DEO VU CE,
DISPUTATIO PHILOSOPHICA
DE
DU ABUS UNIUSCU-
JUSQUE REI ANSIS
Ex EP1CTETI CapiteLXV.
Quam
DIVIN A favenre Gratia,
& confenticnte
Ampliffi ra Fùcûlutey i hifofophica
KEGIiîl Aaademix Upfalienfis, f^JESlVE
Vm maxime I^eVerettJo atquc Amptuftino , D Johanne esbergio
§S. Theo!: DoBore & Grœc. L.xu Prof.Ordt
h. t. Philofiphia Deeano SpeÜabili%
Pro honoribus Philofophicis publice examinandam modeftè offert
Johannes b. bergman
Carolst- Wermelandvs.
InAuditorio Guftaviano Majcsl
horis artte meridian folitis.
XXiX. Navcmfe. Asm M DC XC
Summe 1{e~verendoin CHRISTO TaTRI DOMINO, ac
Dn.MATTHIÄ ISER,
S\xt Theologie Décroît longe Ce-
lebefrimo, inclutse metropoléôs Holmen- ös primario Pastori Meritiiïimo Dignis*
fimoque , Confiftorii, quod ibidem eft
,Ecclcfiaftici P Rae sid i Gravilïimo, MALENATI MAXIMO.
I
-' s
, '
"...
Admodum Rev: ai que Pr&clariß: Domino*
M. J THANN! THINGWALL,
Sae. Rae. Mti. àConciombus Sa- cris Fideliftimo Laudatisfimoq;
Promotori cerciffimo 6c iingulari-
ter houorando.
W. M.
$i voti compos faciws eßcm , alt a profeolo &
ßrum ac bénéficia mihi praflita deprxdicandi,
pta acquiefcere ne ce ([um h theo. Ve litis pro¬
mt
,rogo quam officiofißime, illam in gratit- ntßro, porrigo ac offer o ar/farn placide acctpere,
e umiilare *
,
■'/ Surçmc Reverend!»
al«^j prsclariffimoriirn
üuuulimura
h
Generofo, NoHlispmo, Cenfulthpmoqut
V O M f NO,
Dn. J O H A N N I
2<£&0}m%(£2£<i/
Per univerfam Daliam Judîci Ter¬
ritoriali jEquiïïimo Digniffimoquç^
PATRONO & PROMOTORI PropenftfTimo.
Pl. Reverendo atfe Clarijjimo Domino9
M. NICOLaO HESsFLGREN,
In 0ffHc6p & adnexis parceciis Pastorj Adcuratiflimo Meritisfirooque»
Parenti-locopiètolendo.
Perquam Spe Habilt & Clarijjimo Viro,
Dn. MAGNO CARLHOFF,
Ad Thefauros S. R. M. Ordinum à So»
cretis fidcliflfimo ac folertiffimo,
Fratn gerir.ano chanffimo honoratiflîmoque.
eptabilîor mthi data fut (Je t an fa > favör em Fe*
quam hotc qualiscurtqne , qua m prœfens arre- inàe <J\4œcena-s, Patroni & Promotorei Optt- fimi animi nxweJov, quam ego pro re nata mt~
& ut quotidie datur anja , me VePtrofavori
i Nobiliiïimi
»'
Nominum Veftrorum
I Clienten».
! B.
Clarifpmo V tro Juvenil
Dn.jOH AN NI BERGMAN,
Phiîofophiae Candidato mcritiflimo,
De
j>uAbus rei cujusqve ansis -çrudiiè diflerenti.
Bn tua charta probe gemïruu fie
afiimat anfits,
Qualtis fatidictu fecerat tlie fi~
nex.
CAROLUS LUNDlUS.
\
Eximio. | Doùtis ßmoßr^Vtro.
DN. JOHANNI. BERGMAN.
Philofophiie. Candidato. Clarislüno.
Laboriofà In. Confinio. Virtus. Et. Lafciva. Voluptas.
Semper. Habitant,
lilius.
Revereodam. Majeftatem. Gravemque. Vultuiö.
Sufpiciunt. omnes. Colunt. Et. Adorant Pàu'ri.
Hu jus.
Funeftum. Et. Feralem. Habitum. Horrent.
A c. Formidant. Singuli.
Mellkas. Vero. Infidtas- Vix. Cavet.
Centefimus« Qvisque.
Beatus.llle. Qvi. Circes.Duntaxat.GuftavitPocula.
Divma. Vero. Admonitus. Virgula. Mox. Refipuit.
At Beatisfimus.
Cujus.
Obturatse Cera Aures. Dulces. SimuL Et. Noxios, Stenum. Non. Audivere. Cantus.
