Dissertatio de necessitate unius principii philosophiæ theoreticæ et practicæ. Quam, venia ampl. ord. phil. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Nicolaus Magnus Tannström, Jemtlandus. In audit. Gust. maj. die X Junii MDCCCIII.

DISSER.TAT 10 DE

NECESSITATE

UNIUS

PRINCIPII

PHILOSOPHIE

THEORETICE

ET PRACTICE.

Q U AM ,

VENIA AMPL. ORD, PHIL. UPS.

P R Ε S I D Ε v

doct.

DAN.

BOETHIO

ΕΤΗ. ET P0L1T. PROF. REG. ET ORD.

t ,

PRO GRADU PHILOSOPHICO

J». P.

NICOLAUSMAGNUS T

_ANNSTRÖM,

JEMTLANDUS,

Isr ÄUDIT. GUST. _{MAJ. DIE X JUNII MDCCCIII.}

Η. Ρ. M. S.

*

DE

NECESSITATE _{UNIUS PRINCIPII}

PHILOSOPHIE THEORETIC/E ET _PRACTICA.

■jphilofophi« quidem

eft,

experientlam

explicare,

iL ut necésfaria & immutabilis _{ejusdem ratio}

inteili-gatur, ex ipfa ejusdem posiibilitate, bene _perfpe&a.

Ex _{ipfa tapcn}

_experientia

_progigni,

_{necesfe eft, pri¬} ma Problematum, _{quae Philofophiae enodanda} injun-guntur

f

ftamina. Quo _{confilio ad experientiam}

atten-ti, varias perfvafioncs invenimus, quas, exinde ortas,

menti noftrae adeo infedisfe _{fentimus, ut nuilo pa&o}

evelli queant. Inter eas, _negle&a omni individuarum

rerum _{rationc, duse eminent, quas nuilis quidem}

ar¬

gumenta esplicatas habemus, indubitabiles tarnen

es-fe haut _{diffitemur, quodam veluti fenfu veritatis}

fuf-faltas _{immediato, qui impedit, ne ab iiiis ullo modo}

distorqueri fe patiatur, quae nativa eft, hurnani

ani-mi fiducia. Esfe videlicet Naturam extra _{nos, quae}

iuis _{legibus necesfariis agatur, a nobis}

neque datis

neque infringendis, id tarnen inter nos & iliam

com-mercii _intercedere, ut _{inveftigato, qux & qualis}

fue-rit, conceptus adaequatos de illa vel habeamus vei

faltem habere _{posfimus. Quam ipfam ferream utique} Naturam _{imaginem fui nobis imprcsfisfe,}

_Legi

ilR

causf« & effeftus, quomodo

heic

dubitaremus,

quum

experientia, &, qui per

illam

loquitur,

Senfus Commu¬

nis nondum reus, fui plenus judiciis praefit.

Haec

_vero

pcrfvafio,

intimo

pe&ori

infixa,

ubi accesferit

fciendi

cupido, magnum iiljud

Problema,

quo

Jdentitatcm

Sub-jeétivi & Objettivi in Sciundo explicare

jubemur,

Phi-lofophiae Theoreticae

folvendum

prsebet.

Ab altera _{parte cx}

_quotidiano

_rerum

_ufu

_aeque

perfuafum nobis

habemus,

Naturam

mutabilem esfe,

& nos _{quidem ipfos natura}

fuperiores

esfe, adeo

_ut

fponte & propria vi

posiimus

eandem

ex

noftris

con-iiliis mutare

quodammodo,

ideasque,

_{quas mente}

finxerimus, realitate dorare» Haec

altera

generalis

perfvafio, alteri par

su&oritate,

dat

Phiiofophix

alte-ram quaeftionem _: Qiiomodo

posfit Veljle,

quod

_ta¬

rnen mere fubjedfcivum eft,

efficere,

ut

quid in

Natu¬

ra _refipondeat nofirce idece

? in

_qua

folvenda

dum

oc-cupatur, quatenus

sb

illa

pendet

posiibilitas

aQionum

liberarum, fub nomine Pra&ics venit

Philofophia.

