Gravitas corporum naturalium breviter adumbrata, & ex consensu ampl. facult. phil. sub præsidio ... Joannis Billberg ... pro gradu publicæ bonorum ventilationi submissa a Laurentio Weslandro J. f. Gestrikio, Upsal. in aud. Gust. maj. die [3 December] anno

V/ Af . brcviter, a3umbrata j & ex

CohfenfUÄfflpL

Facuk.

_JOANNIS

_SSllliwa/

Math* Prof. Ordin.

Pro Gradü

Public* bonorum _ventilation!

jubmijfa,

Laürentio

_J.F*

Geftrikio,

Üpfai. in Äud. Guß.Maj.die Äntio rÖSfi HOLMLfc, Literis_{Jöh.Georg,Ebcrdtl*}

Ad Lcdlofenul

Jllre

hie excufandum

videtur,

le

clor,

qUßd

tant

a

tern-ptuvixmenftruumbupimum ferri cogitationibusccepit

anintufmeus,non _{proprio au\u, aut} vana \ui fiducia

induäusi Sed_{confiliis aliorum, quos nenfolum mihi} tupere, fed&exaquo &bono femperjudicare

Intel-lexi It_{quoniamtum pluramihi reflabant} peragen-da, brevitati_{imprimis litandum duxi. Proinde} i*no-fcasvelim-, Leäor, fi Tibiaut multaomifijfe, autea,

quabeicmemorantur, purumexplicuijfe videar. Hoc

mgufiitzimprimtt temporis vendices: etiamfinon

diffi-teor, me plurimts, _quahic _eccurruntdifjieultattbus,

éaudparem eße. Quodfiautemplura defideres,

ple-•nafuntvirorumhac_{quidem inrelonge} exercitatißimo-rum_{fcripta. Acpropterea fihce pagett* ad blattas}

tineasgrele%entul, aut ad vicumTlm & odores ven-dentem_{deferantury baudmultum refragabor.}

Oneft, _{quodmultisjarri}

explicemus vocabuli

gravitatis derivationem

variafq, ejus acceptio-nes,cum_parumad|inftitutum _hoc

no-ftrum facere videantur. _Necobfcurum efTe_{arbitror, nosdegravitatePhyfica}

jarrTadluros,quae vulgo definitur

qua-litas, quacorporanaturaliafuperne

de-orfum non folum feruntur, _{fed Sc ad}

movendum _{longe funt difficilima^.}

I I.

Alias _{atq? alias in venire licet fuper} iftac re _opiniones,

quas errore longo

proved ita placuerunt? ut in iliis

prorßacquieverint

Philofophorü

bene

muiti4 _Quorum alii üatueruntinter

ipfam terramprocentro

univerfi

habi-tam,&corpora,quaedefccndere

viden-tur, mutuum ac infitumquoddam

in-tercederedefiderium, å quo fluerec

principium

ifliusmotus;

levia_{per alium appetitum}

_furfum

Alii« autem, quifubtilius

Philofo-phari voluerunt,

prior

ift*ec

arrifit

iententia: _{quippequaerebus duosven.} dicatcontrarios_{appetitus. Uno itaq}$

contentiappetitu, quocorpora

deor-iura traberenturyftatueruntceteraquae

leviora funtfurfum ferri

prellionegra-vi.orum corporum, baud fecusac

Ham¬

marnafcenaeretraduntpreffione ipfius

aeris^ui gravior

efhHincilloru

&_{regula.Orttnia}

_{tenduntadCentrom,}

cumpotiu*

dicendum

eflet,

tro.

Quaefententiarumdivortia,

licet

fibi invicem conrradicere videanturf

reortamenconciliaripoffe.

IV.

Hisfefeoppofuerunt alii,

qui volue*

runtnon ni(i unum inasqualem _tamcn

inefle rebus afcendendi _{appetitum>pro}

cujus varietate alia aliis leviora

funt

Corpora. Verum hae

Philofopho-rumopiniones Nos neutiquam

moran-tur,cumomniprorfus_carere

videantuf

fundamento: Utii*scillorum, quigra-vitatem _{pronuntiarunc}

_ipfam

in-animatis& _{pure materialibus}

appeti-rum tribuunt, _cujus ratio iane nobis

non conftat. Hi _autem videntur

mihi _{diflinjzuere non didiciffe* inter}

f 1 n • t

lubitanciam Sc accidens.

