftant nonnulll Hieronymum Ec/Ffin hanc per ver-
bera fanFla & per flagclla fan&a explicare , nec non in Libr. III. Commentariorum ad Galatas, quos ei¬
tlem Euftochio & matri Paulloe inferipferat, profiter!
fe XV annis, & quod excurrit, nunquam in manibus habuifle vel Tullium, vel Maronem, vel alium quem»
piam gentilium literarum audforem i ): fileo , quod Pceßs ab Hieronymo dr montan cihis vocetur. Cete-
rum, quisquis es, caveas, rogo, ne fcntentiar, non dura
ad liquidum perdudfee, credulus nimium accelTeris.
Proeterquam enim, quod, ex odio in feientias, Cice-
ronem , cum eruditiflimo fuo comitatu, e academiis
& feholis publicis exterminandum cupiunt literaram politiorum hoftes, fibimet ipfis etjam funt contrarii:
B z urgent
12 )o c $$3
urgent Hieronyrni fand i täte rn , eum tamen profanes
auedores in deliciis habuifle negare non poterunt un- quun, nec, quid ex circumftantiis loci atque tem¬
poris & morbi lucrentur, video, cum ipfe Hiero¬
nymus fuorum verborum, qua: in §* prarcedenti ex-
ftant: nec fopor i lie fuenit, aut vana fbmnia , qmbus
fcepe deludimur, optimum agat interpretem, & cleflru-
endae iiforum opinioni vel folus fufficiat , ita vero il-
le, non fernel, fed iterum iterumque in Apologia ad Ruffinum, Aquilejenfis Eccleffie Presbyterum & anta- gonifiarn fuurn acerrimum, ubi ex profeffo de hac
narratione difquirit & cauflam , fcripto publiccr, non
tam agit , quam adcuratius exmiinatr novum impu-
"dentiae genus, objicit mihi (Ruffinus) fomnium meunu
"Qui fomnium criminatur , audiat Frophefarurn voces, ''fomniis non effe credendum, quia nec adulcerii fo-
c'innium ducit me ad tartarum, nec Corona martyrii
"in cceium levat. Alibi :: magni criminis reus fum ,,
"fi puellis & virginibus Chri/ti dixi foeculares libros
"non legendos , & me in fomniis comrnonitum pro-
"mififfe, ne legerem. Sic alibi: obj.ieit mihi perju-
<{rium mixtum facrilegio, quod in libro, quo ad in-
"ftituendam Chrifti virginem loquor, ante tribunal
"Judicis dormiens, pollicitus fim nunquam me lite-
"ris faecularibus daturum operam, & nihilominus da-
"mnafcC eruditionis interdum meminerim. Videlieet Ruffinum hune, perjurium promiffi. k) de literis pro-
fanis tra&andis fibi exprobrantem, refutat Hierony¬
mus, concedendo non folUm , verum etjärn rationi*
bus a natura fommorum petitis, plus veritatis & fi~
dei heic non effe , demonftrando, (juam fi quis in
fomnio videatur fi bi comatulus-, licet experreétus
cano & recalvo incedat capillo ; fl in fomnio viderit
fe effe mortuum, inque fepulcro pofitum & vivat ta¬
men ; fl fuper ter(ras & montes volaverit, vel mare
nan-
) o (
nando transfretaverit, etjamfi nec pennas habeaf, ne®- natatu quidquam valeat ; ii cirves, utut, apertis ocu»
Iis, repente men di cos confpicitur; fi denique fitiens
flumina ebibat, foinno aurcm vix difcuffo ficeis fau-
cibus seAuet. Unde Fetrus Mofellanus , Frofeffor quondam Lipfienfis, in fingulari de hocce fomnio tra-
dhtu, redbiffime argumentatur: Qu is dtiidiofiffirnis"
iftis deficit# patronis cred'at, propterea D. Hierony-tC
mom , ut divirrarum, ka humanarum literarum peri-£C tiffimum, quod Ethnicorum feripta leger it 7 cceiéftis4*
judicii fententia conderrmacum, de tergo fatisFeciiTe Oper« pretiurn auten», quibus verbis beilam hane'6 fuam (fcilicet) hiftoriatn narrant, exponere. Sic a~'c*
funt: S Hieronymum, cum fingulari quodam libera-'*
fium difc'iplrn-arum omnium Audio fla.rraret, non fatis'4
habuit Philofophiam & Theologiam didicilie» infuper'c
curiofitate quadäm provedbus, Éthnicos fcriptores, &<€
in primis Ciceronem, fubinde legit, Placebant ei"
pulci a verba, quibus paganus ille in fris libris fre ■"
quenter ef t ufus» Conrrivebat ad hcec allquartdiu'4 Deus, fed cum finern non facere-E inutilis fhidiq per'4 fomniiim, ad Dei tribunal aecerfitus, de Ciceroriiana'*
ledtione accufatur. Quid multis? damnatur ad fingra."
