A?**. 3. <•?
Diflertatio Logica,
Do
DIA L E G TI C AEIN V E N T IO N IS A R-
,GUME N T 0>TE-
S T1 Al O N I O.
Qu am. j
Ex cenfura ampliffirnse facultatis PhilofophicsBjia
.Regia;Aca4ernia;Salana,
sa B DI R E CT I ONE
M. O L AI CHRISTO-
F H O R I S. Theologiae Studiofi,
Sc Sch. Upf. Ü eéioris,
Liber alts exercitijt excolendi% inge ny gratia defenden*
.
dam Jufcepit,
E RICUS ER I Cl LUN DlUS
In Auditor to Feten* ad diem is Matj Anm 164^ horn
d 7. ante meridtanü.
WLdpTu£/.lu) xpevJy Qtvyetv* vn hr au eeptgsvmr,
*1 efiimoniuM faljumfuge* qua' v era Junt toquerc*»
U B S A L I My
Imprefla ab Eschillo MatthijB*
trfooifuov,
Iflertationem Logicam , publice
mihi exercitij gratiå,propofituro,offert
fefe lliico i inartificiale hoc Diale&icae inventionis argumentum, quod tefti-
monium indigitatur; Materia,vel raro, vel nunquä antehac publice ventilata;
inter alia tamen artis hujus capita, icitu perquamneceffaria, digna propterea mihivifaeft, qua? pu¬
blica? & placida? didertationi femel fubmfeteretur: quod
ego> cum ampliHimse faeuitatis Phrlofophica? confenfii,
haud vans? aucupanda? gloria? caufå,fed unicé jucundae exer«
citationisgratiå, pro ingenij viribus facere conftitui.
Cor menten)} lingvant> tu r-ege Cbrifte meanu.
Thefis I.
INvcntionis plurima: utpotealia dialedica? confentanea, argumenta, å Logicis recenfentuf cauia efleüum, iubr jedum» adjundum; alia diflentanea, diverßi oppofita &
qua? iunt caetera; alia comparata» paria, majora, miaora,fi-
snilia dillimilia i aliaexhis ofcta, conjugata, uotatio» diftri-
butio
>definitio, &c. Quorum omnium extremum, & ad
quaeßioni faciendam fidem, minus cxteris efficaxj putatur teftiinonium ; cujus tarnen argum enti ufusfrequens eft» 8$
A z lon^
iongc maximus, Hujus idcirco argumenti verieatern Sc fo-
brium ufum, hisipfis thefibus, ex;probatis authoribus Tue*
cinde 5c breviter dedararelubet;
II;
Teftimonium» quod Graecé pagTvfa dicitur, åtefte
didura» eft voxambigua, ufurpatur enim r0 Pro literisali«
cui infecuritatem datis,; i; Pro quavis relatione, five Ve¬
ra live falfa fit , undé Adrianusi leftibu* je non teftimonijs evedi*
turum
>ait. Sic ab Ariftotele deferibitur r Ret cognita con-
feßio• 3, Pro elogio quo fententiam noftram derequa«
piamdeclaramus . Cic. j; de leg; Pr&clarunsmihi dediflijudicij
tut teftimonium, 4; Pro argumentö dialedico; diciturq; a-
lias, authoritas» vel locus ab authoritate j teftimonium e- nim probandi vim» ab authoritate Sc exiftimatione teftantis
habet-?;- IIL«
Definiturteftimoniunr,velrealiterf quodfit fenten»
tia teftisjcum quadam authoritate conjunda. Vel noliona-
liter fogtee> quod fit argumentum inartificiale > quod non fuå natura,Ted authoritate teftantis, vel utRamus Iib./.dial.
sap.32. aflumptå alterius argumenta artificialis vharguit.
IVo
Definitur argumentum", quia ad aliquid arguendum'
äffedUm efti Dicitur inartificiale,non quod nihil,Ted quod
minus artis haber,quamaliä argumenta.- Minor certé ar-
guendi arseft aiiorum tcftinionk compilare , quam exan- tecedentiBus öcr coöfequentibus terminorum quaeftionis,
per argumentaconfentanea& diflentanea, See, proceden- db,conclüfionem probare.
ui&r&i
■c v; i
Certå tarnen ratione artificiale dici poteft. 1. Ra- tionepartieipationis. 2. Inventionis ab artifice. 3« Tra-
daiionis in arte, ut exponit Conradus Üb. i. dial. eap. 35.
