£ £ Ç JtZT$ 0 V êV êm & M
êsr c $ namnram,
D IS S E R T A T IO ,
j , . . . , , , „ , ^ 1 # ^ . « « .
Q U A M f
APPROB. AMPL.
OR
P R ÆS I D E
M ag . ERIC. M. FANT,
H IS T . PROF. REG. ET ORD. SOC. REG. SCIENT. UPS. ET ACAD.
REG. L IT T . HUM. A N TIQ U . ET H IS T . STOCXH. MIMBRO,
P R O G R A D U
p. p.
M I C H A E L
S T I P . P I P , F £ N N O
In Audit. Guftav. Maj, d. 17 Maji 1797.
H . C.
Ü P S A L I J E ,
U i m i s jfoH, F S. ED. E l m A N , R ES. ACAD. X Y PO M .
VIRO
PLUR. REVERENDO E T PRÆCLARISSIMO
A D R E G . G Y M N A S I U M A R O S .
LECTORI
M WUg*. ANDR. K STAMBERG
PRÆCEPTORI OLIM SUO
exiguam immenfi debiti partem reddit,, cum ufura quam habet:
Efl haec votum, eft filentium,, atque fandius ille grati animi do
lor quod
plura non valeat..\
XlC H A eL CHORÆUS..
L E G A T IO N IB U S SVECICIS IN O R IE N T E M .
mutuis cum Chano Crimenfi occafionem dedit. E- rat tunc Mebemet Gerijo, qui nuncios dc fcedere contra Mufcovitas huc mißt, an. 1579, quos bene donatos remifit Rex. Redierunt an. 158 t. Interca in Svcciam advenit Do£tor Laurentius M üller, Sccreta- rius Curlandus, Poloniac Regis Stephani Bathorii ad Reges Sveciæ & Daniæ Legatus, de communi bello contra Mufco vitas a&urus. A Rege Johanne benigna tulit refponsa & Pontus De La Gardie in Edoniam cum exercitu m ittebatur, qui, cum princeps Czari exercitus contra Polonos Plefcoviam oblidentes occu*
paretur, plurima provinciae munita loca Svecorum in ditionem redegit. Tatarorum Cafanenfium & Adra- canenfium aedate proxime praeterita in Svecia fuerant Legati, fuas adverfus Rusfos fuppetias offerentes, quas etjam in hoc bello tulerunt. Eodem an. 1581 tem
pore Pentecodes magnam Tatariæ partem fe pera- grasfe tradit M ü lle r, cujus quoque indijtuit deferip- tionem; quo vero in negotio hoc iter fusceperit, licet iple non memoret, condat tamen ex Patriae nodræ annalibus eum a R. Johanne fuisfe ablegatum. In comitatu Nobilis Wolhynici W oinußi Sepulchrum Ovidii ad Borydenem fe invenisfe credidit, his ver- fibus infignituni.
a
; ^
§. I.
R. Johannis III cum Rusfia Legationibus
A Ov
Hic fitu s eft Vate s, quem D ivi C ajaris i n A u g u fti Latia cedere i us fit humo;
Sape m i fer voluit patriis occumbere terris Sed fr u ftr a ; hunc illi fa ta dedere locum.
Decennio p o f t , an. 15-91 Legatos Ericutn Falk
& S ig jrid u m A n d re a Rålamb in Cherfonefum T a u ricam mific R. Johannes y qui fœdus cum Ghana p e
pigere. Hic Ericus F alky Epifcopi Lincopenfis filius Eques creatus dicitur ad Sepulchrum Chrifti. Cfr.
Relatio M ulieri de rebus Polonicis, Rusficis & Livo*
nicis, StocKh. 1629, 8:0, p. 171. Girs K. Johan 31s Chrônika, p. 77, 84» 170- W erw ing K. Sigismunds och Carl 9.S Hift. P. i. p. i6g. v. Dalin Svea R.
Hift. P. 3. p. 131, 2 2 4 , 609.
.
$. IL
A gloriofîsfimæ memoriæ Rege Guftavo f.Idolpboy qui affinitatitis vinculo cum Transylvanorum principe Betblen Gabor erat conjun&us, misfus eft paullo ante mortem ad aulam Byzantinam & Imperato*
rem T u re a ru m A m u r at hem I V Paulus Stiasburgy Confiliarius Secretior aulicus, cujus de hoc itinere atqiie negotiis an. 1633 perattis curiofa exflat Relatio in Monumentis pietatis & Litterariis Variorum in re- publica litteraria illuftrium Sele&is, Francof. adM œ n.
