Dissertatio de recentissimis historiæ patriæ incrementis. Quam venia ampl. ord. phil. Upsal. praeside doct. Erico M. Fant ... publico examini defert Petrus Joh. Meurling ... in audit. Gust. maj. d. IV Dec. MDCCCV. H. a. m. s. :: [Diss. acad.]

D I S S E R T A T I O

O K - U t

RECENTISSIME HISTOR1Æ PATRIÆ INCREMENTIS.

QJJ A M

VENIA AMPL. ORD. PHIL. UPSAL.

P R Æ S I D E

doct . ERICO M. FANT,

H I S T . P R O F . R E G . E T O R D . SOG. R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D , R E G . L I T T . H U M . H I S T . E T A N T I Q U I T . S T O C K H . M E M B R O ,

P U B L I C O E X A M I N T D E F E R T

PETRUS§011.

O S T R O G O T H U S

I N A U D I T . G U S T . BIAJ. D. I V D E C . IUDCCCV.

H . A. M . S.

UP S A L T Æ ,

T T P I S El ) MA N X l / l N I S.

DE

RECENTISSIMIS HISTORIÆ PATRIÆ INCREM ENTIS.

T k u i t q u i d e m H i f t o r i a , q uo d ad res Svecanas attinet, a d e o ol im apud nos cuita, ut ultra centum citare pos- fimus e j us d em S criptores; adeo autem plerosque critico deft itut os j u d i c i o , ut vel vanis ad antiquitatem gentis no- ftrae a d f e r e n d a m h ypothefibus indu lfe rinr, vel alterum al- r er ex fc ri pf er int . A Vildio p r i m u m Bendel i oque inci­

p i t p e r i o d u s , in qua non fola fid e , fed penfiratis lin­

g u l i s , q u * a uc lö ri tatem au£lorum vel confir mant vel i n ­ f r i n g u n t , r e b u s c i r c u m f ia n t ib u s , narrationes fuas fuper- f t r u e r e conati funt hillorici nofiratesj no n o m n e tam en illos tulisfe p u n & u m , extra dubium p o n u n t recentisfima a p u d n o s c o n a m i n a , quæ i m m a t u r o

a b r u p t a fuisfe, j a m e f t , q uo d in finu doleamus. Inter illos, qui ad hoc d of tr in ae g en u s i n lig n em f y m b o l a m c ontule re , e m in e t, q u e m haud ira p r i d e m humanis rebus ere ptu m lu gem us, C e l e b e r r i m u s D. P ro fe sf o r Jacobus Fredericus N cikter, qui, c u m alia r a t i o n e e d e nd i aliquid vix apud nos fuppetat oc- c afi o, in Di sfer tat ionibus fuis Aca demicis, qui Vir quan- t usve f u e r i t , t um in litterarum, qua pa te r , campo univer- f o , t u m in Patriae H i f i o r i a , ferae pofterirari teftatum r e d ­ didit. P h i l o f o p h i a m fi fpe£les, de h iß o ria } ut phiiofophia per exem pla, de in itiis hum ana n a tu ra ; de quaellione, an omnia peccata errores f in t > reliqua ut t a c e a m , tam concinne per- f pi cu e qu e c o m me n tatus e f t , ut folo hoc n o m in e locum i n t e r praecipuos ejus cultores mereatur. A d r e r u m pub li-

