ACTA
e tLITTERÆ
AD
HISTORIAM REFORMATIONIS IN SVECIA.
« ■■ r f i f r ■
<^U Æ
C O N S E N S U A M P L . F A C . P H1L . U P S ,.
P R Æ S I D E
D o c t . ERICO M.
H I S T . P R O F . R E G . E T O R O . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D .
REG« L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T . S T O C K H . M E M B R O ,
PRO GRADU PHILOSOPHICO
P . P .
J A C O B U S M.
S T 1 P . D A N K V . D A L E C A R L U S .
I N A U D I T . G U S T . M A J . D I E M A J I M D C C C H I .
H . A . M . S .
UP S A L I Æ ,
T Y P I S E D M A N N I A N I S *
} ) . ï f l A | ■ i i '! •;
ACTA E T
AD
HISTOMAM REFORMATIONIS IN SVECIA.
I I I . S i d M agnum H arald! , tleftum Epifcopum Scarcnfem, an. 15 2 a , litteras de M. Ola! Petri harefl, qua modernam ecchflam ad mendicitatem ecclefia p rim itiva redigere v o lu it, de B u lla fu p ra edita A driani Ö* Legatione Joannis M a
g n i dedit B ra skius, quas publici ju ris facere non dubitavimus.
À d D o m in u m E le& um M a g n u m Scarenfem.
Præ m isfis o m n ib u s & fingulis, quae reverentiae funt &
a m o r i s p a r ite r & falutis, V enerabilis frater & fingularis a m i c e , R e c e p im u s feripta veftra ex Julaeta, de his quae Tunc o c c u r r e r u n t, dem um his im m ediatioribus d ieb u s, c e p im u s ferip ta q u o r u n d a m in Capitulo U pfalienfi, quam p e ric u lo fe p u llu lare incipit haerefis illa L utherana, per q u e n d a m M a g iftrtim Olaum in Ecclefia Strenginenfi, prae- f e r r im co n tra d e c re ta SanCtae Romanae Ecclefiae ac eccle- fiafticam lib e rta tem ad effe&um, ut flatus moderna Eccle- fla reducatur ad mendicitatem 8J* flatum Ecclefia p r im itiv a , quae cum in p rim is diu elegerit in paupertate vivere, con
t r a d ic tio n is tam en p e r hoc non effeCta eft immunis. Su- f c e p it tan d em tem p o ralia gratis o b la ta , non fine' m inori
A c o n -
c o n r r a d i f l i o n e , D o m i n o id ipfum p r æ d i ce n t c p a r Beatum Ma r- ciim, qu od ele&i fui e ti am c um perfecutionibus esfent r e c e p t u r i , q u o d haeretici q u o t q u o t hucusque f u c c r e v e r a n t c o n f i d e r a n - res, facile f u g g es f er an t Laicis, quos Clericis infeflos o p p i d o t r a d i t a n t i q u i t a s , m o d e r n a m Eecleliam p e r a b d ic a ti o ne m t e m p o r a l i u m p r i m i t i v æ Ecclefiæ c o n f o r m a n d a m , p r o fuac h æ r ef is i U b i l i m e n t o , pr out Laicus fafciculus t e m p o r u m cir ca t e m p u s B. Silveftri p r i m i . Et quia fingularia Cc: ipta S a r & i s - iimi D o m i n i noftri A d r i a n i p ap æ VJ. m o d e r n i S u m mi p o n tificis c e p i m u s , ut nos una c um aliis p r a l a r i s S v e c a n æ Ecclefiæ huj usmodi L u t h c r a n æ hær ei i c o n f o r m i - t e r o p p o n e r e m u s , p e r medi a D. Do ct ori s, J o h a n n i s n u n c i j
