Dissertatio academica de laude propria, quam, venia ampl. ord. phil. Upsal. praeside mag. Gustavo Ant. Boudrie ... publice exhibet Carolus Gustavus Widberg, Sudermannus. In audit. Gustav. maj. d. II. Junii, anno MDCCLXXXI. H. a. m. s

7/.

■37

a a DISSERTATIO ACADEMICA de

LAUDE

PROPRIA,

m Quam,

VENIA AMPL. ORD. PHIL. VPSAL.

PRAESIDE

Mas.

GU

STA

V

0 A

NT.

BOUDRIE,

Pöil. Prof. Reg. et Extka-Ord. PUBLICE EXHIBET

CAROLUS

GUSTAVUS

WIDBERG,

SuDERMANNUS.

in audit, gustav. maj. d. ii. JuNII, anno mdcclxxxi,

H. A. M. S\

UPSALI_JE,

IN SM RM M.-TEM

MAXIMAL FIDE1 _VIRQ»

Regle Aul/e CANCELLARIO

_{Excellentzssimo,}

Ordinis Regii de Stella Polari

Equiti et COMMENDATORI

_{Fulgentissimo,}

Perillüstri ac Generosissimo

Libero _Baroni,

Dom

_{freder. sparre,}

MACENATI

_SUMMO,

S:JE R;JE MfTIS

MAGNSE FlUEl

_VIRO,

Pr^FECto Legionis Equestris Supremo

atque

Ensiferi Ormnxs Splendxdissimo

_Eqüiti?

Perillustri ac Generosissijmo

Libero

_Baroni,

Domino

OLAVO

TILAS,

MiECENATI

_MAX1MO,

PROBSTEN

OFVER _OPPUiNjDA

_<Wpa

_{CONTRACT I SÖDERMANLAND,}

HÖGÅREVÖRDIGE och HÖGLÅRDE

HERR -MAGISTER

CARL

AMBROS

_WIDBERG,

OCH

1IÖGÅDLA FRU PROBSTINNAN

SARA

MAGDALENA

_LJUNG,

MINE HULDASTE _FÖRÅLDRAR.

T Inder de _{aren, jag lyckeligen åtnjutit min}

c kavajle For>

åldrars hulda _{vård, bar jag haft at tälj}

a lika många

bevis, fom dagar, afflorßa ömhet och kårlek, hvilken har in•

tryckt _{lifiigafie kånflor af den djupa förbindelfe och vördnad\} hvartil_{jag i all min tid år och fkalfinnas förpliktad. Den}

ofparda möda, at _{bibringa mig ifrån fpådafle åren et full}

-ftåvdigt begrep om enfann Guds_fragtan, fåfom enda medlet til

en_{vårkelig tyckfaligbet, bar varitfå prisvård\}

fem outtröttelig. SiItidhafvaEdva exempel_gifvit

migdenkraftigafieupmuntran,

at _{vandra på dygdens våg. Tillåten då,}

at _jag nu trodt mig

böra, fåfomen ovilkorligJkyldigbet,mera alimåretförklara min

vördnadsfulla årkånfia emot de i _{margfallig måtto åtnjutna}

välgärningar, och tilågna minsHuldafleFöräldrar detta lilla

Academi/ka fnilleprof,Jåfom enfrukt afEder frikofiigbet,

ocb

något vedevmåle af denforgfålliga upmårkfamhet, bvarmedjag

inhämtat ocb_{Jökt mig til åt lydnad ftålla allaFaderliga Urdo¬}

mar. _{Uptagen det med fullkomlig öfveriygelfe, det jag,}

_under

idkeliga böner til GUD för Eder beftåndiga fåitbet och

vdl-gång, råknar för min ypperfla glädje ocb cfkattbara

för-mon, at til mitt yttsrfia med djup, vördnad framlefva

MINE HULDASTE FÖRÅLDRARS

lydig!fe Son,

§. r.

