GRAV ANDER,

(1)

DE

METHODIS

IN

HISTORIA

DISQUISITIONÉS,

QUARUM

Sectionem Secundam

SUFFR. AMPL. ORD, PHiLOS. UPS.

EXHIBENT

P. O. GRAV ANDER,

PHIL, MAG. NUMISMATICES DOCENS,

ET

C

C. KLINGBERG,

MERICII.

In Auditorio Guftaviano

d. VII Dec. MDCCCIII.

amiwuMituuBgaag—B

UpfaliiE,

Typis Edmamaianis.

(2)

(3)

KONUNGENS

trotjenare, hofkammererarem

h0gadle herr

ER I C Ν O

samt

högädla frun

LOVISA U.NORTUN

FL FSäd

Gmottagen med

välbehag

de blad, der min glada teckfamhet till*

bjuder Eder finfSrßa offenteliga gård. ^·— Minnet af Eder Tn·

eiφ Gth de lyckliga dagar, jag med det dyrbarafie fortroende till*

bragt i Edert Hus,

fåljer

mig genom lifuet. *— Mätte till E*

dra Dygders lån lugn och glädje

fårljufva

Eder

Ålderdom/

^—>

Medfullkomligafie Vårdnad lefver jag

Eder

& _#

OJmjukaße Tjenare C» c. klingberg«,

(4)

hogådle herr

ABRAHAM GRILL

samt

v h0öädla frun

Μ ARG AR. E. GRILL

Född KO SCΗ EL,

For flora

Välgärningar helgas Eder det ringa offret af

desfa blad: Men

alltid Jkall mitt tack/amma hjerta for Eder oaf-

brutna Sällhet flicka till Forftjnen. ^—»

Med fullkomligafte V ord'

Qiad ärjag

\ Eder

üdmju&aßc Tjenare

m C. klingberg.

(5)

DE

METH0D1S

IN

HISTORIA

DISQUISITIONES.

V^uamdiu

Graeci plures minores

Civitates conftituebant,

felici parebant imperio; afc eodem momento, quo

fubafti

unius Civitatis metnbra fiebant &hae Civitates in ^unum

corpus concrefcebant, quo fafto vim exterarum gen¬

tium faciilime posfe repellere quilibet crederet,

ruina

Graeciae praeparabatur. Succesfus Romanorum

adverfus

Graecos apud hos primum a quovis

Pragmatico fcripto«

re quaeratur. Reges imbecilles, inopia

exhortationum

efficacium, oppresiio atque hinc otium,

fegnities & in-

curia incolumitatis libertatisque patriae jam poft fato

ab-

reptum Alexandrum Magnum, nifi antea ,

perniciem

Graeciae _parare inceperunt. Vicini eorum

imperiofi, ani-

mo inflati, vincendi lucrifaciendique cupiditate incenfi

hanc eorum crefcentem infirmifcatem obfervabant eaque utebantur. — Eodem fere modo cecidit Roma. Causfa

interitus hujus immenfi imperii a plurimis

quaeritur in

nationibus iftis , qnae irruebant, barbaris; quse tarnen

minime eft primaria. Opus Hiftoricum

immortalis Gib-

bonis: The Hißory of the decline and fall of the

Roman Em¬

pire infpiciendo invenimus hanc

cladem jam longe antea

in ipfo imperio fundafcain, per fecula

propinquiorem fa-

<5tam demumque confummatam in foederibus

iftis fune-

ftis, quae cum hoftibus fecare Romanis

necesfe erat.

—

Β Ε-

(6)

Exemplo nobis erit laudatus

au&or,

qui,

quanfcum lucri

ex Pragmatico proponendi modo faciat quantumque in-

fluxum in Le<5torem habeat ejusmodi Hiftoria, fuo opere luculentisfime expofuit. — Patria quoque nonnulia e- xempla allegemus ^, quae, quam varie varia

faftorum

^re·

praefentatio ledtorein afficiat, indicio erunt.