&, c o mmis fa ri i Apol t ol ici in hac parte. C a u t u m i g i t u r nobi s ac alijs prælatis Sve ca næ Ecclefiæ f u m m o p e r e v i d e r e t u r , di£tum D. D o £ l o r e m J o a n n e m f er i oüus e x h o r t a r i , ne fines regni egrederetur ante faciam realem exquifitionem contra did u m M a g iflru m O laum , t a n q u a m de hæretica p r a v i ta t e f ufpe£lum, ad ejusdem juftam ab fo iu ri on em vel c o n d e m n a t i o n e m , p r o u t di£laveri t o r d o J u r i s, Ö3 quod in q u a - libet Dice$efi conflituantur auttoritate Apofiolica p ra la ti Eccle- fia ru m inferiores vel alii dofti religiofi eminentis literaturce in ordinariorum inquifitores h a retica p r a v ita tis . A l i o q u i n ii tam publicus- e r r o r disfimulatione praeteritus f u e r i t , ul t e r i o r e m p ræf tabi t novelïæ hærefi f e r m e n t a t i o n e m ac o c c a û o n e m fe ad m aj o ra fcandala c o n v e r t e n d i falvo j u d i c i o x'eftro ac veftri venerabilis c apit uli , f u p e r q u o nos p e t i m u s qu an to c iu s i n f o r m a r i , n o s e n im circa curas a d v e r f æ va le tud ini s d ep re sf i, neque nobis ne q ue alijs ad p l e n u m c o n f u l e r e p o s f u m u s , in his vel alijs, q u e m a d m o d u m l i b e n t e r f a ce r em u s D o m i n o D e o tefte, cui v e n e r a n d u m f. v. ac i p f u m v e n e r a b i l e capit ulum fincere r e c o m m e n d a m u s . E x L i n c o p i a 12 Julii 1523,
I V . A d Do8orem Johannem M agni etiam m ittit articulos O lat Stregnenfis, ir/iplorans ejus apud Regem auttoritaiem pro fu ß in e n d is Ecclejia p riv ile g iis.
A d D o m i n u m D o f t o r e m J o h a n n e m m a g n u m cum M a g i f t r o O l a o ejus g e r m a n o .
V e n e rab ilis v i r , p o f t m u ltip licem in D o m i n o d ile & io n e m
5c f a l u t e m ,in te lle £ lo e x V eftris litteris p e r M a g if tr u m O l a u m g e r m a n u m allatis in fp e ra to v eftro exitu fine m u tu is C o n fe re n - tiis, fed 5c i r r e p e n tis L u th e ra n æ haerefis e x ftirp a tio n i n o n f o l u m utilibus, fed 5c o m n i n o necesfariis, d o lo re s d o lo rib u s a d d i d i m u s in h ac aegritudine n o f tr a , q u æ q u a n tu m c u n q u e n o s afficiar, m agis tam en nos afficiat L u th e ra n * haerefis p e r q u e n d a m m a g is tru m O la u m S r r e n g i n e n fe m ferm en tario (ut a s f e r i t u r ) q u e m cep im u s articulos praefentibus in clu fo s, a d p o p u l u m praedicasfe, quae q u a m q u a m tam p a te n te r a-
& a d i c u n t u r , q u o d nulla p o s te n t t e r g iv e rfa tio n e c e te r i , n o n v id e m u s h o n e ftu m m o d u m , q u a n tu m ex literis fan- f ti s f i m i D o m i n i noftri ad nos datis c e p im u s , p e r q u e m D . v . h u ju sm o d i n e g o tiu m p e rtr a n s ire p o te r it in discusfio- n is officio inquifitionis p r æ te r m is f o , c o n tra h u ju sm o d i c o n c i o n a t o r e m , ob v e h e m e n re m haerefis fu fp ic io n e m , fine e ju s a b fo lu tio n e vel c o n d e m n a ti o n e , asfiftentibus v o b is h i n c in d e c a p itu lo ru m hujus re g n i praelatis, n ed u m C h r i- ffiance R e lig io n i fed & San£tisfimo D o m i n o noffro ac San&ae R o m a n æ Ecclefi« deditisfim is, q u e m a d m o d u m &
