Dissertatio de nexu inter bonitatem et justitiam. Quam cons. ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu p. p. Johannes Wasell, stip. Gutherm. Jemtlandus. In audit. Gust. majori d. VII Junii MDCCXCIV. h. c

n% D. D.

DISSERTATIO

DE

NEXU

INTER

BONITATEM

ET

_JUSTITIAM.

QUAM

CONS. AMPI. ORD. PHILOS. UPS. PRiESIDE

MAG.

DAN.

ΒΟΈΤΗΙΟ,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD.

PRO GRADU

p. p.

JOHANNES WAS

ELL,

STIP. GU THERM. _{JΕΜΤί-ÄNDUS.}

IN AUD1T. GUST. MAJORI D. VII JUNII MDCCXCIV.

H. C.

UPSALIJ,

a

XÖWSJKXTM

LIEUTENANT COLONEL,

AIDE de CAMP GENERAL

et

CHEVALIER de lORDRE de l'EPEE;

et

Μ.ΛΏΛ2WM

NEB D'

TIMM,

MO

WSχ:Ε

Ό

XL

ET

ΜΛΏΛΜΜ!

n'eß ni la coutume, ni la ßaterie*ce n'eß que Votre bonU

genereufe, dont j'ai long tems été l'objet, qui tna infpire le dejjein de

Vous _{offrir cesfeuilies. Daignez les accepter comme unefoible mar*} que de la plus vive reconnoijjance et duplus profond refpeft, avec les

quels j'ai l'honneur d'etre toute tna vie

MOfflSXEXIJEL

et

MJUdOALMM

F0TRE

'tres-humbte et

tres _{obeisfantferviteur}

KONUNGENS

TROTJENARE och HÄRAD S Ho FDINGE,

HÖGÅDLE

samt

HÖGÅDLA FRUN

född

_SPARRMAN,

MIN MORBROR OCH _MOSTER!

Tfrån _{fpådafte åren hugnad af Euer ömma omvårdnad, har}

jag nu

·*■ _fedt

mig i ftånd, at utgifva detta Academiika arbete. _{Jag hembår}

det _{Eder, ädelmodige Välgörare, fåfom et prof af min förmåga at}

känna, min vanmagt at vedergåJIa Edra välgärningar. Under

de%ar-mafte _{onfkningar for Eder oafbrutna välgång, har jag}

åran fram¬

härda

MIN MORBROR och _MOSTER

EDER

Sdmjukaße tjenare

DE

NEXU INTER BONITATEM ET

JUSTITIAM,

■■■

§.

I.

Inter

niones,

innumeros

quibus vita

fere

hominum

errores

Sc

a vcro

praejudicaras

fuo fcepo

illas

abdu-

opt-citur, Sc quae communi eorum

felicitati

impedimento

funt,

haud _{paucae attentum} rerum

humanarum

fpeitatorem

of-fendunt, quae virtutis qualemcunque

mentiri reverentiam

videntur, Sc hoc ipfo mentes in verum a

falfo

diftinguen-do minus cautes facilius invadunr, Sc difficilius a fede?

quam dudum occuparunc

disjiciunfur.

Harum

e numero,

nefcio an alius quidam _error

noftro

_aevo

pervagatior

fit

latiusque pateat, quam ille,

qui in pretio

bonirati,

cujus

fpeciem prae

fe

ferre

cupiunt

homines,

ftatuendo

com·»

mittitur. Libenter fciiicet fibi blandiuntur homines ma-gisque, quam par

eft, fe

fuaque aeilimant,

unde,

quan-tum fieri poteft, _a

defe&uum fuorum

culpaque

conicien-tia Sc aliorum Sc fuam avertere iludent attentionem, Et quamvis

pesfimus quisque hoc

ipfo legem,

ad

quam

fe

vituperio dignum habeat,

quodarnmodo

agnofcere

videa-tur, illius tarnen effugere fententiam, qua

Sc aliis

Sc fibi

in contemtionem adduceretur, _quovis

artificio

tentat.