A ca-

c a r u m a d m i n i f t r a t i o n e m & jus g e n t i u m , q u o d dicitur, a p ­ pl icatam fi v ol u e r i s , con fulas de Coloniis Sc d e ju re p r in — cipum belligerantium , merces 0* n a vig ia neutralium paca-- ta ru m genitum intercipiendi c o m m e n r a t i u n c u l a s , Sc a r g u ­ m e n t a , q u æ , fi q u æ a li a, in u t r a m q u e p a r t e m difpu tariii f o l e n t j ita ad r edt æ rat ionis arriusfin r ev o c a t a vi debi s, u t t n i hi l f ere vel a d d i , vel r e g e r i posfit. C a r m i n a n o n taiii- t u m , rar isf ime l ic e t, Sc La t in a Sc V e r n a a i i a , i g neum i n ­ g e n i u m p r o d e n t i a , fe c o n d e r e posfe m o n f t r a v i t ; fed Stic a r t e m acutisfime callere de Poeft Tragica opuf cul o om ni-t- bus fidem fecit. T r i a v e r o p o t i s f i m u m e r a n t , circa qusoee e r ud i t i o ejus & i n d u f t r i a , hi f t o r i c o in c a m p o , p ot is f im umn v e r f a ba n tu r . A l t e r u m H iftoria hom inis, q u a m editis fep tenv- d e c i m de E ßcacia C lim atum in gentium mores 0* ingen iurum di sf ert ati onibus mir if ice i ll uft ra vi t, e o r u m refellens o p i i - n i o n e m , qui o m n e m ca usf aru m p h y f i c a r u m v im in d i v e i r - fitatem h o m i n u m f ublatam v ol un t. I nf in it am p r o p e âSc cu m crifi inftitutam l ec t io n em h o c o p e r e teftatus e ft , qu o *t d a d u mb ii ic um n o n p e r d u d u m fuisfe, d o l e b u n t o m n e s , qiuii j uf tu m ei ft ar umi nar e f ci ve ri nr p r e t i u m . E i v e r o adjumi- g e n d æ funt Disf«rtationéS de im m utato per culturam l occio- rur» clim ate, de rigidiori medio avo in te rris boreal ibuns h iem e, de diverfitate Specierum Generis H um ani Sc H iß o rii'a ciborum hominis. A l t e r u m , in q u o c oll ocabat ftudia fuai , e r a t philofophia lin g u a ru m , in qu a de cognatione gentium te'X lin g u is eruenda, de lubrico linguas m ortuas e x dialeftis ii /- lußrandi arque de am biguitate ferm onis la tin i e.x defedu at.r- tic u li, fagacit atem ingeni i in qua vi s p a g i n a p r o d u n t e di i- t æ lucubrationes. T a n d e m ad Geographiam veterem S e ­ ptentrionalem atque Hifloriam Svecanam a v i pot is fi mu m L eud- b ro kia n i, q u a n t u m c o n t u l e r i t r l o q u u n t u r , q u i b u s haec t rutc**

m e n t a illuftravit, Di sfe rt at ione s Academicae. Ex quibuns*

ad illam qu od a t t i n e t , p o ti s f i m u m m e m o r a n d a e funt »de

vefligiis H unorum , d e S a ty r is , d e gente a n tiq u a T ro ll, 0 ) b -

—4 sk....

— v r - ' S F V

l-Pr-^-T

fervationum H ifiorico-G cographicarum particula, de T e tris ad mare /lib u m , de triplici fignificatione nominis Svitlniod, Svecia F rig id a , Feter i F inm arkia, Situ Reidgothice , Situ Cherfonefi Cimbricae. Hi s q u i p p e , confultis m o n u m e n ti s Islandicis & reliquis medii ævi pame o m nib us, probatum i v i t , ante A f a rum fub O d i n o iri Sveciam a d v e n tu m , gen- r em illam i nh abitantem dixhfe fe vel dictos fuisfe T r o l l , J o t a r , R e f a r , T h u s f a r , A l f v a r , D v a i g a r , indeque omnes d e m o n f l r i s , gigantibus atque p y g m æ i s antiquitatis fabu­

las o r i g i n e m duxisfe. Conceslisle v e t o Jotas atque Rifas in J o r u n h e i m & Rifaland, ad O r i e n t e m Biarmise & u- t r a m q u e fluvii Mefcn r i p a m , p r o p e M a r e Album in Rus- iia (itas r eg i o n es i T r o ll o s vero in m o nta na Norvegiae lo­

ca. O f l i a k o s , fluminis Jenefei accolas, appellasfe fe As vel A f a s , aliosque Tartaricae originis populos M a n n o s , vel M a n n e r , unde patria illorum A f a h e m & M a n na- h e m , q u e m a d m o d u m Theuc & T h i o d G e rm a n ice, C h u n M o n g o ü c e , u n d e H u n i, Al m agh L a p p o n ic e , Ir Celtice, u n d e l r l a n d i , Itte lma n Karafchatdalice , Ly di Slavoni- c e , u n d e L e u te n , om nia harum gentium appellativa n o ­ m i n a populum fignificanr. M a r e Glaciale ideo D u m b s h a f

