Dispvtatio philosophica de fato. Qvam, ... praeside ... M. Martino Brunnero, ... pro consuetis ... placido eruditorum exameni submittit Torbernus A. Fegræus. In audit. vet. maj. ad diem 23 Febr. A. 1667

DISPVTAT10

_P

F

A

_T

_O.

Siv AΜ

Cum confcnfu _vcncrand«

ampliflimxquc

FacultatisPhi-lofophic»

in _{regia Acadcmia Upfalienfi»}

PR JESI DE

VIRO Ti. REV. Σ T _CLARISS.

M.

_MARTINO

_BRUNNERO

Graec. _{Lit. Prof. Ord.}

Tro _confuetis

_{inVktlifopbia}

honortbus,flattioerudttorum **

examw_fubmittit

TORBERNUS

A. _FEGR^US,

la _{Audit. Vet. Ma;, ad}

dicm^ Feb*. A._iS6y,

υ _{PSA L 1 M,}

Excudic _{Henrichs Curio» s. R,M. SL}

Academia Upialienfis

Bibliopolar

1*67.

Έχ Θε2 _""'ΓΤ.!:

C Α Ρ. I.

Fatum_{ejfe. TormtiUquotidianiJermonls,Fati ttjmon.Divifio&varietas.}

Stöka_{definitioCbryfippi. Ciceronts. Fatum Stoicum. Sencca & Ciceronis} loca. MeUnchtbonis rationes & alu. Fatum _{Afirologicum. Vis}

aßrorum. zstfugufiinuscontrahocfatum. Recentiorts

_Theologi

contraStoicum. Tdoetbm& _{tAuguftinusdeufuvocis}

Fati. Sententia _propria.

I

Tfputationemdefato aggreiiuri* extra

controverfias aleam inter _Philofophos faniores_{pofitum exiitimamus fatum}

ali-quod dari. Nequedenihilo elfepoteft» quodcumde propria ejus naturaranta

ütJÜdiffenfio, tanto ramenconfenfufa¬

tum non fane ut remnihili nominent.

Inde _{qnoque nataquotidiana}

erat in_{fatts. Fata regere mundum. Fato}

oriri & interne bomines. Sic. _QuibuS

haud obfcure innnitur elfe fatum _{aliquod. Quid autem illud fit}

operofius difquiritur.

II. Inomni _{bsgitimatra&atione föresveritati}

pandit juftavocum

explicatio, Si bberatio ab ambiguitate. Fatum igitur ϊτνμον _habet

åfundo, qnod fit fatum , fivedicium&jujfumdivinum. _.velplaniuS:

ordo ab_{ipfoDeojufius& decretus. Appcliariones}

Latinorum alias, Grsecorum, & quse funtaharum gentium, brevitatifiudentcs hic

omitiimus

III _{Signifiratiovocis fatinonefiuna}

eademque;necidmirum,

cumdere_{iplaautoresScfeciarii noneodem modo}

fenferint. Cele-briseft_{quadripartitafati diftindtio, in Stoicum.}

Aftrologicnm

.

Phy-ficum, Si quartigenerisfatum, quod alii Theologicnm appellant,

aliusahter_{appellatum vellet.Quodfi rionrantumvariumulitm} vocis, fed&_{paulo rfibnéfius rem ipiåm confiderare hberet, forfan}

non

incommodé hxc divifio ita

prcponeretur , ut fatum aliuddicarur

fallum_;idquevel

fimplicitcr,

«tStoicum ,velexparte,ut

Aiiro'o-A

gicum:

aliud

verum,

idque vel minus controverfum

Sc uniforme,

utPhyficum_cbrporumnaturalium_: velditbium_{, aurmagis}

contro-veriiim Sc varium> utfatumillnduniverßfeu rerumomnium_, quod

hic _prsecipué

_{explicandum. Atr}

_{quod &»"-<?&}

_breviuseft

_{Sc clarir.s,}

utfatumaliud fitverum, aliud falfiim feu ementirum Verum eft

vel"Divinum velNaturale. Falfum eft vel_{Aßrologptum vel Stoιcum.}

qucmadmodum rem hanctotam prop nu v;r η >n raitx-m canitie

Scannis , ied etiam nvg »s in Ec; !efiam Chrifti mer;tis

ftimmo-perereverendtisam} limnmsque O. D Olaus Laiuelus, _Syntagm.

Theolog. L. de Provident ρ 117·

IV· Fatum Sro'cum_{äpucfGellium l.vi. c. z. Chryfippo , qui}

inter_{principes feä:aj Stoicaee^at, eflfemptternaqtudam &}

tntermi-nah!i>_{feriesrerum: &catenavilvensfemetipfa , fefe & implicansper}

Atternos_{cottfequenlia ordtnes, ex quibus apta connexaqeeß. Et de fato} Storno vir? _{magni acd'piuntdefimtionemå Cit.lib 1 deNat Deor.} introdu&am. Eatumtd_{appelio,inquit,quod Gract upxppivlw, idelt,}

erdtnem_{fertemquecaufarum, tumcaufacatfa nexa, rem exfgignat: CA}

eßexomniAterriitateßuensveritasfemptterna.

V. In hacdodtrina Stoicijnduobus _{inprimis åreefco &veroabire}

videntur: _{pr mum}quod Deum_j deinde quod_{internasnoftrse}

vo-luntatis aebones, fato feuneeeifitati fua;fubjiciant. In prius illud

impingerev.idetur Seneca de Provident. cap-γ. Eadem necefitas,

inquit, &Deosaligat. irrevocabilishumanaacdiv'tnaparitetcurfmvebit.