V.

Hisitaquemiflis>gravitatem, quam

pro qualitatc infita

communiter

bent ex alio _{principio fluere}

demon-ftrare conabimur. VL

Quo autem melius fes nobis

fucce-dat, fcirehicin anteceffum _juvat,neq? furfum neq, deorfum , neq^dextrum

neq; finiilrum abfolute loquendoinu,

rerum natura_{däri, nifi in refpe&u ad}

Nos, Ac _{proindecorporane q, naturali}

qucdamappetitu> utdidlumefi: antea>

necpervim aliquam attradiivam huc

illucveferri: fed _{per folammotusac}

caeliundiq; ambientis preflionem de¬

orfum ad ea? qux_occupantloca, pelli.

Quimotus eo difficilior eil intellediu? quoplures per occurfum aliorum

cor-porumejus fint determinatiönes.

VII.

Hinc _{fequitur jam omnia fpatia} ac loca ,quascircaterram (unt, a

particu-lis vel _{corporum terreftrium}

, vel «pateriae_caeleflis,h.ef _primi fecundi

Elemen-Element!_{occupari, Qu&permutuum} contadtumfe invicem _{attingentes pro} varietatentus.fipMrasO & magnitudinis*O

a centro feceffum _{per regulammotur*}

fecundam _{moliuntur, Sed quoniam^.}

motus illecocli _{particularis, ut habenC} verba _b, m, Hoff«?enii, priorem _illum

conatum _recedendi a centro _fuperao

>

hinc _{terra,omniaq;, quae terra}

conti-nentur, ad centrum fui _vorticis

pre-rrmntur & inrctunditate

terraqueiglo-bipermanent,

Vfil.

Et _{quoniam fieri nonpotefl, quiu_,}

proptercontiguitatemcorporum caele-ftium aliacres in eorum,

quae deorfimi

pellunturJoca afcendänt, cum cmnis.

motus_{percirculum fieri debeat.}

Und#

levitas*

IX,

Exiis,quse jam allata flint, nemini

non _{conftare arbitror prsecipuam}

gra*

vitatlscaufamefTe materiamcaelefl-em,

3uas

in

corpora

terreftria ad

aeicenden-

de-fcendant. Permateriam cceleftem hic

non inteiligo folos globulosfecundi

Elementi_{(utverbisnob, Cartefiiutar)} fedetiam materiam _{primi Elementi lis} admifhm, fk ad _{ipfam quoq*referen}

das iiias_{particulasterreftres,}

qoascur-lum _{ejus fecutae ceteris celerius}

mo-ventur: qualesfunt_{eas omnesquas}

a£-rem _componunt* fraecipua _autern^

di: materia _{primi Elementi, cum illi}

plusinfit motus plusq;agirationis. X.

^/fagnacuoqjdeinceps eildiffereru

tia _{corporum naturalium, quae pro va.}

rietate _{diipofitionis pororurn, fitur^}

figurarumnon asque funtaptaad fufcw

piendampreffionem materias coeleftis>

quae hic tanquam caufa univerfalir*

uniformiteragit, Sic corpora angu.

ftiori-flioribus _{prsedita poris non f3cileita_*}

pnebent materias coelefti tran(itum_»#

quas per lineasredas, aut ad eas quam

proxirne accedentes tendere cbnatur*

Re Ii_{qua autcm> quorum ampiiora po.}

rorumfuntfpatia

> tanta cum difficul-täte a fubtili materia non _pcrmeantur«

XI.

Hifce _{jamrite perpenfis, intelleäu} haud _{eritdifficile, quare corporaalia_.} aliis funt_{graviora plusq; ponderisin fe} continent; Non _quodibiplus

mate-riaeterreflrismilt, aut majorigaudeant

quantitate fuperficijzi. Nam mafla_»

auri, exmenteCartefii viciespluspon -derat,quam nioles aquae ipfi asqualis^,

non tarnen quadtupio autquintcplo

plus materiae terreftriscontinet, fed

hoc _{provenit a ftrudlura pororum &c}

interna_{corporisfabrica, Quae resr*}

explicariuberiusquidempo(Tet experi. mentis

_{quotidieoccurrentibus,&}

rx _fartepretiumeilet, _fi

per fumrftamji

temporis angultiamconcederetur. Sie

E. g, ligna fimiliaqi corpora rariora> ferro aut _{chalybe iuntleviora,}

cum_.

haecfubtiliores habeant meatus mate¬

riacaeieiti nonita faeije _pervios.

