D I S S E R T A T I O / 2/
D E
S Y S T E M A T E SVECIÆ P O L I T I C O P R O X I M E P O S T P A C E M
W E S T P H A L I C A M ,
Q U A M
F E N I A AMPL. OR
P R Æ S I D E
M a g . FRICO M. F A N T ,
H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . S OC. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D , R E G . L I T T . H U M . A N T I Q . E T H I S T . S T Û C K H . M E M B R O .
E X H I B E T
G U S T
A V U S
S T I P . V I C T . V E S T R O - G O T H U S .
IN A U D IT . G U S T . MAJ. D. X IV D EC. M DCCXCIII.
H . A . M . S .
U P S A L 1Æ ,
U T T E R IS VIDUÆ DIRECTOR. Jo H A N N . EdMAN.
D E
SYSTEMATIC SVECIÆ POLITICO P R O X I M E P O S T P A C E M
W E S T P H A L I C A M .
§. h
P
er L X X V I a n n o r u m d e cu r fu m , ab accesfu R.G u ß a v i Adolphi in Ge rm a n ia m an. 1630 ad pa c em u s q u e Alt -fcanftadtenfem an. 1706, inter prin cipes Europas flatus locum & in annalibus ejus in- f igne n o m e n tenuic Svccia. Iila me dia nte pax Bre- dana an. 1667 & Ryswikfenfis an. 1 6 9 7 / conclufa e^*
Ilia, p e r triplex c u m Anglia & Batavia fœdus Ha- g a n u m , an. 1668 pr io r em pacem A quisgranenfem G a l l o r u m Regi Ludovico X I V , qui alias Europas a r
b it e r falutari v o l u i t , extorfit. P e r pacem autem W eft ph ali cam an. 1648» u t r u m in lui ipfius c o m m o d u m , an f e c u s , ha ud d i x e r o , M e m b r u m Im p e
rii R o m a n o - G e r m a n i c i f a £ h , ab hac periodo gloriae fuae ep o ch a m d uc er e folet. Res antea bello geftas p a r i t e r & pacificationis n e g o t i a , in Commentariis de r e b u s Svecicis , fufe expofuit L . B. Samuel a Pufen- d a r f , q u a m telam , p e r im perium R. Car oli G u ß a v iy alio vo lu m in e pe rte xuit; fed fexennium illud, q u o d an. 1648 & 1 6 5 4 intercedit, om nino accuratum de- fiderat H ifl o r io g ra p h u m . C esfaverant p e r illud bel
licae turbae; fed vividum Reginae, quae rebus noftris
A a prae-
praeerat, in ge n iu m n o n illam otiofam e xt e r a r u m g e n tium vicisfitudinum fpe&atricem a ge r e finebat; quin potius iisdem f æ p e n u m e r o , nulla u r g e n t e necesfitate, immifcebat. N o n defunt ei, quae hæc perfequi v o l u e r i t , in quae induftriam fuam excrceac, m o n u m e n t a ; fed vel p e r difFufas Chanutii n a r r a t i o n e s , vel p e r q u a t u o r ab A rckenho lzio edita A & o r u m volumina , nulla te mporis vel r e r u m habita r a t i o n e , fparfa p a tientiam a tq u e feduk'tatem n o n ex ig ua m , u t in o r d i
n e m re digantur, req uirun t. H o c v er o in campo cu m fpecimen juvenilis noftrae diligentiae collocare d e cr e vimus , r e m non ingratam hiftoriæ pptriae amatoribus nos fa&uros exiftimamus.
S- IL
F i n e m belli Sveco- G e r m a n i c i majori c u m morae imp atie ntia, q u a m re b u s noftris f o r t e c o n v e n i e b a t , urfisfe C h riß in a m , c o m m e r c i u m ejus e pi ft oiar e c u m O xeußjerna & S a lv io , Svecicis ad pacecn feriendam L e g a t i s , fatis p r ob a t. Sed hac feliciter itla , non o- mnes p e r triginta a n n o r u m bellum exortæ turbae illi
co fedari potue run t. E xe rci tus S v e c an us , ma xim am p a r t e m ex p e r e g r in o milite m e rce d c co ndu&o com- p o f i t u s , non nifi n u m e ra ta pecunia dimitti potuit.