n o s to tu m o ffe rim u s c o n fu le n te s , ut aliqui d e p u te n tu r i a c e rtis d ijœ cefib u s ex inferioribus praelatis ecclefiafficis aut relig io fis e m i n e a t i s litteraturae, inquifirores h#reticae p ra -
A 2 vi-
vitatis fuis o r d i n a r i js in - - - p r o di£tæ hærefis exftir- p a t i o n e , a n te q u a m acrius invalefcat, in fu p er quia fuperio- r ib u s a n n is , etiam an tequam SerenisGmus D om inus r e x n o f te r ele&us r e g n i g u bernacula a sfe q u e re tu r, n o n n u lli f u p e r io re s praelati r e g n i , tanquam in defe& um judicis ec- clefiaftici, d iv e r fim o d i invafi fu e ra n t, q u e m a d m o d u m n o - v isfim u m e x if t it, no s ex praeteritis v e r e n t e s , q u o d cras p o sfin t fieri t u r p ia ficut h e r i , offerim us nos benevole in v e f tr i tan q u a m n u n c ij & Legati A poftolici praefenria ad f ta n d u m u nicu iq u e j u r i , aliquam accufationem c o n tra n o s p raeten d en ti fpirituali vel te m p o ra li, ne in defe&um ju d i
cis ecclefiaftici c u iq u a m d e tu r occafio in nos m alig n a n d i, d e q u o p r o te f ta m u r co ra m v o b is, p r o u t alias in vestri a d v e n tu f o le m n ite r proteftati fumus. S u p p lic a n te s n o m i n e totius S vecan æ ecclefiæ, quatenus Di. v. apud fere- nisfim um D o m i n u m noftrum officere velit necesfarijs fuis eonfilijs & in fta n tijs, quatenus fua majettas p r o h o n o re &
r e v e re n tia fan&isfimi D o m in i noftri ac fan£bc fedis apofto- licae, n ec m in u s p r o falute animae fuae, ac bona o p in io n e e tia m ap u d e x te r a s nationes p e r m itte r e d ig n etur ipfam ecclefiam S u e can am Sc ejus prelatos in ea libertate & p r i v i l e g e s , praefertim in asfecutione fuarum ju risdi& ionum a fuis c o lo n is , q u a ipfam r e p e r it ultra trecentos a n n o s fuisfe g a v i f a m , q u e m a d m o d u m £ua ferenitas V ad- ftenis in fua a s fu m tio n e pollicita e f t , etiam p er litteras p a te n te s d e fu p e r datas. E t quia D o m in u s nofter ele&us R e x a tte n to fubfidio fuae m ajeftati n o n d u m a n n o e la p fo lib e raliter p e r Ecclefiam L in c o p en fem & C leru m i m p e n f o ubi d u p p lu m ejus q u o d p ro m isfu m fuerat ob ul
te r i o re s ejus fau to res asfequendos b e n ev o le exftitit e ro g a
t u m , velit d e in c e p s abftinere ab u lte rio re g rav a m in e E c
clefiæ n o ftræ Sc C l e r o i m p o n e n d o , p e rm itte n d o eos in
fuis p r i v i le g e s , tam p er C a n o n e s quam leges imperiales
• c r e g e s & p r in c ip e s , fuæ majeftatis prædecesfores con- c e s f is , & hoc p e r pias e x h ortationes. A lioquin erit hic d e f e r t i o e c clefiarum , & clerus fugitivus, ac clam or vulgi d e defe& u re lig io n is , q u o d no n lib enter v id ere m u s, faci
atis in hac re d e b iru m boni filij, p ro u t D om inus infpira- v e r a t v o b is , qui vos fua dire& ione d ig n etu r cumulatius l o c u p le ta r i, cui & vos fincere recom m eridam us. Cirisli- m e ex L in co p ia 1523 die diviüonis A poftolorum . Solito n o f tr o fub figillo.