Quibus multum diuque cacfus fatis docuit non efie le-"
gendos fibrös Ethnicorurn, Ciceronis prsecipue. Quid"
ego audio? fandbus erat Hieronymus & tarnen libe-<{
ralium artiurn Audio flagrabat ? fandbi fandbe omnia
faeiunt, & dicunt, vos vero hoc nomine in jus vo-"
catum jadbatis , quod liberales difeiplinas avidrus le-"
gendo fit fedtatuS'. Äut ergo fandbus non er? t Hie-U
ronymusj & difeiplinae liberales erunt fugiendue; auf,"
fi fandbus eA Hieronymus, fandbum erit & liberales srtes"
tradfare At quis eA tam impudens. utHieronymo fandbi*"
tatisgloriam detrahat?nifi fortafTe dieitis, tum eum fin-"'
dbum
14 O 0 C
£lum ron fuiiTe,cirr)profancsaiidoreslegeret Bieiteer-"
mihi uilt m tcirpus, quoa prcfanis Jiterisin tot um ab-c<
horruerit. An 111 aliquis liier, aliqua epiftola, aliquis"
ccrr mentarius ejus fcriptcris, in quo ren pre. fr ra"
fa er is adjurxerit ? Qu cd Ii in fcribendo ad profanes"
audores refpexit, q rar to magis in le ger do kiem"
hot leeifle cum putabin,us ? aut ergo fanditatis opk"
nienem* quam ille fibi fuirma eruditione, fummaque"
pietate comparavit, ei detrahetis , aut fi hoc non au-"
det is, mendacium veflrum ipfi prodefis. Per fomriiund«
vobis Hieronymus accufatur; per fbir.nium cceditur."
O novum Judicium! In areopago olim judicia nodu"
agebantur, féd vigilsntibus reis; hic reus, cumaltum'*
adeo dormiat, ut etjam fomniet, ad tribunal pro; <É trahitur, accufatur, damnatur, cceditur5 & qui fieri"
poteftj ut dormiens cauffam dicat 5 ut, örnni fen 4t
tiendi facultate deftitutus, fiagrorum idus fentiat?"
nonne ipfa fomnii vox totum hoc, quod jadatis,"
fomniurn, aut fi quid fomnio vanius eft, efte ollen dit? At, qui venit in mentern , quo potiflimum ni-
tantur fabulse illius decantafores. Hieronymus,
quiunt, jpfe fcribit, tale quid fibi accidifle. Fateor;"
fed leripfit juvenis; calentibus adbuc in eo Rbetorumu ftudiis, quorum profefiio eft, fidis etjam narrationi- bus, ad fuum negotium abuti. Scripfit puellce, cujus"
ingenium parum firmum talibus terriculis ab immodico"
Ethnicae ledionis ftudio, abfterrere prudentis erat.<c Scripfit aptis verbis , aptis figuris, ea prtefaticne fo-<c.