Cujus.
Lumina. Honefti Perfula. Radiis.
Corrupti Temporis. Non. Fafcinantur Coloribus.
Sed. Trahit. Sua. Qvemque. Voluptas.
His. Severa. Rigidâque. Virtuos. Jufla. Sequi.
! Idem. Ert. Ac. Ad. Metalla- Damnari- Aliis. Rurfus. Nulla.Pertis. Voluptuoia. Vita.
i Capitalior. Eft.
Hos. Inter. Numerandus. Eft. BergmANNUS.
Qvi. Petra. Immotior Nullis. Difficultatibus.
Nullisque. Cedit. Voluptatuin. Ulecebris.
Qui
Qvi.Agendo. Eundoq;. Indefesfus. Sedulitate.Ea-
Qva. Vidit. (dem.
Vermlandi.as. Dödas. Ligonibus. Manus. "
Verlare. Giebas.
Et. Terrar.Ex. Vifceribus. Alperisque. Saxis. q(
Eruta. Mollire. Metalla. ¥■
Ardua. Et. Alpera. Sacri. Pernasli. Scandit. Gulmj-
Non. Damnum. Non» Labor. fpE. Eft. ( na.
Omnem. Morisle. Lapidem.
f
Qvo. Tandem. Immobili. Adnsereat. Petrae.
Cui.
Contufi. Triumphatique. Satana:. Et. Impiorunr.
Triumphales. Arcus. Subjedi. Erunu
Iii lubens merito% gratulari ft1
'\>oluit( re) ali O. J. £>flen&cr$. ex
(ju,
Clarifllme atquc Dodillime
dn. candidate.
prinjum dijfertationem tuam, Clarifjime Domine
Si^ANDIDATE, pereruditam atque .egregiam de
Ania tolerabili, feu de erroribus alienis benigne &
bumaniter excipiendcs in dexteriorem meliorem% par~
tern interpretanda fub prœlo judare mihi innotuit: fin*
guUrti amorti nofiri fam'tliaritati que neceßitudo hoc
à me
•e omnino exigere vifa eft i ut non mutas & in finu
4
ntaxatde tant luculento fyecimine ; t am que eximit udabilt éruditions profeltuumque tuorum acceßione
Letar er ; fe d etiam tam fervens gaudium publice te/larer<
Quoquœ me impellunt plures omnino res funt» Ipfum fcilicet fi argumentum confideros t anta gravitate O*
magnificentia pollet at% exuberat, utdivims aut ex
amujji ré fronder e, aut etiam commode fubjungi fuborna~
rique pojje prœceptis videatur : Ex illorum ut i que doLlo-
rum ojficina procufum efi, qui fola bona qua boneßa funt i mala tant um qua turpia putant: potentiam, vero^
nobilitatem ceteraque extra animum neque bonis neque malis adnumerant. Rur fus fi inßitutum atque confilium Tuum, Clarifrime Domine Candidate refricio, utiquc
exiniia raraque laude mactandus eris, qui tu in primii fludiis prœjhns & exbr.iurn ingenium imbuere volaißi »
quœ te adver fus fortuita quaVis firmiorem, & ad altia-
; rem ficrarum literarum difciplinam penitus imbibendamt aliisque féliciter inculcandam capaciorem inßruftioremg
exhibere poffunt. Igitur majorem in modum Tibigratulort
quam J'emper meruifii ingenii Landern, Cr1 quem mox cory-
Jequuturws Et eris eruditionis interner ataque vit et fruftum :
quod jam gratulationivotoque meo colopbonem aädet : Deum T, o. M. feriis piifque precibm rogo , Velit vir-
tuti candorique tuo projferrima longijfimaque tempora toncedere, Vale.
nt
de
Progreflfus honoris<jue Tui Cupidiffimus Carl £)ücn&crB»
Chris«
Chrifjtmo fhtloßtyhU Candidat O
Dn. JOHaNNI ®SfiW 1
Cum Pro Gradu egrcgiè disputarct. P
a
Moribpis antiquis gaudet iua n* ^
quia <viiœ: ®
o (M
.Ex empli que loco, quod manet ^
illa ^facis. «*
Sie adpiailfic
G# M«
g1
t€
A,
C AP VT tXV,
jjjôV fåaypit S Jo lyta A/x£«V
54 fxèv <p<i*
fi*liîu), 7Îw 5 al<t>o(ii)Tev.