Illeipfeomniumconditorac reäoryfcripfit quidemfataiedJequitur. Sem er paret,femeljußt. Pofteriusetiam Stoicorumeile oftenditCic. lib. de

fato, ubiiicioquitur:Qui introduetint feriem caufarumfempiternam ,hi meuternhominis voluntatelihera_{fpoliant}neceßitati fatidevinciunt.Et addit;}

itanihil _{ftintiofirapofeßate. Hoc fatuum fatumjure deteftamur,cum}

Deum iaciatnon Deum, Sc hominem non hominem. ac facile id

refel'itur, quiaDeus agenseftlibernmurm Eleganter Philippus

Me-lanchthon 1.1. _{Phyiic. Dijfentit Stoica feila, ait, nen folum ab}

Ec-cleßade Providentia, fedetiama cdterisPkilofophis. Nam miracula

ma-nijeftaplurima, ut divtfaundain man rubro,& repreft eurfus fo'is , & mortuorum_{veßifcitatio,ufiatuur Deum}

nonalligatum effe adcaufa*fecundas%

fed libernmeagere&multain caußsßeuftdis moderart. Hominemliber¬ tärearbitriiincivilibus_{gaudere, in meliore EcelefiaSc Philofophia} planereeeptum& pervulgatumeft. Exemplo funt artes qua:

imintur & difcuntur Iibere, item deliberationes Oeconomicié Sc confultationesPoliticas, _{quaiitidemlibercfufcipiumurj Sc (ine}

li-bertate_{prorfus fruftranex funt.}

VI. _{Aftrologicumfatumappellant quodligat & nc&it sdiones}

omnes_eventusquead vinnliderum_{Scpofituram ftellarum.Quod,ut}

quidem vulgo expbcatur, autcerceexplicatum olim fuit, licet afi-quidexverohabeat, inmulristarnenabludit; _prajcipueIi_eihaicvis

adfcribatur, utomnia^hominumprasfertim_{, non}aliterå

Deoordi-nentur, _{quamut per}aftra compleantur,

quorum tantooperiparfit

virtus. _{AftrismagnaminelTevim certumeft}

,eorumqueconjunc5i:io-nes Sc motus _{pluvias, tempeftates, frigöra,asftus}

excitare. Unde

etiam_{aftrologiferenosnubilosquedies,morbos> Sc id}

getius caetera, fuo modo _{prxvidere pofiimt.}

V11* Tenendumtarnen nullam virtutem Scefficaciam aftrorum eiTetantam, utviminferat nolentibus nobis, vel rationis _acconfilii

ufum_{opprimateludatque. Nam firesitafe haberet,nihil plane}

in

nofira _{eifetpoteftate. Nunc}vero fatemur _{quidem acuti} an debiles, imbecillianvalcntesfimus, idnon effein nobis: quis

autemfimul

putabitne_quidemurfedeamusautambulemus, noftri eilearbitrii ?

Porro cum inanimata iila _{corpora cceleftiamaterialia fint, Sc ab}

efientialicumanima unione_{longé abfint: intelle&us autem Sc} vo-luntas, å_{quibusomnesciviles adiones iluunt, fint immateriales:}

etiam omnem diredum Sc neceffarium corporum _cceleftium

in-fluxum_refpuunt.

VIII. _{Therdogiinutroquefato Sc Stoico Sc Aftrologico}

im-pugnando,officionondefuere. Fatum _{AftrologicumB.Auguft.dc} civit. D.lib.v. c. i. intantum _{improbavit, ut Sc vocem fati non}

admitteret. Stpropterea, _{inquit, quifpiara} res humanasfato tribuit*

quodipjamDeivoluntatem & poteßatem fatinomineappellat : fententum teneat, &_{linguamcerrigat. Curemm nonhoc d'txtt, quod pofteadiftutus}

efl>cumabillo qwfpiam qu&ßerit quid dixerit fatmn? Nam id bomines quandoaudiuntiußtutA oquendtconfuetudinc, non intelligunt _n'ß vinipo-ßtionisfiderim, qitaliseßquandoquisnaßiturßvecomipitur. Etcap.ιx4

*2S(utUßerifatodteemus, quoniam Fatittomen, utföleta loquentikus poni

(ideßinconßiiutionefiderum quaquifqueconieptiti &η tuseß) quoniam

res _{ipfa ajferttur, nihilvalere monßramus. FarumStoicum}

impugnant

D.Chemnit,LXom.c.vl.deProvidentia,ScD.GerhardusL.Com.

Pro-deProvidentiac. χ111. Vbcabiilumtarnenhoc alii_plurescum Boe-thiononrefugiuntjqui l.iv.deConf.Ph.Profa 4-fati_{vocabuloutitur,}

& iuofeniu definit inhärentemrebus m.blibusdtfpofitionem, per quam

Providerta divina fuis qucque neäit ordinibtis. Nec rem iniprobat

Auguft.Trad.J7. in

Joh. modo fano

fenfu accipiauir. AdeOque

in

fanaacVerafua notionenoneil_quodquemquamolTendat fededudå hacvoceécarcereStoicornmac _{Ailrologorum, Si inmeliorem}

pro-tradaluremuramurj cauté ramen& fobrié, cumfcriptoribusea fit

frequentiilima,

nec

oculos fuger

eveceres

aiidores

legentium

poiilt.

C Λ P, II.

Få'umPbyficum. Sene(&Ums, Fatum

univerfifeu

Divinum. An

differat

α_Providentia. Ltpfii fententU

& Defimtio.