Fer¬

rum autem_{fuperatgravitateMercurius}

ieu _{argentum vivum}

, metallorum-,,

maxime, uti volunt, ponderolum, auro

excepto, quodtamen ad Mercurium

fefe oonalker_{habet, teile Gailendo,} quam44,ad 43.'

XII.

Hac_{itaqpfi procedanius via}

> diffici»

le non ita erit variorurn _Pbaenomenbn

in venire _{cauias, in quibusfane}

haeiica-reneceilumhabent _{alii,qui hatc igno¬}

rant _{principia. Quorum evidentia_»}

ut _{manifelhorevadar,}

exemplum dej>

ilanno _{dabimus, quod ubi calcinatum}

fuerit,akero noncaicinato ponderoli-us eil. _{Qjaod ipfipecuhare}

eile videtur

cum contrarium in rebus-

longepluri-misdeprehendere(liceat. Ratio autem

Secaufa _{hujus rei adferri non poteffc}

alia, _{quam quod ftanni non calcinati}

ampliores meatus per calcinationem iftamcontrahantur &coarftentur.

X11L

Ånxie _{eftinquifitum a multisin Ca¬} davera hominum , aut greffilium-.,

ut &c _{ipforum pifcium X quippe qui}

vivi _{inq$aquas injedi demerguntur?}

mortui autem attolluntur

iterum&fu-pernatant, adeo ut quiPhiiofophorum

luperearelegat commenta, rifum vix

continerequeat. Quae resfacile no« bis _{conftabit,fi expendatur, quas fio}

ratio _{corporum ilHufmodi; ea}

nimi-rurn,ut,cum ex _aquae infinuationeam»

pliantur pori, turgefcere incipiano>

membranis_{extenlis, quarü expanfione}

multae,ut habetLe Gran, Hift4nat4art.

4, laxantur cavitatesalias, quaehau.

j(lo aereadmajus fpatium _porriguntur; quippe hujufmodi membrans ob _parti- no

urn fuarum _nexum

aquam refpuunt & _lui folo aere _{repleriqueunt. do}

XIV/

Contrariumautem yidere _{licetin_. ne}

corporibus condenfatis, quae femper ex

gravefcunt _{plusq; ponderis} folito nan- rai

cifcuntur.Quod ipfis conftat, quipon" rui

derantes _{anragravitatem ipfi ineffefen- mi}

tiant,qux provenitexparticulis efÜuvi- _pr<

isqj craffioribus aeri circa terra diffufo lui

immiftis. _{Quae ubi intimius uniuntur inl}

& _{propius ad (eaccedunt.,ob}

majorem ha

illarumcopiam, aeri ponderis nonnihil nr» addere _{pofle vtdentur.}

Colligiturq; m< haec _{compreffio in}

pede cubicoaerir*-. fada, äd _{fefqyiunciae fere pondus, ac}

proinde ejusad _{aquam proportio ur I qu}

ad _{loOO>admcrcurium vero, 10O00.} qu

XV. _jec

At_{exceperichicforte}

quifpiam con* ph denfata

M;$enfätä _{corpora rarefäflis graviora«»}

rti- noneffe,cum _{glaciesfeuaqua, uti vo#}

& _{lunt* frigore condenfata contrarium}

docere videatur.