arvulgatum

fatis omniumque

fermone

tritum

eft

proverbium

illud,

quod pvopria laus

fordeat*

Und«

etiara ex judicio Ciceronis deforme eft de (e

ipfb

prafdicare,

Falla prafiertim,

&

cum

irrifione

audientium

.imitari militem

_{gloriofum, cujus mentionem}

_injicit

Plau-tus. Verum enimvero, quantumvis verum, immo

ve-. riftimum fit hoc proverbium; attamen re

curatius

no-biscum _agifata,

_facile

deprehendimus, illud, nifi fuis cir-s

eumfcribatur lirmtibus, non fatis re&e intelligi poffö, Fic enim perfaepe, ut

qui

oftentationem, qui

faftum,

angve caneque

pejus

fugiat &

averfetur,

laudare fe

fuas-que

efferre

virtutes

debcat;

atque

hoc intuitu

non

mo¬

do non fordet; föd

decora

quoque,

utilis

fe

per

neccs-faria eft fui

_praedicatio.

_Quocirca

_{de diverfa hac}

mora-litate, qua

veftitur laus

propria,

paucula

commentari

animus eft. Nec eft, quod dubitem, quin

L. B. sequi

bonique

confulturus

fit innoxium

ifthoc

conamen»

etiarafi levidenfe fe fuccinclum; fed quod tarnen

mul-tis in morum do&rina obviis veritatibus non partim

lu-eis foenerari _poffe

_videtur.

«. II.

Laudem vocitanc Philofophi nihil

aliud,

quam

enu-merationem _{perfeélionum.}

_Unde,

_vel

_{mc non}

_mooente,

quisque

facile

intelligit

ac

perfpicit,

quac

fit

vera

laus,,

eSfc V ty- ( eSfj

quteve

falfa,

vana &

ridicula.

Proinde

vera

laus

eftjce-lebris _{qutedam de nobis opinio} » ob merifum virtutis,

benevolentiam mulforum concilians, eftque res in omni vita utiliffima unicus mortalium _{thefaurus, puriffima} vit® _{gemma, quam appetit calumniator aftidue, &}

(ub-trahere aut maculare conatur omni fraude. Mifera _pro*

fectö, ne dicara maligna laus illa eft, parumque ab

adu-latione _{diftat?,quam nolis, nifi präsente, quem laudas,}

ex te audiri., Sic tyrannum _{adorat populus}

tremebun-dus, eum in finena, ut quo quis fervitio promtior, eo

magis opibus & honoribus excollatur* Sic etiam hofti ftruit infidias _{explorator. Sic amico firnplici blanditnr}

veterator. Sic iratam belluam ftabularius mulcet. Sic

corvum _{praedicat vulpes ,/Efopica. Sed veca raaxime lans} illa _{eft, non quam in prtefentes exprimit aut fenfus}

vo-luptatis-, aut fpes coromodi, aut potenti® metus; fed

quam effundit in abféntes, aut admiratio jufta virtutis,

aut _{indignatio adverfus obtre&antem. Qui vivenfem}

laudat, _{afteftui; qui mortuum, veritati obfecutus magis}

videtur..

§. I IT. .

Tam vero, _{quoniam laus eonfiftit in enumeratione}

perfe&ionum, nemo non videt, _cur tam fvaviter laus

nos

_{afficiattamque}

_{multa animos}

perfundat voluptate.

Unde etiam fieri non _{poteft, quin mortales omni}

, qua

poflunt, animi contentione connitantur ad laudem ad»

quirendam. Novimus nempe id omne, _{quod gratum} nobis _{eft, voluptatemque adfert,}

adpetere nos vehemen-tlusque confeftari. Quocirca mirum non _{eft, tanto}

•i!