& T r o l l b o r t e n audiit. Sinus hujus O c e a n i , inter Lapp o- niam & Rus f ia m, ad fluvium D w i n a , G a n d v i k ; f re t u m , q uo d L a p p o n i a m dirimit ab infula K a n d e n o s , Olfaviken , p r o m o n t o r i a in hoc freto, W a t t s n å s & Klyfsnås; L appo- nia H o r v e g i c a & Rusfica F i n m a r k e n - Cajana & pars Ca- r e l i æ , ad o c c i d en tem flnus G a n d v i k & oftium Fluvii O - n e g a , Svecia frigida , Svithiod K o ld u ; inde ad Fluviu m Dwina , H u n a l a n d , Hund ing iala nd j tum Biarmia, Rifaland, cujus t er r i t o r i u m Gleliswall, ubi confluunt Pinega & M e- f e n , J o ru nh e im ia , Gar dnrikia, cujus provinciae H o lm g ar- dia Sc Q v e n l a n d ia , Blamannis inhabitata. Elivoga fluvio Pezora , G r a n l a nd rerræ Sam oje darum , Svalbard Tnfulæ O- lenoi Ofl in freto W a i g a z , Smamôjaland p r o m o n t o r i o mat is glacialis ad 85 gr. iongir. & 7 ° * 7 4 S r * ^tit. refpon-

A 2 d e n t

— ---

---

d e n t . Q u a n t u m v e r o hare o m n i a d i ff e ra n t a priftinis de*

fitu h a r u m r e g i o n u m o p i n i o n i b u s , n e m i n i n o n p a t e b i t . . I n feqiientis æv i hiftoria Sv e ca n a e le g it fibi C e l e b . . N e ik te r i ll uft ra nda m p e r i o d u m , q uæ m a x i m e m o n u m e n t o ­ r u m p e n u r i a atquc c onfufi one l a b o r a t , illa fei 1 i cet , q u æ : D y n a f t i a m I v ar i ca m feu L o d b r o c h i c a m c o m p r e h e n d i t . D i s — f er rat ioni bus fcilicet d e imperio D y a rc h ic o , de Erico Upfa—

Hen/i Rege Sveciœ , d e anno, quo obiit E ricus E d m u n d i, d e : D ania ab Erico Viftoriofo fu b ju g a ta , de a ta te Olai Skôtko—

n u n g , cum capesferet re g n u m ; quid a fe e x p c & a n d u m h a ­ b u e r i n t Pa t ri æ a n n a l e s , diutius fi eisdem i m m o r a r i fivis—

f e n t f ata, n o n v a n o praecipere d e di t a u g ur i o .

Collectionem praeterea M onum entorum hißoriam S v e ca - nam illuflrantium q u i n d e c i m pa rt i cul is , bi ni sq ue ad h iß o ­ ria m Joh a n n is Sky i te Senioris edidi t , ut d i sf e r t a t i o n e s t a ­ c e a m de M edicina per incantationem particulis q u a t u o r , bini S3 d e pugnis prodigioßs in coelo preeeipue vifis* nec n o n u n a ir n d e p lu v iis lapidofts. D e C ancellariis, de ordine S p iritu s S ..

in S a xia ejusque xenodochiis Helge A n d s h u s , de poenis Go ­ thicis in legibus occurrentibus de q ue hujus g entis more emen­

di uxores er ud it e & c o n c i n n e eft c o m m e n t a t u s .