Illa v e r o ad q u i n q u e miilies millia i m p e r i a l i u m a fe- p te m G e rm a n iæ circulis erat e r o g a n d a , q u a m d u m e xpe &a re nt copiae, inter h o r u m circulorum ordines alendae difpertiebantur. In illarum m e d i o , Erford æ, fedem figebat Princeps Carolus G u ß a v u s , qui illis p ro x im e ante belli exitum fub G eueralisfimi titulo c u m fu m m o imperio fuerat prade&us. Ut autem
fingula pacis Weürphalicae m o m e n ta , quæ imperium R o m a n o G e r m a n i eum f p c ë b r c n t , exfecutioni daren
t u r , fin gula n s Co nventus , Congres/us Exfecutiouis no m in e i n fi g n is , N o r i m b e rg a m convocabatur , in q u o an. 1649, cum Legans Csefareis Picolomini*, L n m b e r g 8z V o l m a r , tra&abat Princeps Palatinus.
Qu i co nventus in diem 16 Jun. 1650 protrahebatur, occafioncm inde trrip ie nte Salvio, H am burgi degeme, Principem coram Regina infimulandi, quod ftudio m o ras necte ret & difficultates, ut bello, qu od tam cito finiisfe aegre tulerat, Sveciam icerum implicarer. Quin
& fu (picabantur a l i i , i llu m , in fuccesfioriem imperii jam tu m d e f i g n a t u m , lubenter tempus inter praeteri
t u m militare im peri um & fu turum r e g n u m , entre un G ener alat p a s fè , & une Roiautè future, ut Cha- m it l o q u i t u r , his artibus terere. Quidquid fu e rit, crebris, q u ib u s ftfohannem Mattbice Stregnenfium Epi- f c o p u m , tam E r f o r d a , q u am N o rim b e rg a , adiit, c- piftolis nihil aliud , quam fincerum Suum in Regi
nam a m o r e m lo q u e b atar, a), cujus votis fi excide
ret, reliquos vitae fuæ dies in mcefta folitudine trans- a & u r u m , n e q u e Sveciam revifurum u m q u a m , fe profitebatur. Hae aut em minæ feriæ non fuisfe vi
d e n t u r , c u m paullo pofl: Recesfus conclufionem Sve- ciana ultro adiret.
§. III.
Pacata Monafterii & O fn a b ru g* fere integra Eu r o p a , bellum Gallo - Hispanicum tamen vigebat.
A 3 Opta-
a) Editae hae funt in T om . III. Bibliothecae Svecanæ Gårvelliana.