rnnii, pariter & febricuiae, ut cauto firmoque ledori"
commentum ne pofiet quidem imponere. Scripfit in
familiari privataque epiftola, ftilo ad puellarum infir-
mitatem aecommodata ly Nec vererur in hane narra- tiunculam Hieronymi acriter invehi Reinhard. Lori-<c chius, figmentum, a veritate remotiflimum Cimme-««
riis-
) o ( &3 i$
i iisque tenebris obvoluturn , adpellando: Etenim pergit , eui poteft apertum atque darum videri, ho-
minem mortaiem, non modo fomno , fed et jam car-"
ne & offibus gravatum , in ccelos rapi, in confpe&um«'
Dei producij atque ibi ad majeftatis Tummas tribunal'*
virgis casdi» propter ledtos cum judicio libros EthnP'*
corum? A quorum ftudiis nemo bonus unquam , ne-4<
moque pius, abhorrere folitus, Ted potius omnia pro-"
bare, quodque bonum eft tenere. Scripfit qukfem"
D. Hieronymus, ob leétos Ciceronis libros fe ftagrau paffum, fed puellse teneriori, quam a nimio Poeti-<c
ces üudio vrolebat retrahere ; fcripfit per forrmium"
accidifTe. Qiiisinde, precor, coliigendum juraverit, eioquentiflimos Ethnicorum libros non eile legendos?«)?
o.) Vid. Jfac. Burckhard. de fatis Ungute Lat. in Ger¬
mania part. 1. p. 76. it. Part. Up. jjp. & J42. Sam. Pu- fendorf- Eurdp<ei(k. Stat. c. 12. ff. 14. Sfo. Fr. Buddeus dijjert.de Cnltura ingenii $.$. Collect. Halibaveriana de L- mit. orat.p.m.iyS' b)Homil.p.4i4. c)Cfr. Lome jer de
Biblioth.p3$i. d) Confr. Ad. Iribhechovitts de Doflor.
Scholaßicis p. 10$. e) Hißor. Steculi IV & V f ab tili t
viaculatap. 11. f) Hiß. s Latinitatis IL c. 14. p. up.
g) Obfervat. Philo leg. P. III, p. 006. cf feqv. b) Ein¬
leitung in die ßhbne Wi§enfchaften p tco. i) Cfr. Jom.
X P.14S' *) Apolo'g adverfus Ruffinum Jom. U.p.
310. k) Libr. I. contra Ruffinum cpißola ultima. I)Le¬
gi tur in Sehtdi js Loricbianis ad Aphtonii Progymnafma-
t a edit. WratislaxriiV }\. 16g$.p. nu 12$. lequ, m) Cfi\
loc\ modo citat. p. 126. fequ. .
§. IV.
Perluftratis ils, quce ad fidem fiarrationis Hiero- nvmianas vel confirmandam, vel infringendam fa- ciunt, nunc fundamental«, cui innitantur , qui pro mero fomnio Hicronymi Iaboravere3 erimus centern-
p!a^
) o ( SÄ2J
platuri. Nempe confugiunt hi ad caufias pjiyficas ipfam experientiarrr, adeo quidem, ut cura tk ar>
xia delifeeratio, quss Hieronymum circa Jibros pro¬
fanes leclitandos, per diem, exerceret, sm pungeret
& magnopcre follicitaret, in fomnio no&urno, ut fieri affolet, non potuerit no» recurrere , ergo hoc
totum , quantum , Hieronymo contigiffe adfirmant»
non vigilanti, fed fomnianti. Etenim vere Petronius:
Quinn "pr ofirat a fopore
Ur ge t membra quies, ö mens fine fondere hulity Quid quid lüce fuit, tenebris agit. Oppida hello
Qui quatit, flammis nu/er andas favi t in ur bes}
Tela videt verßsque acies, Ef ftmera liegum, Atopie exundantes perfujo fanginne tampas•
Qu t C st u (fas er are Jolent; legesque foriwnjne
Et p avi do cernunt inclufum c er de tribunal.