1701, 4:0; P. 2. p. 185-» quae colle&orem & editorem agnofeit M egium feu Miege. Inde conflat potentisfi- m um hunc Orientis imperatorem Dn. Strasburgiunty p e r fpe&abilem Osmanem Chiaugium, publicis expen- iis usque ad finem dominii Veneti conduci curasfe,
quo
qno honore maximis Cæfarum Legatis major exhiberi non fölitus. C ondat, Patriarchas Græcae ecclefîæ Con*
ftantinopolitanum atque Hierofoljrmitanum G uß avum Adolpbum tanquam futurum Suorum a dominatione T u re a ru m liberatorem refpexisfe, atque hoc in ne«
got/o Rom anum Nicepbori, Paftorem ad Regem ab«
legasfe. T re s habemus hujus legationis teftes, litteras videlicet C ynlli Patriarchae Conftantinop. ad Regem
& A xe liu m Oxenftierna ; in quibus de contentioni
bus fuis cum pontificiis in aula Ottomannica multa adfert. Cornelius Haga, Batavorum ad hanc aulam Legatus Strasburgio opitulabatur, etjam in componen
dis controverfiis, quas viduæ Bethlen Gabor cum Succesfore ejus Gabriele Ragotzi intercedebant. Cfr.
Archenholz Mémoires de Chriftinc. T . 1 . p. 486*
T. 2. app. N:o 61 y 6 2 , 63. T . 3. p. 105. not.
194. not.
$• n i *
.In medio vitloriarum Polonicarum curfu adve
nit ad R. Carolum Guflavum an. 1655:. Legatus ab Imperatore T urearum M ujiapha A g a , sd Johamtem Ca/i m irum deftinatus, quem cum folio detrufurn a- nimadvcrteret, Varfaviae menfe Decembri noftro Regi mandata fua aperturum ja&itabat. Auditus quoque fuit fequenti anno Soldaviae; fed præter inania nihil tra
ctatum , cum mandatis ad Regem defticncretur. a) Interim difeesfuro litterae a Rege ad Imperatorem da
b a n tu r, & infîftente Ragozio, quocum contra Polo- nas foedus Regi erat, ad Porcam mittebatur Claudius
A 2 Rå.
a) Ruffendorf H ift. Caroli Guft. p. 128.
Rålamb 1656, quem disfïmulata perfona perBohemiam, M oraviam , Auftriam, Conftantinopolim penetrantem, A cbm etm I V benevole excepit. Negotiatio autem e;us haud multum profecit, ut videre eft tam a Pufe*- dorfio de rebus geftis Car oh G u fia vi, p. -270 quam ex relatione ip(ius Rålam bti de itinere hoc fuo Con- ftantinopolitano Svetice edita & obfervationibus eius Juris Pra&ici fubje&a.
$. IV.
Memorabiliores multo fuere R. Caroh X i Le^a- tiones in Perfiam, commerciorum licet unica causfa inftitutae. Occafioncm illis dedit Ludovicus Fabritius, Batavus in Brafilia natus, qui poft militiam in Rus- fia & captivitatem in Pcrfia, Stockholmiam advenit an. 1677, fua offerens minifteria. Biennio poft, pro priis fumtibus, fed publico Extraordinarii Legati no
mine, in Perliam primum mittebatur, viginti homi
num ftipatus comitatu. Bombycini Commercia a Perfis per Rusfiam in transmarinas Svecise provincias, praefertim N arvam , fpe&abat hæc Legatio. Merca
tores autem A rm eniani,qui tum fvademe Fabritio hec iter fuscepcrant, Muscoviae ut fubfifterent, fedti£fci funt. Secundam Legationem adiit F ab ritiu san. 1683•
Septuaginta focii ipfum comitabantur. Poft annuum iter Kpahanum venit & per integrum triennium in Per jfia commoratus eft, multum deliberantibus Perfis, u- trum ad Rusforum n u tu m , ad Fanum S. Michaelis Archangeli, an ad Svecorum. per N ovogardiam , ad N arvam vel Revaliam, unde Lubecam aliasque Mari Balthico adjacentes portus commodisfimt adeundi oc*
cafio, merces fuas transportarent. Offerebatur duo- Tum annorum a ve&igalibus immunitas. T andem
- in-
integra com m ercandum Societate comitatus advenit Stockholnvam menfe Augufti an, 1688) quæ in Bata-
viam dein irer pergebat.