Sola

enarra-

tio conatuum iludioforum, quibus imperante Canuto Erici

utebantur Clerici Romano-Catholici, ut incolas permove-

rent ad" pontes faciendos, quo fic provincias

jungerent,

publicando cives hifce operibus mereri

coelum, faciet*

ut expolitionis, quse tum obtinebat, ignarus illos dece-

ptores, hos niniis credulos dicat;

fi

autem

exhortatio

hsec cum jufta explicatione iftius aevi cultus junilim in

Hiftoria proponatur & etiam efferatur, non folum ince-

pta minoris momenti verum etiam aliena opera ex

edi-

ftis receptaeReligionis eamdem felicitatem adquirere posfe, res multo aliter judicabitur. Ratio ^, qua hic peteba-

tur finis, a quo vis bene morato cordatoque licet impro-

betur; exinde tarnen occafio nobis eritcolligendi, exhorta-

tiones efficacisfimas adhuc circa medium Seculi Xil fuisfe necesfarias, _quo ad ea opera adgredienda coramoveren-

tur homines, ad _qu_ae/p_erfici^enda vel proprium commo- dum eos impel lere debuisfet; atque adhuc multo utilio-

rem nobis hand eamdem enarrafcionem percipiemus ⁹

fi animadverßonibus illuftretnr. Tum haud diificile no¬

bis erit judicatu,vpopulum adhuc incultum fecUtum es-

fe otium fibique in expeditionibus fuis transitum in-

venisfe _, optimatum vero ftudium luxus & commod i

crevisfe. — Vera enarratio au&oritatis Hierarchiae Ro-

manae medio ^aevo nobis periuadet, populum gratum iis

concederé majores praerogativas^j quibus majora munera

injun&a erant; Pragmatica autem hujus rei expofitio

multo ampliorem nobis inire jubebit campum oftendendo,

causfaiu, ^cur Imperantes Sveciae ^ex. gr. Romanos fere

ado-

(7)

in Hißoria. ^II

ado'-arenfc, in ignorantia illorum esfe pofifam. In hac ut

etiam in fullicita illa cura, quam fpecie aufpiciorum Re- ligionis adiiibebanc hi Cierici ad poteftafcem fuam confir- mändam, ceriiere fas eft dlfficultatem R. Guftavi I:mi

tolléndi malum, quod ipii regimini tantas clades tantas«

que ruinas nai nitatum eil, ^—- ^ex his perfpeftum fibi ha-

bebit fagax quisque fcrutator, hominem fub jugum ty¬

ranni praspotentis misftun, qui, ut fsevum fuutn ^exer-

ceat imperium, Religione & ignorantia populi abuti-

tur} non iine fumma difficultate iibertatem fibi posfe vindicare.

§·

4·

Quo piures fenfus intenduntur ad aliquod percipien- dum, eo facilior fit perceptio; Sc quo piures facultates

in re quadam addifcenda ponuntur, eo facilior & felicior

evadit opera. Hase communiter recepta veritas ad Hi-

ftoriam accomodata nobis _magno nfui erit. Res fecun-

dum feriem, causfas & effeétus lucide expofitae ^non fo-

lum Memorise faciles fe fiftunt, verum etiam dant ciaras fatorum focialium ideas atque fic Intelleftum afficiunt, qui quo purior eil, eo magis occupatur in materiis, quae

judicentur, dignis. Quemadmodutn idese confufae & ob-

fcuras veritatum inveftigatori non fatisfaciunt; fic neque nuda fatorum generis humani reprsefentatio exculto ju-

cundam parit voluptatem. Perfpicuitas & diredlio rerum

geftarum ad certum, fi fieri poteft, fcopum, percipiendi e-

jos facultati unice fiftere pQsfunt ideas ciaras, quibus re-

prehenfis facile perfpiciet, quam intime Hiftoria Homi¬

nis ^cum Hiftoria mutationum fatorumque Politicorum jundta fit, ^quare potius alias res geftas misfas faciefc,

