Accessiones ad historiam Sviogothicam. Quas cons. ampl. fac. phil. Ups. præside doct. Erico Mich. Fant ... pro gradu philosophico p. p. Petrus Österborg Bothniensis, a sacris. In audit. Gustaviano die XXIV Mart. MDCCCIX. H. a. m. s.

(1)

A C C E S S I O N E S - :î

AD

H I S T O R I A M S V I O G O T H I C A M ,

Q U A S

C O N S . A M P L . F A C . P H I L . U P S .

P R Æ S I D E

D o c t . ERICO MICH. FANT,

M I S T . P R O F . R £ G . E T ORD. SOC. REG. S C I E N T . U P S . E T A C A D . M E G . L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T . S T O C K H , M E M B R O ,

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p . p.

P E T R U S Ô S T E R B O R G

B O T H N I E N S I S , A S A C R I S .

I N " A U D I T . G U S T A V I A N O DIE X X I V MA RT. MDCCCfX H . A . M. S .

U P S A L I Æ T P P I S E D M A N I A N I S

(2)

's

, a

-

'

t —

\

. ‘ >•

/ ;

' . ''

' ' ■ \ ■

.

r '

(3)

A I C C E S S I O N E S

AD

H 1S T O R I A M S V I O G O T H I C A M ,

ï. De Monumentis Svecanis.

P e c u l i a r e Scripturae genus in nonnullis patriae locis a d h u c r e p e r itu r, quod nec ad Scripturam R u ni c am , nec ad Lon gobardicam feu Monachalem , quæ illam e x ufu d e t r u f i t , referri poteft. Sequentia hujus g e neris fpeci- m i n a in hiftoricis noftris inter legendum obvia a n notavimus.

i . I n campanario templi Kjula in VermeF e r n o w Defcript. Vermlandiæ T. I. p. 295,l a n di a, ap ud n o t c).

a. In campana Templi Grafva ejusdem prop. 327, not. c). v i n ciae, ibid.

3. In campana Templi Hammar in Nericia ap. Baggc D efer. O r e b ro æ p. 15 quam inferiptionem f ruftra e x pl icare co natus eft Cele». PeringfkSld.

4. In campana Templi D örarp ex Disf. Rogbeft L i n g u æ Rusfïcæ translator Groning camfufam esfe an. 1^27.q u am ta men Slavonicam esfe detexit & ingia B e r g a p. 41 & Defcript. Smolandiæ Perg de Ottin- . I. p. 471, t e r p r e ta tu s p a na mq ue

5. Quo d exhibet Womùus in Monumentis Danicis p. 243 M o n u m e n t u m Julefiöenfe, vetuftatem non us q u e adeo m a gn am fapit, utpote quod an. 145;? pofitum & fcul- p t u m docet inferiptio; interim tamen litteras ex h i b et n o n fine frequenti hujus litteraturae ufu extricabiles.

Aliud L an derupenfe li. p. 447 non minoris difficultatis esfe deprehenditur.

A Lapi-

(4)

L a p i d e s R u n i c o s q u a m v i s t o t oiim a n t i q u a r i o r u m ihduftria v e r f a v e r i t . t a m e n mu l to s esf e ad hu c delitef ren- t e s m e edo -uit A l n i . R e v er e n d u s V. P a f t o r D om. J o hannes Ekßrum , S u d e r i n a n nu s , qui in unica Pc»roe< a

Y t t e r f e U , p r æ t e r 1\ : * 728 & 730 in colleétione G ‘ran- fouiana, fex an*ea i n c og n it os, e t e r r a e r u t o s d e t ex ir &

a c c u r a t a ma nu delineatos me c n m c om mu n i c a v i t . S u n t v e r o infcriptiones e o r u m f eq u e n t e s :

1. H i n k. n. R u n a n r .

H u l m f t a n raiffi ffin ifrir S ta i n u l f f a t hn r s f a f bu r fin B o n n t a gu tà n B u r i k ruaaiki k u t biufi fat on fi r t h a n h a fii 1 a r t halburnu-

1. T h u b u rn a riffi (tain tina uti u sb ak a f a t h u r fina at la hu».

3. B u . n auk g a r t a r liti h i uk a (tin at b r o t h r fina u i ki k a u k Sigfaff g u t h halbi l'alu tira bit t h a n til kHg.

4. B u o r a a uk k a r t a r litu refa ftain tina a t b r u t h r fina u ig' g a uk fikfaft bali — riffi.

5. Higifi — rifa fiain than iftir a v u l f f at hu r fin a uk f ta f aulfi fa • - t h a i m t — auffhiki hiuk afur ifati gina uiftr.

