Dissertat io [sic], antiquorum de partibus virtutis doctrinæ locum in ethica vindicans. Quam cons. ampl. facult. philos. Upsal. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Joh. Ol. Arbman, ac sacris, Bothniensis. In audit. Gust. maj. die I

/

y

j

DISSERTAT IO,

ANTIQUORUM DE

PARTIBUS

VIRTUTIS

•J»

-DOCTRINJE LOCUM IN ETHICA VINDICANS.

^ , ! få ■

<VU_AM,

v

CONS, AMPL.PHILOS. FACULT.UPSAL. PRiESIDE

doct;

D^A7;

βοέ1ήιο,

ΕΤΗ» ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p. p.

gf

0

H.OL.

,

A _{SACRIS, BOTHNIENSIS.}

In Audit. Gujfi. _{Maj. Die in Junii MDCCCVI.}

Η. Ρ. M. S.

UPSALI _M,

DISSERTATIO

ANTIQUORUM DE PARTIBUS VIRTUTIS

DOCTRINiE LOCUM IN ETHICA VINDICANS.

Nemini

dubium esfe _{poteft , quin inter facultätes,}

quibus hominem inftru£tum voluit natura, illa, qna

ho-neftum a _{turpi in confiliis}

_a&ionibusque

_{fuis fecernit,}

nu-meranda fit, fuamque <& in judicia & in vitae habitum

vim fenfim _{exferuisfe, inde ab} eo _{tempore, quo ad fui} confcientiam _{expergeia&i fuerint homines. Se in}

eo-dem loco ac res habere nemo _{potuit, ad majora &}

ex-celfiora fe natum esfe _{quisque fateri cogitur. Ex intima} Jiac numquam intermoritura perfuafione ortas habemus

& fenfim _{ag,nitas honeftatis regulas, quas omnis aevi}

fa-pientes inculcare, & ad vitae ufum commendare atque

confirmare ftuduerunr. Dum vero morum do&rinam

con-dere & aliis tracon-dere voluerunt _{ipfaque, quibus inniratur,}

fundamenta eruere, _{illisque fuperftruéta honeftatis}

prae-cepta exhibere & demonftrare allaberarunt, inter fe adeo

discrepare haud raro videntur, ut quamvis omnes

hone-*ftatem, virtutem & iisdem nominibus officia praefcribant,

vix _{intelligi posfit, quoraodo discrepantibus adeo}

princi-piis eaedem elici queantconclufiones. Interea nec inutilem

nee

_injucundum

_{laboremillis, qui nonfucatovirtutis}

amore,

ad vera _{principia honefti adfcendere adnituntur, ut}

offi-©ia ex iisdem rite deduci _{queant, putamus, varia in hoc}

argumento tam antiquorum, quam recentiorum

philofo-phemata nosfe, eorum causfas

inveftigasfe,

unumque cum

alterocenferre_{j in confesfoenim habemus,} primoseorun-dem außores veritatem ab

_{aliqua faltem}

_{parte odoratos}

Ts "St^ ^

fuisfe, quamvis totam mcme comple&i Sc perfpicue

pio-ponere minus valucrint.

Inde ab eo _{tempore, quo morum do£lrina a}

Grae-corum fcriptis haufta, inepta _{Stagiritae Commentarorum}

cura, in jejunum vi vitaque orbatarum virrutum

caralo-gum transmutata videbatur, viamque propriomartefterne» re _{cceperunr recentiores, qua ad leges jnorum}

explican-das Sc _{proponendas procedendum, invaluisie videtur mos}

Antiquorum de virtute üliusque partibus do£trinam utut

inutilem Sc nullius _{ponderis defpiciendi. Poftquam}

au-tem _{Philofophiae ope eo tandem recentiori Tempore}

per-ventum _{fit, uc quaeftlones de honeftate illiusque}

funda-mentis fincerae Sc ab omni aliena re

_depurgarae

propo-nendi necesfitas fentiri _{coeperir, mitius quoque de} anti-qnorum de lioneftate do£trina judicium ferendum esfe

fa-gaciores

harum

rerum

perfcrutatores

facile agnoverunt.