A'torum.

Fatum

& fata,

Fato umlames. _{Fatumprovtdentia.}

Dlotmus

de

Providentiafingulartum.

Aßeritur illa Deo. t&Amhofiv h us. Fatum in aclionibus bontinum. Dtretadivinaal'plifta_{vet exoctultv megis Caußs.}

Ovidii

locus

de fine

mundi. Periodiimperiorum quomodofatales.ItemLimites. DecretaDei ton-ditionata. _{Neceffitashyprtheticai&quoad a&ionumgenera. zArgumentx}

difputantiumprofortuna & caßt. Cicero ismcontrarium

dtfputatio

<&

La-ftantii. %efρondeturde fortultis&_peccatü. An boms male,& malts bene fit. Curexißant fcelera. In

his

opusProvidentia. Cau

fas fecundas

virtute propriaagere Fatum nontollere libertärem

arbitrti.

Oßenfüm id de

concurfi. Providentiacaufas inferiores ftpe

interpellat.JDe PrafctentU.

Qipahs eafit,&quidhic valeat, De decretis jußis

legtbusquc

divinis, _{reftettu humant arbitrii.}

Ϊ. _{Phyficumfatum appellanf}

_ordinem

cäufarum naturalinm

3qua?

nifi_{impediantur,natura fuacertum}

_eundemque

_{prodncunt effedum,}

fecundum _{pradbrutum å Deo ctirfum natur«.}

_H&c

_fati

_accepn'o rede_expofira

_{nihil videtur}

_inferre

_incommodi.

_Omnino

_cnim

_certa caufarum naturaliurneil feries> exqnacero

neceflarii

ac

infdl blies

pendenteffedus. Hoc

fatum,

qnatenus in

corporibus

natural

ibus

&horumviciffitudinibus eil, atque libertatiadionumcivi dum op-ponitur,

reftridé intellexiife

potuit Seneca in

Hippolyto Ad.

1.

Ύ,_143· quando dicit

Monflra fatOi morihus fcelera imputes.

II. Fafttm univerfi, feu fific_{appeliare malisDivinum, eft:} certus

caufarum Scinrerfe Sc cumeffe-fiibusnexu ;intoto univerfo,varius provarietatecaufarum, Sc

modo

agendi vario. Reducitur hocad

Providentiam Divinam > quia iila agentmm caufarum ordinem Sc

inftituit Sc _{confeirat;Sc quanq aminvariis varié, in omnibustarnen}

certoScconftamer_{agic.Reduciturinquam adProvidentiam·,fed nots} eodemmodo. Aiuenimab hac diverium_{faciunt^ut effedhim å caufx:}

ita :t Providentia _fitvis &potcflas ahqua in Deo ömma videndi,

fcien-åifgubernandi: Fatumautemadresipfiff defcendat,&intisfingulis [pccte*

tur. _{adeoquc illa fit inDeo, &ei}foii_{tnbuatur, hoc in rebusfit & iis}

adfcrtbatur. vid-Lipf. de Conft. lib.i. c. 19. Qui etiam definit in

h<trenternrebusmobiiibus immobile_{Providentia decretum, quodfmgula fu9}

ordine l eo, tempore firmite/ reddit. ut fit relatio quam appellant

difquiparantia?, aut potius diverfiHominis. Alii cum providentia idemiactunt:ita utjamnonfit folum caufarumfectindarum interfe»

fedetiam_{ptimscumiecundisconnexio}

, å qua omnis a&iomim Sc eventuum certitudo _{pfoficifcamr. Eo autem fenfu eft hic relatio} quam vocanta£qniparanti£:itaututrinqueidem, utrinqueetiam du¬ plex fit nomen;fed perrcr&Qho&Qpeov,Providentias vcl fatiprovidentis

aut_{provifi. Autquodfimphciusrcdt ufq> vdetur^quiaprovidenriam}

defiriimui a£tionem Dei:correlatum_{e)us,diipofitionemin creaturis,}

appellamui eiFedtumSc op'Sprovidenti£e,&

coeleftis

fati. Effetforte

qujdiceret, fatuminfingulari numero notare Providenriamaparte

Dei : fzåfitta _{in numero}multitudinis,cerrum_{contextumcaufarum}

fecundarum : _{qiiomodo VirgiliusexHomero fingere videtur Jovem}

ad fata lances _appendiffe.

_Åneid-

_{χ11. v. 71f. ex 1'iad. 3·. v.69.} Sed_{poreft etiamvox}

_{illa pluralis,}

_ni

_fällor

_,

_plures

_{a<5t sprovidentia;} å parteDeinotare, ut inter alios

expofuifte

videtur Didymus. Cum

Providentia autem fatum idem eife afferit _{infignis Theologus}

D.Gerhard.Loc.Com.deProvidern.c.χ11.η. 1y4.Ethuc/altem

ali-quomodo,accommodaripofluntilla Senec* hb.4. de Benef.c.vi 1. Hnnc_{eundem (Deum) (ifatumdixeris, inquit, non mentieris. Nam}

cum_{fatum nihil aliud eft, quam}feries implexa_{caufarum3 il/eeft prima}

omnium_{caufa,ex quacatera pendent. Denumeroautempluraliin hac}

VOce,infraetiamnonnihiladdetur.

III. Fatohuicinnexafunttotiusuniverfiomniajfiimma,media,

infinia:maxima,medioeria Sc minima._{quod Auguft.decivit,Dei.}

1.x.c. 14· celebransiententiam

Plotini Platonici, his verbis egregié

exprimir.