Hac

philautia occcecati homines

vei

minimi

ponderis,

quae non

renuente _{lege mente concipere potuerunt,}

confilia, Sc

a-&iones in _{quibus patraadis volupratis}

_{Sc fuorum}

_commo·

dorum oblitos fibi videntur, quid! quod

fteriles

haud

ra»

ro commiferationis Sc fympathiae _motus

tanti

faciunt,

_ut

iisdem omnis virtutis defe&um

_{compenfasfe fibi}

videan-tur, Sc fic, quae bonitatis animi

fpecimina

fe edidisfe

pu-tant, incuriae jufti Sc re£li

praetendant,

iisdem

non

excu-fationis _{modo, Ted} meriti _fuperioris

_Sc

_laudis

_juftas

caus-fas inesfe fibi libenter _{perfuadentes.}

_Ex

_{eodem hoc}

2 De Nexu iuter Bonitatem cT _Jußitiam.

te emanasfe videtur _{opinio, qua* cceca hominum pe&ora}

tenere _{folet, qua poütiva quaedarn benevolentiae vel}

pie-taris _{fpecimina culpam 6c pcenam}

pravae _cujuscunque

a-itionis, injuriarumque Deo hominibusque illatarum tolle¬

re _{posfe Tibi blandiuntur, de animo vitiis}

inquinato exu

endo _{prarterea parum folliciri. His erroribus obicem}

po-nere, cum ornnium verae virtutis cuitorum esfe

exidima-verim, 6c iimul eosdem tam _{alimenta, quam}

excufatio-nem haud raro na&os _{fuisfe deprehendere mihi vifus}

fue-rim a minus re£ta de bon_{i täte, quae homines ornare} de-beretj opinione, 6c ignorantia veri, qui inter eandem 6c

juditiam intercedit, nexus, me veniam fache

impetratu-rum esfe _{fperare aufm, fi iπ hoc nexu illudrando meam}

qualemcumque collocarem operaoj. § i'·

Lex _{moralis, quam in confcientia raticnis fundatam *}

habemus, reverentiam _{erga rarionem ita jubet,} ut ornnia,

quae nobis unquam rite _{injungi posfunt} offkia, in hac re-verentia conveniant _{atque ab illa omne fuum derivent} pretium. Haec reverentia live nos _ipfos utut ratione gau·

dentes iive alios eadem inftruefos _{refpicit, 6c oinittendo}

«3c committendo _{exhibetur; hinc illa ipfa atque officia,} quae comple£litur, vel negativa funt vel pohtiva, quod tarnen non ita _{interpretandum esfe exidimamus, ut}

nega¬

tiva ofücia _{pofitivam adfionern non requirant, ηam fine} eadem moralis non esfent _{pretii; requirunt enim femper}

pofinvam curarn, ut omnia _{quaecunque aliunde petere}

posfurnus agendi incitamenta ratianis imperio fubjiciamusj 6c _{praeterea ad negativa re£le referuntur officia,}

quae vi pa&i liciti pofitive praedantur, 6c quam propter a&iones, quas commirrere non licuit, aliis debemus, _juüa

iatisfa-£iio. Reverentiam racioni debircm _{quatenus alios refpi¬} cit j iive negativa

fuerit

iive pofitiva, juftitiae _nomine

com-De Nexu inter Bonitatem _{Jußitiam. 3}

comple&ebantur _anriqui mor um Dodlores, recentiori

ve-ro &*vo ar&iori fenfu _{ufurpatur juftitiae vocabulum, adeo}

ut _{negativa tanrum comprehendat}

erga slios officia,

pofi-tiva vero _{benevolentiae & bonitacis nomine veniunr. Si}

vero _{jam negarivam}

quamcurnque rationi, live noilra fi··

ve aiius enris _{fuerir, debitam reverentiam,}

juftitiam, Sc poiirivam omnern, bonirarem vocare _{placet, non}

repu-gnabjmus,

quamvis minus commoda videri _{posfet juftitiae}

Sc bonitatis _{erga Deum denominarioj nam communis, ex}

quo omnia qu<e nobis injunéta funt officia emananr, in ra-tione _{pofirus fons iic indicaretur, & caurum}

quodammo-do _{esfet, ne quae nobis adesfe posfent aii-oe}

fubje&ivse Sc

ab _{ipfa ratione non petita noilri}

vei aliorum causfa agen*

di _{rariones, cum ipfa officii Sc moralis}

pretii idea con-funderentur; ex hac enim confufrone orrum esfe

puta-mus, quod bonitati fine _{juftitia pretium jure rribuisfe fibi} < videatur frequens

horninum _opinio.