A l t e r u m , q u o d e x t i n c l u m d o l em us , re i pu b li e se litterarias?

l u m e n , fuit H enricus G abriel P orthan, P r o f e s f o r A b o ë n - fis. Q u i d ille in inft it uenda j u v e n t u t e A c a d e m i c a p r æ f t ï - t e r i t , n o n va cat d i s f e r e r e ; c o m m e m o r a r e v e r o d e b e m u s ., q u o d in D i s fe r ta t io n ib u s fuis d e B irk a rlis falfam de c o m ­ m u n i L a p p o n u m F e n n o n u m q u e o r i g i n e d e b e l l a v i t o p i ­ n i o ne m 5 de Poéft Fennica, ant iqui sf imu m p e r Scaldos a n n a ­ l ium f e p t e n t r i o n a l i u m g e nu s illuftravir ; annotationibus aed

P auli Ju flen Chroniçon 8* Sylloge M on u m entorum , i n f i g n i - u m ex R e g i f t r o p or is f im um M e m b r a n a c e o Ecclefiat A b o -

ë n -

ënfi s, d i p l o marum an tiquorum hiftoriam F e n n ic a m illu- f tr ant iu m c opiam publici juris fecit. Quibus interfperfit o b f e r v a t i o n e s lucem medii ævi tam politicae , quam eccle- fiafticæ hiftoriæ affundentes eximiam. N e m o e o m e ­ lius in te rp retatus eft Periplum Other i ö* IV ulfßani, pre- tiofisfimum illud, q u o d ex feculo IX refiduum habemus, antiquitatis m o n u m e n tu m .

Qu i fero ni mis ad res patrias perfpicaciam fuam ad*

plicuit C e l e b err im u s Le& or «Sc Academiæ Svecanac 0 £to- d e c i m v i r Johannes M u rberg , etiam praepropero fato re­

bus h u m a n i s ereptus eft. Salivam cuivis h a ru m r e r u m a m a r o r i m o v e r u n t co mme ntarii ejus in A£lis Regiae Aca­

demiae L i t t eraru m h u m a n i o r u m , Hiftoriae & Antiquira- t u m , qui n o va o m n i n o & antea incognita le&oribus p r o ­ p i n a n t .

Fatalis e ti am urn a verfata eft V i r o r u m hoc in litte­

raturae g e n e re laudatisfimorum, Unonis a T ro ii, Ecclefiæ Svi ogothi cac Archiepifcopi; Olavi W allquifi , Epifcopi W e - x i o n e n f i s ; Caroli Leonardi Uggla, Cubicularii Regii ; Olavi A n d r é a K n â r y Lectoris in G y m n a fio Scarenfi; G uflavi S o m m elii, P rofesforis & Bibliothecarii Lundenfis; Abraha- m i H ylphers , D ir e& or is Regii ; qui om nes, fuo quisque m o ­ d o , a d i n c r e m e n t u m «Sc florem ejus contulere.

Subfiftunt a d huc Hiftoricorum noftratium fpes arque fiducia in fuperftitibus hujus campi veteranis, Andrea SchÔn- b erg , G ußavo R ib b in g , Carolo Chrißophoro Gjorroell, Petro T h a m , M artino Georgio W allenßrale, quibus adjungere li­

ceat r e c e n t i or es Carolum G ußavum N o rd in , M athiam Ca­

loni u m , Jonam Hallenberg, Scherirtgum Rofenhane, Jacobum T e n g ß r ö m , Carolum Adlerfparre , Claudium Flemming , Gud- m undum Adlerbeth, E ricum G ôtlin3 Nicolaum Henricum Sjâ-

A 3 borg

b o r g , r e l i q u o s , qui bus ne uliius m o de ft iæ gr avi s C m , e- n u m e r a n d i s f u per f ede o.

Q u o d fi a ute m Sacra p r o fa n i s mif c er e l iceret; o m n i ­ n o heic adpl ic ar e p o s f u m u s v e rb a E v a n g e l i i , mesfem esfe m a g n a m , o pe ra ri os v e r o paucos. N o n d u m pofi an. 1626, i n q u o fubfiflit o pu s H allenbergii, u l l a m , quæ jufta a m p l i ­ t u d i n e f eque nt es res t a n g a t , vi di mus hiftoriam. N o n d u m

a n ti q uo s S c r i p t o r e s , ut vicini n o f t r i , neque D i p l o m a t a r i - u m e d i t u m habemus. N o n d u m ref erat i t hef auri A r c h i v i R e g n i , n e qu e p r i v a t o r u m , O xenjljerniavi in T i d ô n , H or*

niani in E k e b y h o l m , B raheani in S k o k l o f t e r , Ekcbladiani i n S t o l a , Ccdcrhjelmiani in S å b y & R i b b i n g e b å t . k , R J - lambiani in S t r ô , Benx,elßjerniani & N escheriani H ol miae;