Providentiam,

inquit,

a

Jummo

Deo

,

qui

eft

inintelltgibilis

atq·,

ineffabilispulihritudtne

>

ufquead ha

c

tcrrena&

tmaρertmgtre

fiofcu-iorum &_foliorum

_pulthrstudo

_comfr

_olat:

_qua

_{omnia velut abjetta}

_&

velo-tißime pereuntia decentßimos

formarum

fuarum

habere

nunieros non poffe confirmat„mßinde

formenturtubiforma inintelligibilis

&

incommuni-■cabtlis_{ßmulhakens omniaperfeverat. Prxclara eft quidem}

_haec

fenten-tiajfedmultoilluftrioreß aßeveratioCbnfti de

paffmbtts, Math,

i o.v. ip,

ait D.Chem.Loc.Com.de Creatione.c. vi.

I V. Sicut enimhocmundidomiciliumnon exfortuito&fiöitio

atomorumconfluxu coaluit: fed eum Deus tam concinno ordine nexuqueforraavit, utåmentexterna, cujus

infinita

fit fapientia Sc

potentia

xdificatum

eiTe,

manifefto

appareat:itanec

defent

illa

opus

iuum. iedconfervat &tuetur,_{imprimisquecuramgerit}generis

hu-mani, fecunda& adverfafapienter&jufte

difpenfans,

cujusgratia Sc omnia initio cotiftituit, Sc hucufque fuftentat. De

hominibus

reéfcé_{Ambrofius, non curat Deus de pecoribus propter h&t ipfa} , fed

propternosquorumcaufacreavit,& ideodenobispracipuécurat, videtur refpicere ad locum i.Cor. i x. p.

V· Canfas naturales neceffarioSceodem modoagerei atqueideo

inillisfati rationem_{magisconfpicuam efie, certumeft. Supereftut} examinetur quo pa<fto fatumponi in moralibus Sc

ciyilibus

poilit, quoniamde Fato univerfiloqui ccepimus. Dico autem propric Sc planéloquendo, in

a&ionibus vitse

humana?,

quatenus

illse

iimpli-citerut a caufa_{proxima, etiamcum} concurfu divino, progredientes

fpebtantur, libertatem eiTenonneceiiitatem: ideoque majoremeas

cumfortuna Sc_{contingentia,} quåm*_cumneceffirate &

fato

analo¬

giamhabere5 atqueideo

debere ad iftos

potiusticulos revocari. Si

tarnen_{quxras anfatumuniverfi} hic nullo fenfu locumhabeat,_{& per}

confequens efle aliquoduniverfi fatum minus dici

poffir:

refpon-deo, videri ialva illa arbitriiSc a&ionumlibertäre intrinfeca, dari

poile modosfecundumquosaliquid

fato

quam

fortunx

propius ineis intelligatiir.

VI. Primo dicerct_{aliquis iatum Sc immutabilemnaturamin}

_his

cile» fi_{nonexercito, utloquuntur abhi}

, fignato tamen. Sed

hoc

pa&o & ipfacontingentianotionemfati fuftinebit ; & hic nonidea

Sc_{conceptusinanicBo» tcda&ionesipfann rebus, Ärerum}

I"*8"-·

-foedtantur _{Ergo in hisvidendumquopa&o fatumponi poftit.}

Cer-tum aurem eft, Deumquaidam abfohltedecreviiTe_fieri> fine

requi-fita aliqua conditioneinhominibus: aut_{requifita quidem}, fednos,

prarfertimouoad

fpecificam

rationem, prorfus latente. Inhis,

quan-quamålibertäre voluntatis d vin;e pendeant, magis_{tarnen obviaeft} fati ratio, poilquam ficcomparata funt,_tuhomines_necoblequio_nec

pröterviamutare

poftint

Huc refe;retaliquis diemextrem! judieii,

quemad fataret; litÜvid* l.i. Metam, Fab, ix, his _{elegantibus Sc}

notis verfibus':

EJftquoqueinftis remmfcitur,afforetempus

j^uo wäre,_{quo te}litis,lOrrcptaque regi_aCKIi

Ardeat, mundttroles _{operofa laboret.}

Utituraurem_{plnralinumero, feuperufitataminquibufdam}

vo-eibus _{enahagen numeri : feu qiiia ex hypothefibus Stoicorum ad} fatalem_{complexumoinniumcaifarum,feuex Theologia gentili ad}

plures Parcasrefpexit. Viiia dt cladesmagnas imperiis finem afferre

vulgonotumeil. Sed eilramenaliquid inperiodisimpenorum, quod

adtaledecretum_{divinum,fatumque,de quali loquebar, non pauci}

refersnc : _{quomodo & limites imperiorum pofuifte Deus dicitur}

Ad. xvi i.