Ideoq;
Ideoq; non fimpHciter, Ted duntaxat compafaté > inartifi«
cials dieitur, pari ratione quafyllogifmusimperfedus, ae definitio imperfe&a, appellantur.
VI-
Tandem in definitioneadditur, quod non fuå natura b. e. non pfopriå facultate Sc infitå virtute arguit, id eft vim probandi habet; (ed arguit alicujus argdmenti artificialis
vi»ex catsfis efFe&is, fub je&is, ädjun&is > alijsq; ratiönibus
& demonfträtiönibus teftis,defumpfå.tlndéetiam teftimo-
niuna
»appellatur argumentum aflumptum, Sc extrinfecum quia tota ejus arguendi vis, non eft propria,fed extra ipfum
adfcita * nimirum ex argumentif artificialibus. Exempli
caufa i Teftimonium,Platonis> Ciceronis,&c, admittimus, verumq; exiftimamus» quod illos iapientis fludiofiflimos
ac fingulåri dö&rinå,prudenfciå & experiehtiå imbutosfuif-
fe» fufficienter probaverimusYSepropterearationeseviden-
tes fuorum teftimonioriim eos habuifle, credamus,
/VIP
v.Teftimonium duplex élt, Divinum Sc Humanum. Divi*'
fionis bujus rationem, ex caula efficiente diverfa, Deo vi-
delicet &homine, commuuiter deducere folent Logici,ni¬
mirum quod iliud fit, divinum teftimonium, cujus teflis efl:
Deusi illud verö Humanum,cujus teftis eft homo« Sed hoc modo,divifionis Hujus adaequatio non apparet ; non enira
omnia teftimonia funt å Déo vci höminej dantur namq; te¬
ftimonia angelorüm,tam bonorum quam malorum,dantur
etiam teftimonia, apparitionum, fomniorum, caeli,ftella- tum,aliarumq; rérum, ficut exthefi 17. manifeftun» eft. Dc-
indéjquiaunum idemq; teftimonium poteftcfle,& åDeo&
ab homine, & proindé nulia datur diftin&iointerteftimo*
nium divinum Sc humanum."
vju;
Ratio itaq; diftinäionis hujus,ab authoritate teftis *el
A3 te-
fteüutionij, tommodius petatuf; quse quando evidess & pla*
®e wfaliibilis eft, Divinum, quando autem quovis modo in
certa vci dubia eft, vel elfepoteft, humanuni appclletur tc- (Umonium. de qua rc videatur Schciblerus cap.3£. Top.n. 8,-
IX.
Teftimonium divinum eft, quod authoritate divina
»it itur, & certö iofaliibile cenfetür, unde eft quod alij hoc
necedarium appeilant. Eftq; vel im media t um vel medutum«
Immedutum eft, quod nulio mediante, Dcumauthorem ha¬
bet. Et hocvel ipß natura imprefum eß> ut lex natura:; hsc enim authoritatem habet divinam, quia ab ipfo Deo imme?
diäte natur» infita c£t,& cum lege moraii in feripturis pro?
mulgata, eadem ; idcirco ad divinum magis pertinere vi- detur, quam ad humanum teftimonium. Fei voce tpßu* Dei frolatum, quäle eft illud, Matth.3." 17. Hic eHfüim mem dilettn in
qjUQ mhi bene comflacuiU
X.