_Qjuodfi

deprimeretur,

i_» nec_{fupernatarct, uti}

jam monftrao

>er _{experientia. Verum}

prodit illefe igno*

n- rare naturam _{corporum condenfato*}

n* _{rum, e}

quorum numero glaciem exi*

:n- _{mimus,quodjamdixi(Te(ufficiat.} Ac d- _{proindelongiorc hujusrei} expiicatione fo

_{lubensfuperfedeo,cum}

m hane controverliam examini _referva*

lil mus, ficuitum forte eam _placuerio

q; movero.

sr*, XV!.

ac Multa hic _{efrentjamexeutienda_.,}

c _{I quae nominaretantummodo licet,}

?n_», o, quibus _{vexatifllmus e(t motus iile}

prof

jedlorum > qui utut ingenia phiiofo^

n# phorum _{exercuerit) a}

paucis tarnen.^

ta _{B 2}

c expÜcaripotuit* utpote quid edetu quod corporarelidia jam manuprope!

leret, _{quodqjin afcendendo motum}

-illum _{fiileret, inq; defceadendo mo1.*}

tumillum _accelerareo.

XVll. *

In _{his dum occupor,mefubit}

experi-a

mentumquoddam, _{fsepiffirne obvium,}

^ Nimirü Ii _{duoaflumantut corpora}

ro-tunda,_{plumbeum autferreum}

_unumJ

alterum _{veroligneum, ejufdem magni- ft}

tudinis &dimittantur deindedeorfumfi

perpendiculariter fimul &c leme^de-a' prehendcre licet illanon

_eodemtenrjj

poris pundlo terram ferire* Cujus rei ^

caulam nos arbitramur pofitam elTo _a]

in _{sequali materias caeleftis preffiono c}

ac_{motu, qui rite intelledlus}

omnemj n illac dere dubitationem

adimeo-XVlil.

_J

Corpora in loco fuo näturali neqj rj

levia _{efle, neqjgravia dixere Veteres« ti}

•

Cujus effati verit3tem Nos quotidieji

' .

experimur in aere,teftanturq;

urinato-'

res, qui preffione _{aquae non}

impediti

1

rite _{fuaexpediunt negotia». Qjjcd et¬}

uio* • i• *i *

lam ex_{aequali particularumcircum}

me-antium _{preffione fluere adftruimur5*}

a . Quamquamnonefldiffitendum? quin_.

aliquando,certisqj quibusdam in

caii-'

bus_{exceptione hicopus}

ro'

XIX.

Sed forte_{denegaveritaliquis} hancno-ftram terherisfeu aéris_{preflionem,eo}

potis-um_fimum

argumentoduäus> quodhoraines in

de*aére verfantes nullam percipiant

fenfatio-m< nemgraviiatis: velflmanusin libero

exten-datur _aere, a _parteneutraprcÜiofentiattir»

r Ad quodrefpondemus>äqualemillamaéris ab omni_{partefluentispreflionem, ejus rci.}

lO caufamelfe, etiarofi totum non conficiat [YLj negotium» Sedoeceflumciiaraeftorgana

noitra _{quandamhic fubire mutationen?,}

no-vam _{quafi difpofitionem induendo» Ad}

, quodetiamhand parum facit

humorumfpi--qi _{rituumq; corporis noftri}

rcfiftcotia&cona-es. _{tusadrepeliendumincumbeniem aera; cu¬}

juspre(Honifiefter» metnendum fane forch

nein fru(ta_{corpora difiilirentnoAra,}

X _X4

Ea _{quoq;cft ratioantharum,}

quasaquam

attrahcrecommuniterfentiunt, _ut*ne

gut-tulam_{quidernaquse exhaufire}

queant, nifi prefiioeflct aéris: quj cx attrafto pifiillo

motuspef circulom fubje£tam_aqua?

fuper-ficirm _{iråpeilit* utfurtum aftiiiataqua} per önficium _{Siphouis» qua parteliqubrifefo}

infinuat. _{Q^od nifi elleti nuila non modo}

exhauriretur aqua»fed&ripfum piftillum ne nioveri_{qu-idfcnipoflcr>fi lipho poris prorftis}

earens nullani materias cadeAis

immeatio-jncrnadrrfitteret. _{linde fiuir aquaroin}

iru-menlutnatcoliinon polfc»_{cum experientia}

fit_{compercum,eamiuos habere terminosr*,} quos tranfilire nequit. Vulgo definiunt»

altitudioem circiter_{pedum triginta uniusr*}

k _{femis*Quasres aliundefane nonpendeti} quamquod interaérem&_{aquampondcriff*} qu&daraoriatur_{sequalitas, qua? a Recen«}

cioribus vocitari fölet _sequi«

libriuroj»

XXx