VII. Aliadecrevit Deusfiericum_{conditione,quamimplere vel} non_{implere inmanueft bominurm aliaetiamDeusadhuc}

magisper»

mifit liberratfvolunratishumanst. Inhis dicet_{aliquis,pura putaeft}

contingentia, nihilaotem_{quod fatoautneceilitati,vel exteriori}

fpe-ciefit fimile. Dicoauteminhis efle_{potfe,de defadto fsepiflime efle} neceflitatem _{hypothericam » pofita jamconditione. Quomodo}

ap-pofite refpondebat judex furtum excuianti furi, quodfato furatus

eflet: ergo}ajebat>d: fato pendebis. Hucenim redit jocus ifte,

quandoinferiumreife reducitur. Sedulterius _{urgeri poteft, hanc}

neceflitatem ad fati rationemnon fufficere: cum camiede _proprié

contingentia potius de Jbertasfit. _{Refponderi poteft, quod} quan-quama&ionesifta:, seftimatseinfe,de excaufis_proximis,

concurfu-quedivino,nonadtotumaliquod«dtionum _genus, (edad_eas folas

dt in individuo_{quaficomparato, contingenres funt & mutabiles :} Deiramen_{modus concurrendicum univerfo talium adfcionum}

gene-re,&fubeo_compreheniis

_ßngulis,

perpetuusfit, vniformis &

im-mutabihs, Ita_{conungensquidem eftutrum}

_Jofephus

_{moreui gerat}

libidiniDomina; vel_nonipoftquamtarneneainre,adjutus concurfu &_{gratiaDei bene fegerit, jamexprorniilione}

_&bonitaie

_{Dei non}

ampiius contingens Sc fortuitum eft , utrum illi Dens ulceriori

gratiaadiit,illumin totoifto negotio tueatur Scjuvet, Sc exitura

det_{felicercq quomodoadeffe omnibusingenere a&ionum bonarum}

iblet: fed eft_{jamhocimmutabile,nontantumexpoiitivo aliquo}

de-creto _{Dei,fed etiam,quia}fic_{bonitati Sc fan&itati divinaecongruum}

eft. Uc _{quomodocunque conringenter , varié Sc mntabiliter eant}

res_{humanse, dt iiceuntibuseodem modo concurfum funni} attem-peretDeus:infatis tamenfit Deumtandemornarevirtutes ,ulcifci

fceiera ,tueri&beare bonos,puniremalos. In fatisetiamiit

hörni-ni_{relinqui internam libertatem mentis,etiimoni is,legibus,minis,}

pcenis abducereåmalo:cohortationibitSjpromiflisjpraemiis,

adduce-re tentet Deusad bonum : etii Sc eventus _{fequatur varius, gloria;}

vel_{fupplicii,in reétéfaftisvel fecus.}

VIII. At fatohuicaiftduéarietem_{intorquebantolim Epicurei,} ut _{quidem contra} eos aviris _{magnis difputatumeft}

, Sc intorqnent

hodie homines ejufdem farina: > attendentes. multa cafu evenire,

multa_{praeternatura;ordinem, Quorum cauiaenos latent. Er}

corda-tiores_{magismovetadmirandailla rerum dfpofitio, quod evehantur}

improbi,affluant oprbus, floreant

honoribusac

dignitatibus,

potian-tur rerum. _Contra variis forrunae vicibus exerceantur_probi;

affli-gancurboni,premanturtyrannideflaborent egeftateac inopia, con-culcenrura_{iceleratis,&id}

genusalia. Praiterea turbåt ,

quodfcele-ribusac_{ftagitiisin hoc mundolocusiit. Undé}

eodementia;

progref-ii nonnulli_{func,utDeumå providentiae fuse gubernaculis}

dogmati-busiuisremotumiverint: exiftimantesomniaeaeco forcunae _impetu

fieri.

IX. Huic falfa;Se nimium devia;_{opinioni fefeopponit Cic. lib.}

1.deNar. _{Deorum, difpurarionenon inepta. Etveraomnino funt}

qu»ahi in eandem fentenriam diiferiint. Si enim Deus _abjecit

omnemcuramhu_{jusmundi,qur.eifet pietaSVquae ian&itas,qua; re¬}

ligio? Nam ü Dens h*cin nobis anirtiädvertit Sc curat ,& noftri

viciilimcuram_{gerit,pureSc caftéifta Deo tribuenda funt- Sinvero}

nequenosjuvar,neque_{juvare vult, nec?} eömninocurat,nec _quid agamus animadvertit; quid eft _{quod Deo ctiltum} & honorem Sc pret^s

adhibean.us

? _{quibusceilantibus perturbatio vitsefequitur &}

»agna

confufio. Atque h\s

fublatis

haud

fcio

anGriesSc humanige¬ nerisfocietatis fervari_{poilir. UndeLaftantiuslib deira»c. ix.}

ciipu-tans conrra_{Ep.curum,afferentem quidem Deum eife, fed}

negantem

Dei_{providentiam, hane affertionemutmaximéabiurdam reputavit.} Etemm, _inquit , fieftrDeus, utiqueprovidensefi, utcDeusj ne callter

poteft ei divinttas attribut, niß&prateritateneat, &_{prafentia/etat, &}

futura profpiiiat. Cum tgitur providentiam fußulit (Epicurus) etiam

Deum_{negaxuc(fe. CumautemDeum profejfus efi eße}

i & providentiam

fitnul ejfe content, tAlterum enim fint altero ntc ejfe prorfus, net

intel-ligtpoteft.

X. _Quodtutemcafu multa eveniant, aut verius nobis evenire

videantur, _{quod defe&usScvitia in tnundo exiilant,id}non_derogat

Providentia:divinse. Exiftimandumenimeil illaqua:cafum fapiunt,

non flne _ratione, nec Deo _{ignorante fieri; necpeccata, etfi De©}

nonvolente fiant, fimul lateréfcientiam ,autefFugere fapientiam&

potentiam _{proyidentixpofle. Nobis}autem viderimulta temeréaut

lecus_{quamoportuitfieri,quiacaufas rerumlatentes Sc coelcitiscuriae}

rationes _{peripicere non poflumus. Multa infuper nobis}

apparere

curva, _quacinoculisDei iunt reåliilima, Sc viceverfa; ob

profun-das_{judiciinoftritenebras & pravitatemcupiditatum.Decretaautem} Dei, _{quoTunt fublimiora}>eominuscaptuinoilro funt_congruajqua:

qui eulpat,quia opinioni ejusnonconveniant,idem facit, acfi _quis'

de_{Republ. judicare velit, quitantumcauponasadiit: aut iifenatus} decreta_{reprehendat famulus, quiadcuriamtantumequumDomini}

tenuit.

