UPSALIAE DELLDEN

DE DiVISIONE JURIUM

EX JURE PATRIO ET ROMANO

SPECIMEN ACADE5IICUI,

Qiod

SPECIALI S:jE REG. MAJ ESTATIS VENIA

ET

CONSENSU CONSULTISS. FACULT. JURID. UPSAL.

p.

P.

MAG. CAROLUS OL. DELLDEN

PHILOSOPHIE PRACTICA DOCENS. JURIS UTRIUSQU£ CAND1D.

AD COJiSIST.

ACAD. AMAKUENS1S, STIP. STJERNCR.

RESPONDENTE

JOH. AX. ORSTADIO

Med. Jemtl.

P. I.

IN

AUDIT, GUST.

XVII APR.II.IS MDCCCXXIV.

Η.

Α.

UPSALIAE

EXCUDEBANT REGliE ACADEMliE TYPOGRAPHI.

IN SACRAM RE&. MAJ:EM SPECTAT JE FIDEI VIRIS

MAXIME RE VERENDIS ATQUE CEXERERRIMIS

DOM. MAG. NICOL« MAGN. BERLIN

S. S. TU. DOCTORI

AD GYMN. HERNoeS. PHIEOSOPHIJE LECTORI PAST. ET PRJEPOS. IN STIGSJÖ ET WiKSJO

ET

DOM. MAG. JOHANN! NORRMAN

PROFESSORI,

AD GYMN. HERNOeS. EL. OO. LECTORI

SACRÜM

4efei»t, Teluit

JOM. AX. ORSTADIVS.

KONUNGENS

TROTJENARE, MAJOREN VÅLBORNE

herr O. C. AF Η U S S

OCH

CAPITAINEN

VÅLBORNE

herr Ε Μ AU BILLNER

Vördnads fullt t i 11 e g η a d t

af

JOHAN AXEL· ORSTAHIUS.

kyrkoherden

oever gudmundrå och högsjo församlingar yålårev0rdige ^ocii högvåeeårde

herr DANIEL OM STADTUS

och pastorskan

hqgadla

fru ULRIKA ORSTADIUS

född DILLNER

De huldaste Foråldrar

af

en

lydig Son

johan axel,

DE DIVISION Ε JURIUM

EX JURE PATRIO ET ROMANO

speci μΐ ν academicum.

§· ι

Objectum ^fcienti» adcurate determinare, mentique prasfixum

ira _tenere, ut ne minima quidem ex parte ejusdem vis atque ambitus in fpecialioribus difciplinas disquifitionibus perear, ma¬

gni omnino esfe quin Si maximi momenti intelligentiores cenfe-

bunt. Quod quidem non modo momenti verum etiam cur»

atque diligentia Angularis habendutn exifiimamus. Eil vero

Philofopl iia radix, qu» fingulas quasvis difciplinas non fecus ^ac

ramos

ipipite producit, locumque ipfis in regione cognitionis

human» proprium defignat. Jufte dixeris hoe phiiofophi» mu-

nus

conßruSiionem priticipii Jcientifici; <juas quo adcuratior abio·

luta fit, eo firmiori fundamento nititur lpecialis difciplina. Ini- quisfimum omnino ferunt judicium ii peculiaris cujusdam feien-

ti» Cultores, qui ejusmodi confirudionem philofophieam con- temtui habentes, non ipfa opus esfe exifiimant, fed empirica quadam ratione dudi, notionem, ^quam explicabit difciplina, in-

tegram ex regione experienti» defumunt, originariae ejusdem in-

dolis parum curiofi. Quod dum faciunt, primis in fcientise principiis admittunt qualirates illas occultas, quas removendas

jam longe abhinc fibi perfvafit fagaeior adcuratiorque rerum per-

vefiigatio. Quibus quidem qualitatibus ex iplo prineipio ^re- motis, in novarn et jam lucem infertur difciplinas peculiaris »diR.

cium. Quam nofiram lententiam amplexatos vidimus adproba*

1 * c

dbdrin» vi'ros, qui tan ti reflimandam cenferent disquifinonem*

phHofbphicam, ui eodem,, q&a tali,, cujuslihet Angularis Juris·- prudenti» difeiplinamveluti fundamento fubnitendam exiftima- verint. Ita Jus-, quod dicunt, publicum poßtivuni- fuam philo- ibphicam de Jure publica unimrfcdr disquifltionem nachim efl 5-

Jus privatum in gtmre, fuum Jus privatum philofophicum f.

