Disputatio physica de corporibus flexibilibus. Quæ, approbante amplissima facultate phil: in alma acad. Upsal. sub præsidio ... Joannis Bilbergh ... publico candidorum examini submittitur ab Jsaco Bröms P: f: Uplando in audit: Gust: maj: ad d. 16. Novemb.

i

j

_

I.

Ν.. I.

Oifputatio Pbyfica

DE

C0RP0RIBU5

FLEXIB1LIBUS.

Qu*,

Approbante

Awplijßma

Facultate Phil\

in

alm&

Acad. _Up

_fal.

Sub PR&SIDIO

VIRl ^AMPLISS1MI

é

_Dn.

JOANNIS

Geomer/lProfefl.

Ordin.

Publtco candtdorum examini

fubntittitur

ab

JSACO

959U\931@

P: F;

U_piando

InAudit;Guft: _{Maj: add.}

_i6.Novemb.

ANNO _{M· DC. LXXXIX:}

U Ρ S A L 1 St

ExcuditHENRICUS

_{jfccfcr/ S:}

_R;

_M;

Maxime

Rcvcrendo

Amplißimo

Vi

RO

Μ;

_JULI

_O

MICRAN-DRO,

S»

_{Theologie Ρ}

_{rofeffori Celejberr:}

Paftori in

_2Βα?αία

_meritiflimo

Vigilantiflimo, ut

&

adjacenti·

umEcckfiarum

prazpofito

Digniflimo*

VIRO

Plurimum

Reverendo

ac

Voctijfimo,

D. PETRO

Paftori in

3&ätt(C(C

optime merito,

Nobilißitno

a

dom/JVO

Dn.

HERM A

NNO

Domino in

Iudici

territoriali

Coniultiffimo.

VIRO

Spedatißimo

Integer-rtmo,

Dn.

_ALBERTO

_Üfatftf

Per

_Uplandiam

_Prajtori

_territoriali

Fideliflimo.

Vtrindußrio

ac

Vrudentißtmo

D.BENEDICT

O

Halvari,

Direftori in

Patronis. ac. _{Promotoribus.}

_Magnis,

Pareati. _optimo.

_{SvayiflTimoqve.}

Fautoribus.ac._{Benefa&oribus.}

benignis.

Hunc.

Ingenii,

Qualemcunqve.

foetura. In, certum, · Officii. _{obfervantiasqve.} Debitae, obcdienti», Verae. _{gratitudinis.} Signum.

Ob. multa. _{praeftita. beneficia,}

Infigncm.

paterni. amoris. affeåum. Peculiarem. Benevqlentiam. Cum. voto. Omnigenae.

profperitatis.

Conjun&um. , Humilimc. Devotifllmc. Ac. Officiofe.

Dat.Dientac_Dedicat,

^r.*

fi. i.

Otius

hujus

u-tiiverfi ftru&uracu-tiofi _fpe&atoris

ani-mumin admiraticfe.

nemrapi,

haudmi-rum videtur 5

prae-cipuecum resquas» dam_{ittvenenr,quse}

quidem prima

tron-te interfe contraria _{videntur, compofitum}

tarnen tam ar&a _{conjunöione connexum} conftituere , ut in mutuam conier»

vationem confentiant, _{Quae re9 mentem}

Philofophorum exceiientium adeo vexavit#

ut _{plurimieorum, in caufif rerum demon»}

jftrandis_{occupatio adienteittiae abiurdas} fo-vendas _{probandasque deicenderint. In}

pri-mis_{verooriginis mundi veräinveftigätio a»}

nimosillorum _{malehabuit, deqüa variasd«}

pinionesediderunt, quarum prjecipu#

Platd-nis, Demoeriti,Heracliti & Ariftoteiie ceil-iendaefunt. Piatoex_{afpeihi mundirerumqj}

eiFeft_{is, mundum quidem å fummo}

_aliquo

BntefuiiT«,& ficinitium habuifle _judicäVit} miindique ccagmcntationem

dilfolubilem,

quanqüara Deoita volente non diflolvatur;