Cond i t- av ar us opes, defojjumque invenit au rum.
Venator faltus canibus quatit• Eripit undu,
Aut pr em 11 everfam per i tums navita puppim.
Scrihit amatör i meretrix a).
Qiia in fententia fuit Philip. Beroaldus: fatetur, in~
"quit, Hieronymus , illud vulgatiffimum, quöd indo-
*<éti pro oraculo quotidie advocant, fomniuna fuife,
"quo juravit in cceli confftorio, fe libros fseeuläres
"nunquam deinceps kdlurum, curn illi objicerefur ,
*'quod Ciceronianus föret magis, quam Chriitianus, '«fimulque fubaccufat Ruffinum, quocl a fe fomnii ex-
igat fponfionem b). Sic Hermannus Bufchius, flagel-
lationem Hieronymi fomnio deberi copiofe fatis o*
fiendit c). Neque aliter HenricusBebeJius; quod (i
"daranare velins P< eticam, damnabifis philofophia-m o- Äfninen» 5 fcripfit Hieronymus ad fanélas Mcnialci &
Chrifti
■f££2> ) o ( i
fChrifti-virgir.es, qu« potius divinas Iiteras legerenf,"
quam insulares, non rem ge (lam, fedfomnium: hoc"
eft, perfvadere voiuic terrifico fomnio, ne faeouiari-"
bus ftudiis occuparentur. Er, ut penitus deftruam no-"
fdofum ilkid imperitorum argumentum* feitote Hie-"
ronymum non effe ccefum ab ange lo, fed hoc ei in"
fornniis tantum adparuifie ä). De horrida barharie
in Germania, a Caroli M< tempore ad Caroli IV a>
tatem, ubi conqueritur Simon Bornmeifter, h^c addits
piaculum purgatoriis flammis expiandum fuit elegan-u
tiori ac puro loquendi genere uti, maxime quod in-"
feliciter plane, uti fomniarant, Hieronymus hane ten-"
tarit aleam, qui, nefcio a quo irato genio in foinniö"
egregie fit dedolatus, quod Ciceronem legerit e)>c Nec repeto, quid fenferint Mofellanus & Lorichius,
cum Zieglerus in § anteced. eorum mentionem fecerimus. Cafp.
tota, inquit, ifta Hieronymi relatio, me-"
rurn fuit fomnii ludifcrium f). Quid, quod nonnullis vifum eft, hoc forrnium fuifte divinum & cceleftetn reprehenfionem, unde nec veretur Chriftoph, Cella-
rius fcribere : infoiens fomnium, quod fine horrore"
^vix ccgitamus, qui fseculares hujuscemodi libros afti-tc
^duo ftudio lucübrationibusque pertraölamus, & noftris"
ad Iegendum & im it an dum autftores fumus g). Claudat
veluti agmen Jo. Fr. Bertram: Hieronymus erkånnets ja für einen Traum, fo wohl in der erften Relation, als"
auch in der Verantwortung gegen Ruftinum. Die dem'*
Schein nach contradicirende Worte heisfen nichts"
mehr, als da ff es kein eiteler, nichtiger und natürli-<c eher tieften Traum, dergleichen {ich bey einen langen und<c Schlaffe nicht feiten einfindet, fondern et-"
was befonderes, und göttliches gewefen. Hat aber"
Hieronymus an dem letzten Orte dem Schein nach"
zu wenig daraus gemacht; fo ift folches wohl feiner"
C über-
af )o (
"übereilten defenfion zuzuschreiben» Der gute Mann
^mochte die hierüber empfundene Angftwie auch
*cdes- darin gethanen Verfprechens fcfron zimirch ver-
"geffen , auch däbey in einiger Hitze gegen fluffi-
<lnum geftandert haben ,fo ihn verhindert der Sache
5'recht naehzudencken hl
d) P. m. 124. b) Commentar. in Apulejump. 331fr
r) Valium humamtatis Cap, 6: d) Oration, de uti li¬
tat e Latinitatis cfr> Burekhard.de L L- in Germania fa-
tis Part. IL p 342, e) In präfat. Hadr.Gardinalis Hb*
de Eleganti a Latrni fermonis prefix, edit. Nor ib. i6%i.