ßßüf naturce privatum: eaque Juris privati fpecies, qu» er iniin er

compleditur, fuam jfuris criminalis philofophiam: ^nec qute Le-

ges de agrisy artibus fabrilibus Sc copmisrciir compr.ehendit Ju- risprudentia, fua caruit disquiiitione pbilofophica, Oeconomia

nempe Nationali c. f. p. Nec diutius in exemplo perfequendo

commorabimur. Exinde vero via, _quam regresßvam dicunt,.

aditum nobis pandere voluimus ad argumentum, quod fpeeimini

noflro propoiuimus, pliiiofopbicam in genere disquiiltionem cum

ipecialiori Juridica connexuro. Nec posfumus quin laudemus ingenioiisfimorum virorutn _operam, qui indigeftam flatutorum Jegumque molem in iyftematis f'ormam redigere, organieaque quadam ratione a Specuiativo quodam prineipio ordinäre füsce-

perunt. Dudi illi iuerunt certa atque indubitata fententia, vitse

cum internas tum- extern» phasnomena aeternarum regi Sc regen- da esfe legum ordine, quarum ea eft indoles, ut omnes, di-

veriisflmas licet fpeciei, ^communem eamdemque babeant origi—

wem. PoAulant itaque illi·, Sc rede omnino poflulant, unam esfe radicem, unde Sc Juridic» Sc Moralis Legrslationis princi-·

pium deducatur; esfe aliquod in homine, quod in fe Sc per fe

unitatis titulüt« prasferat, quod vero primom in iüa univerfali-

tate fpedatum philofophic» reflexion i obverfetur, dein autem

fpecialiori refpedu cotifideratum lruic vel altert difeiplih» obje¬

kt um prasbeat, confervata tarnen rerum illa concatenatione, _qute unitatis in prineipio admisf» _dignitatem Agnifrcet, _ordinemque

tueatur.

ir.

Verbo. [am indieavimus. esfe aliquam, disfocianti reflexioni;

oppo-

'} 3 l

«ppofitam, unitatis ideam, qua; pra&icam omnem connecAit dis*

quiiltionem. A propofito autem noAro alienum eA perquirere

■& originariam han,c Morum Jurisque ij unitatem, & eorum-

dem, artificio fcientiarum conArurAo, explicatam diverfitatem,

Heic tantummodo adplicando uti voJumus piincipiis, ad qu»

ejusmodi perveAigatio nos adduxit*

JuriJic» disquiikionis tot am Γι propras circurnfpicias regio»

®em( ipiam non minus quam aliain quamlibet, quae experien-

iiam tangit, fcientiam in duas dividi partes invenies, quarum alteram mere Theoreticam, Adplicatam alteram, haud inepte

nomines. Necesiltas hujus divifionis causfa fuisfe nobis vifa eA,

cur

Juris Natura, Jurisque PoAcivi 2) diiciplinas feorAm tracAa-

verint icriptores. Specuiativa omnis i. ^{e. mere} Theoretica dis- quifitio id in fe habet, quod uniuerfalis At, ^nee tempus nec homines, uec nationes curet, fed in objetAo, feientifica ratione

conAruendo

unice verfetur. Tangit etjam h®c ipfa vitam vi- vendique ordinem, fed ab omni individualitate abArahendo vi¬

tam quafi in radiee fu® ipfius univerfalitatis fpecAat, peripecAani-

que reßexionis fpeculo opponit. Ita Jus Natur® f. Juris philo—

iophia (Phiiofophiik Ra;i>Låra) fpecialiores quascunque omittens qu®Aiones, ^unam generaliter notionem conAruit i. e. ex ultimo quodam prineipio rationis human® aucAoritatem iimul ac necesfi-

tatem juris vindicat, Jurisque univerfalisfime fpecAati argumentum

exponif. Hinc mere üieoreticam appellavimus iAiusmodi disqui-

iitio-

3) Quem in iinem nos etiam vires _operamque infumfimus in Op»

*

Disf. Acad. Notionem Juris quae Fichtio originem debetj exa-

minatura, cujus IV. pp. typis prod.