6. Julif a u k ultin a uk nafi a u k glagi ar riftu (tin t h i n na a t ars.

E x m o n u m e n t i s v e r o R u n uT s nec l î n g v æ , n ec hi*

f tor iæ n o f t r æ m u l t u m lncis affunditur. E t e n i m illa p a u ca i n t er vocabula in eis obvia c o e r c e t u r , haec nudis p ri v a t o r u m h o m i n u m n omi nibu s p a r u m ditatur. U f u m C a u t e m D i p h t o n g o r u m t e mp o r e , q u o ertfta f u n t , f req uen - t i s f i m um fuisfe p r o b a n t , ex. gr . p w p r o o , u t auk p r o och

— ai pr o e , u t thair, t h e , raifa, r e f a , ß a in , (ten. Adje- étivi & genitivi fubffantivis p o f f p o n e b a n t u r , u t fathur ß n p r o fin fader, fja l ham pr o h an s fjål', Sun A rnfaßhr p r o A r n f a f t e r s Son. P r o g h ab en t k , u t kiara, göra. H ukua, hacka,, hugga, H ink, h ög g, P l u r i m æ v o ce s a d hu c a p u d

nos.

(5)

^ ^ s ip r 3 n o s con f er v an tu r, u t Fathnr, fader, ÄTuthir, moder, Tutur, d o f t er, Sufur, fyfter, Snar, Svå»far: Bunta vero man, ma

r i t u s femper fignificat, unde Ankbonde adhuc fupereft.

Famosisfimi duo atque multum controverfi Iapides R u n ici lunt AfpSenfs in Sudermannia & Wickelbyenfs in Olandia. Ille appellatur Gisleiten & fitus eit ad prædium e q u e i t r e L a g n ö , delineatus in BjSrners Svea Rikes Håfda ål d er & Bautil Gôranfoniana. E x illorum lectione in- fcriptio habet : Gislang lit giarva mirki iftir Dord ank Slodi lit gidrva fentier dit Juni Ja g Alper auk fum hvat var dat.

E x his verbis concludere volunt Er. Benzelius, von Dalin

& EkhoUn, aquam Mæleri tempore, quo Lapis erÿrus, ad locum, quem occupat, pertiguisfe, contra nitqntibus Bjurnero & Goranfonio. Hic a B r oo cm an in Defcriptione O l t r o g o t h iæ p. 187 & in tractatu de initiis Norcopiæ haec e x ejus interpretatione h*bet: Gruntir ur (ifrån) Grunterland i Danmark, Totils jarmund mande rida emot R yg fa fers trogna rad, drunknade i denna viken. Sådan han

del fe upvdckte fo r g hos folket. Like honom folgde de flåjle.

Denna f e n var fatter efter Sibbe Uddfon Fulter i Inhois låt fatta pä ån tufende.

II. Ad H iß or i am nob. Lagerbring,

A d Part. I I . p. 143. R e x Sverco Colonis & ejus conjux Ulrhilda duo in Svecia fundarunt monaiteria, ad quæ M o n a ch o s transtulere ex Claravallenfi in Gallia coeno

b i o , temp ore S. Bernhardi an. 1143. Alterum in AI- v af tra, alterum in L u r ô n , infula Væneri prope Ver- me landiam, quod dein transferebatur ad Lugnås in t e r r itorio Yeftrogothiæ Kinna & iterum a nobili femi

na Sigride, Reginæ Chriftinæ cognata, ad Värnhem an 1150. Abbas tum fuit H enricus; mutato autem a

A a Ma-

t

(6)

M a g n a t e q u o d a m Sigridis in M o n a c h o s ani mo, e x V ä r n h e m e xp el l eba nt ur . R e v o c a t i a u t e m , quia & ele- phantiafi & coec it at e v e x a b a t u r S i g r i d i s , q u æ ad m o r t e m u s q u e e x reliquiis rnenfæ e o r u m v i f t u m q u æ r e r e co geba tur . P o f t obitum ejus C o n j u x S. E n d Cliri- ftina i n n u m e r i s modis m o n a c h o s c ruci avit . M u l i e r e s in monaft er io a l vu m e x o n e r a b a n t . Vici nus S a c e r d o s D o mi ni c a P a l m a r u m p e r illud p r o c e s f i o n e m d u c e b a t f e m i n a s q u e folo indufio veftitas ibi relinquebat. H i s ibi f alt anti bus, villa facerdotis incendio deleta eft c u m v e f t i m e n t i s , quae in illa r eli quer ant . T a n d e m a R e g i n a j us f u s A b b a s H e n r i c u s d o m u m d i r u e r e , in q u a Misfalia fcribere c on f u ev e r a t & in alium locum t r a n s f er r e. P ont if i cem t u m adire ap u d a n i m u m conftituit o p e m e x p e t i t u r u s ; fed in it inere R e g e m V a l d e m a r u m