$.

ia

Cum vero -communem -iic _{pontmus Sc pofitivi Sc} ne-gativi officii fontern, facile patere arbitramur, unum fine altero non dari _{posfe, Sc poiirivam}

praecipue reverentiam

rationi _{praeftandam, negarivam}

ut necesfariam conditionem fine _{qua vera esfe non}

posier, praefupponere. An quis

Deum _{poiitive coleret, qui mukam curam in Illo}

iuppii-cationibus _{gratiarumque actionibus adeundo}

ponens, vira

Sc moribus Eum _{denegaret? An bonus}

erga fe ipfum fo¬

rer, _{qui fibi indulgendo ferner ipfum perderer? An}

be-nevolenria _{confpicuus, qui aliorum, quibus bene}

cuperet,

causfa _{juftiriie violaret}

_leges?

_{Eandem officiorum}

pofirivo-runi & _{negarivoram cura agnofcit originem, Sc}

qui haec prius non follicire obfervaverit,illorum mentitur

folummo-do _{reverentiam, adeo ur nemo de morali,}

quam fibi

tri-buere _{optat,aeftimatione fuam confulrurus confcientiam, de}

pre-4 De Nexu inter Bonitatem Juftitiam.

pretio boniratis, quoe fe edidisfe putat, fpeciminum

fing

njetu errons _{dijudicare queac, niü antea ab omni}

tiae crimine alienam esfe mentem _{incorruptus, quem in}

pe&ore geftat, tefiis pronuntiaverit. Cum vero

juftitia

Sc _{boniras, quarum haec illam uc conditionem iine qua.}

non _{requirit, ex eodem principio oriundas in eo}

diffe»

rant, uc altera omirtenda, altera vero committenda com·

ple&atur, Sc poiitivus ufus virium femper quam negati¬

vus, quatenus uterque easdern moventes habet causfas*

majoris fit curoe, re£te majus bonitati morali quam jufti-tiae tribuitur meritum , quoniam majorem in principio, a

quo urraque deducitur, Sc cujus graria prerii aliquid illis tribuendum _{eil, vim <Sc efficacitatem indicat. Quod ve¬}

ro fic bonitati vere moralr recle tribuitur _{meritum, boni¬} tati ex alio Fönte quocumque, quam ex non _{fucata reve¬}

rentia _{erga rationem, promananti non competit 3 nam}

primo rarionis eft, omne quod aftionibus tribuitur

pre-tiutn, & deinde pofitivae a&iones ex alio principio

deri-vatae tanti non funt _{negotii, quam juftiriae fervare ieges^}

quod fing rationis reverentia nunquam fieri poteii. §. IV.

Hanc nofiram extra dubium ponere _{asfertionem eo}

aeiagis juvabit, quo Frequentius pretium bonitati morali

Sc

pofirivse in rationem revereniiae unice debirum, a&ioni-bus Sc confiliis ex alio _{principio derivatis, fi Forfan cum} his _{quoad materiem convenerint, tribuere ftudent philau·} tia occcecati homines. _{Frequentiorenm nec tantae curae es·}

fe _{pofitivum vel noftri ipfius vel Dei vel hominum}

re-fpe£tum ab alia quacunque causfa quam a reverentia

ra-tioni debita _{proFe£lum, quam juftitiae curam, per}

fingu-3a, quae officiorum nobis conftituta funt objecta , eundo

paucis monftrabimus. Ut iraque ordiamur a refpe£lu fui ipfius, qui.quenique mortaiium natura impellente tenet,

se-De Nexti inter Bonitatem & Jußifiam. 5 neminem reruni humanarum non prorfus ignarum

fuge-re poteft, _quanra

contenrione

fenfibus

jucunda

quaerat

haud _{exigua mortalium pars, nec}

_dubium

_esfe

poteft,

_quin

frequentisfima apperitus

objecda

ad

poiltivam

volupratem

augendam penineanr, a quorum

fludio

haud

facile

remo-ventur _homines, quamvis roties

eadem

_vana

Sc

pernicio-fa esfe _{experti funt.}

_{Jpfa Epicurei}

_indolentia

_inconfultae

Ariftippi in motu

volnptati

iocum

cedere

ab

haud paucis

jubetur. Qui

prudenriae laude

quam

maxime

florenr, Sc

nihil nifi _{confulto agere videnrur, an non}

_prius

dignita-ris humanee namrae tuendre, quam de propnis

augendis

commodis cur-jc oblivifcuntur? Uc taceam non raros,

proh dolor!

fuisfe

eos,

qui

horum graria

indigna

quae-vis Sc infamia _{pari Sc commitrere non}

_erubuerunr.