I te m m ittim u s vobis cum M agiftro O lav o j o mare, p r o liba.bus alias plura fa&uri D o m in o gratiam con**
c e d e n t e , nec d e e rit quin ubicunque licebit partes veftras ac a m ic o ru m p r o m o v e r e benevole faciem us, faciatis nos p a r t i c i p e m litte r a r u m v eftraru m cum n u ntio noftro quid i u p e r prarmisfis a r. m a. ceperitis in refponfis, ite
r u m valeat felix dile&io v. nobis o m ni benevolentia p r o fe q u e n d a .
V . E tiam laudatos articulos m ittit ad fra tre s Vadflenen- fes cum libro de «rroribus R uthenorum , quos cum Lüthera- na hcereft idem fa cere exiflim at.
Ad fratres V adftenenfes.
<
C u m p a te r n o f a v o re , finceram in D o m in o dileftio- n e m & falutem . M ittim u s vobis cum latore p raefentium , j u v e n e noftro tra & atu lu m q u en d am de erroribus Rutheno- ru m } u t eo letloy tanto m&g\S (lUKfiat, ubi harefis illa L u
the-
iherana f u a jaceat fu n d a m e n ta , & u t ejus e r r o r ac ïp f o r u m R u t h e n o r u m t a n t o facilius r e p r i m a t u r , p r o h o n e f t a
& d e v o ta d e d u & io n e te m p o r is fu ad e m u s in eo c o n t e n t a l e g e n d a , qu o fa£to alium vobis his d iebus ex Italia r e c e p t u m tra fta tu lu m per llluflrisfim um Regem A n g lia in p r o - p r ia perfona editum contra L utheranam licerefin t r a n s m ittim u s , c u m ipfi p r o p t e r aegritudinem n o ftra m f tu d io v a c a re n o n p o s fu m u s . M ittim u s etia m articulos praefentibus in c lu fo s, n o b i s his diebus m is f o s , p e r q u e n d a m M a g if tr u m O l a u m S t r e n g i n e n f e m (ut a sfe ritu r) publice ad p o p u l u m praedica
t o s , ß p e r q u i b u s , quid fen tia tis , no b is r e f c r ib e r e velitis.
D e p r e h e n d i m u s u n u m in te r eos gloriofae v irg in i M a r i x n o n folum d e r o g a t o r i u m , fed & b la s p h e m u m ac in ju r io - f u m , n o n o b fta n te c o m m u n i p r o v e r b i o . V is b r e v ib u s vis p l e n e lauda re M a r i a m , o m n i labe c a r e t , o m n ia laudis h a b e t , cui vos r e c o m m e n d a m u s . Citisfim e e x L in c o p ia die S. M a r g a r e t « V irg in is . A n n o e
I n vitulo.
M ittite n o b is aliquas caftaneas im m a tu ra s ex arbori- rib u s veftris nuces avellanas, ac a liquid de laven- dula Ö* M ayorana. I t e r u m feliciter valeatis.
T H E S E S R E S P O N D E N T I S .
1.- ^‘-'h aratteretri onimi Scrvatorîs noftri, qoa hominis, omnibus perfefrionis numeris abfolutum inter reliqua confirmat a m o r, quo disci
pulum Suum Johannetn præcipue ample&ebatur. Nemo enim Sacro
rum Scriptorum eft , qui pe&ore difertior habeatur, quam ille in E v an gel io, pritna Epiftola atque iis Apocalypfeos locis, qui intelligi pos- iint. Doftrinæ Chriftianæ nucleum atque medullam quis illo melius expresfit Evang. I. 11 — III. 17 — XV. 14. — X V II, X V IH , 4 0 ?