& A r c h ie p i f c o pu m Efkillum offendit , q ui , u t in V i t a Scholae in J utlandia fedes f i g e r e t , ei per fu af er u nt . G e r h a r d u s S e c u n d u s A b b a s A lv af tr e nf is in V ar nKe m c o m m o r a b a t u r , c u m n unei us a H e n r i c o misfus a d v e n i e b a t , qui M o n a c h o s in J u tl an di am appellabat. Vi- ginti d uo M o na ch i & pl ur es f r a t r e s converfi cum c a licibus, libris, a r g e n t o , vef ti ment is & b o bu s , ejus con- fenfu mi gr ab an t an. 1158. D e in d e me li or em m e n t e m in M o n a f t e i i u m V a r n h e m c o n c e p e r u n t R e x E r i c u s &

R e g i n a C h r i f t i n a , q u a m ob r e m n o v a m Mo na ch o ru m, coloniam ex A lv a f t r a illuc t r a n s t u l i t H e n r i c u s cu m A b b a t e L a u r e n t i o . H e n r i c u s qu inqua ginta an no s in Sme- cia t r a n s e g e r a t & Clarævalli obiit an. ^{h q o}, ad l a t u s S. B e r n h a di f epultus aj. M o n af te ri u m B e r n h a r d i n o - r u m S o r ô in Selandia p r i o r e m e Svecia n a d u m e f t , A b b a t e m n omi ne R o b e r t u m , qui hel uo fuit & e b r i e

tati deditus bj. A d

a) Langebek, Script. Rer. Danic. T . 4. p. 458.

à) Ibid. p. 467.

(7)

i . . , , ,

- i

M Pari. p. 207. Coeleftini III Bulla de voto caftita- tis Regis U m u ti E-ici & Conjugis ejus dudum r ecen- fuit J o h a n n es M a g n u s, Hiltoria Metropolitana , p. 50.

III. D e Manufcriptis Bohemo * M o r a v ic is in Svccia.

A n . 1787- Bibliothecarius Pragenfis U ngar, f u p r em um A u l æ Marefchallum W rb na Freudenthal fupplicarione a di it, u t per A ulæ Svecicæ Cancellarium v. E n ge - ftr ôm adituin ei paracet ad manufcripta Bohemo - Mo- r a v ica, q u æ e x Olai Celfii Hilloria Bibliothecae Upfa- lienfis atque Magni Celfii Hiftoria Bibliotheeæ S tock- holinienfis edoCtus erac in his Bibliothecis reperirî.

A n . 1792 Societas Scientiarum Bohemica Do m in um J. Dobtowfki hunc in finem ablegavit in Sveci aro, qui l'ubitine* e plures Germaniae Bibliothecas, Ha f n iam, P e tr o po l in, Mufcoviam & Aboam vifitavit. Idem Do- browlki antea ediderat collectionem fet iptorum Bohe- m i corum & relationem de hoc fuo irinere emilit P ra - g æ an. 1796, 8*o* — Legatus Cæfa’e u s , Comes A n t o nius Johannes von N o stiz, qui Stockholmiæ ab a n . 1685 ad 1690 c o m m o rab atur, p etio pluriuin mille aur e o r u m aliquam horum manufcripro» um partem redemi t & in- c a m eram Imperialem transtulit, quorum n u m e ro C X X X II l Catalogus an. 1719 confeCtus elt. R eliquo

r u m copias a Rege Gufta^o 111 ad »quas Spaenfes p e r Conliliat ium Imperii Comitem Ch> illianum vo n S t e r n b er g expetiit P« i n e ps Carolus Egon von F u r - ftenbet g & promisfioneu» ejus impetravit. In c o mi tatu Dom. Dobrowild fuit Comes foachimus von S t e r nb erg . Londini G o th o rum ab Epifcopo Olavo Celfio naCfn.s eft Lexicon Latino-Slavonicum. audfore T h e od or o Ignatio de Gordon cum filiis, quod M o fc ua

fecum.