nifi ullum in fe habeant effe&um. Hinc ex. gr. numerum

& nomina Principum, qui regnisAftae & iEgypti olim ^po-

B 2 ten-

(8)

tentibus imperitarunt, non

tanti curabit

^,

quanti ifta

eo-

rum facta, _quse explicata in fe

attrahunt obfervationem

illius ut prudentis fcrutatoris

Hiftorise Societatis huma¬

nas. lllud fruftaneum quoque eft conamen, quum man-

cas & faepe contraria} Graecoruin

narrationes de hac

^re

cum nominibus Regum Graeca lingua corruptis c)

nihil

amplius valeant quam

objedta exigua memoriae, aliquan-

do imaginandi facultati, raro autem

intelJe&ui tradere.

Si fcriptores recentisfimi nos

barum

rerum

peritiores fa-

cere potuerint &

defeftus Hiftorise horum

regnorum a- liquantulnm fuppleverint d), non tarnen

horum

opera

tantum pacabit iciendi

cupidum,

quantum

ifta antiquita-

tis reliquise ^, qnae de

poteftate & audtoritate harnm Ci-

vitatatum atque de fatis fcientiarum artiumque

liberali-

um in illis nos certiores faciunt & intelledtui mate-

riam dignam fubminiftrant.

Nec

tanti

faciet exercitus

incredibiliter niagnos horum imperantium & expeditiones

& vicftorias, quanti Harum anfas

& rationes. Causfam

hujus rei in eo pofitam

arbitramur, quod disquifitio illa

memoriam defatigat, quum contra

intelle&us hoc illuftra-

tur; hunc autem illnftratum ideo opfcat, ut

& ipfe

res rede aeftimet & aliis eas felicius explicet.

§■

5·

Ad adtentionem fui provocatus homo in fe fentit

femina virium ad cultum deftinatarum; qualis autem hic

cultus fub diverfis fuerit periodis, non fine reditu ad

Hiftoriam perfpicit. Hic non

intelligimns illas

vires,

quas explicitas ipfa

necesfitas Phyftca ob fuftentationein

\ ab-

c) Videfis Disfertationem DeNexit Numismatices cum

Hiflor.ici, Upf.

1800. P. 3.

d) Exempli ^c. Alemoires fur diverfes Antiquités de la Pcrfe ^p. A. J,

Sylvestris de Sacy, a Paris J793, p· 32 — 34, 167.

(9)

in Hifioria. ^Π

abfolute requifivit, qnae fuccesfu temporis ad crefcentis

commodi libidinem & facilitatem vel difficultatem com- niodam haue vitam tranfigendi femper determinatse fue-

runt; illas commemoramus, quae non folum fenfus oble-

ftant fed ad hominem expoliendum faciunt. Haec qui

fecum reputat, avare ftudebifc cognofcere, quem gradum

cultus obtineat, quantum progresfus fit & quam amplus

ei fuperfit transeundi campus. Quum defiina>tioni

fuas

metam- in infumum remotam invenit, cui ejus eft pro-

grediendo in cultu femper appropinquare, numquam au-

fem'eäm attingere ; mirabitur fane, ^genus humanuni per plura annorum millia haud Iongius in litteris

progresiüm

esfe; attameii concedet, opera majorum^, ineepta^, peri-

cula, experientiam, obfervationes, conamina cet. ei quam

maxime esfe utilia, feque ad ea , quae r-efiant, perfequen-

da habebit obftridtisfimum. Quae fi hominis fint, disqni-

ret, quaenam indicia exculti ingenii praeterlapfis temporibus occurrant, &, quum qualitas

ftatus iitterarum,

refpectu ad expolitionem liabito, veros imprimat natio-

nibus chara&eres, in Hifioria bene feripta notitiam hujus rei quaeret. Gentes fi in hoc fiatu contemplemur,