2) Ut ambiguus Juris pofitivi iigniflcatus leftori explicatior fiat, il- lum delegamus ad Disf. In Jus Natarse Recentiorum Strifturae»

Pcaef. Prof. D06I. Biberg Upf. i8i8> cujus opeilae praeihmtiam

non posfumus non palam collaudare.

) 4 (

fitionem, licet prsdicum ejusdem fit objedüm. — Atque Juris pofitivi difciplina theoretica etiam nominanda eil, quippe qua;

in cognofcendo verfatur, fed theoretico fenfu adplicata. "Ne-

que 3) enim Jeges (quod habet etiam confummatisfimum Juris pofitivi iyfiema) ita fcribi posfunt, ut omnes cafus (SegotTcc) qui quandoque inciderint, cemprebendantur, fed fufficit & ea quse plerumque accidunt, contineri." Qua in fententia duo con- fideravimus momenfa, unum,ut indicetur finis. cui ejusmodi Ju¬

ris pofitivi fyficma inftrviet, alterum, ut impedimenta ofien- daf, _{quorum ea} vis efi, ut non mfi imperftde ad finem ad- tingendum accedat humana foUerria. Si enim pofitivi juris ^cor¬

pus adcuratius penfitaveris, id in problcmatis natura pofitum efi,

ut inad-xquata femper exfiiterit ejusdcm folutio. Spedabamus juris naturre univerfalitaiem. Hute omnino oppofita efi juris

pofitivi i. e. legum pofitivarum individuutitar. Ut enim nulluni efi, _quum generatim fpedes, Jus, quod non cundis competit hominibus, ita ferri nequit lex (Juridica), cujus is foret anvbi-

tus, ut omne obligatum feueret genus humanuni. Sed innuit eitatum dogma aliam juris Individualitäten), quas fubtilius rem

tangit. In eo feifieet laborare dicitur omnis lex, ut non omnes in fe comprehendere valeat eafus, cafuumque variationes, _quos

hominutn vita fuppetit. Cujus asferti duplicem invenimus ra-

tionem, geneticam unam, empiritam alteram, quje amba?, fi ul-

teriori opus foret tefiimonio, individuaiitatis ^{notam conttfian-}

tur, qute in lege quneunque technicopradica (juridica) locum

habet. Genetica

legum ipfarum compofitione (confitudione)

deducenda efi, _quum is, qui legem five civilem five crimina- lem fiatuit, viam fequarur necesfe efi ^non illam, quam philofo- phi a priori diredam appellant, fed contra illam, quae indu-

dio-

$) L.T. T. III.·-ff. dicit Theophraßus, jura conftifui oportet in his.

qwe jTtt vit n^nsrav accidunt non ι* *Λξ*\ογχ $ Pompor. Lib 25

ad Sabinum.

) ⁱ (

dionis 4) nomine infignitur. Hxc progjrediendi methodus fada coiiigit ordinatque, ut ex iis, quae fada fint & fiant, conclu*

dat ad

qum iutura fint. Non fynthefica , nam nulla in ex- perientiaj regione valet iyothefis, fed induditia quadam ratione

cafus confiiniles in ordinis feriem redigit, disfimilesque feorfim

concipit, quo plures eoncipiat, inque fyfiematis formpm ordi-

net, eo fibi aptior fufficientiorque. Sed, quod dolendum, cito

eidein refifiit, _quem transgredi nequit, limes in problematis fol-

vendi natura pofitus. Haje efi, quam empiricam fupra nemi-

navimus, ratio; fuccindisque hisce exprimi poteft verbis , quod

partim retro tantum fpedet, retro vergat experienria, nec ad

futurum valeat ejusdem nifi mere conjeduralis ufus; partim quot

cafus fuppeditet manuique ordinatrici ofierat, ex innumerorum

cafuum multitudine fimulatque posfibilitate non omnes fed quos-

dam tantummodo exhibere queat. Nec tarnen hoc folum til

empiricum atque individuale, quod juri cuilibet pofitivo inhae»

rer. Ineptisfimam etenim merito qudices eam legem legumve

fyfiema, quod non intimam defumferit indolem ex charadere,

cultura &c. illius gentis cui lata lex efi, cujusque crefccnte cul-

tura, mutationem etjam lex fubeat necesfe efi. Quod omne in legibus fingulis individuale efi, licet cundse & fingulse in jure

rationis (Förnufts rått) ultimum agnofcant principium. Quo e- tjam ex fommo Juris piincipio deducenda efi illa lex, quam fe-

qui debet philofophiac in Juris pofitivi fyfiemate condendo uius.