Cujusverba inTimaeo teile Phil._{Burg.T P.} pag m. 313 ita ionantj Primum, inquit, confideremtu, quod in omni _qu&füone ante omnia inveßigari debet, utrumboc univerfum [emper

fue-tit _{fine ullogenerationu vrincipio} an gethium fit,}

ab_{aliquo principio fumentexerdtum, idprofecto}

cerni-tur.tangituraccorpushabet}ommaverotaliafenfusmo~

vcntfluafinftusmovent,opituone perftnfuspercipiuntur«

Hacverotalta_{ejfe conftatut}

gignantur&gemtafint. Quod _{tutcmdixitmundumnuiiquarn}

interi-tuiurti, nonadeo _{culpanduseft,} cum

reve-latione divina deftitutue _{effet, remenim} ie-cundum_{lege# naturales dijudicabat,}

atqvö hoc modo mundum nunquamnaturaliter

in-teriturum coniUt. Democritus_autem, ut

habet _Senuertus, atomos _{principiarerumna*}

turalium _{conftituit, ex quarum variaunione}

reliqua corpora componi, abaeterno ramen

fortuito iliorum concurfu coiiffe voluicj Quin & vacuooriginem_{mundi tribuere haud}

veritus _{eft;verum quatenus haeatomi}

% quas

inle&ibilesac. indivifibües.eile _{aflerebat,cor¬} pusiunt, idqve nunquam _{fine extenfione,}

nam_{quodvis,corpus etiam minimum,cum}

trinamhabeat_{dimenfionem, partes quoqve}

vi-? ©?♦

di _{potefl: 5}

_Tales

_atomos

_rejicimus,

_tiirbu*

lentamqveeorum concurfionem.

Ad inane

Democriti _quodattinet,

_{idilatuereablurdani}

eiTe puta mus nos, qui mundi creationerncre·

dimusj contradi&ionemeniminvolvit,

dice-remundumefle creatum&; ineoaliquid in«

creati feu vacuum, Heraclitu«vero mundi

örtum foli _{igni tribuitj Verum}

hsecienten-tiatam _{rationi, quam ipfiexpericntiae con¬} traria_videtur, nam terraac reliqua corpora terredria multumåmateriafoli«differunt; 1*

mo naturae _{ignis, qui in continuo ac}

celeri

motu _{veriatur, repugnat, cumtarnen}in

cor-por.bus terreftribus multa inveniantut

qui·

efcentia.

§. II.

Tandem Ariftotelis de _{origine mundi}

fententiaconiideranda occurrit, quiå multis

traducitur, quodcreatoremmundinonagno¬ verit, ejusqve seternitatem ftatuerit, eoi to, quod exnihilo nihil fit, dixerit ; Verum

firic

dubio _{hicreipeftumad materiam iubifratam}

habuit; cum fc, de viribusnaturaeferinofit,

tumenimfempervalet illa regula. Sed

dcmon-ftrari _{poteftArift,apertisverbis &ccreatore<5c} creationemmundi

_{.agnoviiTejUt^iMet.c.}

₁

_ubi

afferit dari _{aliquodEns verißimtwac}

perfeätßi-mum^quodfitcaufa caterorum,&c lib. 8, Ph, δί1% Metaph, ait, ejfeunumpnmumEns

quid

'

4

um_{princeps. Itemιζ. Metaph.}

tex. _58. per· krtetcalum&fi&wam _{dependereaDeo. Deniq;}

Mi Üb.demundo ad Alex, _{inquir; Quaß}

fla-gittumeffetindifputationererum mundipratertre id quod fummummmundo habetur, itaquc vetusfa-tnaefi

, & quidem bareditariamortalium_omntum, UMverft 4Deo &ver Deum nobis _{ejfe confittuta,}

necVfro _ulldnatura_{perfefufficiUorbatafalute^uam}

ill/ferat, Qucdautemcoelum_{corpus fimpii·} ciflimum, in_{corruptibileacdivinum eile}

fta-tuit, ad id variae eum caulae _impulerunt;

nam_{praeterquamquod omnibusexperimentis}

careret, peceffum quoque illi fuit temporis ac_{bominum, in}

quorumconfortiovitamde«

gebat, rationem habere. Namficut Übertas

philofophandi å _{praeconceptisacerroneisopi*}

nionibus _{vulgi dependebat, å quo fydera}

Numinaeffecredebantur:ita_{quiaÜquidcon.}

tr^hancillorum fencentiam _{ftatuebat,isvir«}

faxtinjers debuit, qua re morus Plate in Tirnaco dixit: Mundi_{patrem in vulgopradicarg}

flefa ingens effe, Ariftotelesiraque adconci»

liandumfibifavorem_{popuÜ coelumdivinum}

effeftatuit, nontarnen _{propterea teternum.}

Quin Ariftqteiem ab hac_iuipicione

vindi-eat _{m§n?iopdmi aÜcujus fubje&i ieu}

matei-riat _{prima?, quam Üb. 1.Phyf:}

cap. 9. tex.