o nv «VeA(p<jf è«V ocJiKÎj, cmvjj}« àiS-rp A<*/&- Gccvi)( cit aifikéi, uCth ß> heißt} ifiv u0t9 9
Q0{?KTk'' «&« iKftfa (xJfhov
jou dêihÇÀç,
cv crîuJtfçÇoç Kj A»j^jf
t*wn>, e Ço^tirtv
m
F.PICTETÏ.
tlnaqmeque K(?j rf«ja
habet anfri-s i uttam tulerabilem
,alteram in*
tolevabïlem. Érgffi frd*
ter injuriant fêtait $ «o»
e<* gebende , facit
injuriant: ea enim ejus
anja non ejl tolerabilù*
Sed iÜinc potm:eße fr a*
ti em, èffe una educaturri*
Sic gebendes rem qua eß
toierabilüt
CAPUT t
Mc in fuperioii Diflertä®
tione
,quam breviffimèà
me allata funt f^.pitSleti ce*
icberrimi Philo fophi Stoici
TT7ÎP?rw«> w verba., in defctibendis le¬
gibus bonae interpretationis moralibus, Uujus itaq; cum multa fint benè îapien-
ter que diàa » tum v cl maxîmè viris fà-
À jdcmiflmiii
& - " '
,
" i
pientifTimis fcfe probavit commendavif- j
que illüd apaphthegma,quo aflcrit duas T
cujuscunque rei efle anfas , & à probis | tolerabilem
>hoceft, magis arquitati, manfvetudini, modcfliae & fapientiœa- |
ptam & congruam eiïè apprehendédam. ; Argutum profe&o & dignum pr<ece- :
ptum j quod & excutiamus ß & in vita
comuni diligetiflimè obfervemus. Quod,
Ut majori cum fru&u & fucceflu exfe-
quamur, & quo poti/ïimum hoc arnig-
mate collineat, reftè intelligamus, è re efle videtur, ut in naturam & fcopum Philofophia? StoiGa;, obiter tamen^& vel-
uti per transennam introfpiciamus. Dg |
cujus interim fundamentis, principiis &
dogmatibus legi pofTunt Scriptpres Gerh:
Vodius de Sentis Philofophorum. Jonfius
in Hift: Philofbphica, Plutarchus in vita
Zenonis. Lipfius in manuducb ad Philo r jÉbphiam Stoicam, & numéro propè infr
niti alii, tam recentcs, quam etiam Serb ptores vetufti, quiprolx us ha?c omnia
tradunt»
Ab illis ita inflruitur & fitlgitur vif iapicnsStoicusjUtpoflit in omni re tenv perantiam adhéré ; afFe&uum impetus
omnes ledarc ac compefcere} el'dere U
iuifocartf
"
w '
_f % $
fufïocare, nihil temerè, nihil timidè
gcre, quod optimum eft ^ eligcre & fe-
ctari, in adverfis & fecundis9 dolore Sc
voluptate, parem fervare animi sequita-
tem ac conftantiam, fempçi^ fibi fimilis, femper alijs seqvus, adeoq; femper bea-
tusvivere:
Hic fcopus &-finis eft Philofophise
Stoicse atque difciplinœ Epi£ïetianîe. Mo¬
dus autem, quo ad hanc perfe&ionem in
continente moderationc omnium affe-
<ftuum & cupiditatum, atque hinc reful-
tante beata vita conftitutam, fingulos perducere allaborat ipfe Epittetus, ge»
minus eft, oftendendo nimirum primo, quemadmodum deceat hominem vive*
re tum fecum5 tum etiam cum aliis ; Sc deinde quomodo communiter vivatur,
qiiseq; fint pracipua vitx humanse vida,
qu« yitam beatam, ab omnibus tanto-
pere licet expetitam,irnpediant & à fcopo,
ad quem omnes Ted diverfo itinere con- tendunt, removeant. Legantur qui inF.pi-
iftetum fcripFere, & in tabulam Cebetis,
Jnter pracepta plurima vitae feli-
citatcm promöventia & hoc eft, ut cum
omnia aliorum di&a fa&aque poftint
in utramque partem accipi & cxplicari;
A a quilibcc
4
quilibet în dextram ac bonam potius I interpretationens, quam in finiftram & t malam propendeat: qui fenfus ex Epi- p deti allatis verbis paullo accuratius ve- A
nit eruendus, j
Cum veto duo fint thematum ge» t
nera>fimplex5ccompofitum:hoc,quod c
nunc adgredimur , Inter compofita lo-
,p
cum fibi jure vindicat. Explicandum p
n. nobis eft primö , qva ratione res l fingulîe, qu& in mundo iunt, duasan- v fas habere dicanturj deinde, cur haec ! n