Spe-ro quidem neminem

fore, qui

_ex

perverfa

hac

in

fe ipfum

bonirare _{aiiquid in}

_{fe redundaturum}

_{esfe pretii}

exiilima-verir. Sed hoc forfan aclionibus Sc confiliis, quoe Der causfa _{fufcepisfe iibi videnrur}

_homines,

_tarnen

rribuen-dum esfe _{purer, quamvis}

_alio

_e

_fönte

_{quam e}

reveren-tia _{erga rarionem}

_emanaverint.

_Vereor

_{aurem , ne}

_haec

omnia , fi jufta penfirata

fuerint lance,

haud

majoris

ad

verum pretium

conciliandum

fint momenti,

_quam

alia

quiecunque a£tio,

prudentia

fvadente

patrata.

Praeterea

euram pofitivam, _qua

Deum

refpicere

folent

mortales,

non de tanta animi contenrione, _quanra ad

negarivam

re-verentiam _Uli, ut Summae Sc Perfe&isiimse

Rarioni,

pras-iiandam _requirirur ,

teftari

luculentisfimo

nobis

documen-to _{eft, quod inter tor} frequenres

Sc

_{non parcos}

Dei

cul·

tores _pauci esfe

videantur,

qui vita

moribusque

Illum

non _negant. Impellente _metu,

felicitatisque

deiiderio

pa-rafitorum more Deum adulari frequentius &

facilius

eft,

quam lllum jubenribus ram

ratione

quam

Sacris

Litteris

in _{Spiritu Sc veritare}

_adorare.

_{Ad Deum}

_fecundum

cor-lupci hominis

imaginem

iingendum

plerique

tendere

den-6 De Nexn inter Bonitatem _Juftitiam.

dentur, vanoque iic conaru aerernum inter Illius bonirt.

rem Sc fummam _{juftiriam nexum}

rumpere tentanr. Huec

vero, _{quamvis ita fe habere fareretur}

quisquam, quam·

diu meru _{propriique commodi iludio ad Deum colendum}

incitarentur _{homines, non tarnen forfan valere}

arbirra-retur, (i iliius colendi iludium a _{graco per innumera il¬}

lius beneficia excirato fenfu flueret. Sed noilrae fententi^e

inimica non haec eit _{objetlio; facile enim eric probatu,} animum revera _{gratum dari non posfe,}

niii a reverenria

erga rationem excirätum , adeoque hanc omnis _verse

gra-rirudinis fenfu _{priorem esfe}

veramque illius _originem. § V.

Quod iic de pofitivo

_refpe£lu

nofiri ipfius & Dei

aiiam _{proprer causfam habiro,}

quam proprer non fuca

tam rarionis reverenriam valere _{indicavimus, idem} quo-que locum obtinere in iis, quae aiiorum causfa _fufcepisfe

tibi videntur _{homines, quamdiu a ratione unice derivara}

non _{fuerint, facile fatebitur}

juilus rerum humanarum

«-itimaror, arque eam ob causfam bonirati juilitia vacuae

iramei-itum non rribuet _{pretium. Profkifcitur vero}

ejus-xnodi bonitas haud raro unice a ftudio _{proprii commodi,}

& fi hoc 2Üud fvaderet, facile in odium Sc laedendi _cupi

dinera commura retur. Calliditatis eil haec _{boniras^ quac} pesfimo cuique quam maxime arridet, Sc _{propter quam}