facile invenimus, ingenium non femper excultum fed in-

terdum fopituni fuisfe, cujus rei causfas Hiftoria notas

facit. Graeciam ex. gr. ingeniofis viris abundasfe, for-

mae Religionis regiminisque ejus, Climati, praemiisque, quibus ornabanfcurfeientiarum artiumque

magifiri, adferi«

batur. Poft ruinam Grmcarum Civitatnm ineipiebant Ro¬

mani artibus litterisque clareicere, qui fi ulterius pro- cederent, id Graecis viam pandentibus ad maximam par-

tem debebant. OfFundebatur aiio tempore orbis Euro-

paeus crasfis tenebris, quo feientiis

necesfe

erat

fugere

atque ad gentes, quas ex confvetudine Barbaras vocita-

mus , transire; quod nutem iliis non penitus fatale fuit.

Arabes ab interitu fervabant magnam partem operum

B 3 an-

(10)

antiquioris orbis. quibus alias orbati

fuisfemus, &

etiam

icientias novis itiventis iocupletabant. Causfam feiicioris

litterarum fati apud hos quaeratur apud Chalifas, quorum multi noll folum litterarum cultores exhortabantur ve¬

rum etiam ipfi litteras profitebantur. Hinc emergit, &

anfas & incitamenta & praemia ingeniis excolendis esfe

necesfaria. Indici optimorum Lyricorum vatum forte

defaisfet Pindari nomen, nifi exditisfent Graecis folie-

mnes Iudi & immortalis illa gloria, quam & ludis & Poe-

fi viétores fibi promerebant, eum de praemio Poefeos Mu-

ficae junétae certaturum incitavisfet. ^— Ex

diélis ju-

dicari poteft, Hidoriam hominis cum Hiftoria

Politica

arélisfimo mutuoque vinculo junftam esfe, & proinde

neutram haram feparatim bene tradi posfe, quum altera

alteram illuftret atque (latus rei litterariae in datum Po-

liticum & fic vicisiim iniluxum quam maximum habeat,

quorum neuter (alvus esfe poteft, il male fervetur alter.

§· ,6.

Disferuerunt permulti, ufcrutn in Hiftoricis operibus

fententiam fuam dicat fcriptor an leélori relinquat feren-

dam. Quamvis variae hucusque fuerint opiniones de hac

re; nodro tarnen sevo cotivenire debent,quuin non mi¬

nus fint utiles & aliquando necesfariae quam jucundae. In

antecedentibus quod ad varium Hidoricum proponendi

modum, qui homines magis minusve excultos varie

af-

ficit, de hac re fenfanodra explicuitnus; reftant tarnen ni-

hilominns alia exponenda. Concedit nobis unusquisque,

id esfe Hidorico injunftum, ut vera faéta ^a faliis, gra-

via a vilibus discernafc, —ea, quae in totam renipublicam

edecerunt, ab iis, quae privatorum fuerunt, ut feriem

rerum fequatur; cur autem ei tunc denegabitur fuas di-

cere fententias ? Medius quafi inter praeterita, quae de-

fcri-

(11)

in Hißoria. 15

fcribit,& mox futura tempora agit nomine totius generis

humani judicem rerum, quapropter perfonas, quae eas gesfemηt, neque refpicit. Errores & egregia facinora

cum Principis tum fubditorum ab eo depingi debent, &

fada uniuscujusque pro diveria oecafione & facultate ^a- gendt lenius feveriusve judicari. Non ii fumus, qui ne»

getnus , fententiam de rebus multos posfe ferre; fed

quam finguli ledores non fint ejusdem ingenii ejusdem-

que peritise^, crediderimus fententias ab ipfo audore pro- latas faltim non femper esfe fupervacaneas. Ad haec ^ac-

cedit non immerito vulgaris illa perfuafio, Hiftoriarum fcriptores tum munus fuum felicisfime obiisfe, cum has