Hase duo Problemata funt, quas principi loco

Philofophix proponuntur,

&

ad

quae

ultimo»

quot-quot unquam

injungi posfunt,

omnia

recurrant,

ne-cesfe eft. _{J*am vero illa nos}

_{heic expofuimus,}

_non

de alterutrius fofiitione _quidquam

_commonituri,

_fed

disquiiituri, quaenam

via,

ex

ipfa

Problematum

natu¬ ra necesfario ingredienda fit illi, qui

utrique

enodan-do intentus, contradi&ionem fimul, quae facile

ob-vertitur attention cuivis in _{principalibus,} quas

fupra

I

-3

enim, nifi haec ipfa removeatur,

videmur

nobis

vi-dere, omnem conatum, qui ad

Philoiophiam

κατ'

ε&ΧΦ conftituendam tendit, male

fuccesfurum

fore;

certo etiam nobis _pollicemur

_fore,

_{ut, ii veram}

indo-lern & racionem _{hujus contradi&ionis perfpiciamus,}

intelligamus

quoque,quaPhilofophixindole &

qua

me-thodo _{iis, quae ab illa jure poftulantur,}

_fieri

aliquan-do fatis _{posilt. Quod ίϊ explicatum}

_fuerit,

neccsfi-tatem unius _{Principii Philofophix Theoreticae}

_&

Pra-&icae, quam evincere praefenti

opella

conabimur,

Co-rollarii loco inde ernanaturam esfe fperamus. Sic

viam, quam fequi coniilium eft, iupremis

lineis

me¬

tad _{iurnus, ipfam ingresfuri alacrius, nifi, quae}

no-ftra eft infantia. _{juvenilis vix animi compotes tanta}

tcrrerent _{apud maturiores} fententiarum divorda.

Incipiamus igitur, quum maximi haec res erit

ad _{praefentem materiem momenti, ab}

_expoiidone

con-tradi&ionis, quae locurn habet inter duas illas

perfva-fiones, quas jam diximus, communi hominum ienfui

äntiquisfimas. In iliis duplex & contraria

Naturae

ra¬

tio _{invenitur, nam ab altera parte iux poteftatis esfe}

videtur, ab altera vero fubje&a liberse voluntad

In-telligentium. Intelligentia ipfa

eandem

duplicem

fa-ciem _{praebet; quippe quae in cognofcenda Natura}

mere _apparet Reccptivitas, _{quae per} influxum

quen-dam _{Phyficum accipiat}

Objeéfcorum

_{fibi impresfas}

ima-gines. At in Volendo injuriam, quam in Sciundo

pasfa fuerat, in eandem Naturam retorquere

videtur.

Sic enim Naturam _determinat, non ab _{ipfa determi¬}

dam &_{patiendum mirabilis reciprocatio, qua, qua η tum}

valeat in _volendo, tantum perpeciatur vicisfim _in fei«

undo? _{IJterque tamen a&us, ut diximus, inter fe}

di-veriisfimi, eatenus confentiunt, _quatenus

reprasienta-tionem in mente noftra _{uterque contineat. Unde}

igi-rur _{independens illa vis volendi}

?

_&

quomodo

_a

de-pendentia ad independentiam accesfus

posfibilis? Quas

repeters licet inverfo ordine quaeibones,

ii

a

Volen-do ad Sciendum _{regrediamur. Verbo: dum}

repu-gnantiam illam inter has originarias perfvafiones

no-biscum _{perpendimus, pugna oritur in omnibus, quae}

Senfui alias Communi amicisiima vifa funt. Natura

ipfa iibi, Intelligentia ipfa fibi repugnat: pugnat In¬

telligentia cum Natura, Natura cum Intelligentia.