Perfpicuum enim illis fuit, alio recentiorum, fi quid

vel-lent _{ipii, rite intellexisfent, de principio aquo officia} de-rivarentur Sc demonftrarentur, non fpe&asfe, _{quam quod}

antiqui indicarunt, dum interprete Cicerone dpcuerunt,

officia ab honeftate _{atque omni parte virtutis "derivari,}

nec _{Philofophia fua practica univerfali aliud efficere re¬}

centiores _{fperare potuisfe, quam antiqui fuis de finibusbo¬}

norum _{quaeftionibus intenderunt. Hinc non vana}

augu-rio _{praeftolamur, philofophicam officiorum do£lrinam,}

qualem pofthac ad communem hominum ufum adornandam

ftbi proponere posfunt eruditi, magis ad Ethicae antiquo¬

rum formam, _{quam hucusque} foliturn _fuit

accommoda-tam fore, _{neque dubitamus, quin antiquorum de partibus}

virtutis decreta in eadem

_iniignem

_{occupatura iint locum.}

Communeii _{fcilicet, inde} a Socratis

tempore,agno-visfe videntur _{genuini moruO in Graecia dolores offi¬}

cio-ciorum fonrem , quem in interna vi _{natura*, qua} homo

pradtat cereris animahbus collocarunt, & honeitatem

ap-peiiarunr, cujus indoles in effe&ibus, ram in jtidiciis

lau-dabilia a _{turpibus diftinguentibus,}

qusm in adlionibus a

rerum _{ir&perio emancipatam teftannbus facultatem,}

con-fpicuis fe prodir. Ad hos effe&us praftantioris

homi-num naturae cum animum _{adverterenr, eosdeiu in certas}

clasfcs , prouc majori inttr fe cogr.atione gaudere vifi

fuerunt, referre allaborarunt, quo quatuor piaecipua

vir-turis _{genera iive partes tandem a plerisque futuebantur,}

fortitudo _{ililicet, prudentia, juftitia & Σ&φξοον\νι, quas ta¬}

rnen ut furculos ex eadem radice _{puliulantes, variisque}

dein ramis _{confpicuos confiderarunt, & ad quos in}

quae-rendo, quid officii esfiet, conftanter refpiciendum esfe

ju-dicarunt. Hinc _{antiquorum de oflkiis do£trina ita} ple-rumque adornata fuit, & in certos locos _dispofita, ut to¬

ta ad deccrnendum _{fpe&arer, quid animi lit fortis,}

pru-dentis, ;.b omni _{iniquo proprii commodi itudio alieni,} & fe _{remperantis, ut decentiam & modefiiam in omni} virae habitu _prodat.

Multa ouidem in _{antiquorum de .morum principiis}

philofophandi rarione, eorumque de finibus do&rina de-fiderari, fatendum esfe _arbitramur, ut verus & ab omni ambiguirare vacuus fenfus Ethicae ad bas virtutis partes

relatae tribustur, nihilo tarnen minus videre nobis vide¬ mur, easdem, fi rite a _principiis dedu&ae _{fuerint, natu¬} rae rei convenientius _{quid cfficii fit indicare, quam eas,} quas principii moraliratis nomine adhibere recentiorcs

fo-liti funt _{propofiriones generales, ut ab illis quid re£l«m}

honeftumque fit demonftrarent. Nefcio enim an,

exem-pli gratia, Syftema offlciorum ad modum Puffendorfii

Socialitatem _{pro principio ponens, aliud re vera prseftet,}

quam exiguae utilitatis tentamen, cetera, quae officiorum

no-Λ .Λ- —.

Ts τ f&r

nomine _complecli

_{posfumus, ab}

_officiis

_erga

_alios

_den*

vandi; & cum Wolfianis

officiorum cognitionem ad

princi-pium: quasretuam

perfeotionem,

referre

ftudensraro

aliud

effecisfe cenfendus eft, quam ii per ambages officia erga

alios ab officiis erga fe

ipfurn deducere tentaverit.