potius, quam altera,ab «qvorcrum serti- p matorede Judice fit apprehendenda, q Amavit fapiens vetuftas res non i q fupinas, hoc eft nudas feu apertas, ne vi- c îefcereiit, fed argutis di&is, senigmatis, fi fjguris tanqvam vermiculatoemblema' al
ti artificiofe inclufas proponere ; qvo fa- &
åuméft, ut ab imperithnnilo modo, il e]
prudentiöribus v ix fine Oedipo,aut fum- Iï
ro cog tandi fpatio intelligi pofient, eu- m
jusmodi eft hoc di&umj unde utile ac q prope neceflarium duximus, «perbosum q fenfum & fcopum.pro noftri judicii mo* P(
dulopaucis expedirc» i ti
Rei nomen, generalitcr fumtumi nr iàtiÛimc paterc, nemo cil; qvi ignorât. 1 O
Binotal
s
Denotat enim ens qvodvis obvium,na¬
turale, morale3artificiaIe, reale, rationale»
pofitivum, privativum »abfolurum, re-
fpc&ivum, proprium, alienum, & qu«
plures funt â Philofophis conftitutœ En»
tium five rcrum divifioncs : imö quic- quid mentc comple&imur & fermotie
pronunciamus. Cum igitur Philofb- phus noftcr dicat, *5* it£ßyp.<% Mo tâfiàç
i%eiv : non dubito, qvin multis refpicert videatur omnes res, judicio humano ob- noxias, quse certo modo diel poflunt.Datur cquidem aliquod bonum, quod nullo modo eft malum, & malum, quod nullo modo cd bonum : utrüm id-
Circo hujus indolis res & 7r&tytxx&ipos-
fint dici duas habere anfas, de eo non abs reambigitur, Verum, fi ad fenfus ficopiniones humanas referantur, patet â eheu, etiam uni illifummoabfolutifii-
moque bono, ejusque etiam
«$b'çvîov feu intolcrabilem faepe , & illi
quoque peflfimo feu tolerabilem»
quin & dexterrimam affingi anfam. Ex- perimur etenim, non fine jufta indigna-
i tione, abfoluciffimum illud & maxi«
s* mum ineffabileque bonöm, ejüsque a-
t. CUones finiftrc haud tuo accipifxpiica»
st ; t iqöc
«
rique, cujus pravi & finiftri judicii caufa
cft defe&as vcrae fummi boni cognitio-
llis. Vtrum veto tam latèhoc loco fît cxtcndendum nomen v&ytåG* > non früftrr videmur nobis dubitare poffe : li¬
cet ipfeejusque duces , focii & afleclae*
fumnvum malum in mundo revera ex-
ftare,& bonum etiam abfolutè taie dä¬
ri, minime diffiteantur. Hcic nos puta¬
mus Epidetum, aut qui ex Epi&etidis-
fertationibus hoc Enehiridion compo*
fuit &collcgit, Arrianum, ad iftas res
totis caftris a Te invicem ita diflidentes, Utnunquam conciliari queant, nonre-
fpexiffe, fcd fpccialiter ad res & a&iones humanas, quae momentum habent ali- quodin vita quotidiana & vulgari, qua-
tenus variis hominum judiciis ac fenten-
tiis flint öbnoxiae, & indextram vclfini- ftram partemaccipi folent*
Ànfas rerumEhilofophus appelas-
fe videtur opiniones, quas dç rebus de a&ionibus aliorum concipimus & fove-
mus. Simul ac enim fenlibus & intelie*
&ui fefe noftro, res quacpiam, aut nego»
tiuminfinuatacfiftif, moxapud nosex- citatur quaedam ejus atque con- fideratio , & ex conßderatione Judi¬
cium»
1- l"
i~
s-
5c
i
'i
fa cium, quod pro fatione objc&orum»
>- ! affeduum, ftudiorum * perfpicaciae, lo-
it corum denique & temporum, alizrum-
n que circumftantiarum variat, Undequae
i- de rebus feruntur judicia , ad trinurft
îj numerum commode revocari poffuntj
[- five,quod idem eft, in tripliei Verfan-
[0 ' tur difFerentia. Alla cnim funr vera
,i* feuobjedis congrua; aliafalfa, quaeab
j0 objedis difcrepant} alia probabilia, qu#
ita in unam propendent fenrentiam, ut
•s errandi periculum, & juftam formidinis
s, caufamnonprorfus excludant, pröpter
c- defedum perfpicuitatis, quamjudicans
cs • in rerum defiderat, de quo ta¬
rnen hoc loco nihil difputamus.