O pt a b at Minifterium Gallicum, u t copiæ, quibus Sve- cia opus n o n amplius h a b e r e t , ejus in ftipendia ce
d e r e n t; v e r u m Vinarienfis exercitus fatum re fo rm i
dantes G e rm a n i, qui dq ui d hanc in re m molir etu r R egi n a , tergiv erfa ba ntur, ipfîque præfefti Hammarßein &
K önigsm ark a lautis, quæ illis offerebant H i s pa n i , conditionibus accipiendis aegre ar cebantur, inteffinis difcordiis vexabacur Gallia, principibus (anguinis regii contra Cardinalem M a z a r in iu m infeftis, quibus a p e r te favebat nofter ad aulam Parificnfem O ra to r Roßen- h a n e , edito jam rarefcente libello, fub titulo Obfer- vationum fu p e r nuperis Gallice m otibus. In causfa fuit hoc f e r i p t u m , c ur an. 1649 u rg e n te M a z a r in io in Sveciam redire ju b e r e t u r Rofenhane; fed e r u m p e b a n t iterum an. 1650 inimicitiæ principesque Conde, Conti & Long ueville in caftro Vincennes carccri mancipabantur. Suo re li q u o r u m q u e n o m in e , ille lit
te r is , quas euftodibus fuis fu b d u c ere fcivit, R eg i
n a m , fua ut interponeret ftudia, o rav it, b ) , q u o d e tiam illa, licet fruftra , non tamen fie fine invitatio
n e , efficere conata eft. Annis 1651 & 1652 epifto- las hujus arg ume nti elegantisfimas exaravit ad R. Lu- dovicnm X I V , c), D u c e m A u r e li a n en f e m , d) Princi
p e m a Condé, e) Conti & L o n g u e v ille , noc non C a r dinalem R e t z . In his vero a pe rt e favebat partibus M a z a r in io contrariis & p a r u m a b f u i t , Ut regni u*
tri u sq ue concordia r u m p e r e t u r , c um Svecicus ad A u lam Hispanicam O r a to r P a l b i t ß i , Lut eti am Parifio-
r u m
b) Ap. A rkenholz, JlVlemoife de Chriftine T . I. p. iS6. 0,Ik id .p .i89* d) Ibid. p. 192. f) Ibid. p. 191. 199.
r u m tranfïens litteras Reginæ traderet Parlamento f ) p a ce m & tranquillitatem fvadentes. Praeterquam e- n im q u o d ho c unius principis cum alterius fubditis m inu s conveniens ducebatur commercium, novimus, C u ri a m hanc S u p r em a m Parifienfem Regis fui nata
les in d u b i u m vocasfe atque patruo ejus Duci Aure- lianenli libenter Iceptra de:erre voluisfe. Conjiciebat v e r o Regina hanc culpam in P a lb itß i, quali hic man
data transgresfus fuerat. N e q u e magis, quae cum Hi*
fpania m if ce ban tu r, confilia grata Gallis acceptaque csfe po tu e ru nt. Quae omnia im p ediv ere, quominus foedus, a Chanut & Sàlvio an. 165 r d. 6 Dec. Ham*
b u rg i p a & u m , ratu m haberetur. Sed ad folium ac- cedente Carolo G vfiavo haec m u ta ba ntur. P a lb itß i ite ru m Hispaniam aditurus an. J654 Parifiis morari j u b e b a t u r & adveniebat Gallicus Legatus L. B. Ca
ro lu s D ' A v n u g o u r , cui amicitiam obtulit R ex, Po- lonieam jam meditans expeditionem.
§. IV.
P r o x im e pacem Weftphalicam excepit horrenda Angliæ Sc en a, caede R. Car oli 1 at que filii Car oli 11
exfilio. Hic an. 1649 in Sveciam roifit Comitem Bain- c jfo rd g ) , q u e m B raunford ex male lefto diploma
te alibi nominant ÆJ, auxilium Reginæ expetiturum;
illa ve ro fuo ap u d Batavos Relidenti Petro Spiring Silfvercrona in mandatis fe da tu ram refpondit, uc mentem fuam uberius explicaret. Quæ Bredæ an.
1650 a g e b a n t u r , R eg em cum Ordinibus Scotiae com- po- f ) Ibid. p. aoi. g ) Arkeuholz Jl. I. p. 380 net. h} Ibid»
ponendi cönfiliis L a u re n tiu s Canterßen adcsfe ju b e b a tu r & E q u e s Balandini c u m Regis effigie h u c ad
veniebat, c o n n u b i u m Reginae pro po li turu s Pr in ci pi qu e Car olo G uflavo Periscelidis ordinem o b la tu r u s ; u t r u m q u e vero p r u d e n t e r declinabatur. Effecerat e n im jam Cromwelli fagacitas & fortuna, u t n ov a m Ang lo- r u m r e m pu bl ic a m agnofccret Hisp anus p r o p e d i e n v q u e Gallus ag nit uru s f o r e t , q u a m ob re m R eg i n a idem facere an. 1651 decrevit. Q n o d inter A n g li a m
& Bataviam m o x e r u p i t , bellum ne commerciis no- ftris detrimento f o r e t, Regina m u lt u m fuit follicita.