Ve-reor _{quoque ne asque}

inutilem

ftifcepisfe

videantur

labo-rem _qui

formulis

pofteriori

_tempore

venditatis,

moralita-tis _principium

_{expresfuris, Ethices}

_prsecepra

_{deducere &}

demonftrare voluerunt. Fateor quidem has formulas, 11

debita cum follicitudine excogitatas fuerint, poftulatam &

in confcientia libere agendi facultatis enatam

videndi

& judicandi rationem,

regulis vitas

fenfum

&

nexum

datu-ram, & ad chara£terem officiorum

defignandam idoneas

esfe; fed cum eadem res

variis

modis

indicari poteft,

valde fallererur ille, qui fe

aliquid

ad

fcientias

incremen-tum contulisfe _putaret, dum

eandem inträ

unicae, _quae

partem

tantummodo

rei, de

qua

agitur,

indicat,

formulas

cancellos _{cogere allaborat.}

_Fateor

_quoque

_unicam

_esfe

ra-tionis cum confcientia libere agendi facultatis conjunflae

formam, adquam

adfcendisfe in Ethices

Philofophia

utique

juvar,

fed

vereor, ne parum

lucis

fecum adferret

de

ea¬

dem invenienda & defcribenda cura, nifi ab Originariis

illius in hominis mente effe£tibus, in ipfo Ethicae

propo-nendoe limine, illi fimul materiem dare intellexeris. Et

hac _{praecipue in re antiquorum}

_de

_{partibus virtutis}

do-Ärinam _{palmäm recentiorum}

_{ad unicum}

_ita

di£tum

prin¬

cipium

moralitatis

Ethices

prascepta

reducendi

confuetu-dini _{praeripere, mihi}

_{perfuafum eft.}

Nullus _{igitur dubito,}

_quin

_eos,

_qui,

_quid

_ad

Erhi-cam Philofophicam in humanos

ufus

adornandam

acquiri-tur, rite fecum penfitaverint, mecum

confenfuros habeam,

ii in eo, in quo fcientia morum nunc

eft, ftatu,

inftau-randam esfe antiquorum

de

partibus

virtutis do&rinam

fua-fuadeam. Pone enim illara

mentis

fe ipfam

cogitantis

vim, in qua libere

agendi

facultatis

confcientiae

initia

unusquisque

habet,

effeftusque,

per

quos

fibi ipii

confen-tiens in _{reliquis, quibus}

_humana

_natura

praedita

eft, viri¬

bus ferner _proderet,

_{inveftigandos}

tibi

_propone,

&

nifi

valde fällor, hos omnes ad ea praecipua genera, quae ut

partes

virtutis

confiderarunt

antiqui,

fortitudinem

fcilicer,

prudentiam,

juilitiam

&

Σωφςοσυνψ

referri

posfe

videbis,

easdemque facile ut

totidem

furculos

Kque

irimediatae sb

una _eademque radice _ortos

&

nutritos

explicabis.-

Nam

fi'

_{uvfystuv ii}

_ve

_{fortitudinem,}

_ut

_vim

_cogitanti

_propriam,.

propofiraque

fua

rerum

in

fe

impetui

opponentem, ut

iisdem reiiftere & quaecunque

impedimenta

fuperare &

removere posht, facile

in

eadem

_{rerum per}

fe

laudabi-lium characlerem, _{originariamque}

honefti

notam

agnofces,.

quam ut

pneftantioris

natura?

fua?

phaenomenon,

hominem

in _quocunque

_ftatu

_venerari

_teftatur

_pracceptum

inter

mi¬

nus cultas _gentes

frequens:

difce

pati,

_teque

viro

dignum

praebe, & laus qua tenacem

propofiti virum

quem

Nec civium ardor prava jubentium

Nec vultus infiantis tyranni

Mente _{quatit folida,}

nullo non _tempore

extollere

coa&i funt homines.