2 . Quam vere, (ibi conflantes & chara&eriftice depitti fint Sacris in Oraculis Apoftoli, non fugerit illum, qui T hom æ dubia, Joh. X IV . 5. ad fepulchrum Lazari & refurre&ionem Chrifti ; nec non Judæ Ischa- riotæ avaritiam, Joli. XII. 4. & in proditione falvatoris fui & Magi- ftri , rite obfervaverit.
3. E x vetuftis Hiftoricis nemo non Dionem Casfium Dionyfio Ha- licarnasfenfi praetulerit; Herodotum & Diodorum Siculum legerit cum voluptate. Miramur autem lorum hujus Lib. I. Cap. 2 6 , de annis E- g y p tio r u m , ad illuftrandam Patriarcharum ante diluvium longævitatem a nem ine, quantum novimus, allegatum fuisfe.
4. Tnfigne accurationis incrementum accederet linguae noftrae ver
naculae, fi talem o p eram , qualem Aufonius Popma Latinae atque Gi
rard Gallicae adhibuere, eidem præftare vellet aliquis noftratium, Sy
nonym orum quæ h abentur, adftruendo differentiam. Exempli loco fe- quentia adjungemus.
T.attfSrdig. FrSck. LSttfint.
Okyfk. Otuktig.
Sluta. Ånda. Vid fifta flutet har all ting en Snda.
Fullkomna. Fullborda. «
Allman. Allmännelig.
Bel Sfen. Vitter. Lärd.
H a t , Vedervilja, A ffk y , Vidrighet. Afvughet*
Nödigt. Nödvändigt. ‘ ■
Man Bör. Man Mafte.
Band. Bojor.
Skina. Lyfa. Glanfa. Blånka.
Nirnna. Kalla.
TilfSlle. Lägenhet.
Förmä, Kunna. D et jag förmSr, k likt. Det jag k a n , 5r möjligt.
NSm-
Eftertänka. Efterfinna. Befinna.
Betrakta. Utgrunda. Skärfkåda.
Djupfinnig. Skarpfynt. Sinnrik.
Förfiä. Begripa. Fatta. Det fom Sr redigt, förftås. D et fom Sr tydligt, begrips. Det fom är klart, fattas.
Rafk, Kraftig. Stark.
Ingifvelfer. Uppenbarelfer.
Förening. Gemenlkap, öfverensftåmraelfe.
Rät. Rak.
Förhinder. Svärighet.
Höra. Lyfsna.
Böjelfe. Drift. Det är ingen fvärighet, at följa den drift, en ftark böjelfe gifver. Fånaden har drift.
W ulen. Fallen.
Kynne. Lynne, Sinnelag.
Ro. Frid. Lngn.
Sagta. T y ft. Stilla.
Fredlig. Fredfam. Fredliga tider. Fredfain man.
Buller. Oväfende. Olät.
Alfvarfam oontr, Veklig. Sträng, contr. Flat.
Fårrdighet. Skicklighet. Det fordras Färdighet at börja en Sak, oich Skicklighet at flnta.
Spår, Qvarlefvor. Lämningar.
Buk. Mage.
Äta. Spifa. M at, Tom år olagad Stes. Man Spifar ordinairt pä fina timmar. Det är tillredning. Spifa kommer af Spis, efter den kokas och ftekes där.
Tnveklad. Inblandad.
D a rra , Ryfa. Bäfva. Skålfva.
Faslig. Hifklig. Förfärlig. Förfkråcklig. Grym.
Gömma. Bevara. Ackta för tyfven. Bevara för förruttnelfe. ti Ackta. W ärja lig.
Man agtar lig med Förfigtighet, V irjer lig med tapperhet.
Behälla. Qvarhälla.
Jag behäller mitt eget och qvarhåller en annana.
Giller för foglar. Snaror för djur.
Regel. Rättefnöre.
Yta, Utvärtes anfeende. Sken.
Byta. Wåxla. Förvandla.
F ly. Undfly. Flygta.
Hädanfärd. Död. Ändalykt.
Fräga. Spörja.