XI _Quaηquam Dens fatanon rarovariedifpenfet, differatvel prasmia velposnas, vel proroget ea qua: nobis quidemquantoeyus tollenda videbuntur: in re tarnen_{ipfa, prjefertim uhi omniaad Ul¬}

timos exitus _comparaveris

, congruam fibi quisque iortem habet.

Namii non_{partes aut minutias feorfim,} ied _{rei totius habitumi}

primisad ultimaintueare, revera bonismale noneil. uijfltäionibut

enimvir bonus _{inclarefcit, ac vita moleftias virtutis fegetem exiflimat,} tontrariisrebusomatur: ficnimirumfe _comparans

, ut necdextris jufti~

tiaarmis _{ejf'eratur, necfimftris infie&atur : fed in diverfis rebus tdem}

femperfutque

fimtlis

permaneatj atqueadeo probatior tiinquam aurum in fornace reperiatur: quemadmodum Gregor. Nazianzen. Orat. in

Maxim, virum bonum _{egregic depingit. Dejidunturautem}

terdumboni,tumne

mfolefcant

&

efferantur

fiducia

virtutura,

tum

ur ex circumfufa aerumnarum mole erepti

collocatique

in

tranquil-lum,cumgloria

illuitriore

enitefcant. Et

inaeftimabile eit

beneficium

Dei, _quodluce

_verbi

f

_{ii ita}

_hane

Philofophiae

_partem

iiluftrarit,

_ut

inrealiåsplus_quam

difficili,

Λ

perplexa

valde, falutis

fuse

curiofus

animushabeatquonitatur, & quo

fe

in

hujus

vitac

miferiis Sc

offen-diculis regac. Vid. loc.

Rom.

vill. 28.

iCor<>iv.i7.

Pfal.Lxxr

11.

Sc hisfimiliaalia, qua:tanquammter

Chrittianos

certa,extra

difpu-tionem, Sc hicquidem

prrecipué

, ponuntur.

XII. Contra malis bene non eit. Qure enim illis bona adeiTe

videntur,malaattrahunt.Re&é igitur

Diod.Sicul.lib.

19.Resfecundas,

( putaapud maléutentes )

Jolet

ut

plurimum fequi ignavia &

faßut*

Apud hocgenus

hominum

ex

divitiis

exiilit luxus Sc

fuperbiarex cibo

Sc _{potuvoracitas &}

_ebrietas

_{: ex}

_his

_autem

_cruditas

_Sc

_morbi:

_ex

potenriafepetyrannis&iniuria: ex

otio

tepor

&

defidia.

Adeo

ut

fatius fuiiTe videatur, coshare nimquam accepiffe; quamaccepta,

fuo malo malareddidiile. Multi_{igituradfumma extolluntur}

_faitigia,

unde excuiiiSc infardum_{prsecipitatiintetitum},aliis

exemplumdant

fragilitatis humana:>poenarumque

fuperbiae

&

injuftitia?.

Ut

alia

iti-deminhac materianota nonafferam.

XIII. _Qiiodauremfceleraacflagitia, qua:verémalafunt^fiant, in caufa eftlibertas, fiveliberumarbitrium hominis, cum_qua ille,

utrationalicreaturae _{congruum erat, abinitio conditus eit;} ita_ut

bené_{facerepoiTetvelfecus. In}

_confeifo

_enim

_{eil» ficut}

_per

_liberum

arbitrium > multafaitaegregiainmediumprodeunt, ita etiam

plu-rima mala exeo, fivee]usabufuproficifci. _{Tamprovida tauen} Dei

benignitastftt utipfamnoxiaminJalutem noftramvertat.

Lipf.de conit.

L.2.c.7. ut ex uberrimoomnibusqucobvioS.Scripturarpenu nihil

nunc afferamus. Qtiidvis igitur aliud potius _quam providentiam

divinam indubium vocemus.

XIV. Hsecqua: de his a&ibusprovidentiae dixi, non ita

acci-piendafuot, quafi dicereturcaufamprimamomnia operari, ferianti-bus_{quaii creaturis.Secusenimhisfruitrapotentia:adtivaedata;eflent.}

Relinquiturcaufa: prima:fuaoperatio ,

univerfalis

omnium rerum

confervatioac_{gubernatio, a&uum(ingularium i ut eainhnitae}

fan-ilirati Sc _{juftitia: conveniens eit, direétio: prout illa in}

_redlade

Providentia doétrina explicarifölet. Itaquehae ratione nontollitur

caufa-'

CanfarUmfeCundarumoperatio,

fed _{vires icpropnetatesfuas} natu¬ rales etiamill«exercere valent.

XV.