Mediatum teftimonium Dei pft, ad quodperljiben«?
dum Deus aliorum minifterio utitur. Ufus eft Deus» in hoc
negotio,nonnunquam avgelüfic teftimonium fuum denun- eiavit Deu* Mari» per angelum Gabrielem, ad cam Tic lo- quentem : Luc./.*35. JQuod es te nafeeturfanftum , filiu* altißi•
mi vocabitur. Noanunquam hominibus. Idq; vel Gcnerattm»
tota aliqua Ecclcfia, vel lan&oruna caetu. Vel Sigiäattm hoc
vel illo patriarcha, Propheta, Apoftolo, San&o. Cujus rei univerfa feriptura teftis cft3quam nobis teftatus eft Deus,per
fandos Prophetas & Apoftolqs. Hoc igitur teftimonium,
•jpsdem eft authoritatis cum eo,quo Deus iocutus eft imme«
diäte, quia Spiritu Ssnfto infßiratijocutifunt^ SanHi Dei homines,
a.Pet i:2ie XL
Ad prioremhanc teftimonij fpecie, referentur omnia»
exempla oracula, miracula & teftimonia, quee ex feripturis
facris canoniciss quarum infallibilis,cft ?eritas,deduchiitur»
qui«
quibus dc^lrin® Chrifiianaß capita,fidei feil; d©gmatacbm^
probäntuir, & vit® norm® ioformantur*
7 XIL
Huc ctiam Deaftrorum Gentilium Oracula, utpoti jovis? Apollinis, Sibyllatum &c. Item vatum, augurum, fa~
ticanoruto di&a & refponfa referrcj confijeverunt Logici.
Qua? licet in fe fint vaticinia diabölica, & infinit) sparaTan-'
gis å divinis teftimonijs fequeftranda» nec in punäö confe^
renda; tarnen quia å gentibus ut facra & divfna aeftimata?
funt,& aliquem dialcbiic® ufum fecumapportant,locus bis»
fub hoc argqménto diale&ico, fuo modo admittatur5 licet
infe confiderata,dubi» fideifint» & adteftimoniumbuma-
num reßiüs referantur.
XIII.
Üt tefiimonij divini excellentia > adbuc melius^ decla- fVtur, fequentesoblerventurcaqones.
1. Teflimtma vere divmsyfi/afunt infaüibtlim $ omni exte-
piione majora. Deus enim eft ipfa veritas, ncfciens mentiria
e$ immutabilisi omnifcius,omnipotens,idcoq; apud euiri^
folum procedit illud .* kvr@» i$*yid cft quicquid Déus dicit;
hoc verum eft; eft etiam ipfabonitas, igiturquicquidfva«^
det bonum eft.
, . r2. Scytpiura S. Canonici» Prophetarum v'M; £<f ApoHolcrum y»rj<ri*Jcripujano fenfu inteäeftsyfunt ttßimomum divinum. Hinc fequuntur tria i. Scriptur» Canonic® aothoritateni infal-
libilem efle & authenticam, ad prqbandum fidei dogmata.
z. Scripta apocrypha»oracula Deaftrorum & fimiliadicet ve^
rum quid & cum fcriptura Canonica confentaneum conti*
néant,non tarnen,ut fic propofita & er fe, efife teftimonium divinum, nifi inqüantum fcriptur® canonicicommcnfu*
rentur, & fic ex alia extranea conditione aéceptcntur. 3.
Kec fcripturam iäcrara canonicam depravataifi» detortam
atq, truncatam* efie teftimonium divinum 5 fenfus er?im
Spin«
Sptrirus Sanäi tunc abclhqui quåratione indagari queat»
Theologorum fcripta luculenté coramonftrant.
i. Ttßimonium 6cclcß&iCOncilhrum,patyum)pro d'tvino habetur*
in quantum cum norma (cripturaCanontctz conjenütßnon>pr<xfertim
in negotiofidei {reqcitur. Non ergo V, C lynodus Conftan-
tienfis decrcvit coramunionem fub unalpecie, ergo vera
eil.Hiemnymusdamnavit lecundas nuptias,Cyprianuscen-
luit rebaptifandos elFe, baptifatos ab haereticis,ergo hoc ve¬
rum eft, & lic faciendum.
4t A teßimonio divim dueuntur Argumenta affirmative* Ut fcriptura teftatnr, Deum velle omnium hominum falutem»
hoc igitur abfoluté verum ed.