8?.deßnit, Primum fubjeftum cujusvü rei) ex

quo quedvii corpus naturAleperfe& rnnfeemdum

Ϊ @§»

accidens _{generatur& in quodrefolvitur ultimoj}

Si

materia _{primafit iubjeftum cujusvis rei,}

u-tiquecceli, &.eatenus non eßaeternum.

Sed

ut_propiusnosad propofitum noßrum

accin-gamus, inprincipio monet ratio

inßituti

a-liquid de Chaofeu materia prima dicere.

§. HL

Demateria _{primaomnitempore}

difpu-tatum _{fuit, hodie num deturnec} ne?necde eo beneinterfe conveniunt_{Philoiophi. Sunt}

enimqui dicere fußinenteam quidem dari,

non tarnenefleens_{aiiquod pofitivum,} ied

puram potentiam, propriam non habentem

exißentiam, feparatamqueå formanonpeffe

exißere. Verumintelle&ui arduumeß dice¬

reremaiiquam eßemateriam, &tarnen pro·

priam non habere exißentiam. Materiam

certe_primamdari, inter alia muita, clare _&

peripicue generationes accorruptiones mon-ßrantj qua: commune aiiquod lub)eftumi

quod

fit ambarum

prineipium, requirunt·

exnihiloenim nihil _fit, &innihilum nihi[

redigitur. Cum generatur corpusaiiquod

ut_{planta, non}

ad

venit_{nova aliqua materia}

quae anteanon

fuit, fedea,

quaeanteacxßi. tit, eidemdatefle ; ita quoquefitin

corru-ptione,tum enim corpusinnihilumnonabit, ledtantum in prineipia fua refolvitur ₅

ne-que muutiones in corpoce novamaliquam

mate-«?β ^ φ:·»

materiam _{praefupponunt, ied}

corpusmanet idem _{qualitatibus tantum prioribus}

deffitu-tum. Materia hoc modo_{fpectata,eßunaeademque}

per totumuniverfum extenfa. Ideoqueunaeadem¬ que omniumrerumcoeli terraque eßmateriaprima,

necplus corporismateria prima_{eßinfpatio aunple¬}

no, _{quam β}ineodem aer vel_{fpongtacontineretur.} Hoff. pag.8» adeo ut _{quorfum proipexero}

iivead_{dextramiiveiinifträ.iivehuc}

iive illüc,

iive iurium five _{deorium, ubique nihil, niii}

materiam_{prima concipio. Naturafeueffentia} materise_{hujusinfoia excenfionepoüta eft",}

in

quatrinam quidcm _{exteniionemconcipimus,}

non vero_{dimeniionem,quae}

materia: fecund# competit,ejulque effentiamconfticuitj Hinc

eft, quoddemateriaeprimae terminis nullam

ideamnobis _{formarcpoiTumus. Conßßitautern}

ratio _corporisf

?«ejfznt'ta materia prima, noninpon*

dere^uritiCyCalorealtave_{fenßbiliqualitatejiec in}

in-divifiibilitate&impenetrab'tlitate, quaeffentiam ejus fequuntur; fed infola extenßonepofitiva}ab[üutaf?d

generaliter fpettata, indeterminata ac _indefinitat

qua _{rehquarum paßionum, qualitatum} ac _poten<

tiawn _{fubjettumeß. Hoff,pag,6. Quin &}

probari poceft ipfum Ariftotelem effentiam

materi# _{primae in exteniione ftatuiffe,} cum

lib. _3,

_{M^tap. dicitt}

_{Materia, quaperfe ipfam}

nequequiaptequequantum,neque_aliquidaliud quid-piameorum, quibnsensdeterminatur. Quae

ver-*$© 7 θ£Φ

ba_{interpretesejus itaexp icant, quafimateria} prima careretextenfioue, lmononexiiieletj

Sed üea re&e_{inipiciamus, opcime conitabic}

haecfententiaac _{pronobis pugnabit.} . Sicuc

etiamGeieb.De Rai _{pag.47. hocipfum}

cla-re ac re&e _{explicat, aitenim} : _{Qua perfe}

i-pfam, b.e. prAciferatione effentufu conftderata₅

nonenim _feparabilem , fed rebus inexißentem_, & fe(olatamen confiderart aptam qumt materiam»