Ii. f) Libr. II. de Epi/copis e. §■ 5j. g) Orationes*
Citicenfes p. J7<?. h) Lac- ante a citat. p> 101.
§. V.
Crederes caufTam effe peroratam omrremque du»
fcitationern & ferupulum ita e villi um , ut in fomniuai!
defineret narratio Hieronymiana, inque fomnio unr-
ce conquiefceret. Ecquid verifimilius diei cogifarive poterit ? A t quod Hieronymus ipfe in utramque par-
tem vaeillat % nec fatis fibi conftare videtur> cum fo
mnium nunc vociüet, quod antea fomniurn fuiffe per- negavit, fcl'circo fadburn elf, ut fofum hunc Idiero-
nymi aclparatum loco fiétse & commentitiac fabufar
habere ceeperint optimi & emundbioris naris Critici.
Ceterum ordine , quem üenuimus, erit pregs-edien*
dum- Erafmus Roterodamus 7 eejamfi Hieronymunr agnofeit virum, dodbrina facundiaque pratcellentem y
& flagris ab imitatione Cieeronis depulfom eflfe feri-
l)it a) t tarnen in vita Hieronymi', quam compoftiif»
fabulam quidquid hu jus fomnii narratur, aperte pro¬
fitetur- I'nter. alba h«c habet: "de re puerilt ac ri-
"dicula jam pl'uribus , quam fat efh Ego cerfe ina«
"lim cum Hreronyma va polare r quam melle perungi
^cum illiS), (juo6 adeo fciUcet terret Bieronymianum
fes» ) o C Cfcsa* »3 Comnrom» ut ab omnibus bonis literis fanffiflime"
tempererat > at nen rem per an t es interim a vitiis e-w
•orum , quorum libros, religionis cauffa, non audent1' attingere. Et Eralnio hoc in negotio adffipulantur Joh. And. Schmidius b) & Job, Fr. Buddeus c). Sie vehementer optat iEneas Sylvius , ut Hieronymi f
ideo ab angele fecsefum effe narrantis, quia Cicero-
nianus effet, omnes forent perfimiles , tum enim &
fanöimonia vits & eloquentiaecoph fimul vaierent: Sca-
tet hic , pergit» undique Poétarum di$is, neque veltfi
traciatum ejusreferas, vel epillolam , ubi non Tul-'4
Bana redoleat e'oqueatia. Sane Hieronymus, cum fae-'*
eularibus pienus eilet literis» gentilesque difciplinas"
quasvis ebibiffeü , tum fe verberibus affeHurn dixit."
Perniitto id omnes agant, cum Poétas omnes vide-'4
rint , legerint, didicerint, tum faecularium ftudia li-<c
terarum abjurentd) Miramur vero nos Jo. Dallaeum
ab Heumanno ^), Burckhardo f) & Bertramo»^) in
eorum numerum effe relatum, qui pro vera ac feria
hifioria Hieronymi certarint, cum ionge aliud con- vincant verba ipiius , bona fide heic recitanda: Quis
haec legens non ereriat totam hane narrationem effe"
veram ? Quis non om nia ad literam, & prout verbaCc fonant * interpretetur? Atqui ex iis, qua; idem alibi"
dicit , certurn eil, h&c nihil fuiffe aliud» quam fo-<c
mnium Sc confichm, more Rhetoribus familiari, nar-"
rationem, ad vehement-ius deterrendos ie^ores a ni-£<
mio Etbnieorum librorum ftudio.1- Quis feit, annon"
Malchi sota, quam ille tanta arte, totque adhibitis"
ornanientisj pingit, ejusdemque modi cum ejus, tum"
aliorum feripta, fint pariter ingenii lufus & indu-"
ftri?e fpeeimina - - Satis vides, quantis veterum Ii-"
bros Rhetorica? humanas fchemata 3c ar tes involve-"
fint tenebris > dum enim frequentius 6t liberius pi-'<
C t gmen-
so tg£2) ) ® ( £3a>
V
"gmentis s/lis oraforiis indulgent,, fadFuna elf, magno-
"noftro malo, ur res ipfae, genuinique ipforum ienfus
"nos fugerent b). Fantum quoque absd, ut Jo.