Ex tot, quibus eil veritas impe-
dita laqveis, utcunque intelligitur, öc
ex ipfa experientia adhuc clarius de-
montfratur, plures, in vita humana uni- verfim confiderata, falfa quam v;ra fe- qui,& longe plures opinionibus,quam
certâ feientiâ regi, Veritas enim in
e, profundo puteo latens, ut cum veteri-
)m bus loquar, non niß aerumnofo extra-
-
hiturlabore, quem maxima pars ho-
rainum defugit * magna etiam juftas
vires extrahsndi non habet, quibvs
dam
t
dam ctiam cxpeditiofa inftrumema dé»
funt. Vnde etiam infinita eft turba Ät coiluvics dcfipientium, femifapientei pauci, paucitfimi vero redè fapientcs,
éc, fi cum Salmafio loqui libeat * unus
potius quam duo, imo vcrius fortaffis
nulJus
>nifi per verbum, & Spiritus
fandi gratiam rcgenitus, de qvo nihil
hac vice difputare convenir.
îtaque ex variis iftis judiciorum#
quas cömmuniter de rebus aiienis ( de
his enim potiflimum fermo eft) fiunt, dif&rentiis, audori maximum faces- funt negotium opiniones temere obla-
tz: Nam ,cum dubitationes, non fint plena pidicia, fed judiciorum fufpen*'
fiones ; Scientke vero non turbent, fed
illuftrent ac perficiant vitam humanarri
naturamque, hinc de neutris hic agerc inftitutum proximum 8c adxquatum
tffe potcft illi, qui de moribus vulgi,
utpote opinionibusfafcinati, corrigea
dis eft folicitus. Cum vero de dua- bus contrariis hic fit fermo an fis, to le»
rabili & intolerabilij pater ctiam Epi-
detum traderc velie duas efle opinio-
Bum ciafies verarum & falfarum. Qui«
autem opiniones de rebu* vers, nomi¬
ne
9 he anfe totefäbjlis, & falfgc, ex ndver-
f fo nomine anfx intclerabilis hoc loco dcfignehtur , éô minùc dubito, quod ipfe mox fvadcat apprehendendam ehe tolerabiiem,utpote veram & a>quam , tte.
confequenter inrolerabilena removen- dam, utpote falfam & iniquam : Non quod E. G. verum non fit , pofle
quemquam â fratre $ vel alih quibus-
vis necefiitudinis vinculis fibiobfiri&b atque conjnn&o offndi, ladi f variis-
que injuriis lacelE, & hunc illati da-
mni atque injuria fenfum haud fruflra
haben
,quodeunque enim in jus natu¬
ra Sc leges alias juftas atque de-
liöum, reverâ maium eft ; Verum
,qvia Dfus non mala & intolerabilia
pro Seopo vitse humanas propofuir 3 fed
bona amica Sc jueunda j ideo falsö Sc
per errorem is res apprehendit, & å Scopo aberrat, piiiribusque perturba-
tionibus Sc malis occafionem probet $
qui anfam arripit intolerabilcm , inju¬
rias pradertim levions, id eft: Opinatux
eam ram efie atroeem, malam & into*
lerabiiem, utnullo prorfus ncceflitudi«
nis nomine, vel humanitatis Sc manfve-
tudinis integumento polïlt velari, tegi
atque excufali. B Veruni
to
Verum quomodo hoc Fhilofö- phi praceptum confentiat cum ialute
civitatum, & legum civilium fa^ftioni*
bus, qu£ peccata & mala puniri, nec inulta tranfire, aut excufari permirtunt,
id inquara dextre expiicare res altiöris eft indaginiS» Nos prolixitatis vitandae caufa, verbo rem expedireconabimUir$
i. Diftingventes inter eam indulgentiam^
quâquivis homo uti potcft , & ex hu-
manitatis lege Uti tenetnr * erga priva¬
tim in re privata delinqventertl , cum &
dibarnen red# rationis non objeurè in*
culcet, condonândas facpiuscüle de im- punè ferendas efle injurias i quiànonrà-
ro majores ufüs ex medioeribus remis-5 fis atque negle£Hs, quam fetferè vindi-
catis redundant ; /tque indülgentiatri
forenfem pcrionàrumpublicarum, quae uti non rarö admrti pöteft, ita longe parcior efle debef $ ne propofita impii-
nitatis fpc, tan ,uam maxima peccandi
iilccebrâ
,homines fuopte irigenio fero-
ces, audaciores ad maleficiä reddantur.
Corruptiflimus enim eft civifåtis flatus,
ubi libido dominatür
,& magna flagi-
th inulta düabuntur. Crefcente igitur
deiinquentium turba > legüni feveritas
exafperarl
II
! eiafperari debet, & Talus publica, pro¬
prer quam leges & pœn# funt corrpa-
I rat# arque fane tae, farta te&a maneat.