$. V.
Comes & Secretarius F abntii in hoc in Perfiam itinere fuit Engelbertus K äm pfer, natus Lemgoviæ in Borusfia an. 1651. Promotus Magifter Cracoviae adve
nerat in Sveciam, atque hinc per Rusfiam in Perfiam penetrans Siamachi, provinciae Shirwan metropolin, venit menfe Decembri an. 1683. Varia heic collegit de fontibus Naphtæ in peninfula Okcsra & circa u r
bem Baku ad mare Cafpicum, deque aliis Naturæ miraculis, quæ occurrunt in Amoenitatibus ejus E- xoticis. D. 30 Ju l. 1684 Legatio Scbacb Solyman, Ispahani tunc commorantem, introducebatur. Prior qui
dam Monafterii Franfifcanorum, pater Raphael M aas, qui plus quam triginta annis in aula Perfica verfatus fuerat, de fh :u & gente Perfarum multa Kåmpbero communicavit. Fabritio autem domum revertente ad finem anni 1685, Kœmpberus remanfit in Gamron ad an. i6 8 8 î Chirurgus ad clasfcm Societatis Batavicae Commerciorum Indiæ Orientalis, quæ tum in Sinu Perfico d e g e b a t, quo tempore Schiras Perfepolisque ruinas ferutatus eft. T anaem profc&us in Bataviam arque Iaponiam an 1693 redux in Europam , promo
tus eft Medicinae Do&or Lugduni Batav. & mortuus 1715. Cfr. Svenjka Mercur. 1759. p. 68.
§. VI.
Interim Fabrititts, Nobilitatis Juribus atque pri
vilegiis donatus, in Hollandiam mittebatur, Legationem Rusficam, quam ipfe comitabatur Czarus Fetrus A- lexiervitz, obfervaturus. Anno vero 1697 iterum Le-
A 3 g a-
gatus in Perfiam abiit. Societas quoque mercatorum cum N uncio Perfico mittebatur in Sveciam; fed e- rum pente Svecos inter & Mufcovicas bello, menfe Junio an. 1703 Mufcoviæ detinebatur. Fahritius au
tem jam turn Stockholmiam erat r e d u x , atque reli
quam vitam in otio transegit. Cfr. Fabriti Lcfverne af Joban Ketnpc 1762 8:0.
§. VII
In ultimo hoc itinere Fabritio praeter alios datus comes H enncus Brenner > Fenno & in Perfia reli&us, ut Legato Perfico in Sveciam tendenti Sarug Cban Bey officiis inferviret. Patriam petenti perluftrare ei contigit Armeniam, Tartariam Dagestinam, nec non partem quandam nationis Georgiæ, Circasfiam aiiasque regiones. Peculiari opere deferibere fibi propofuit Fœdus inter Sveciam & Perfiam a Carolo X I initum atque continuatum a filio; Mofcuæ autem glifcence jam bello aerumnofa captivitate detentus eft ab an. 1700 usque ad pacem Neoftadenfem an. 172t. Redux con*
ftitutus eft Bibliothecarius Regius Stockho’.miae, quod m unus ornavit ad mortem 1732. Cfr. Celfii Hift. Bibl.
Stockh. p. 188* E x itinere autem hoc Perfco fequen- tia refidua habemus Brenerian* diligentiae monumenta;
De Expeditione M ofcorum C zar i in Orientem Edic, in Lônbom, Hift. Mårkv. P. 2. p. 99.
De Statibus quibusdam Orientis i f necesßtate cognitionis eorum , q u x in illis eveniunt ibid. P. 3.
p. 75. Scriptum eft an. 1726 & occafionera Legationi Svecanae Conftantinopolim dedisfe videtur Quis au
tem fuerit, quem memorat, S vécus, a Czarcad Impera
torem Sifienfium misfus Legatus, nobis ron conftar.
Epitome Commentariorum Mo fis A rm em . Sdic. in 4.0.
§. VIII.