Nrc_{quid, b. e. neclapis, ne clignum, necfetrum9}

ut_{putat vulgusy nec ignts, necaér, nec aqua,}

nec

terra, neculla_{certxjpecieicorpufcuhrumcotigcries,}

utcredebant multi _{Philofopbi. Nec quantum,}

cer*

tanimirumfeudeterminata quantitate,quA bac vel

ifta longttudiniSy Utitudmis &_{profunditat&menfu·}

raUmitata_{eft3 qualem in patttcuUnbus corponbus}

videmus. Nec aliud_{quid&c Hicexcluduntur a}

natura_{materia,reliqua}präter quantitates &} proprL as _{altquorumcorpwum formas, ACcidenÜA} ut fi¬}

guray motus}quies3 fttus, nec nonrelationes,

afiie-ttes, paßmes, emmsque getteris qualitates.

IV.

Cognita

effentia

mareriae primae,

fequi-tur materiafecunda ieu_{corpusdeterminatum}

confiderandum, quoda materia prima,

nul-lare,nififolisaccidentibus _dilcrepatj

Éftqve

materia fecunda nihil_{aliud, quam materia}

prima accidentibus modificata ieu aftuin* formata, quae rei

eiTentiam

non conftituunr.

m s ©i*

elf, nenimisfenfibus hdem habeamus, qui faepe inerrorem

noeducunt; bene

muitis

e-nim _{contigit in fcrutanda}

_{effentia materiae}

occupatis ab his decipi,

iicut

cum

aifererent

quorundam corporum

effentiam

coniiitere

induricie, aliorum in fiuiditate, horum in frigore,iliorum

in

calorevhinc enim fequeretur

'

corpus varias

eflentias

habere, cum

ipüs

tantum _{iubjeitisputa}corporibus, _quae ab

ii-lisdenominationem _accipiunt,non tanquam eiTentiam coniiituentia, ied aiiunde

prove-niencia, infint. Gravitas & levitaspretiioni

materix coeleiiis iive fubtilioris eii

ad-fcribenda, quae pro varia difpöfitione

poro-rum, corpora _gravia ac ievia

efficit,

cum

tarnenillaad hos modos recipiendos indiffe¬ renterfeiehabeant. Quin &C omnia reliqua

accidentia,utcalor,frigus, fluiditas,durities,o-pacitas &c.

ad

hos

quinque

modos

tan¬ quam ad generales corporis

affe&iones

re-ferri _{poffunt,nempe}

_{Magnitudinem.Figurani,}

Situm, Motum&; Quietem,quimodi, tan¬

tum_proprietates

accidentales funt,

_quse

iiné

i,

fubjefti detrimento abefle &

adeife poiTunt,

nam modusnihil reale addiceffentiae, fedtan¬

tum eamvariat, Utautem melius effentiam

corporis intelligamus , unaquacque

horum

,

modorum _fignificatio

_{clatius explicand*}

9

#£*>

§. V·

Primumoccurrit _{Magnitudo, quamni«}

liii aliud_{elfe,quam determinationem exten·}

iionis _{dicimus,cujus officium in eo}

_confiftiti

tit_{corpusvariet , pröut partesiilud}

conftitu-entes_{plures vel pauciores fuerint,adeoutfigura}

externa omnino ad hujus conftitutionem

re-quiratur* Figura itaque fecundum

illudac-cidens materiae, _{eft modus corporis, cujus}

beneficio his vel illis extremitatibus deter-ininatumeftcorpusj five igitur habet

figii-fam _{triangulärem, five quadrangularem,} ίΐ-Ve aliam _{qüamcuiiqve, dicitur lila externa·} Interna vero nihil aliud eft, quamconnexus partium cönftituentium , & Varia

difpofitio

pororumi Situs tertius

ille

modust qui

alio

nomine Lotus_{appellarifolet,}

_duplex

_éft; In-térnus^ qui eft fpatium

iliudj

quod

ürtüm-quodqve corpus inter Corpora

ambientiä

collocatum _{poffidet, &quidemita,ütab} eo-dem_{feparäri nequit j hic locus non occüpac}

majrus vel minus fpatiumquam corpus illud

quod ineö

eft,

quam

primum

autem

dixera

corpusaliquod

alium fitum

acquirere

feulo-cum _mutare, de iocoexterno id omnino

in-tell_igendum

_eft

_{', qui}

_fecundum

_Rohaul:

_p.m: 44. dicirntdefupérficie altorumcorporumid corpui

Ontbientium3 cujusvariis partibus divcffiwode applt-(ari _{fotefi. Quartum}

_{maceri« medum}

«8® «ο

tumefle _{contendimus, quemcum Β. Μ. V,}

Exp: D.Hoff. indifp. j.Phyf. $. 3.

de-finimus, quodfic tranfLatiounmpartis materui

deviciruA _{corporum immediate contingeniwn, in} vtciniam altorum. Per motum _mteftigimus

hiceum , quiomnium reiiquorummodorum

Caufa efficiens_{eft, eumqvelpfum, quem}

De-us_{prima creatione impreffitfemperqve eun*}

dem _{ufqve ad mundi finem confervat. Per}

tranüationem vero non _intelligimus a&io-nem_{aiiquam, qnae refpicit tranilatoremjfed}

coniideramusmotum _{prout in ie} perfe&io-nem _{habet, nihilqve potentiae in eoeft, fed}

a&us. Ultimo tandem occurrit _{Quiesi quA}

eft corporis _alicujus perpetua apphcatio aut

fucceßiva ad easdem corporis partes , quA

id ambiunt & immediate _{tangunt. Rohaul.} p.iti.58,59, Hoctarnennotandumeft,nos

non ftatuere abfolutam _{aiiquam corporum}

vel_{particularum corpusconftituentium}

quie-tem, talisenim non datur j fed quietem il,

lam minorem tantummotum effe afterimus.

f..

VI.

Hx funt _{praecipu# proprietäres acci«} dentales _corporis,

exquibusreliquaacciden-tia _{dependent, quae tarnen ipfam eifentiam}

cotporum non conftituunt 3 Namfi Magni-tudineminipiciamus, facile illa,

proutfumi-tur_{pro certa extenfionis determinatione, a}

m® i« m*

mareria _{feparatur, corpus enira magnitudr}

nem _iaspeperdit, _{& figuram priorernamit"}

tit, fe. cumin particuias minimasreiolvitur,

corpus tarnen, iive magnum, iive parvum

iit, fuam _{femperfervat extenfionem.} Neqve

figura eiTentiam corporisefficit, cumillanon niii modificetac limiten_{corpus, ac facile ab}

eodem _{divellanur; poteil enim una materiae}

definitae molesmodo hanciliodo illam indu*

ere _{figuram. Imoneciitus locumhichabet»}

quimaterias nihilreale ac pofitivum addit» ledeamtantumconcomitatur. Quin8c

Mo-tum hinc amotum _{volumus, qui nihil niii}

corporum translationem indicat; fednecpo* teit eiientiam _{corporis conftituere id, quod} modo adeft , modo abeft : vidimus

e-nim corpora modo mota, moxquiefeere,&C vice _{verfa, ut ex aqua in glaciem concreta a} ejufque refolutionefatisconftat. Quarenec

motus nec _{quies effentiam corporis}

confti-tuunt; Qiiamvisautemhi modi hoc non

a-gant, materiamtarnen a&uantacInformant.

Quamvisenumerataaccident'ta corpus feumateriam

prtmam informent, utfithoc aliquid, tarnennon

o-mwa _{fimulacaqualiter acaqueprimo ad illud}

in-formandutn concurruntt &Paulo infra.

namida-gnitudo}Figura} Situs & QUies difpofitive duntaxat

materiam_{aäuant> folus vero motuseffettive,Hofif.}

Difp, 3, £.2,

m η m

ria, ut Gråvitas, Levitas, _Opacitas, Dia-phaneitas, C<4or, Calor, Frigus, Sapor5Q*

clor, Sonus ßcc. ad eflentiamcorporiscon·

jßituendarn_{quidquam conferunt; iiia enim ;} ,

ab his _{quinqve taoquam a caufa efficiepte}

dependent.

VII?