5. Ateßimonio d'tvino dueuntur etiam argumenta negative.Ng«
gativa particula* verbo teftandiyel praeponatur vel podpo«
natur. Priori modo valet regula>ip jjs tantum qua? ad fidem pertinent, ut fcriptura non teltatur landlos eile adorandos, E. adorandi non luntdupponitur enim icripturam Canoni-
cam, omnia fidei negotium epneernentia , lufficienter tra- dere, ita ut nihil pro articulp fidei vendicetur, quod tedi-
moniodivino nonnitatur- Polteriori modo, tedimonio divino negative ömpliciter utimur. Ut fcriptura tedatur,
non juftificari hominem per opera, E.certißime verum ed?
nulluni hominem per opera jultificari,
"
XIV.
Elenchus tedimonij diviiiicommittitur. i.Cum id pro teßimonio di vino aflumitur, quod non eil. Ut cum Enthu- fiafticae vifiones,ipedlrorum appa itiones,pontificum tradi- tiones, ad fidei dogmata probandi aflumuntur. 2. Cum te-
ftimomum divinü impertinenter allegatur, ut faciuntpon- tificij, ex i.Cor.3:i3 ignem purgatorium probaturi. 3 Cum teftimoniurö divinü mutiiate citatur,morc diaboli Mat.4;^
4> Cummalitioie detorquetur , ut faciunthasreticiomnes.
XV.
Teßimoftium humanuni eft, quod authoritate hörna«
na ac dubia nititur,& fallere intérdum potcft.Hinc eft quod \
quibusdam contingens dicitur. Iftq: duplex» vel commune
yclproprrum.
X VL
. ...Commune «ft quod pluriüm anthoritate nititur. Ut
(unt i. Legcs Civiles» cärumq; allegationes. 2. Scripta;
apocrypha.Ecclefiaftica & profana, Qracula Deorum genti-
liam. 3, CöofvctudincSj^^i^ cumfuffragatttr ve ritas nihtl opor¬
tet firmiu* retinerh inquit Auguftinus. 4. Refcripta, placita»
fenatus eonfultaiplebifcita, edi&a,ftatuta. 5. Apophthegma-
tä»proverbia, adagia» aliaq;iUuftrium & fapientum viroruni
communia & ufitata di&a. Qualia funt, Nojce teipfum, ma-
nu* manumlavai yixharenä funiculum nettere> &c. 6, Quae
communi expérientiå nota funt. Huc reterri etiam po-
tcft.reicujusvisgeft«notoria&inveteratafarnai commu>
nisqjrunaof* 6. Traditiones non fcriptae,cpncilia, decreta
pbntificum» quå talia funt, 7. Mortuorum apparitiones»
fomnia&e.
.
XVII-
.._
Proprium eft quod Angularis atkujus autfaoritate ni¬
titur. Ethoc rurfus duplex eft: Vel perfon&y vel fyei. Per-
fbnsfc vel Scclefiafiica,Ircnzi Cryfoftomi, Auguftini. Vel pro fa-
näy Ciceronis, Platonisk Sénccae-Horum metnorabiles yi&ftcu
&fcntentiae »teftimonium prpprium appeliantur, Huc re-
tcrantur etiamcertarum perfonarum cpnfefliones, obliga-
tionesVftipulationcs, juranienta &c. Ret ceru, ut pignoris,
roonumentj, figilli, arrhse , obfidis , &quibuscunqj indicij
aliqua vel figni vis fubeft.Ut funtarma,cruentatio, vultus $c
afFe&uuca mutatio i coloris variatio,dcfudatia, aiiaq;piu*
rima*» B
XVIII.
■
xv nr.
;;Ut verkas & ufus t'eftimonij humani äpeftiiis innötet
fcat, fequentes Canoocsobferventur,
i. T'eSiimomum humanum qua tal\ non eft necefJarU Veritatås
Ideoqi dici (biet: Teftimonium humanum inclißarc qui-»
,deoi>Qon neceffitaro.
z. Teßtmomo humana credit ur» quattenwißrmis nititur rationi - bws. Hic namq» non valet riavn$s<pa,-? fed illud : Amicus
Plato» amicus Ärifi&teles, magis amica verkas.
3, 1 eftimonium humanum mhil valet contra manifeftam ra - iwnerru.
4. 'Teftimonium humanum cedit di vi no t fanofenfuinteSefio:
Lex enim inferior cedit iuperiori.
f. Teftimonium humanum variat•, juXta authoritatem tefiisy
qua: cum major minorve fit, teftimonium firmius vel infir- mius cenfeatur.