2. Diftingventea inter deljûa, qu# ma¬
gis & quae minus publice, aut privatim
lacderc pqfTunt. Itaquc ut moniro huic-
ce Epittetiano optime convenir ïmelae*»
in privata injuria & culpa prsicrtitn le-
I viori
,qq# tarnen freqventat# patien-
tiam mqborum expugnant ; ita î tum
qua hony nes fu nus , patimurqtie quis-
que filos månes i tum qua Philofophi
convitia & inj triasmoderatèferre, tum
dépiqué quà Chriftiani, & malum ma-
f lo rependere vçyè prohibitif &b ipfo fervatore in quacunque o noftro cafio- fe-
ne ardua recordabimur illud Epi&etj
n«v Trtäynx «Jwo a«6«? Imo ne ab ipfis feverifîimis a&iofubus forenfibus
hujus prseccpti memoria cMilare debet*
cum nihil ftudio vindiü# privat#, fed
omnia pacis, tranqv illitat s & honeüa-
I tis causa açerc comeeiat , quar retincri
etiam poflunt. l'cet nul la privat# vin-
0 di&# cupiditate regamur.
Neque ati&or praeter rem duas o- ftendit rörumanfas: pümöenim reru m
omnium nrnndanatum nihil ferè eft ,
& 2 quod
r.
quod non aîiquid cum aliis habcat com-
in une nihil item quod non aliquomodq
abaliis dilcrepec : Vnde fepe fieri vide*
mus, ut unmsincommodum fit cum al- terius commodo conjundum
,5c vice yerfa : 5c uni eidemque ineommodum.
fît , quod modo commodum erat.
ÎDeinde refpedu judiciorum affedio-
numque nöltrarum , quae multis funt obnoxise viciflfitudinibus, levique nio*
niento huc illueque impelluntur 3c flu-
duanc , Aetmomi jà<Pvcrm fiçoîciïv ut feite
monet Huripedes: Vn se duo affeduum apud Philo op aos orta funt genera }
concupi.fc bilis Ôt ïraicibilis. De quo¬
rum contraria indole cum Phiîofophi
tam vetcres quam rccentiorès mu Ira d'iputarint, Si tn dive r l'as partes abie-
rint ; nos rem vèxâtam lu bentes prae-
,
çenmus maxi ne cum non r oft rum
inter nos tantas çomponere lites.
CAPVT II.
J^Fs opines in vita obvias, five ob- jeda, vel uç cura Stoicis loquamur,
Vila, quatenus quidem ad hominem chaque arbicrium aiiquo modo refe-
tuntur, in 3 ciaftes : JDecori puta aut
turpis
?
15
tnrpis j jucnndi aut gravis ; utilis au t
noxii, â Philofophis communiter di-
ftingvi, res norioreft, qium ut pro- hxa probatione egeat. Nos dc fingu-
lis, led parce agere inftiruimus , &
primö quidem id in genere tjöt am us : quod cum Judicium mentis loquimur,
non plane judiciura fenfuum exterio-
rumÄ ira enim appellari fvevit, negli-
gere & removere; i'ed mentis difeuflio-
ni ,judicioque lubjieere, atque fubordi-
nare. Licet enim medianfibus fenfî-
bus rerum fpecies deferantur ad ani-
mum, nec in hominis p teftate fit » res obje&as aliter apprehendere, quam iliarum imagines & veftigia lenfuum
organis imprefia inrelle&ui leie offe-
runt ; tarnen non debet ratio fenfibus
fidem abjudicare vel accommodarc ,
antequam omnia allucinandi pericula
remota atquc depulfa eflfe inteilexerit.
Quod igitur ad judidorum originem
attinet, non una attenfione opus ett.
Licet enim voluntas femper bonqm in
genere appetat, femperque malum a- verfetur : tarnen praeterquam quod in fingulis hominibus , ftudiorum & in- clinatioQuœ magnam ccrucre fît varic-
i' tatem
14
tatem, ex caufis particularibps profe^
dam, etiam bona malaqu©, vera iterq
& falfa, ita faepe funt i m plicata Se mi-
fia, ut ancipitem cogitandi çuram judi- P(
cio faceflant aç afferant. es
Jam auccm iiiud cft, quod hic ex I ^
inftituto noftro praecipuè ateendimus; it!