Quoniamauten? fiic effentiamcorporis ♦

pon_{invenimus, ad proprietäres quasdam}

ef-fentialescorporisnps conferamus; Ubi

nq-Candum eil Rxtenfioner», Divifibiiitatem, Figuram, Impenetrabditatem , praecipuas a

Rhyficis recenferi; Suntautem ha propnetates

[altem ejfentiales materia, cum ejusperpetua comt*

tes_{fint, abeaquetnämfibtles. Etquidnihilpratered} neceffarioadmatenam pertinere concipimus, nihil-?

queampiius inea

agnof

amus, certq

ftatuamus

all* quam earumejusejfeejfcntiam» Rohau. p, m,3$

Étcerre cumaccurate hafce_{proprietäres in«}

fpicimus, tanquam gradus, quibus una ab

altera_{dependec, inveniipus} j tarnen unam,

qurereliquarum

quafi

princeps

eftj

icilicet

Ex-tenfionem. _{Reliquae,quamvisa}corpore nun,

quam feparari poffunt, prexlpCQciuatoappa? I

retj In contemplatione tarnen corporis ex-tenlionemin _{longum, larum acprofundus}

praiupponijot. NamΓι

ådearpus

divifibilita*

rem, certum eft, nihil poffe dividi, niii _%

excenfum_tjinamque

_habeat

_{düncnfioneip}

j nequ? .

I?

φί*

fieque confiderare poflum corpus hancvelil··

Jam habensfiguram,

nifipriusmenteconcipi·*

amiüud, _prouttrinamhabens dimeniionemj

quamvis figuraSc casterae proprietateseffen»

tiiaies'corporis, eilentiam ejus ka incurranc,

utnujiuro corpus iivemagnum five parvum

{ine his _{concipiamus. Partes} habere extra partes adeffentiam corporistantum facit, ut

ftne iila proprietatenemiaimam quidem ma-teripeportionemfingere vaieamus, Extenfio#

uem tarnen haceile prioreui conftat, quia

quxvispars etiam minimatrinam habet di-rnenhonem ',adeoutquoAd,extetifiomm,certwnefi3

ms non_{pojfe indef?parare ideam, qualtscunquemate»}

riafit, _{quandoqutdem ubmulUmconclpimus}

exten-fionm, ibi quoqve^enum

eft

nullam

fupeteffema-teruideam : St/mllareftat _{tnangult idea, (iattm}

acdefimtimaginatiofigura trtbus Littels termittatλ,

Rohaul. p. m.3 7. Exhiice praemiffis

fequi-tur extenfionem folam eilentiam _corporis

conßitucre , quiaab eo nunquam feparari

poteit, Scomni corpori, ioliaciempercom*

petit, ut habet L,e Grand in inftit. PhiU

Haftenusde_corpore

_generaliter

_confiderato# dequeejusaccidcnubus ac natura di&urneft;

jampaucadecorpore in ipecie dicenda, cui rei aniarnnobis_{praebet alter}umvocabulum,

quod

frons

hujus difputationis

cxhibet,

•8®

14

i. VIII.

Supponimus prirao materiam primam

habilem fuiffe ad _{recipiendum varias}

corpo-rum _{figuras ac particulas,}

quarum quafdam

molles_{acfiexibiles, qualdam veroduras ac}

rigidaseiTeeifedusmonftrat. Ad duras_quod

attinet, feiéndum eft, nosperiilas nihil aliud

intelligere, quamsetherem, corpus abiblute

durum, atque ornnisdiviiionisexpers, quod

tarnenita_{intelligetidumnoneft, quaii dividi}

non_{polier, iedquia aduacreipia}

nunquam

dividatur, cum tarnen _{quaevis particula}

et-jamminima inindcfinitumdividiqueac, mo¬

dodividens adiit. Sunt eciammulra aliacot'

pora, quae duradicunturj verumrefpediva»

non abiolura durities iliis _{affignanda eß>}

Cauia duriciei aetheris _{exada ejus}

roiundi-taseft, quareetiam nullum corpus aliudper fe componerevalet; idomne compofitionem

fugit, cujuspartes mottenonlunt minimum

aliquomodoflexibiles, atqueita admutuutn

inter ie _{compiexum faciles , ied rigidae ac}

durae, quae quemvis mutuum contadum

re-peliuntac avertunt, cuirei exemplumnobis

exhibet_{congeriesfarinteac arenarum.}

§. IX.