Itaque p r im u m S ilfv e rc ro n a m , dein Haraldum A p e l- blom u lt im u m q u e 7fraëlem L a g e r fe it L o n d i n u m a b l e gavit , q u o r u m loco D aniel Lefley & Johannes D u reras p r i m u m , m o x ipfe Sigilli Cuftos Bu l flr o d u s
W h itelo c k e, in Sveciaro accesfcre. Huju s eft Itine
r a r i u m , q u o d cura Reverendisfimi Archiepifcopi a T r o i i in vernaculam tranflarum habemus. T r a n a tu m C o m m e r c i o r u m nobiscum iniit d. 11 A p r . 1654
& Reginae abdicationis Coronationisque R. Caroli G u ß a v i follemnibus Spe&ator adfuir. C u m a u t e m negotia S v e c o ru m ap ud A n g l o s , abeunte Lag erfel- d i o , a folo M er ca to re Bonelle c u r a r e n t u r , R e x d e Protc&oris O liv a rii amicitia ma xime follicitus P etru m J u liu m Coyet ad e u m ablegavit.
*. V.
Vix conclufa erat pax Sveciae m ax ime profccua Brômfebroënfis an. 164^, q u a m partes noflras, quas conftantcr antea t e n u e r a n t , deferere vifi funt Batavi a tq u e in Danicas nobis oppofitas indinare. M u t a t o
huic
hnic illorum Syftemati debebatur T r a f h t u s Redem- t i o n i s , q u e m an. 1649 Hagae C om itum nomine Da- n o r u m (ignavit Carnificius U lfeld q u o q u e C L mille florenis quovis anno pendendis, immunitatem ve&iga- lis ô re fu n d e n fi s acquilivere Batavi. Fruftra hunc T ra- f l a t u m abolere conati funt Legati noftri Canterflen
& Apelbom. Bello ve ro cu m Anglia erum pente an.
1 6 5 2 , Regi nam adibat Legatus Batavus van Beunin- g e n , qui dein magnas r e i p u b h c æ , nobis vero &
Gallis (emp er inimicas, partes Tuftinuit. Nihil ad conciliandos gentium animos heic effecit, & licet cum an. 16) 3 T r a & a t u s Redenuionis defierit; Car olo G u- f l a v o Temper Batavorum gens inimicam Te exhibuit.
$. VI.
A b Im pe rat ore R o m a n o -G e rm an ic o multae ad
h u c difficilesque quæftiones m o v e bantur, antequam fe u d a , feu provinciae per pacem Weffphalicam ac- q u i f i t æ , Sveciæ folitis legum formulis traderentur.
M a tth ias B jS rn k lo , qui hunc in finem Viennam mit
t e b a t u r , poft p rim am falutationem d. 24 Apr. 1651, fruftra p er a n num de Tolis titulis diTputavit. Ad in«
veftituram recipiendam Pragam Francofurto fequenti anno proficiTcebatur Beneditfus Oxenfljerna ; cum ve
r o ille Legati Regii dignitatem poftularet, de ceri
moniis tot or ie bantur c o n troverfîæ , uc infc£U re c um B jS m h lo v io diTcederc cogeretur. A d Comitia Ratisbonenfia B r e h m a , liberæ civitatis titulo, refra- gan te licet R egina, invitabatur & quamvis ad nu
tu m CæTaris an. 1653 filium ejus Ferdinandum ad (uccesfionem Imperii p ro m overe ftudebat; prohibere
B ta-
t a m e n po tu it E l e & o r B r a a d e n b u r g i c u s , n e L e g a t u s Svecicus Fredericus Bohlen inter O r d i n e s I mpe rii in Comitiis r e c i p e r e t u r . E r a t q u i d e m L e g a t u s Caefa- r e u s Montecuculi inter illos, qu i intima Chriflince f a miliaritate f r u e b a n t u r j fed h x c m a g is ex p r i v a t o a f f e ct u a t q ue p r o p i n q u a religionis m u t a t i o n e d e r iv a n
d a , q u a m e x m u t u i s g e n t i u m fhidiis. Galliæ A n g - l iæque indefesfus c u l t o r Carolus G u fla v tis , m o r t u o R c g c R o m a n o r u m Ferdinando I V me nfe J u l i o an.