_{Atneiraexpliceturhoc}

_{fatum, ut témeretur do&rinade}

libettatearbitrii humani incivilibus> ftudiosé hicobfervandrm

eil,

necconcurfum_{divinum, necpraftcientiam}

,necdecretum Dei

afli-buShumanis fatalem_{aliquamneceffitatemafferre, A}c_primoquidem

idnon lacitconcurfus divinus, _{quia Deusnonabioluta,fed}

ordma-riaj & adres ereatas accommodara

potentia, ordinarie concurrit. Recfce_{proindeThomas:Litet caufafuprema (ttntcejfarid,}

tame η_effeäus

foteßejje contingens,proptercaujamproxtmam contwgentem. 1Hatto taufa

fuperiorismedtficaturincaufa fecuvda, fecundum modum _ipßus cau(a fe¬

cunda, adeoutcaufa_remota

femper

concurrat, tum_{neceffartis,tiecefjario:} cum _{contingentihus conimgenter}

, ftve tumliberislibere. aicut lumen

uttt-fomiter prodtt exfole, &tarnen prodiverfitate nubtum abit in vartos

colores, staUntts_{femper eß}

_concurfus

_{divin't inßuxus}

, fed determinatuY acaufu_{recipienttbus. Ita exThoma. Calov.}

Metaph.c. x-deNeceiT.

& _conting.

XVI. Nexus _{igiturcaufarum hic obfervatur ejusmodi, utilla}

quidem neceflariofiant, quaecaufashabent naturales,Sc

conringen-tiaej ejus

quam incrinfecam appellant , expertes : _contingenrer

autem_{quacaufas habent,itapraTertimutdixi,}

contingentes. Hinc

rebus v)mnullam adfert_{concurfus divinus: led ut}

quidvis aptum eft facere aut _{pati; ita 'concurfus}

dirigit ftngula, moderatur in

Omnibus:_{juvat promvetque in bonisaéhbus.}

XVII. Et _{agant licet neceifario quae caufas habent naturales}

Sc neceflarias: _{nonnunqnam tarnenDens, qui fupra naturam eft,}

naturalemhuncnexum _{interpellat: faepeetiamliberas deftinationes} crtaturae_rationalis contra aut_praeterejus

propofitummutatfie&itvé &_{moderatur,adgloriam fuam oftendendam, vel}

piorum falutem

promovendam, vel_{impiorum coércendam malitiä, aut fi qui iunt}

finesalii.

XVIII* _{Nequedeinde PraefcientiaDeidibertatemcreaturarum}

tollic. Nam licetnonmodo_{eventus, fedetiam caufas}

perfeftiftime

intueatur, nullam tarnenvimlliisinfert. _{Siquidem ea noneftcaul»}

reiftve_{proxima?aIioquinomnesrespraefcitaeellent neceflari«:deinde}

nec remotai non enim vel reinotc ea ad effeétum _aliquid

con-fert, ut_{quia rem prsefcit, ideo} ea eveniat.-fed _{quia ficfutura eft,}

praefcit,

7~^i

ideo

pr*fcit,&quidem

_utrut»

neceffario vel liberc

eveniat pr*f,it.Ita

fcirepoceft

homobeftiam

cnpidc

procedentem

ruiiuram

inobviam

quamnan

vident foveam,

cafus

tamen

il!jus

cauia

non

eft.

Non enim

åfciendares,fed d rebus

fcientia

dependet:

dependentia

tamennon

efie&iva, qn*

imperfeåtionem

infert,

fed alia,

Deo

&

divinsc

perfe&ioni conveniente,

In

eum quem

attuli

fenfum

Eufeb·

lib. vi.de_pr*p.Evang.

Quemadmodum

_,

inquit

_,

vtfus

rebus

nuüim

infertrteceßitatem, litet

dum videntur

aliter

fe

habere

non

poffint:

it

a

etum'Deiu, Providentia

fuaomnia

tuetur

&

confervat,

ut creata

fhnt,

verumnav amiUunecejfitatemnontonfert.

XIX. Poftulabatquidem hic

locus

ut

ad integritatem

recept* ac

Ver*doctrinaedelibertatearbitrii buniani in

civilibus,

oftenderetur,

quomodonec

decreta

,

imonec

leges Dei

libertatem

illam

qu*

ar-birrioneceifariaefttollant, aut loco ejus

neceffitatem

aliquam

illi

inferanr: verum id jamconfulto_prastereo,

&

benevolum

ledorem

admelioris ScTheologi*Sc Philoiophias

Dodores

remitto,

fervans

argumenta Sc rationes

ad

ipium

colloquium.

Häc

ergo

iunt

qua:

fuperhoc

nobili

&

intricato

valde

themate

fcribere

debui,

non

ut

voluifedutvalui. Namut promateri* dignitateid

fa&um

fit,frnftra

GmCi _{fperavero. Nimirum}

_{magnitudo argumenti,}

_{tenuitas ingenii,}

brevitasinftituti, Sc ejus quodme jamurget temporis, non

aliter

in hac elaboratione mea concurrerunt.

Coneludo

exclamarione

Auguft

hb.;.

confeffion.

cap. XI·

Tibi

o

hone omnipotens

,

quiita

furas_unumquemque

noßrum,

_tanquam

fblum

_curares:

&

it

a

umverfos

ut

fwgulos,

fttlam,

&

honor

&

gratiarutn åttio inaternum.

Amen»

F I Ν I S.

Adthefvi._{cap.2. &toces: tnéUagen numtri} clariorisexplicationis gratia addipoteft,

vocabuium^ti»invetfu Ovidiano de fatidicis illisiiveoraculislive vaticiniisintelligipofle,

quofenfu inpluralinumeroeffertur3 utapudVirgiliumAncid,v. ubioblttmfutorum

di-citurÄneas i.e Oraculi: &apudLiviumlibv.c16 ubide Vejeioiumobiidione

agitus-Etne_{hujus claffispluresallegcin}etiamapudPrudentium,apoth. adv.lud.