Alterum genus particularum eft

flexi-bile acmolle. Unde_{omniapromifcue cor·}

poratam

humida

quam ficca, tarn mollia

«?© ij

_©ä»

quam_{dura compoiitafunt.} Et _{quia inter}

ac-thereas _{particulas rotundas, neceiTario alias}

intermiiiae_{funt, quae unum continuum}

pro-ducerenc, iliasefle flexibiles acmolles tefta-tur iodefinita earum _{diviiibilitas &C}

aptitudo

meatus ac_poros

anguftos corporum

pene-trandi,· unde_{figuras quafcunque}

induere

va-lent, _{eafqueeadem facilitatedeponere}

j quae

proprietasnon poteft eilecorporis _duri,quod

id _{genus determinationr non}

obiequitur. I,

mo_{agilitasac motusomnium}

corporumceler.

rimus flexibilitatem harum _{particularum e} vincit: Verum _{equidemeft sethera} motuce-leri_{pollere, iedcum materia haec fubtilior} cotiflet_{particulistalibus,motum}

quoque

con-citatiorem ac_{celeriorem potlidet, adeo}

ut

et-jam aetheri _ispenumero motum _peculiarcm

addat; deniquepenetratio pororum anguitif-iimorum, quinullialiimateria»;nedurn

sethe-ri _{perviifunt, non poteft eile}

corporis duri

fed_{flexibilis, quod facilime modo}

longam

modo_rotundan»

velaliamquamcunque

figu-raminduere valet. Particulas_{porroaliasdar*} flexibiles acmolles _optime

quoque conftarc videtur, hoc _ipfum affirmantibus interalia

multa,ipiiscorporibus inde _{compofitis, fae·}

peenim quam plurima eorum etiamdurifli-main _{materiamfluidamrefolvi}

poffunt.

m®

ré

(untquäm particulae flexibiles ? Nam

partiΛ

culasiilae, autdurae feu rigidae, aut molleä feuflexibiles; ίίdurae func t aut abioluta*

aut refpe&iva durities iiiis affignanda _{i ]}

Ü abfölute dur# , omnisdivilionisexpertes

funt,quodabfurdum; Sireipeöivaiilis com-petat, duritiem

inillis

ut

accideris quod

-dam,quod illius corporis proprium tion eii:s ♦

icd aliunde _{provenit, confideramusi unde}

fcquitur* eas, antequam

durae

fiarit flexibi¬

lesefleacmolles^ Idemdeparticulis iubti-lioribus* quod de corporibusomnibus

com-pofitisdi&umputa. Denique

nocandum

ert,

Hoshic_{particulas has}

_conGderare

_{prout irt}

continuo motu_{funt, qui prorfus abfoiutae}

a-licui_{quieti feu}

_duritiei

_répugnat*

Oüamvisaütem haß particul# unius ä-jusdemque naturse

Gnt,

corpora tamen o-8

innia, quae exinde

fiunt,

fimiliter feie

noil habent, namquaedam mollia, quicdam

du-ta, quaedam etiam

fluida evadurtt, quod

norl

ex _{ipGsparticulis, ledexvaria earundem}

mo-dificatione ac flruäura provenit* Corpus

flexibile eftid, quodconftat particulis

flexi-bilibus, &provariä motus ac partium

con-ftituentium_{agitatione , quiete ac varietace*} modo durum, modomoile, modo fluidum appellatur.

Ut hasc ciariora

evadant, vi*

** X*

<·■§ '7 ©Sfr

dendum eft, _{quiddurum, moile,} acfluidum

fit & in_{quanam h^cvarierasconiiftac,}

Qui-damex_{Philolophis veteribus dixerunt (}

fi-Cut _{hocipfum teftatur CU iioheül) corpus}

durum_{eile, quod muirum materia: fub exi~}

gua

mole conciudit;

Cui tarnen ie»reini«a£-lenfum pr^bere _{neutiquam poftumus,} cum

revera_{conftec, durum corpus nonplus}

ma¬ terias_{continere, quam tanta moies corporis}

fluidi nam fi moles illa _{corporis fluidi} talibus accidenribus tnodificaretur , cum

certeeandem_{maguitudinem , fitum}

_fk

figu-yamaccorpusdurum obcinerct,

Corpusau-Jtemdurum eft_{nobisiilud, quod}

conftatpar-ticuliscraflioribus ac, flexibijibus, _{)am vero}

quiefcentibus, acfemutuo contingentibus $ adeoutnexusearumnon_{rumpanturamateria}

aliqua porps continuo penetrante >

adventante eciam alia materia éafdem

comprimente; unde condftentia ac

refiften-tia _{quaedamreiuitat, quibus termini immo¬}

biles ßunt& formafacile _{nonmutatur; per}

externamiliatnmateriamnihilaliud

intelligi-mus, quamcircumftantem aérem > cui vis

qusdam comprimendiac elaftica ineft,

Si-cut_{hocipfum PhiLBurg, part:} poft: _{p. m.}

288,289» aperte teftatur, Notandum eu¬

remefts nosa

_{corporjbuscompofuis}

_{«que ac}

& _iimplicibus abfolutam duritiem _removerc»