Mutatur autem, ut in bello inter homines fit, facies

utriusque, ut

diverfus

fuerit fortunae eventus. Ex

his _{pofitis elucefcit, quanta oriatur contradi&ionum}

intermixtio, ut primum Rerlexionis patentior _campus

Philofophiam procreat, qualernque hxc pacem & in¬

ter _{quas partes} pacifcendam in fe fumferit. _{Sic vero,}

fi _{Philofophia, quod fuum ed, prceftitisfe unquam}

cenfenda fit, non modo conciliabit Naturam fibi vel In¬

telligentian! fibi , fed fimul etiam alteram invicem åkeri.

-Jam igicur videbimus. quo modo id fieri

pos-iic. Non difficile _{erit, intelligere, Legem illam> quas}

causfas & effe&us. _{per omriern Naturarn aheneis}

vin-culis _{conne&it, imperii ful fines ibi habere, ubi}

co-gitandi vis prodeat. Sic vero influxus Phyficus,

Obje-s

&ivo in _{SubjeEtivum paracurus, fi etiam}

_ncgiexeris,

quod Vitium

ferat

explicationis

ejusdem

per

idem,

enodationem _{quxilionis, qux}

_Philofophix

_Theoreticas

propofita eil, dare non

poteil.

Toilit denique

Liber¬

tärem, (ine qua ne nomen

quidem Phiiiophix

homi-nibus unquam

innotuiffet. Non

melius

tarnen

rei

ex-plicandae profpicitur, ii

harmonia

quxdam,ucjPrimum

mt' _{εζοχψ tantummodo}

_indicatur,

_qua

_fieret,

_ut

doo-rum aucomatum _imaginem references, Cogitatio

&

Natura jfe invicem _fequantur.

_Idem

_valec

_Judicium

de illorum afTertione, _qui generales conceptus

Intelli¬

gentia a priori, ut vulgo

Toquuntur,

inhaerere,

natu-ram vero ipfam dare multiplex

quoddam

_per

fenfus,

vacuis ifliusmodi formis induendum, ftatuunt*

Fun-damento, _{quod majorem prx}

_{fe ferat}

_neceflitatis

fpe-ciem, n'tatur necefie eil, firmiffima

perfvaiio,

qux

intimum

_Siib)e6tivi

_{& Obje&ivi in}

_Sciendo

_{nexum pro«}

nunciat; cujus qui

vividius

confcii

fuerunt,

Philofophi

alii, vago , qui utrumque iic

conciliaret,

nexu

reje-£fco, nec tentata tarnen explicatione,

fidem

di&ita-runt, _quum illa

ar&iffime

coalefcunt,

_qux

Rcflexio-ni alias diverfa occurrunt. Una _igitur via reliqua eil,

qua hxc

explicatio

petatur:

Originariam

fcilicet

effe

identitatem _{Subje&ivi & Obje&ivi;}

_adventitiam

_vero

diveriitacem,neeeifariamtarnen

Confcientixexcitandx &

propagandx*

Totum

hunc

mundum

fenhbilem nihil

aliud effe, quam limites, quos,

independens quidem

ab omni externa determinatione, neeeifario tarnen vi

abfolutse & immutabilis fux Naturx Intelligentia

6

8c _{propria vi}

_{velie poteft,}

_nam

_velie

_{nihil eft aliud,}

quam repetere

originarium

a&um,

quo

Temet ipfam

in aeternitate conftituit _{Intelligentians Hoc}

Philofo-phandi

modo conftantem

formam

Natura

nancifcitur,

aeque firmam & perennem ac

Organismum

Intelle.