Conftitutivum ex una parte hunc nomines ufum, quippe quod

philoiophia juris ipium confiituit, i. e. confiruir, fcientiac juridi-

cas

objtdum; regulativwu ex altera parte & dupiici fenfu pfy-

chologico rediusve anthropologico, quum mentes moresque ho-

minuin expiigat philpfophia, logico deinceps f. fputuali, ^quum

ordinis

4) Percelebrem citamus Au&orem B(ac)iJlonet qui ut intimum Le-

gislationis Anglicge (Coropion-law) fapientiae criterium adfert,

quod Leges fint fenfim a Jure Confuetydfoario defiimtae $oL I»

P« 74·

) « (

or Jinis fyflematlsque figura e philofophia omnis prsafcrihittir at;

que deiignatur.

Si vero legufn jam poßtamm codicem confideres, fingu-

laris nobis vifus eil disquiiitionis philofophica; ufus. Duo in hae

re concepimus extrema,; juris ipGus conflrudlionem philofophicam

ex una

parte; ex altera Leges ilc didas pofitivas f, juris poiiti-

vi codicem. Extrema ha;c nominavimus

quia inter eadem me¬

dium aliquod locum habere nobis perfuafimus. Nec o-mnino de*

iideres ejusmodi, qua; intermediaria exiifleret, theoria; exemplar,

quum Inflitutiones ^ufiinianeas contempleris. Quem en im le- gislatoris conillium atque ratio coniervavit ordinem in juribus condendis, eundem jurisconfultus, £i ii di tueatur interpret is par¬

tes, e flatutis legibus abflradum concipiat atque it,a ampledlatur,

ut non tantum eamdem fpiret meutern theoria ac leges, unde

abflrada eil, verum etiam ut theoria ha;c non Ht nifi fyilema-

tice ordinata imago, cui leges pofitas ilnguhe figuram ^atque li-

neamenta prsebuerint. Ejusmodi theoria

in idea fua ^non minus generalis quam fpecialibus ipfa ila tu tis fchematismum praebens,' principii unitatem cum varia _atque multiplici legum regular.uin-

que multitudine coniociabit, ratio nein exhibens, ex qua princi- pium hocce in iiatutorum formis evolutum fefe exferuerit, con- fervata tarnen in tanta legum multitudine, qua; omnia adunatj,

unitatis idea. Cujus quidem theoria; intermedia; exemplum In¬

flitutiones Juiliniani indicavimus. Hoc enim coniilio, ii jus ci¬

vile refpicias, compoiita; videntur ha; Inflitutiones 5), licet in-

numerorum

unde deiumenda; esfent, iiatutorum indigefla moles

id

5) Et cum conilitutiones antea confufas in luculentam ereximus con-

fonantiam, tunc noftram extendimus curam ad immenfa veteris prudentiae volumina & opus defperatum quafi per medium pro- fundum euntes ccelefti favore jam adimplevimus

ut "fint

totius legitimae fcientiae prima elementa, Juftin. de Confirmatione

Inftitutionura II, & IV,

T 7 C

fd" effeceri-t, ut Juftinianus, qui excellentisiimis ad hoc opus con^

ficiendum uius eil viris Joanne, Leontio, Baßlide, Triboniano,, Conßcmtino, Theo philo, Diofcqro c. c.; opus tarnen defperatum ipfe appellaverit

quandoq.uidum fragmentorum. diverfttatem in-

ter fe adaptare perfaspe non valuit manus petita ordinatoris.

Nec omnino ab noilratibusquos juris fcientiaj peritisilmos tu- litr patrise terra,, abfuit fludiunv ejusmodi legum theoriam com4 ponertdi ordinandique. Immorrälis- nofler Nehrman 6) & Civi¬

lis Sc Criminaliilici juris regionenv hoc coniilio penetravit; quin

Sc Funk 7) Teng.wcill q), Sc in recentisilmis temporibus Cel.