fc. divtrfa objeda diverfas res feu facub
taces aut partes in ngbis pcculiariter at- tingerc. Eft enim I, in homine con- feisntia quasdam fuae proeftantiae & di- gnitatis, qua reliqua animalia antecel* Jj1
lit. Ex qua oritur delicata quaedam f1
fui aeftimatio, ut ea qusé dignitati ejus,
minus relpondeant atque congruant*
incipiat fugCre, contemnere & daceftâ«
ri. II Homini per naruram infita eft ^
omnium facultatum fingul ri DE1 mu va
rere fibi conccflarum euftodia, ut com- mode quâ corpus, & quantum pote- m
rit cxpsrs doloris vivere ftudea • Gau- cc
der enim homo fènfibus externis, qui cc
inter facqltates corporis naturalis facile ex principatum obtinent, cum Se mon ^
bris fingulis fuo modo perfedio*
ncm dent; & ad confervationem jaiJ connpollti, velut in ftationtbus Se ex'i!f
cubiis abau&oïc fint difpofici. Igitof) -1
quando
~1
quàftdo hi ab objeåis mediocritèr mo- venrùr
,voluptas : cum vero motus intenfior fuerit
,aut modo non pro¬
portionne directus , dolor 6c moleftia
excitafttüf. IIh Videtur etiam homo feire, fe à Creatore qua partes effen-
tiales i animam putà & corpus , ita
fefle corripofîtum atque adornatum, ut iftäm ünlonem, utpote convcnientifli-
niam quam diutiffime fartam tedam
confcrvarc ftudeat, obligatusque adeo
fît ad îhftrumenta 6c adminicula huic fini infervientia parandà, & omnia,quae interitum videntur allatüra, pro viribus profliganda.
£x his intçîiigimûs allatje diftin*
ftionii fundan enta $ & obje&orum
variarrl des ominafcioncm
,nimirum quse ad judicium rejata, hominis ani-
marqué imprimis dignitatem modo
convenienti afficiunt $ dici décora,
co traria vero turpia ; Quae (enfus
exteriores fangunt, indeque ortam vi¬
ts ex ernae commoditatem vel mole- ftiam ptoerca.»t , jücunda aut triftia
audire $ Et qus ad tot um compofî-
ex. tom faciunt cohfervandum vel de-
:ut ftruendum , utiHa & iioxià eluerc.
do
*6
Non equidcm nös fugit, neque diffi-
teir.ur i (tas appeilationes promifcue ufurpari : ita ut V. G. voînptas ali
qua dtcatur animi, aliqua corporis ,*
Aliqua etiam utilitas referatur non mo¬
do ad totum homincm $ fed ôc ad promovendam feorfîm animas digni-
tatcm
,eamque confervandam. Ifta
tarnen â nobis adhibita denominatio- nis ratio , ftriftius loquentibu s Philo- fophis j hucusq^e fefe ita probavit,
ut eadcm 3c nos hic, falvo tarnen alio-
rum judicio , üti audeamus , prasfer-
tim cum facere videatur ad commode explicandam noftram de divertis rerum
anlis mentem 5 id quod fieri pöfle
putamus, fi primo in qu.dibct clafie
videamus, quœnam fint oppofirae fpe-
cies obje&orum : Deinde quomodd
quasque fuas affic iant feefes : & àenv
que, quaenam fit ultima ratio* cur fic
vei aliter afiîciant*
In prima itaque etafle Decori 5c
Indecori, opponuntur fibi virtutes at-
que vitia , de quae hasc plerumque com fequuntur , honores feu laudes atque vituperia. Licet enim virtus atquc «u
Vitium (de moralibus loquimur ) in so j
-
con '
i?
êônVeniànt, tjuöd earidfcm in homiiié
habeanf fedem i quae midis variis va-
riorum de fubje&o virtutis opinioni-
bus
,éft meris quaterius inclinata ad
aftiones, fe föcietatefrique humanam
vcl cönfervahtes vei deftruenies 5 Quae*
ùfc manifcftum eft
,â fe iriviccm ira diffident?, Ut virtutes perficiant atquc
t&ornent animum, conferVentqite fö-
cietatem & ejus rriembra; vit ja contra torrurftparit deforfnenfcque hominem, föcietatemque pro fata parte labefa&ent
atquc difturbent. Hiric concludere li- Cebit, itt quacunque parte vif tus federn
habet, Ca iaudi & honori eft pföximä »
& contra, in qüa Vitiafefident, adeam quoqueprimario vituperium, cöntem-
prus & ihfamia peftinefit. Primario iri-
quam, narri licet Sc corpus quodammo- do.atqueadeo totus homo re£t4 fubjé-
ftum virtutis äutvitii fit : tarnen cumö- irines mötus morales ex animo profici- feantüri hinc iaüs auf Vituperium ad ä-
nimum pröprié fpe&af j ad corpus ali¬
terai non nifi perparticipätionem opetö- tionum, feu quaterius aftiones naturale!
ftibje&iim möralium fünf.