(8)

fecum in S v ec i a m t r a d u x i t Mug. A n d r e a s S ö der m an » P a f t o r in E k e b y Up land iæ & Olavo Celiio feniori d on o dédit an. 1731. P l ur im i libri B o h e m i c i , q n o s ia S v e c i a i n d i g a v i t , f u e r u n t olim Petri W o k von Ro fen - b e r g ad W i t t i n g a u , u n d e illos in A r c e m P r a g e n f e m t r a n s tulit an. 1677, fequenti anno p r æ d æ bellicæ o b nox i os . T a m m a g n u m illum C o d i c e m , qui t r e s libros Ch ronici B o h e m i c i Cos mae, edi tos i nt er F r e h e r i fcriptoris r e r u m B o h e m i c a r u m c o n t i n e t , q u a m r eli quos Bo he m i - cos Bibliothecae St ock ho lmi enf is fuo in ifinario r e c e n- fet Dobrowfki . — A d L e g a t i o n e m C æ f a r e a m S rockh ol - miae S e c r e t a r i u s Svendefki ftatuas aliquas metallicas d e t e x i t in a rc e R e gi a D r o t t n i n g h o l m infigniis familiæ C ze r ni n i no ta tas .

IV . Supplemetità ad Bibliothecam Varmkolzii c).

Cari Didrich H u l t m a n s H a n d b u c h der Gefchich- t e v o n S c h w e d e n . Th . I. W a r f c h a u i797- &:o*

Gôtti ng if che A n z e i g e n 1797 N:o 130. A u f t o r p r i v a t a m S ch o la m t e n u i t F r a n c o f u r t i ad Viadram.

P . 3. p. 102. T h e o d o r i k den S t o r e a f A m a l , belkrifven a f R i c h e r uti de l s V i e s des h o m m e s illuftres, ôf- v e r f a t t a f Valtinfon och t r y c k t i G ô t h e b o r g 1768- 8:°*

p. 14. M é m o i r e s f ur l’origine du P e u p l e S uéd oi s p a r M de Keralio. M é m o i r e s de l’A c a d e m i e des Infcriptions. T . 46. p. ^540. A u f t o r , S v e c o s e x Ci mb ri s or igi nem d u c e r e , p r o b a r e conatur.

N:o

c) Bibliotheca ejus Sviogothica ad finem anni 1782 pertingit. Cum fequenti anno fupplementum incipere debet.

(9)

N : o CLÇ49. b. Od itws five O iginum variarum C hro- n o l o g ic e, g eog ta phice & geneaiogice illuftratarum f peci men pofterius, inter P a r e r g a Hiftorica 17829 4:0. p. 365.

P. VII. p. ^{ï o}6. N:n 3715. Plaufiis Noricus Præcelsisllmo a r q u e Po ten ti sf im o Principi ac Domino Guftavo A d o l p b o S v e c o r u m , G o t h o r u m Vandaiorumque R e gi S e renisfim o, M a g n o Principi Finlandiæ, Duci K f t o n iæ & C ar ei iæ , Domino Ingriæ, Noribergam die Martii X X I , qui Benedifti nomine infignis eft, aufpicatisfimo 011 ine ingresfo, cum Voto Davidico, h u mi l limæ congratulationis erg o , delineatus a Johan

n e V o ge li o , Ludi Ægidiani R e f to re & harmonice I X & I V v o c i b u s , cum & fine Basfo ad O rganum d e c a n ta t u s a Jo han ne S t a d e n , ad D. Sebaldi Orga

n i c o , A n n o en D e V s ex aqVILone IVbet p V gnare L e o n e M . fol. IX in fol. Bibi. Vpf.

P. 172. N:o 38^7. Locc enii Ora tio Memoriae Guftavi Adolphi. Upf. 1634. 4:0..

P. 158. N:o 3815. T h r e n i Über den hingang Guftavi A d o l p h i von J oh an ne Loccenio. ibid. eod. an. 4:0.

M i r a m u r , Ä u f t o r e m Celeberrimum ad Reginam Chr ift inam non retulisfe Hiftory o f the troubles of S w e d e n and Po hlen by J. F o w l e r , utpote quae hiftoriam tr a f t a t u s induciarum Sturnsdorfenfium an.

1635 fnfe expo ni t, cujus teftis ccvtgtttyis f ue rat A u f t o r d). N e q u e me tno rat Epiftolas Hugonis Grotii,

q u æ d) P.- VIII. p. 49 N:o 3552 illum memorat fufr Gußavo Adolphe*.

(10)

s

^— ^{— ,}

q u æ L e g a t i o n i s ej us S v ec i c æ in Galliam hiftoriam e x h i b e t , ab an. 1654 ad 164?.

P.

IX. p. 20. N :o 4?3T. Al ia m editionem in 8:0 V a r m - holzio n o n vifam posfidet Bibliotheca Academiae Upfalienfis.

E r n e f t i S a ï om o nî s Cypriani a dv e r f a r i a Hifto- r i c a , qu ibus B e r n h a r d i Magni Ducis Saxoniae Vi- ma ri enf is Vita & Ger ma ni c i S v e c o r u m belli f u n e - ftisfima p e r i o d u s illuftratur. G o t h æ 1729, fol. inI