1 6 5 4 , C o m i t e m de Slippenhach milic ad E l e & o r e s B r a n d e n b u r g i c u m , S a c h f on i c u m, M o g u n t i a c u m , Ba- v a r i c u m , u t accesfum fuufrt ad i m p e r i u m i n d i c a r e t ; r e a u t e m ve ra u t D o m u i Au ft r iac æ fhidia fua o p p o n e r e t , q u e m in finem BenediBus O x c n fje r n a ad D u ces L u n c b u r g i c o s & M a g d e b u r g e n f i u m adminiftrato- r t m a bl eg a ba t ur .
§■ VII.
H i s p a n i a m v e r o in primis colebat Regi na illitfs- q u e a mb i b a t amicitiam, p r o c u l d u b io f u t ur æ religionis mut at io ni i nt en ta , p of t q u a m in Belgio p r i m a s fedes figere voluit. I t a q u e M a tth ia s P a l b i t ß i an. 1650 M a d r i t u m misfus, f ub p r æ t e x t u me d ia n dæ pacis c u m Gallia & j u n g e n d i c o m m e r c i o r u m foederis. N o n ta
m e n a dh u c L uf i t a n i a m , captandae H i s p a n o r u m b e n e volentiae causfa, ne glige bat. L aurentium S k y t t e Sve- c an æ auiæ Ulisfiponis Rcf id ent em an. 1648 in e o d e m m u n e r e e x ce p i t F r ife n d o r f, R e g n i T h e f a u r a r i i Oxen- ß j e r n a antea D o m c f t i c u s , L e g a t i q u e Por tu gal l ici Pe
r e ir a ? Confesfionarius, A n to n iu s Macedo j e f u i t a an.
1 65 0 a bj ur at ioni s Keginæ p r i m u s fa&us cft p a rt ic ep s con-
conftlii clandeftinisque litteris Romam ab illa mitteba
t u r . P o f tq u am autem Legatus Hifpanicus Antonius P im entelli an. 1652 peculiarem Reginae gratiam iniis- fet, o&o ante abdicationem diebus, ferotino nimis confilio!, Magiftrum Cerimoniarum vati der Linde curu obfignata epiftola Stockholmiam mifit ad Refi- d e n te m Lufitanicum Antonium di Soufa & S y lva, qu æ c um aper iretur , regem ejus ut Ducem tantum Bra gantinum poftm odum tranandum fore declarabat.
Q u o d tamen m ox nullius momenti esfe (ignificavit fceptra SvioGothica capesfens Carolus G ußavus.