dixerunt. Liquet etiam audores, qui temporibus ^, quo-

rum gentes defcripferunt/propius vixerint, tutius faepe

ea judicare posfe. Non femper fcriptis ^eorum erunt le¬

dores, qui cupiditati fciendi facultatem jndicandi adjun-

gunt. Errarent nepotes, ledis veterum fcriptis, fi ipfis

in mentem veniret, quod faciie aliquando posfet accide»

re, res, quae ejusdem naturae esfe videantur, iisdem ^caus-

fis esfe adleribendas. Sententias fcriptorum Jegendo per-

fpicimus ^, mutationes maximas a causfis levibns fortui- tisque faepe oriri. ^— Hae fententiae , quibus Stilus fit or- natior ,, modus tradandi plenior & ipfa fada legentibus jucundiora magisque interdum perfpicua, narrationem fa-

ftorum fubfequi numquam praeponi debent, quo fado le- dor primum rede introfpicere valet, an veritati conve·

niant. Quod ad qualitatem adtinet, obfervandum copio-

fas non esfe optimas ; animadverfiones Taciti breves fed

acutae multo magis verum faepe continent, quam quod

alii multis verbis enarrare potuisfent. Ad calcem hujus argumentationis adferre juvat verba Abbatis du Fres-

noy cQ: Pourquoi voudroit-on priver Vhißorien du droit de ju- di) Methode poiir etudier ΓHiitoire, Tome II å Paris1729 pag. 462»

(12)

juger des· 'evenemens; tln

Lefteur

quelque

éclairé qu? il foit

^,

ne voit un fait qu en pasjant;

&

peut-il

joiiir plutot de

ce Privilege qid un écrivain judicieux , qui en a

examiné long-

tems toutes tes cireonflances ; Of qui en a vit les préparatifs

& les fvites. D'un autre

coté, fl

les

Lefteurs

ne

font point

en etat de juger eux-memes des evenemens,

pourquoi

veut-on

les priver du fruit principal

de i'Hißoire

,

Ö5 empecher,

que

Ρ on allume unfiarnbeau devant ceux, qui Jont dans

Pob-

fcurité. jfoignez, d ces

raifons Ρ exemple des plus grands

écrivains de toutes les nations, qui fe font difiinguez, ^par lä

de ces medlocres compilateurs, dont tout le talent

eß de

cou-

dre des Mémoires ramasfez, de tous cotez, fans choixi

fans

gout Of fans dijeernement.

§■

7·

Proximus latarum ab ipfo fcriptore fententiaruin ef-

fe&us ille erit, ut prsejudicatas cavere

posfimus opinio-

nes & ipii de rebus judicia certa

facere. Exempla

^non-

nulla rem noftram comprobantia ante ocnlos

leéfcoris

po-

nemns. Praefumtis faveret opinionibus, qui ex una par¬

te inftitutionem Monafteriorum judicare veliet; fädeiis e- nim & judicata expofitio Hiftoriae

Politicae

cum

Hiftoria

Hominis junftae in triplicem modum hane proponere

de¬

bet inftitutionem: ut utilem ^, iupervacaneam & nocivam;

in iiiutn, quum Monafteria unica afyla

litteris fcientiisque,

Europa medio aevo

caliginofa nofte presia, praeberent;

in iftum, quum huic fini n-eqne

amplius inferviant,

ne-

que hoc eis opus fit,

dum meliora inftifeuta litteris

a-

lendis exfiftunt; in hune, quum fuperftitio ibi conferve-

tur & homines alacres in illis delitefcantj ibique ab u-

tilibus operibus fefe abftinent.

Si illo modo

rem u-

nice penfitaremus ^, aeque

graviter

erraremus

atque fi

ex titulis, quos Hiftoria

Eeclefiaftica Regibus quibus-

dam imponit,

charafteres

eorum veros

colligeremus.

Longe