Clerieus pro vera Hieronyrniana narratione* milita—
veritr quod itirlem fam modo recenfta? trigte (cri-
ptorum recentiofum pläcuifufc verba ipfiusr quis
clhis leélis crederet merum fomnium narrar;/' concilia*-
ri debeant cum preecedentibusr cavendum Hiepony*
"mi fcripta iegentdms , ne fiétionibus r qua$ data o*
"pera commentus eft, pro more veterum deefamato-
(;rum
vadfenfum prcebeamus i). Ut taeeam Thoma*
Cum k) fomnium Hieronymi, inter pia illius- magni
viri mendaciola referentem ; in tbeafrurn Orbis Iiterati
prodiit Anno MDCCXVII Chrift. Aug. Heumannus y
edendo programma de Etfl^ß Hifronymi Autkiceronia-
Tia, ubi variis multisque argumentis probare eonafur piam fuiffe fraudem, qua uteretur Hieronymus. Ita vero
"ille: Vide» quisquis es, quam Joculari jurejurando di-
"<fta fua confirmet Hieronymus. Non Deum teftem
"invocat
,non ita nie Chrift us- amet, cxclamat: fed teflis- ffly inquit y tribunal i Und, ante quod j-acui, teftii
eft judiciuw% quod timui. Atqui nulFum qui timuir ju*
"diciurn» nullum qui exp vit tribunal, nullum, inquam,
"qui nec Judicium, nec tribunal per fomnann vidit, eo-
"dem modo Jurare poteft; ut adeo hu jus JurisJurandi
"vis major non fitquam cum Socntem per canem
"anferemve, Zenonem per capparlrq JuraiTe, Hiftoricl
"tradant fcriptores» Id igftur, quod de fe narra vi t
"Hieronymus , non fuit fomnium. Ita enim rotidem
"verbrs fcribit ad Euftochium, fed id infum nec Erfta-
"fis fuit; id namque fateturRuffrno, dum non divinam
"quan-dam Ecftafm y- fed vaiium fomnium fuiffe dicit.
Celeberrimi Heumanni veftigia freiepremunt Burckhar- dus/j» Dan, Fr. Janus>///j Nicol. Hieron. Gundlingius/A,
&
^5 ) O C tt
8c longa eruditörum caterva. Licet haud fit facile
hi re tam arduay tantoque ariimorum motu agitata quaeffione , arbitrum agere, nihilo tam en minus uti
h&c fententia firmiori videtur niti hmdamento , ita et-
jam riobis eidem fubféribere*, cöftvcftit. Qqod ve- road Bane Hferonymi fraudem attinet, rvon diffiternur
hi facris rebus ludere pericufofiffimum effe , $$ adver-
fariis ea quae %cX>,n; dxo&ffi; funt, fufpedbr
redde re atque irrcredibiha,, largimur etjam norv facien¬
da effe mala , ut eveniant bona 5 licébit tarnen, me qui-
dem fiidice r prius adhibitis admonitionibus , innoeuis
fraudibus veluti mediis uti licitis. Sic prudens? intér-
diim Princeps fiilditis, faltem fimplicioribus,- non ape- rit ipfam veritätis feneltram , fed fimulat nunc hane y
nunc aliarrs ingre dien dam effe viam. H;ne patet Hie- ronymo potius effe iffa condonanda f quam , ut hoc
nomine laudeir» mererf videatur.
a) Dialog Ciceron. §. 27. b) Differt. de Hiß (eec.