morale iibi tribuere _{prerium nemo fuftinuit, fed cujus}

ve-ram _originem

quantum fieri poreil fuco fubducere

quis-que conatur. Sed eil _{quoque alia naturalis boniras, quam}

neutiquam a _prudentia omni esfe recte _{dixeris, Sc qua}

ne Quidem indirecle _{propria commoda refpicere iibi} vi-denrur _{homines, cujus causfa ii}

egerinr, tantum _{pretii in}

fe redundarurum _{purant, ur crimini violatae juilitiae illius}

merito farisfaifcum _{quaii esie fibi libenrer perfvadeanr,}

at

que cujus prte fe ferre _{fpeciem eapropter amenr. Juila}

ve-De Nexu rnter Bonitäten! _{Jußitiatn. 7} vero Γι _{penfitata fuerir lance haec bonitas, in naturali}

com-iniferaiionis & _{fympathiae fenfu tora quanta pofita,}

ma-joris non eit negotii illo moveri illiusque impetu excita-ri, quam alii cuicunque, quando nihil aliud ei obfteterit

impedimenti, indulgere inftin&ui; unde etiam _ejusdem

non alius _plerumque

_confpicirur

_effedlus,

quam fteriles quidam anirru commiferanris motus, otiofa pro felicitate

aliena vota, & dubia _{quacdam benevolentiae & generofi}

animi _{fpecimina, quac ad juftum valorem reda&a plus} meriti non _{haberenr, quam quod ille Tibi tribuere}

pos-iet, qui fame exciratus cibo fibi pararo eandem

exftin-guerer. Qui ad mollitiem usque hune fenίum ad

impres-fiones _{recipiendas aptum habent, qualem delicatiores,} non fapientiores, i.oftri acvi hotnines eum habendum esfe

cre-panc, an fidem _{aliasque juifitise leges melius fervant? Et}

annon _{incommoda, qurbus jam premitur fociaüs vita,}

quoad magnam portem ns _{jure adfcribunttir, qui}

bonita-tis _{hujns naturalis laude haud exigua floruerunt? Veri}

ideoque prerii bonitas a rationis reverenria orta esfe de¬

bet, cujus eil afie&iones _{quascunque naturales, ilve} ad

refpeélum crga nos ipfos _{five erga alios habendum}

ten-danr, fuo fub imperio teuere & dirigere, quo fieret, ut

juftitia femper non mutanda maneret bonitatis conditio.

§. VI.

Quamvis autem morale _{pretium bonitati & pofitivis}

quibusvis affedfciooibus & aöionibus aliunde _{quam a re¬}

verenria _{erga rationem profedtis}

per fe competere

ne-gandum esfe exiflimemus, non tarnen easdem _{per fe}

im-probandas aut damnandas esfe ideo cenfemus. _Sapienti

coniilio naturae humana? inditae _{iunt, & ii ratioms im¬}

perio ut fas eft _{i'ubjiciuntur,} virtutem illiusque culturam juvant. Etiam illa mentis _{affr£biones, quibus proni ad}

no.va _{quarenda commoua ferimur,}

per fe innocuse, cultu¬

$ De Nexu inter Bonitatem £f Juftitiam.

ram _generis

noftri Sc

perfe£lionem effecerunt,

quamvis

huic culturae verum non adiic _{pre cium nec} ulla falus,

ni-fi rationis vim _{promoveat Sc ab eadem}

_{dire£fca fuerit.}

Abiic _{praeterea, ut}

_{fympathiae Sc commiferationis}

_motus perniciofos per

fe exiftimemus;

nam ut

animum

ad

re-verentiam rationi _{praeftandam praepararent &}

_ipfum

ju-ftitiac ftudium _{juvarent, ad eosdem}

_{recipiendos idoaeos}

nos iinxit _natura; Ted negativae in rationem reverentiae

femper

fubesfe Sc

a

pofitivo

Sc

non

fucato in

eandern

refpe&u

prsecipi debent,

ut

meriti quid

Sc veri pretii

fecum ferant. Cui veritati confentientem quoque

habe-mus commuaem hominum opinionem, quac quamvis

fae-pisiime fallax

fit, in hoc

tarnen a

veritate

non

aberrat,

quod

perditisfimos

defcriptura homines,

eos eo

progres-fos esfe queritur, ut

ipfum commiferationis

fuffocaverint

fenfum, β quo tarnen

moveri & excitari

tam