)

.3

(

H

.quemque majori animi irnpetu ad laudem ferri, quatitö

plus ipfi ineft dulcedinis. Atque hinc eft, ut qüando

quis (uas percenfet enumeratque perfediones, fe ipfurn laudare _{dicatur, Dari} autem _{complures, qui fuas}

iden-tidem enumerare _{folenc atque extollere perfediones; id}

crediderim neminem _{faciie ignorare. Si «niro, quod ait}

Tuilius, verum _eit, ut eft omnino, _{quemlibet trahi laudis}

ftudlo, & optimum quemque dulcedine quadam glorias

coramotura, _{quidvis potiusquam hurni repere, quam}

fitu obfolefcere & _{fqualore, videri malle; nemo} emira-bitur, quod laudis glori^que cupiditas dicatur quafi

in-fita in hominum mentibus _{penitusque imprefta, qua qui?}

dem nullum ferme majus _{acriusque ad praeclara quas«}

que facinora perpetranda inckamentum dari queat*

.§• IV.

At vero _{quamvis trahamur omne» laudis ftudio &} öptimus quisque maxime 'gloria ducatur; debet tarnen illa laus ac _{gloria ede folida Sc vera9 non popularis,,} non _{adumbrata, cujus curfus vitas humanas repagulis}

haud _{contmeatur} Ted perenni definiatur pofteritatis me¬}

moria. Xdcirco _{peropus eft, ut laudis gloriaeque cupi¬}

ditas, ne officiat noftras faluti., rationis vi Sc imperio

dirigatur. Et (icut vitia non definunt., donec exiftunt

homines, ita dantur etiam complures,, qui>, nullis

licet

perfe&iombus _{prsediti, beneque} agere prorius

infveti

,

jufto tarnen _{impatientius id avent unice Sc}

_aefiderant,

ut alii bene de _{ipfis & honorifice fentiant. Atque hi}

vocantur _{ambitiofi, qui nimia gloria: cupiditafe}

_accenfi,

extorquere quafi ab aliis honorem & ad bene

de

ipfif

fen-)

4

(

?«*

s•

fentiendum cos _{prope cogere} velie

vldentur.

_Scilicet

nihil efl ambitionc _{potentius, quoties praeferdm animum} lublimem & ereflum invafit. Omnia labefa&at, omnia

perverdt, omnique machina & tcrmento fordus ex-pugnat mends moenia, neque quidquam penfi präster

fe-met _{ipfam habere poteft. Verum ambitio non oppugnac}

animum, fed defleftit; ducit, non Crahit & cum

volu-ptate quadam in perniciem abit, prasferdm

quotiescum-que meretricula illa fanfliflirnae matronas virtuds larvara

induit. Ambido non _{patitur in ea menfura quemquam}

honorem _{conquiefccre, quia qnondam ejus fuit} impu-dens Votum. Nemo _{agit de tribunatu gradas, fed que«}

ritur, quod non efl ad pr^turam usque perduflus; fed

neque hcec grata efl, fi deeft conlulatus, nec hic qui«

dem fads _{efl, fl unus efl. Proinde ambitiofi in aulis} regum principumque, aut in viis publicis, nunc huc,

nunc illuc _{circiinicurfant, fudant, aefluant, auras omnes}

captant ac rumufculosj quid lupériori die, quidve hoc

spfo aftum fit,

follerter

exquirunt. Alii in limine

mo-rantur, alii in atrio deambulant, alii föres _agminatim

circumflflunt, quas non minus arrogantes, quam earum domini, paulladm neque tocse aperiuntur. Tandem

poft-quam diu iturn efl, reditum cft, prodit tandem aiiquis,

quem clientes, fuo quisque ordine fequuntur, eumque meditantem _{aliquid gut aliud agentem, fed faepe ad}

fa-fturo tanturn, non ex vero.

§. V.7.