Non _{tripoatMcortinaregit}, non/pnmat anheltts Fata _{StbyUinu fanaticm cditaItbris,}

Etmox_{fequitut: ·}

Praflantiffimo

juveni,

Dn.

T O

R

B Ε R

Ν

O

FEGRIO

Jan.

Weftrogocho,

Philoiophi#

Candidato ,

Pro _confequendo' _{fupremo in}

Philofophiagradu

,

DE F A T O

Publice & erudite åifputanti,

I v

VT On

FJTVM

_{eßrfuodßt Parcaru}

_carcere

_claufu7

F

_ATVMefl,

quodfaturmaximusillcPeus.

V>rum

_qmdfatur

_y

_res

_eft

_atque

_aBio

_yera:

Ordinet ut_,

_fieryet

cmBa

_creata

_regat.

Ordinenaturam

quamvis

de

_{currere c}

ert

_o

_>

Qualemilli Dominus

fixerat

ante

j

fin

at;

.i Hunc mutare tamen

valet,

ut

liberrimns

aBor,

Paret

_imperio

_fida

_{miniftra Pel.}

«

Sed

_qu<t

de F

A

TO

Jcripßfliplura

FEG %JE Ε,

Mic

nolo

numerls

_anticipare

mels;

Qtue

lud

fe

ryas,

cui

trades

illa

y

Lycei,

Et_pugna

_{doBi, [ed}

_{finecade,chori.}

ViBox

eris

yfper

_o:

yires

_nam

caufa

jwvabit

_y Decertandi

_animumqua

_tibi

_ju

_{fta dedit.}

Additive

in

_{caftris exercitus}

_ante

_togaU,

Sic te

_gefsifli,

judieibufque

virts

7

*

_Vt

_{depugnatam hane}

_poft

pugtiam

pr<emia

paltmt

Ferres,

qua

vtrtus

ingeniumque

merent,¥

lam

cinBuratuam

flat

frontem

digna

coro11a,

lam manet in

_patrtä

_te

_quoque

_dignus

_honor.

i Sie gr

iiuhlatnt

VR^STANTTSSTME ÄTQVE £ΧΤΜΙΕ DOMINE

CANDiDATε , CONSMSigVlNEE HVNQRaTISSIME.

ALtum

ait, Quare

quoddam eile

&illam omaesadorare

virtutem

,

excelfum

, eaclemque decoari

atque

regale

nemo non

fatagunt.

fapiens

Verum

enimverocum illanullosnifi ftrenuos_{affiduosqueculrotes, adluaadmit»}

tatfacra, oU viamillamunamarduamvequae multis eftexpofitapenculis,_quam

magnoconamine, calcaretenentur ii, quidignumpoft exantiatos quafi

Hercu-lcos laboresj βζρζ£ον fint Jaturi. Igttur maxima_pars difficultatibus _iftis

fiuc-cumbunt,ftatioiiemqueprimam relinquunt.diverfumfedfaciliui, ut ordiantur

iter ; fcilicet dulcedine ptayarum cupiditatum alle£h, totos fe iifdem ita mancipant, uttandemfub earundem vexilJo, fiue miifion· fervire_cogantur.

Haec _{iraque pericula atque difficultates, ut quis vincat}

, fingulari opus effc

F_{ΑΤΟ,· FAT [JM itaquetuumtibi EXIMIE DOMINE}

CAN-D IT A TΕ exanimo_{gratulor, quo celfam Palladis arcem,calcata omnis}

ge¬

nerisdtfficultate_{/ tibi inoffenfo pcdealcenelerecontigerat, utjamdevariigene¬}

rismalis, quaeolimvirtutistuaeinfeftamnt viam, cgregia erigerepoifistropxa.

Quae tibitanto _{gloriofioia exiftent, qnanto majora tibi fuere obftacula, intet}

quae prtematurus parentum tuorumlionorattiTimorumchariffimorumquc

emi-net_{obitus, quiteadhucpuero}

j uno»prohdolor,anno, inopinatarnorte

con-ceffere. Quorumope&confilioutpote fidiifimodeftitutus, quam arduum tibi fuerat eniti, quivis_aequuscenfor judicabit: Nullostamcnasquioresvclim hac

in_{rejudiccs, quam praeceptores noftros , omni honoris cultu devenerandos»}

Academiae bujus celebenimae, Plaeclariflimos Profeflfores, quibus fi ulli alii,

haud _{exiguo tempore, pietas} tua, probitas,morum elegautia, laudandique

ftudiorumprofedtus innotuere, inquorum omnium argumentum, honoratout meruiftidecoratus es teftimonio, _{Itaquejam fpem tuorum} fuperftitum longé

defideratifiimam_{impleviftiabunde, cujusjamexingenii tui egregiisprofedibus} laetos videnteventus, _{eofdemqucfibiinvicemgratulantur ; liter & ante, Te#}

tuis aliisve multis_{probavcrisnomintbus,} tarnen ex erudita hac difiertationedc

T A T O, _quam candidorum fubmittis examini, magismagisqueingeniituivis

elucet. Ito_{proinde bonis avibus quo Virtus Eatumque tuum tejubent, ut} tandemin_{patriae emolumentum, cognatorumamicorurtiqueutihtatemfimulac}

decus, fruåusftudiorumtuorumredundent. Egoinfuper DeumOpt.Max.

fup-plicitérveneror, veiitfata tua itafecundare, ut Vittus, qUam boni in te huc ufque amarunt, etiamnum Tibi, Totique Familias flGR££, dcnique jrobisomnibus adannosfulgeat numerofos. Vale.