§. VIL
P o ft er io nb us induciis Stumsdorfenfibus an. 1637 armifticium X X V I annorum paftum erat Sveciam in
ter & Poloniam. Ex hoc XIII anni tranderant, cum R ex Ula ißaus an. 1648 d. 20 Maji rebus humanis
valedixit. Ad Comitia, quae fuccesfbrem ei eligerent,
S e c re ta riu s Regi us Canterßen e Svecia fuit ablegatus, c u m q u e improlis decesftsfet Uladiflaus & frater natu m a x im u s Johannes Casßmirus Jefuita esfet & Cardi
nalis, vel affinem Sigismundi J J I g e n e r u m , Comitem P a l a ti n u m N e o b u r g i c u m Philippum W ilhelm um, vel fratrem natu m inorem Epifcopum Breilavienfem Ca- rolum Ferdinandum Regina praeoptavit. Poftquam au
tem favorem ejus per Legatum Canaziles a u cu p a ve rat Qafimirus fratrisqne fui viduam M ariam Lovifam G o n zagam u x o r e m duxerat, mutatus eft Chrißince in eum animus. D e mutandis etjam in perpetuam pa
cem induciis ferio a & um , mediationem offerentibus V enetis C o n v entusque indi&us Lubecae an. i650.Fcedus
B 2 id-
ideo contra Po lo n o s, quod obtulit Chanus Crimenfis Iflan G erty, renuebat Regina 6c mediante G a llic o L e g a to Cbanut tra£lare coeperunt Lubecae Sutvius & Supremus liabuli Prae
fectus IVncbtmeifteran. i6ç i.A b i umpebatur quidem hic T r a n a t u s , Cbanut & Sulvio Hamburgum di (ced en tib u s, & tam h i c , quam IVacbtmeißer fatis cesferunt; fed aperiebatur ite rum priori loco d. i D e c . 1652. Com m isfarii Svecici tum e- rant Scberingus Rojenbane, R ncus Oxenßierna, G ubi ici Gylien- ankar& Canterjten. Sed nova interea nafcitur hiltoria. Polo- mae V ic e Cancellarius Hieronymus Ruaziejovfki uxorem p u l ch r a m , j u v e n e m , d ivitem duxerat. Hujus amore Rex c o r reptus maritum variis modis vexavit. Ille ad Cbriftinam p r o fugus v enit & gratiofe receptus eft. Interea Lubecæ ad men*
feni Februarii an. 1653 fruftra de pleniporentiis arque S ig il
lo R e g n i Poloniæ difputabatur. Tr e s coronas in illo o b v ia s , Palannatus Pofnienfis lnligne dicebant P o lo n i, eradere v o luerunt, contra aliud figillum poftulantibus Svecis. T a n d e m difcedebant Legati. Bello cum Czaro M ufcovitarum A lexio Micbuëlovitz implicabantur Poloni 1 6 5 4 , qui a nobis auxilia
cxpetiit.
§ IX.
D a n o ru m R e x Cbrißianus /f', an. 1648 d. 28 F e b r d i e m obiit fuprem um .Filio natu majori Cbrißinnoante patrem m o r tuo, junior Predericus, qui Brehmcnfis fuerat Archiepifcopus, n o n d u m in fucceslionem erat ele&us. Antequam fceptra ta- p e s f e r e t , multum jurium fuorum Senatui refignare coa£tus eft, quod dein recuperare quovis m o d o conabatur. L iberis
fuis n a t u r a l i b u s in q u e his g e n e r o C ornificio LJlfelJ m a x i m a m fidem h a b u i t R e x d e f u n f t u s , q u a m d u m illis de n e g a r e vifus eft F rtd tr ic u s , in 3 pettas c u m illis inim icitias incidit.* U lfeldius e r e g n o evafit d. 14J11I . 1 6 5 1 p r i m t i m q u e B a t a v i a m & inde Sveciam petiit c u m C o n j u g e C o m itisfa EUonora & I in tre E M o n e U lftld . S u m i n a illos g r a ti a a m p l e d e b a t l i r C brijlin n , A r c em R - g i a t n h a b i t a b a n t in enque C o m it i s f a p u er p e r io c u b a v i t . ffig re q u i n hoc f e ri e t F iid e ri- c u s . n o n eft d u b i t a n d u m ; v e r u m cu m an. 1 6 5 4 L eg a to s D a m c o s M «g n u m H'>g
& P ttr tim J u t i c o r a m S e n a tu Svecico in jo s c u m U lfeldio vo casfet Re g i n a , de X X I V m ille im p e r ia liu m f u i n m a . q u a m hu ic t r a d d i d e m t Rex, Cnrolo I I , exuli A n g l o r u m Regi, n u m e r a n d a m , & fuos in u l u s difperdisfe q u e r e b a tu r ; n o n p o -
tiit non iuftam i r a r u m c a u s fa m fentire.
, 11 ii — r g p . , 1 > — ■ ■