&us humani. _{Intelligentia propria vi peragit} omnes

fuas funöiones. Natura & _{Intelligentia inimicitias}

po-fuere. Hac _{igitur via}

_{faciles fore}

_{videntur, quac}

fol-vantur, contradi&iones, quas ex perfvafionibus

origi-ginariis, Tupra

memoratis, explicuimus; & fummum

illud _problema , quod ex ucroque Problemate,

Philo-fophiae Theoreticas & Pra£h'cae

injun&is, conflatur,

a

cujus explicatione omnino unice

exfpe&anda

eritPhi-lofophia κατ'

έξοχη

v,

plenam explicationem fperabit.

Non vero heic omne tulit pun&um, qui,opina-tor tantummodo , viam indicavit, qua progrediendum

efle _{TuTpicatur, ut poilulatis Tatisfiat. Explebuntur,} quas defiderantur; alias vana erit indicata opinio,

& _conje&uras non Scientiae rationem admittet. In his

vero explendis, praecipuum erit negotium

common-ftrare, eandem vim, quas originarie, per quemvis Tciendi _{a&um, nefcia ipfa Obje&orum feriem}

procrea-verit, in volendo etiam efficacem eife: tendentem

porro ad confcientiam Tui in fua abfoluta vi, intelli¬

gentian! omnes partes Naturas conftituere, ne qua in illa admixtio fit alieni. _{Quo denique haec}

Philofo-phandi ratio ineptior Sc Poefeos

fi&ionibus fimilsar

multis videri _{poteft; eo ftri&iori ferie & debet Sc}

ullo modo _{interrumpatur, totum ruit Syfterna, cujus,} quae exiliterinc, difcerpti, ruinae fi&iones omnino

erunc.

Heic vero _{Intelligencia ipfa, uc ex allatis patet,}

eft _{Objeöum. Philofophi & Syfterna condendum nihil}

eft, nifi Organismus ejusdem explicandus. Singulae

igitur confcientis fui conditiones

percenfendae funt, &

ita inter fe conneftendse, ut qus feqaatur, nunquam

fecuta fuiifet, nifi certa & determinata alia

praeceifis-fetj & hoc modo varias conftituuntur Epochae, nam nihil non discurfive _{proponi poteft,} donec _omnes ad-fuerint conditiones, & fic _{Intelligente deprehendac}

femet _{ipfam, qualis fic originarie. Omnis vero con¬}

ditio, prior quidem fe pofteriori alia, forte tarnen &

ipfa pofterior poifibibiiitatem iuam repetit a praece-dente, quse aliam

forfan

fuperiorem habeat; Quare, nifi _primam

_quandam

_{conftitueris, qua; principium} fui in femet _{ipfa contineat, totum aedificium} funda-mento prorfus deftituatur. Hsec igitur fumma Con¬

ditio, abfölute prima, eft iliud principium, quod

lo-quimur, commune Philofophis & Theoreticae &

Pra-Öicse,

cujus neceflitatem, qualis nobis demum vifa

fueric, hac via explicare fufcepimus.

Ipfa tarnen hxc conditio

fumma

non ea mente

principium conftituit, quod ifcpremum quoddarn

Theorema _eifet, nam Idealismi fequimur videndi

ra-tionem: _{fed quatenus primus fciendi}

_a&us

_{eft, ex}

Quo-niam vero in tradendo Syftemate hic non nifi verbis

exprimi

poteft,

inde

pofitionis

Naturam induere

vi¬

detur, & fic principii nomen,

alias vulgo

Theore-mati facrum, fibi vindicare poteft. Idealismus igitur

in fuo _primo

_Principio

_järn

_{annunciat vitam,}

_{ut eo}

clarius _{pateat, quam}

_inimicus

_{fit &}

_contrarius

Philofo-i)hise,

ati, non

cujus

dubitant

mens

ipia in

affirmare

morte

ejusdem

jaceret. Qua

Au&ores, fe in

re

e-Philofophia

invenifte

punktum illud fixum

extramun-danum, quod

illud

Archimedis

vetus:

$ος

μοι τχ ςω>

petebat, ut

inde

Univerfum

totum moveret,

intelle&a

Libcrtate Tronsfccndentalu