Porro _{quoniarn ambitiofi id impenfe agunt, ut ho¬} norem, _qui pro conditione vel loci, vel temporis,

vel

H

)

s

(

&

perlonarum,

obrineri

neqmc,

immodeFatius

cxpetänt,

& 1

nihil _reliqui

_{faciant ad prxclarara}

_{aliorum de}

_fuis

virtu-tibus _{opinionem excicandam}

_diuque

_{confervandam;}

id-circo, ratione in confiiium plane non

adhibita,

omnia

,■

qua;

prenfan

poiTunt, remedia,

etiamfi minus

legitima,

amplectuntur, modo

famara,

modo

exiftimationern lau«

demqtre ex voto

adipifcancur. Hinc

trifles Tunt

&

fuper-cilicfi alienarum lerum cenlores, lenones fuarum; quem in finem veftitu, inceflTu, oratione, toto

denique

corpo¬

ris habitu fefe extollunt, virtutemque externo cultu mentiuntur, quem re

ipfa intus

non

habent,

&

quirm

palam (efe efferre non

audeant,

clandeftinas laudes

eja-culantur, ftudentque hoc unum, ut

dum gloriam

con-temnere _videntur, foli _{tarnen prss} ceteris emineant.

Ulis _{ipfis fimiles funt}

_Philofophis,

_quos

_{ait Tullius, in}

iisdem libris, quos

fcribebanc

de conte?nnenda

gloria,

nomina fua cum ambitiofis titulis infcripfide, atque ex

gloria; vituperio

gradam iibi

viamque

ad gloriam

fe-ciffe. Quorum vaniilima infolentia cui tandem in co-gnita efle poteft? videmus quotidie &

indignamur,

eos,

qui modeftiam & auguftum fapientiae nomen

profefli

funt cum arduis _{fuperéiliis & fevero}

ri£lu,

_{vocisque &}

totius oris _gravitafe

_compofita,

_tamquam

_Sibillae

oracu-lorum _{interpretes verba ex intimo peftore elidere; qui} fl fententias _{aliquot pervolverint,}

_{fuo arbitrio numerofas,}

aut _{gryphos nodosque connexuerint,}

_{circumfpe&ant,}

iauream fibi ob tam _{praclarum facinus poftulantes.}

Hi

cfficinas virtutis non inftruunt, fed ofFucias _qua?runt

inanis iax _{gloria;, Hi ut Cato dicebat, funt}

_quafi

_mor*

m

)

6

c

#

tuälia _{gl»jpivia, & non mores, fed famam, non aliorum} vitam, led iaudem propriarn curant. Ulcerius qui laqdis proprio exiftimationisque fu# inprrrms habendaro efle

rationem _{cenfent, quique in rumorum & concionum}

ventis _{coiligendis accerrimam corporiscontentionem}

men-tisque commentationerc vchementisürnam figunt, boc ad finem (uum obtinendum etiam _{ftratagemate uti folent.}

Laudant nlmirum & extoliunt mirifice _{alios, a quibus} verifimile _{propiusque fidem eil:, viciflicn fe laudatum} iri. Sed ficuti laudant _nonnulli, ut laudentur; ita e con¬

trario alii aliorum _{impcrfe&iones & vitia perftringunt,}

idque propterea, quod ita, quaneum ipfi excellant

reli-quis,

luculentiffime

manifeftari pofTe, fibi perfvadent Ut enim _{quis maxime aliorum ridet ineptias, ita his,} quiE perltringit ? vitiis minime creditur efle oönoxius.

§. Vi.

Poftquam breviter jam vidimus, quo mortalium

animos cogat ambitio, & quam multos percalleant

mc-dos ambitiofi femet extollendi _{fuasque laudes}

manife-ftandi _{j proximum nunc eft, ut commonftremus laudem} propriam ex ambitione & infolmcia animi profeétam

fordere nimiura _{nibilique teftimandam. Eft nempe illa}

non modo _{fufpe&a, fcd indecora etiam, vitiofa}

regulis-que

juftl

plane adverfa. Etenim quoniam ea eft amoris,

quo erga nosmet ferimur, indoles & natura, ut & ipfe

perfaepc c^cus fit, & eos, quos cepif, c^cos reddat; qui itaque fui arnoreoccmcanturfaftu _{tumidi, vitia,quibuslunt}