IV & V yabnlis maculata jf. 4. c) Differt. dc cultura
ingeni i §. S*- d) Epifl. io/f & 316. e) Program, de Ecftafi Iiieron. Äntkiceron. fy Fat. L. L. in Germ.
Part: II* cap.j. p. g<p. g) Einleitung m die (rhöne Wif- fenfcbnfteivp. pp. b \QU<eß'. Hieronym* p. mvzdcy. i) De
U/u Patmm lib. III. c. <f. p. /42 - k) JnCommenf. ad' Lan-
cellotum pf22. I) Fat a LL. in Germ. Part. T. p. 76, P. II.
p yj. ni) Diff.de tiimio latimt\ftudio §.y. 11) Hiß% Liter.
§:* VL
Qtaeftionem, an & quousque iiceat Chrifiiarra u- ti feriptis Autfforum profanörum, leviter nunc tit tan-
gamus neceffe eff. Summus rerum arbiter legem la-
tam voluit, ut omnia infervirent commodis & ufi-
bus mortalium ? po fl lapfum vero protoplaftorum ,
nunquam fatis deplorandurrr, fadltrn efi: , ut quaeiam
non per fe, fed ex accidemr, dicerentur inutilia. Sic
in literato orbe nec defuerunt, qui fcicntiis & di-
icipli-
) C (
fciplims turpiter funt abnfi, earumque kåionem mt*
di lere minus profuturam, adferendo, vel quse a veri-
tatis tramite de cl i na rent, vel quse fpurca, oJbfcena #
quteque plus offenfionis, quam deie&ationis haberent,
linde exliitiife non negamus, qui, nefcio utrum reli-
gionis ergo, an odio in bonas artss, omnia gentilium fcripta cenferent Vulcano eile tradenda. Fatemur quidem illorum ledionem omnibus fefe probare nec poffe y nec dtberc, ea enim efl hoininum indoles &
ratio, ut, primis pucistioc annis, potius cortici, quam rei inheereamus, & iis obledemur , quee animurn &
(enfus titillant externes, quarc promifcuarn gentilium quorundam profcribinurs ledionem, quando vero ad
rnaturiorem quis pervenerit Ktatem, & debjte judicii
acumine fuerit fuffultus , quin ad eorum admitti de- beat traélationem, more apum, qux mel e diverfifiimis
& venenatis fiepe floribus eolligunt, variis gentilium deliciis,' fcientioe fu:e locupietaturus «rariurn, nulli du- bitamus. Hinc vere, pariter ac egregle, Palingeniusrt).