6. Teftimonium hominis pjft prudentüy conftantiSyperili yfobrijt tntegritfc- pr af erat ur ieftimonio impijy imprudenilsy iraperittjcvi-
culhebyif yfaiui. Hoc idem monet verfus;
JEtdS) condisioi fexttsy difcretioy farna t
Et fortuna7fides, in teflibwt iHa requtras.
J. Teftimonio artiftcis de fua arte jobrie fitlb teftantüy cre-
dendumeH.
8. T eft es oculati, c a te ris paribws, po ti or es funt auritis j ut habet
Flaut ws i FIuris eH ocu latus teßti üntsSf quam anritt de cem*
fi Teftimonium plurium $ teßtmomo paueorum anteferendum eft. Juxta illud major pars t oncludit. Si nitnirum caetera fint paria > fieri enim poteft, ut tefttmonium pauciorura
vafidioribus nititur fundamentis. Hic eninyvalebitregu-
la: Multirudo errantium non parit patrocinium errori.
10. Teftimonium adver/a rij Sontra tplum efjitax eHy fcilicet
ad cum convincendunu»
iifGjvr
//. fjwjém äuthoyts teßmonium poßcrmi priori efl valid'm-
Secundi m illud deu-n^eti bp^ovnbti <nty(ynqeut f %fteriores cu«
ras funt fapientioresr*.
IZ* A teßimonio humano^ argument Amur tantum affirmativ?
non vero negativé. Nifi velis particulam negativam > verbo
teftandi poftpoiitam > ut infupcrioribus demonftratum cft
detelhmonio divido. Ut Äriltotelesnonteftatuseft mun- dum efle eorruptibilem, E. corruptibiiis non eft, nulla eft confequentia. Sed Ariftoteles teftatuselUrnundum non
eile eorruptibilem, corruptibiiis non eil > haec yerifimi-
lis eft confequentia. ; XtX*
Elcnchus teftimonij humani committitur. i. Cum
humanum teftimonium falfum» pro vero adducitur.
Cum impertinenter allegatur. 3. Truncate citatur. 4.
Malitiofe detorquetur. 5. Divino teftimonio pnefertur
é. Cum ex levi rumore » certi quid afleritur. 7. Cum te¬
ftimonium adverlarij feu hoftis profertur. 8i Cum con¬
tra prius enumcratos caaones, quoquo.modö delinqoitur.
-
XX '
^...
Hsec fuére quae de argumento hocce dialedieo inarti-
fieiali, rfp.npus, & pingvi, quod dicitur, mmerva, comprc-
henderc ac publica IcpZftWffi. fubmittere placuit. Verum
enim vero» cum materia haéc fterilisvncc ufq; adeo contra»
verliofa, quibusdam yideatur* Quaeftioncs idcirco bon-
nuilas alias,accurätiori limå dignas, ex varijidilciplinis fub-
ne&erc vifum eft Quae licet Theologiae nonnihil fpi-
rear, mihi tarnen S. Theologise Studiol'o» hoc quaeibccn-
'
cedatur. fito igitur quaeftlo. I
1 V ;ß: PRI-
PRIMA GRAMM ATIC-A.
Ån vocabulum mundi, aliquan»
do folos ele&os denotet)
Neg.
I I. R £ T H OR ICA
i'
- r •Ån tropus posfit efle in copüla) Neg.
I II. L O G I C A.
An nuda relatio importet relato-
rum prsefentiam * Neg.
IV.
:*V? PHYSIC '.y A.
An creatio mundi in tempore, ratiqnibus Philofophicis, ccr-
tö demonftrari posfit* Neg.
v. E T H i c A.
Ån licitum fit reo, uti aequivo-
cationibus, cum ä judice de
crimine interrogatur* Neg.
vi.
v I. P OLI T I C A.
Ån liceat principi Chriftiano,
arniis Invadere gentiles, pro-
pterea folüm, quod infiacles
Neg.
Tantum, impr&fcntiarum , dilputationis inca-
,
di fubjjcere vojebam. Tuo interim le&or candi-
.