•oinquinati, plane non vident, edeoque vel imperfe&iones

pro perfewtionibushabent, veleas3 quasadfunt, virtutes pro

ma-Ǥ$3 \ n (

) 1 \

majonbus repstant, quam funt; unde

döbitäri

non poteft,

teflimonium, quod de fe

ferunt

laudis fu« buccinatores, quidvds potius, quam

fidem

mereri,

adeo

ut

fufpeeta

omnino fit Jaus _{propria, fuam ex fui amore origmem}

& _{ultima incunabula repetens. Sed eft quoque illa non}

modo _{fufpe&a, led etiam}

_admodum

_indecora,

_praefertira

quum illi, qui nulia

modefti«

ratione

habita,

merifa fua, qu« fciri aliorum non interef!:, arrogantius extol-Iunt, vkam fuam faftaque regulis decori plane non

ad-temperent. Atque hos impudentes vocitaveris &;inficetosa

in _{quibus denique}

_prudentiae

_{nihil nihilque}

_elegant!«

ae-prehendatur.

Sed

de cetero etiam laus propria

regulis

jufti fan«que rationi penitus

adverfa

tanto

magis

repe-rietur, quanto certius

conflac,

eos,

qui fupra

alios

fe

efFerunt _{aliorumque animos infenfos flbi reddunt, hac}

quidem in re, legi

naturali neutiquam

obfequi;

quando

enim nos non nifi noftraque extollimus, alios

defpicere

fupraque eos nos

efferre videbimur; id quod

tantum

abtft, ut

afiarum

nobis benevolentiam amoremque

con-cilietj ut potius,nifi

odium, nifi indignationem &

offen-fas nihil _pariaf.

_{Unde facile videre}

_poffumus,

_Jaudena

propriam tamquam dir«

ambirionis

foetum,

minus

pro-bari _{pofle bonis, atque adeo}

_nemini

_non

_prudentum

fordere & _difplicere.

§. VII.

Progredimur jam ulterius,

breviter

quoque

exämi-naturi, qualis fit laus propria,

cui

tuto

indulgece

queant

modefti homines. _{Hi nempe in eo omnes}

_ingenii

ani-niique nervös contendunt3ut

vireutum

ornamentis

enite-fcant,?

fcant, & quibus omati funt, dotes luculentis fpeeiröb

nibus, confpidendas aliis prarbeant, & ficubi opus fucrtt,

in lucera _{proferant. Unde aiiorum de fua virtute Judi¬}

cium & _{opinionens non tarn expeeunt, quam exfpe£lant,}

denegataque lauae facile carent; prsefertlm quuro id quod

poftident,

nec a parentibus fit hereditarium, nec

cafu _{pendulum, nec sstate mut&bile, nec a corpore}

cadu-cura. Etenkn quo _{quis modeftior fubmiffiorque fueric,}

eo tutior erit. Securitas a modeftia, _{periculum femper} ab infolenti faftu _{proftcifcitur. Eftque adeo modeflia non} nifi fulcrura omnium virtutum; _{quippe quae labuntar aut}

difftuunt,nifi ea nixtt% nifi ea nexa?. Quod fiergo nos

(er-vare velimus ad meliora fata, id fiat fub _{tegmine femper}

& umbra modeftte _{virfutis, qua? ad cognicionem noftri}

nos ducit pariterque ad _{Deum, in quo omnis felicicas.}

Quantumvis autem limites (uos non -tranfiiiunt modefti,

nec _{appetunt immoderatius nimisque impacienter}

hono-res; non tarnen tam abje£ti funt _{humique proftnati,} ut

negligant, quid quisque

de

ipfis fentiat, Eft enim ho¬

nefta tama akerum _{Patrimonium; (ed boni nominis}

con-temtus eft cum _{impudentia & infama magna conjun&um}

vitiura3 nec rumor facile oriri fölet, quin aliquid

lub-fit certaque fulpicionis caufla deprehendatur. Unde ne¬

gligera, quid de fe quisque loquatur aut fentiat.^ non

modo _{arrogantis, fed etiam difloluti eft hominis; nara}

fama? &fidei damnamajorafunt, quam ut asftimapi

poftint.