Sed difpicicndunfporrö eft, qua fä-
C tiöß*
*
tîènc lâus Se vitu péri util merttefa «affid-
änt: cum Kx confecutiVe léfe habéant ad
VirtiiteS & vîtia, ita lit virtutcm hönor#
Vltia vero çonvitia fequa ntur, ut éffe&iis
fuam eaufam, pramià mériturn. Ifcaqûê
übi quis deprchendiï virtütcS, quàrurit
çcu ad leges jufti & decori rédc cool«
pofitarum à&ionum fibï confcius eft>
in fè laudafi, lxtaturfe ctiam aliorurh ifeftimonio & approbation«!'re&e feciflfé,
fruiturquè voluptate tântd majori # quantb bonum 'à fé profed um à pluri*
bu* cclebrari, éxtôlli atque commendâ*
ïi intelligit E* aclverfo , übi quis audit
fua vitia üM fedb expéöbrarl, concipit
dolorem ra nio vehementiorem ex pec- eatis, quod non fol lis ca irnprobet, féd plures & melibres hoe iderit facere ex*
periatur» Quid ertim convitiuna e'ft,ni"
fi Vitiorurô àlicufus five Vera five fidä cxprobratio'î
A li us indolis iudicia Tun't, quando quis audit v-c'i fimùlatàs flbi per adula*
tionem laudes, véi fi&a perobtreélatio-
néiii ÖTmehdacia vïtia obtrudi.Quoriin^
lit rtlud faifàm ptâés frôÔdôsparitVôlù»
ptite n j ita ctiârrt hiè faflùs » de ptxtd
cafclaui fafcepuu doigt et y^aadopra-
vc>
I«
yo &finiftrcyâliorurn judicio angimu^
cum,benè fa&orum confcientia exulta?
repotius »^lividi ingenii fcommata auç afper nari, aut cprtè moderate ferre eon<*
yeniat. Hinç cpnûat minime dohndum CfTe, nec indignnndum, aut per aniroi impojtenttam malediûiv & irijüriis in- duigendum & jnfultand^im ; cum ho«;
jfiihii aïiud reaple fit, quam ad moduin
obtredatorii propnam inocentiam pr<*
injuriis, caedibus, rapinis, libidinibu$
fae. habere ; atque fie puro veram pi?
fere caufam, cur
,fi quis verbis l£iu$
fuerit, mitior fa&i anfa viro fipienti fie arripienda, Sic enim neque à vçris dç
rebus judiciis patiecur fe abstcahi, ne-
que rfiala malfs ulcifccndp, cot.fufonena
gdhuc majorem inducat rebus hum anis,
cum omninQ major métuenda fit ccn?
fufio à duobus pariter ftultis, quam ib
alterutro. Interim tarnen non cefiat aL?
terius ©btre&atio in odio efîe : nam f\
eam ad leges communes revocaveris,
ïtivenitur elfe aut prayi perverfiq*, ani*
tnifœtus, adeoque pro ratione aeftiip^
tipnis reprimendus & coercendus * apf faltemde rebus aliorum, non probe per?
#ç giîççipitaiqm |t|?
10
diciqm» quod neç dedecore fvio caret,
cum intcr pracipua humanl generis bo¬
na fit, erroribus quam minimè obfioxia gaudere judicandi facultate.
Uti y {njuriarunv verbilium dus funt
anfas* itain qualibetaåioneaiia .etfinon femper ad nos propriç pertinente: ad
quas reftè disccrnendas, caufasq; fa&q*
rum rimandas, prout cuivis fuerit ma¬
jor vel minor ingenii perfpicacia, major
vel minor candor j itâ etiam fis xqtïîor
aut iniquior aççedet interpretatio. Unde
fnirum non eft, unameandemque rem,
aut a&ionem ab uno b^nè^ab alîofini-
(Ire excipi. Imo haudraro,qu3einaii-
quo homine aut fado Vera: vfi-kttcs funt
aut yeritates, has malevolos vitiadc er^
rores interpretari, de qua interpretation
ne idem efto, quod de ceteris judiciunr
£t de hac quiderq objedorum clafie proprtè quidem & proximè Epidetutq poftrum ioqui vero fimile çft.
Cqm juçundis& açerbis resitacom«
parata eCt, ut quatenus ad fenfurn refe-
runtur, non fpeçie, ,led gradibus tantuiU
diftinguantur, &,non rarö iudiçium a - nimi à judicio fenfuum differ t, hinç quatenus quidem ad animi Judicium re-
yoeantur«
2X
»