Bring c) in eumdem finem operam iniuiriilt quamvis ipil non niii priniam adpofuerit manum.

Sed jam inulti fuimus, ut mentem fignificaremns,. qua di^

iciplinarum confinium limites ponendos judicemus.

§. im

Vocem vix inveneris C terminum quendam technicum, cu¬

jus varius magis iibique inconflantior iit, quam juris vocabuifc ßgnificatus. Allt enim a) jus indicat facultatem illam f. vint repulfivam, homini ut moraii deilinatione devindto competen- fetii, per quam omnia illa repellit, qüas eidem agenti reililunt (qua: juris eil fignificatio ubi de conilrudtione juris notionis phi-!

lofopliica quxilio eil, Sc Svetln juflisfime vertitür Rått-fubftan-

tivum non· vero Adjgdiivunv rått juilum quod morale quid in--

nuit),·: ^au t

6) Tnledning till Sv. Jurisprudentia Civilis ;> och In!, till Sv. Jurispr«.

Criminalisi

7). Genväg till Sv. LagfarenheteiU·

8) Tviiiemäls Lagfarenheten utür Sveriges Lag' Sia.

Grunderna till Sv. Civil Lagfarenheten,.

) 8 {

auf b) fpecialius Fumtum continet jus determinatam quandam

pofiulationero, aherius fubjoéli officio resipond entern, Råttig-

het, cui iemper fubjedlivum aliquod inhasret^ cogendique facultas J

cmt c) iegum in iyflema coadarum complexum to) ut ex. c.

Jus Romanum, J. Canonicum, Svecanum, Lag, Lag-Codex, Lagftifrning, quin & fpecialius fpeilatum, fyfLmatis tot ins ^par-

ticulam ut Jus Flavianum J. Papirianuiu, J. iElianum &c.

aiit d) diflindlionem qua η dam mere Theo riefet ani inter varias

fcientiie objedJorumque fcientiarum partes; ex. c. contradiftiodas

i Ilas Jus Pofitivum & J. Natura;, nec non inträ Juiis ipiius Na-

tu120 regionem J, hypotheticum & abfolutum ; in jure pofitivo Jus publicum & privatum, Jus civile & criminale, in quibus ambo-

bus occurrit Jus conftitutum & procesluale c. pl. dift.

auf e) Comprehendit Jus illud Judicium f. forum in quo Iis di-

rimitur, ut vocari in Jus (for Råtta, Råtten, Domilol ) quo

pertinet apud Romanos diftindlio eorum, qua; fiebant in Jure (i. e, apud Magiftratus) & in judicio (i. ^e. coram judice) quae diilincflio ^eo potius in noftris temporibus defiit, quo manifefUus

conftat

jam ante JuAinianum pedaneos judices i) deilisfe.

Qui-

io) Jus generale tiotnen eft, lex autem juris eil fpecies Decret. Di-

ftinét. I. Cap. II.

i) Controverfum hoc in Jure Romano momentom breviter commen- tabimur. Conftat enim (Cfr. L.V. ff. C. de Jurisdiftione C. III.

3 de pedaru Jud. & V. C. Gerh. Nood. de Jurisd. & Imp« L. ^i.

C.

p. 148 ff. c. pl.) in Roma quondam exftitisfe iftiusmodi

Pedaneos Judices (χχ/κχι^χχ?«:) qui ftantes judicabanf. Ulis fin- gulse causfae cognofcendae a Magiftratibus delegabantur, cogni-

tionem habuerunt

jurisdiétionem, ^nempe in humilioribus ne- gotiis Tcausfis 300 Aureor). Illos licet Juftin. fuftulerit (Cfr. eum 11.

Nov. 82) nec deplorandam illorum cenfeas jafturam, in

uno

tarnen refpeftu notandi nobis videntur illi pedanei judices quia primam quafi rationem arbitris conftituendis praebuerint,

quorum demura au&oritatem ad judicia conciliatoria creanda fum-

mum

fuisfe judicamus: quae tarnen omnia, fpecialem a propofito

praefenti alienam, disquifitionem requirunt.