§. vm.

Quamyis autem modefti tantum a fui

prardicatione

laudeque propria

abefte

velint, quantum

ab

ipfa

ambi¬

tione _{faftuque fint fejunflij gftamen ubi fit, ut fe lacefli}

fuisquc laudibus, malevoiorum invidia, obtredarijvideant,

tum ad fui _{famsque defenfionem le accingunt, id}

fol-licite _{agentes, ut ipforum exifiimatio, virtutibus}

excel-Jenterque fa£tis parta, fit maneatque integra, intemerata

& _{incorrupta. Neque dum hoc agitant, nihil quod aut}

modeflia; aut rationis _{legibus ullo pailo adverfetur,}

agi-tafie le _{credunt, optime perfvafi, lege naturali}

obligatoc

le efle ad _{lagacicer providenduro, ne quid exifiimatio} ca-piat detrimenti, adeoque ad eamdem a _{periniquorum ob»}

trecfationibus rite vindicandam. Quando autem, _quod

fspiulcule fieri fölet, occafionem inveniunt modefliores,

qus ipfis affinguncur, crimina vel vitia diluendi, ipforum

tamen _{interfit, ut calumnis difpellantur famsque fua}

conflct _{integriras; tum necefiirate quadam ada£los le}

fen-tiunt, luas corrsmemorare virtutes, & _{quam longe noa}

modo a viti is fibi _{impaitis abfint, led quanto multo} plures poffideant contraria ex parte perfeäiores,

mani-feflare _{coguntur. In quo eo minus peccare le credunt}

modefli, quo certius norunt, ita ipfum falutis noflrx

vindicem _{reflitutoremque &solv^foo7ToVy ita Paulum, alios}

ut filentio _{prsteream, le laudafie, idque fine vitio.}

Quo in calu laus _{propria ad quam necefiitate quadam}

com-pelluntur modefli, minus lordere, _minusque indecora

vitiolaque cenleatur, oportet. Quocirca etiam in rebus

publicis, quando xnter cives difpenfanda lunt rnunera

publica, _{catalogum debet quisque fuorum inlinuare me¬} ritorum, ut _{ii, qu orum "intereft, pervideant, quid valeant} quidve fciant otnnes & finguli, qui ambiunc _bonorei

pu-0

)

IO c

0

publicos. Atque hinc eft, quod in pafria noflra flatu» minatum _{quondarn fuerit: Bevis ocb fkäl håra endaft gällay}

och _{godtycko, fom ej på fiäl grundas, vara bannlyft; ocb}

äfoen fom ingen, utan fkål, kan dömas Jaker til någon mijs-gerning, eller förluftig någon fin rättighet, Ja lör ock ingen kunna dömas _{ofkickelig til den befordran, han annars åger}

rättighet begåra, fom ej igenom förfummelfe ,

åmbetsfel

ocb

fin ßyldigbets efterfåttjande, emot fig fjelf gifvit bevis i

bänderne. Med et ord: Han hör _{anfes fkickelig, då det ej}

kan _{bevifas, at han är ofkickelig. Cfr. Kongl. Förordningen,}

ang. bvad fom bör i ackttagas vid fövfiagers uprättande til lediga tjenßer ocb beftåIlningar &c. af den 23 Nov. l~j j6>

Hifce fic (uccin&e _{enodateque expofuis atque in unuiu} colleåis, facile nunc decidere poferimus _curatiusque

definirc _{quaeftionem: Num propria Ims}

femper fordeat.