T csfini ani & Sp a rria n i in U d d b o O. N o n d u m J o h . Adlev S a l v i i , A r c h i v o R e g n i n u p e r r i m e vi ndicati. N o n d u m c onful ti codices A c t o r u m R e g n i O r d i n u m in Comi ti is . C o m p e n d i i s & fparfis A £ t o r u m collectionibus a b u n d a m u s ; q u o r u m t a m e n n ul lu m c h r o n o l o g i c u m i n d i c e m a d h u c h a ­ b e m u s e d i t u m ; juflum a ut em hi ft or iæ S v i o g o t h i c æ c o r ­ p u s i nt er pi a defi deri a a d h u c n um er a t u r .

Q u a n t u m a ute m l u m i n i s , m e m o r a b i l i illi G U S T A V I

I II æ v o c oncil iat uri e r u n t , d u m poft t r i g i n t a fex a n n o s

aperiantur, q uo s reclufos h a b e t in Bibliotheca nof tr a f e r v a t a

t h e c a , t h e f a u r i ! Q u o d a funefta i m m o r t a l i s hujus P r i n ­

cipis m o r t e defl uxi t, t r e d e c i m a n n o r u m f p a t i u m , q u o v i s

f e r e di e g l o r i a m ejus novi s i nc r e m e nt i s auc tum i vit m e -

m o r i a m q u e ejus ab o di o & invidia magi s m a g i s q u e r e p u r ­

gavit. Q u i d f u t ur u m e f t , c um causfæ, qui bus f er a x fuit

ejus i m p e r i u m , e v e n t u u m , latentes a d h u c in a p r i c u m p r o ­

d e a n t v a ft u m q u e e jus , cujus v i x capax æ q ua l i um m o d u l u s ,

Æmul p r o d a n t i n g e n i u m ?

G e o g r a p h i a S v e c a n a , cujus i nt imus c um hiftoria n e ­ x u s , i n h g n e i n c r e m e n t u m lucrata efl Audio & i m p e n d s P^ ri ll uf t ri s ac G e n e r o C L. B. H erm elin , qui m a p p a s , r e ­ g i o n e s F e n ni c as , N o r r l a n d i c a s arque D a l e k a r l i a m , Ve f t - m a n n i œ p a rt e m, U p l a n d i a m f id e nt es , fuis f umt ibus edidit.

S p e r a n d u m efl , f> v i ta m d e d e r i t N u m e n , reliquas P r o ­ v i n c i a s f or e e o d e m m o d o illuitratas d e f e r i p u o n e m q u e i l l a r u m fimul a c c u r a t i o r e m , qua m ha£t en us h a b u i m u s , p r o d i r u r a m . I n t e r i m recentisfimi Celeb. P r o f e s f o r u m Sjöborg & R adloff, illius Scaniam atque B l e k i n g i a m ; h u j u s A l a n d i a m arque R o s l a g i a m d e fe r i b e n d i c o n a t u s , f u m m i s f u n t p r o f e q u e n d i laudibus.

Re f ri g ui sf e licet jam h a r u m r e r u m ftudi um r ec en ti o- r i tEVO forr e v i d e a t u r : n o n exiftere j am Bondios, E hren- p re u sio s, Tesfinos, qui eas in deliciis h a b e a n t ; n o n M 6 U m a n n o s, Eklefios, S a lv io s, R ôdingios, S tro m ios, T ilasios, JPfi- landerhjclm ios, G ahm ios, Strickeros , Knöjtos, Stjernm annos , G yllengripios , Ccderhamnios , Ekholmios , Sparfvenftldlos , B e n ^ e lio s , q u o r u m inflrutAisfimæ his rebus fuere Biblio­

thecae; n o n t a m e n de ref tit uti one e a r u m d e f p e r a n d u m j u ­

d i c am u s. F l u x u m & r ef luxum p a t i t u r guftus l i t t e r a r i u s ,

r e d i b u n r q u e patriae H i f lo r iæ priftini a m o r e s , n o n n ili c u m

p a t r i æ ipiius a m o r e e x d i n g u e n d i ,