In fecundo atque tertio Fabritii itinere comi
tem habuit Car flem um K hngenßierna, Cubicularium R e g iu m , qui Rusficæ, Perficae & Turcicae lingvarum p eritus, cum in T u rcia perfugium quaereret Carolus A lly primi interpretis officio ad Oczacoviam fun&us eft. M ittebatur tum a Rege ad præfeftum Bcnderae indeque Conftantinopolim M artinus Neugebauer
yna
tione Dantiscanus ftudiisque antea filii Czari præ- fe&us; qui vero ad Regem transgresfus fuerat. Ad Chanum T atarorum Secretarius Regius Otto K lin- korrftrbm ablegabatur. Neugebauero in Legatione Con- ftanrinopolitana an. 1710 adjungebantur Voniatorvfki
& G rotbufin eique Confiliario regiminis Pomerianae fa£to fequenti anno fucccdebat Thomas F u n k , L e
gionis Sudermannicae Tribunus. Excubiarum præfe&us Sveno Lagerberg T atarorum Chanum Regis nomine falutabat. Poft mortem Regis an. 1728 Kosbeczy M u/Lip ha Aga Legatus Turcicus Stockholmiam venit, ut aes, quod contraxerat Rex, fblvendum pofceret.
Ejusdem
n e g o tiicausfa menfe Ma jo an. 1733 Zaid Eff'endi excipiebatur, & fequenti anno in aulam Con- ftantinopolitanam ablegabantur Carolus von hhpken
& Eduardus C a rltß n , qui per plures annos in ea relidebant & cum Comite Bonntwal multa cranfige- bant. Malcotm Sivclatrii fa£him, cum ex extraordinaria in T urciam misfione an. 1739 reverteretur, nodus eft,
quam ut heic conim em orari indigear, & urriusque
Celfin
-gu
ab an. 1745 in hac aula merita recentiora, quamut
celebrari queanr.
Copiam Viarici Legat.
Tarr. in Sveciam ex disferratione Æfchtlli Petrœi de Difcrimine inter Vetus & Novam Te*
fiamentum inferere luber.
N os
Nos Fr. Innocentius, Filius, San ft a Theologice Le ftor,
Ord.
S. Dominici in Regnis Coffee Tartar ice a Sac. congrega
tione de propaganda fide indignus Misfionarius.
Cum mislionis officium ( lic e t impar humeris no.lris) in praefatis regnis g e r a m u s, ad nos debito chariraris <5c officii in c u m b it, ut o v e s ad h o c noftrum o v ile fe r p tæ , turn praefentes turn abfenres, cœleftium beneficiorum a li
m oniis, quibus cæteræ univerfales Paftoris o v e s pafii fo- lent, ne jejunae maneant ftudeamus. Q vapropter o m iib u s illis A r c h ie p ifc o p is, E p ifc o p is, Parochis & ecclefia R e-
£ to r ib u s ,a d quos hæ teftimoniales litreræ pervenerirr, fi
dem facim us, ipfum Chambertum S. & Malberrum, r e lig io n e Chriftianos e s f e , ritus latinænoftræ ecclefiæ fub- je£los, g e n e r e n o b ile s , illorum videlicet N o b iliu m G e - n u en tiu m , qui antiquitus in R e g n o Caffæ dominabantur, reliquias, qui etfi cum Principibus horum R egnorum c o n trariae fint R e lig io n is , tamen o b generis nobiliraren Sc fuorum antiquorum m erita, indies ad legationis oficum agendum apud Chriftianos Principes prom oven tur, ut m o d o ifii apud Svedorum R egem de afiringenda pace, le g a tionem fa&uri a Tartarorum R ege defiinanrur, & non ad aliquam Chriftianorum regionem explorandam mittantur.
Idcirco ipfo s tanquam Fratres nofiros carisfim osac n e m - bra hujus m yfticæ S. ecclefiæ omnibus A r c h ie p ifc o p is, Ep ifcopis & R eftoribus, ad quos p erv en erin t, o b n ix e c o m m en d a m u s, ut in ipforum ecclefias, ne ccelelli cib:> de- ftituanrur, humaniter caritativeque recipiantur, Sacramenta pcenitentiæ Evcharifticæ Sc exrremæ un&ionis, querenus oportet eis adminiftrenr, «Sc tandem in cafu morris, eccle- fiaftica non p riven t fepultnra, im m o etjam fi absque c o n tritionis figno fubitarie a vita decesferint. Cum in hoc F efto Pafcha, <
5
c etjam ante difcesfum a nobis omnium faorum peccatorum præhabita facramentaîi confesfione Evchariftiam fumpferint, in quorum fidem noftro hoc familiari figillo munimus. Datæ in Tarraria die 22 Augu- fti A n n o 1629.
Ego Fr. Innocentius qui fupra. L, S.
- g .:'.’