Ea¬

dem _{quoque via, cum}

_fortitudine

_conjunctum

_ex

eodem

fonte emanantem agnofcere

licebit alterum,

_quem

antiqui

pofuerunt

honeftatis

originarium

chara&erem,

φςονησιν

fci¬

licer, live prudentiam. Vim

enim in

cogitanch

facultate

homini _propria,

_natales

_habituram

_fedes,

_{ut ccecam mens}

concipi nequit, eo

necesfario

tendit,

ut

videat

causfas

nexusque rerum, & hane

videndi faculratem

in

fua

ha-beat

_poteftate,

_{quo res}

_libi

_&

_{fe rebus}

_honeile

_fubjice^e

pos-posfif, verique ftudmm cum virtutis amore _copularum

liftar. _{Niii deiode hane rnentis vim otiofam nobis}

finga-mus, & a rerum _{imperio emancipatam voluntatem omni}

feeum harmonia & confenfu _{prfvemus, juiiitiam feu}

A-χΜίοσυνην quoque eodem fenfu, qua antiqui iilam

inculca-runt, dum fcilicer eadem _{compleöti voluerunt Sc negati¬}

va Sc _{poiitiva erga alios officia, inter immediatos natura?}

noftrae _{fuperioris err <ftus numerare fas eft,}

qute una

cum _{σούφζοσννη dignitatem in omni vivendi Sc}

agendi

ra-tione _{procreante, Sc ex eodem fönte emanante,}

campum

in _{quo viri fortis Sc prudentis defudent vires,}

aperir.

Habemus _{itsque in his antiquitus coniiirutisvirtutis}

partibus, onginaria virrutum, quas Ethica docere debet, criteria, qu.e nativa inter fe hsrmonia, Sc fororio copu-lata _vincuio, in unu π coa£ta honeftatis _{exemplar nobis}

imirandurn, Sc in omni vitae ratione concesiis nobis viri¬

bus _{exprimendum, proponir. Habemus leges morales}

ori-ginario fenfu expresfas, officiorum _{omniumpraecepta}com·

praehendenres, aut fi mavis, habemus axiomata Erhica

orrmia , ad quae in otnni demonftratione de _eo, quod

of-iicii _{eft, absque erroris metu recurrere posfumus. Nec} umquam, nifi temet ipfum ab eo detruferis videndi loco,

a _{quo res morali induta forma confpiciuntur, de}

eorun-dem veritate, _{animosque convincendi} vi dubitare potes,

neque niii quid tibi ipii velis omnino ignoraveris, seque immediatam _{fingula haec axiomata exprimere veritarem}

negare potes, aur unum ab altero demonilrare conaris,

aut te unius _{ope ubi a fua cum ceteris harmonia} divul-fum _{fuerit, honeftum Sc laudabile invenisfe}

putas. Sunt

quidem officia, quae ab una virturis parte magis quam ab

altera decus _{roburque habent, alia a fortitudine , exempli}

gratia, alia a juftitia procreantur, Sc cum, quid tibi _ipii

debes, quaeris, praecipue ad prudentiam, fortitudinem &

-*"y^

7

''VSK

decentiam _{refpicis; cum vero quid aliis}

_praeftanda

conii-derare _{cupis, praecipuam de juftitia esfe qua?ftionem}

fa-ciie _{agnofcis, interea tamen ii ab una}

parte, ut verbis

urar _{Ciceronis, nihil poteft esfe honeftum, qtiod juftitia} vacat, ab altera _{quoque re&e praeeipitur nihil esfe posfe}

juftum, quod reliquis honeftatis partibus minus congruit.

Ultimo obfervare licet, _{infignem antiquorum de par¬}

tibus virtutis do£trinam non tantutn in officiis

praefcri-bendis _{praeftare posfe ufum, verum etiam}

commendan-dam esfe _{propter lucern, quam affundere poteft utili illi}

ethicarum _{disquifitionum parti, quae ii; morales hominum} chara&eres defcribendos _verfatur, ut _{apta medicina vitiiis}

& defeftibus humana? indolis _{parari posfit, nec}

dubita-mus, quin multum ordinis & _{perfpicuitatis lucraretur}

ar-tis _{pnedagogica? pars, quam moralem vocanr, ft ad haecce}

prarcipua moralis perfe&ionis requiiita regulas Suas rite &