Non c in eis facile eß ifjitm cognojcere verum, Firmior at poßquam vivendo aecefferit £tas, Liberias poterunl lato difcurrere campo,
Ety quascunque wlunty decerpere tutius herhas,
Nec eruditi nomen facile tuebitur, qui fcientiarum,
in Unguis eruditis, ceu prorno condo, delitefcentium,
expers fuerit; fiquidern non folum ignavise, verum etjam ignorantbs fponte fibi inurere videatur notam*
Öcuiis praeterea noflris obverfantur fcripta, perutilia
fermone Latino confignata& Grseco, quorum, nifi fi-
dem verfionibus habeat«, germanum fenfum nunquam
invefkgabit eruetque iftiusmodi eruditionis profan«
ofor & contemtor. Cum igitur Unguae hx fcitu ma- xime fint necefiarise> prsflat infos adire fontes, Au-
dores
) o (
Höres puta profanos, qmm rivulos, qut turbidam fae»
piffime trahunt aquam , confeclari. Sed objicis, nunc
temporis eiTe vir os, de eloquentiar laudibus optime
nieritos , quorum opera omnium teruntur manibus,,
e quibus non incommode haurierrda erit folidior re»
rum nGtitia; at dicas velim, num a fenaetipfis rart*
tam tara que prsetrlaram hi confecutr fint in dicendo
fcribendove facultatem? minirne, fed ex fedulä Au»
étorum gentilium probat iffimor am lecbione, qtiorum fl
fueris fecutus exempla, pofteritati quoque te baud
parum commendabis, Nec diffimuf'amus ea apud eth-
nicos reperirr, qtrae a Chtifllanis jure optim-o repudi»
antur 5 at, cum Buddeo Ioquor* attendendum eft di*cc figenter ad omnes motus, cogifationes, didta, fadla
attendendum ad omnes peccandi occafiones, ut eas'*
evitemus, attendendum fedulo ad omnium mentis4*
facultatum, oeulorum quoque, aurium & reliqtiorum'4 fenfuum externorum ufum, ne quid admittamus te-cc
mere, quod, praeter fpem opinionenique, inditutum4®
noflirum in vitac fandlitate proficiendi, turbet b) ,
nihilo tarnen minus contendimus permulta in illoruna fcriptis occurrere , ad quse addifcenda ope atque opera Omni fas eft incurpbanius. Sic gentilium librorum
ledtio nceefTaria ed! Phiiofophicam & Theologieam e- ruditionem adpetenti, & i ta quidem necefifaria, ut, ilJa ormfTa, fruftra fenfurn SVae S:ae verum & genuinump
quoeras , inprimis ubi fermo eft de iEgypfiis y Graecis Romanis, Åffyriis, Babyloniis reliqnisque, nifi, beneficio' profanorum, ha rum gentium antiquitates tibi reddidr- ili familiäres, & unde eft, quod flilus in epiftofi$ apo-»
floli Pauli ht fublimis
,elegans & majeltatis plenus ,
num ne, quod in fcriptis gentilium fuerit verfatiflS mus?
lisque eo tarnen profanorum non conamendamus fen-
pta, ut poflhabeatur,, vel minoris &ftirnetur'S::e §:»
kclio,.
<24 ) 0 (
lledlio, cujus ad amuffim ornaia n-Itra cogitafa, di&a
& fa&a CQmponenda mtique erunf. JPluribus -efief guidem hsec digna, qus© pertraéhrentur, fed quum, prae¬
ter maximi nominis Philolugos, Jo Conrad. Dieteri-
,cum in diatnbe de ufu & abufu fsecularium fcripto-
rum. Jo. Mich« Dilihert. in difput de ufu ledlionis fcriptorum .fecularium , »Claud. Efpencccum de profe-
élu ex gentiiium librorum ledione, Jo. Fr. Ruddeum
de cuitura ingenii , Chrillopii» Geljarium differt. XII«
,& XIII,, eid.em .argumento operarn fuam contuIerin(,
eruditione & .meritis longeclariiTimus afque Ecclefiai Vadltenenfis etjamnum Antiftes venerabiiis, Mag. P<?-
triis Hörberg O-Gotb. difp. Upf. hab. v713. de AbftE
nentia [jveteruni Chriftianorurri a legendis libris pro-
fanis; nec non Mag. Nicol. Roflintr Upl. binis dif-
fertationibus de ufu literarum humaniorum in Theo- logia heic habitis A. 1743 & 1-746» & Samuel Lon-
bom O drog. difp. de Commodis ex Au&oribus clalli-
cis hauriendis, heic itklem hab. A, 17.48- levifliraö#
Iiis & inuoxiis conatibus imponimus
FINFM.
a) Zod. vir. Uhr. VI. b) Vid. Buädei itiftitut. Ufa
Moralis P.,/. Cap. V. $. XXXV p. 339.
mß*
Ul ' ^,
.111 1 i ■ —■—mmmmmm—A UCTORL
S. P. D.
TXulcia quae Jubeant Phocbeam [omnia mentern
■