tiuiium ex Elementiscompofitum abfolute_dumm da-tut _inquit

_{ExperiHorf, Phyi,}

_{p.«21, Corpora}

«f© «8 ©ii

ver©dura conftare _{parciculis flexibilibus} 0*

mniücorporum mätermateria primateftatur;

illam conftare _{particulis flexibilibus, cum}

sethera_{excipiamus3dubitandCitioneft, Quare} etiamCeleberr: D.Hoff;ioco citato, cumde

corporibusdurisTermoin3 itaioquiuur , Quo¬

rum_{fwguUpartesimttoquidem tttolles,}

fedpojimo-dum indurata. & De _{ftaip. 675. Partes vero} finguUnonahadecaufa molles ac friabtles funt, quamquiaHerumex almmmoribus componuntur ,

quafubtilwi acmobiliori materia pervia intervalla

habeη t, & hmc fraäwne& _{qualicunquemftectione}

faciLmutant fitum acpofitwiemfuam, & paulo

infra: & hoc_{paäoomne corpusdurumqmanenfum"}

me_{durum, [ed molle ac fragile eft, dia potejide} natura _{flutdiparticipare3 propter qualemcunqve mo.}

tum_{quiin poriseft, Refpe&ivaitaqve duricies}

corporibus duns, partibusqve illa conftituen*

tibus _{aiFignanda eft, quare resduras fere'o«} mnes, quantumnobis notumeft , inroateri#

am fluidam refolvipofle_{videmusj cernimus}

enim corpora concreta dividi, &quidem in

indefiaitumj crafladiflolviac attenuari,

im-motavarie moveri, _{quatdammagnavi}

calo-risdiffolviac fluida_{fieri, ut metalla omnia»}

icem _{vitrum, qu^dam minoricalore} &qua-fi_{quadam fermentatior.eac digeftione fluida} effici. _{Quando dicimus corpus durumcon*}

ftare _{particulis flexibilibus, non ftatuimus}

*3® «9

easomnino tum _temporis

eiTeflexibiIes,quan-do_{corpus durum coniikuant}

; fed ealdem

tam _{ante, cjuampoit refolutionem,}

flexibi-les _{exiliere, neqvein corpoiibus} omnimo-dam_{quietem poliidére.}

f. XI.

Natura _{duri breviter delineata,}

viden-dum_{eitjam, quid fitmoile. Hoc id}

ipiutu vocamus, _{quod conftat particulis flexibilibus}

minimis, quarum _qua?dam> quse rudiorcs funt, quiefcunr9 non tamen immediate fibi

invicem adllant _{; quadam autem motum}

a-liqualemi habent ; ex quofit quod corpora

rnollia taftum _{fugiant, quando calore folis} vel _{ignispartesagkantur, qui}

quam primum

deficit, durum ittrum evadit _{corpus, talia}

fuqr, pix,vifcum,cera, &c. horum _corpo*

rum_{particulas ilcxibiles effe tcftatur CJaub;}

in_{Phyf.pag. m, 19,funt, inquit, pltraqvc}

cor¬ pora molliaquomameorum particuU _{funt flextles}

(utecce ceu, _{butyri> olei concreti particuUplumu·}

lamm _{inftarmolfes funt ) velquiadefinunt in}

ra-mulos_{quosdam flexiles, qui fibi mutuo annexieos} jungunt utpatetin majfa faritu Jubafta.

Flui-dumvero eftid, _{cujus partes minirnse Sein*}

ienfibiies in continuo motu _{iunt, adeo ut}

iecundum omnes_{partes varie moveantur a}

feinvicemtamen _{disjun&ae ac feparatae}

ma-neanr. _{Corporafluida duplicisfunt}

generis,

2° €>·!*

umirn _per iemovetur, _{alterum ab hoc mo«}

tum fuum haurit, _{Corporum quorum par¬} tes_{propriomotu feruntur, in primis eft}

pri-mutn Elementum _{Cartefii, quod propterea} periefiuidurn eft, quia fumme diviium eft»

partibuique conftat iubtiliffimis&admotum ceierrirnis. Taiem _{quoque fluiditatem Tibi}

viiidicat Materiafcqundi Elemcntileu_aeeher, i'dqueeasdcmferme obcaufas, Omnia reli-qua corporandiiperfe.iedperparticipationem

dicenda tunt _{fluida, iluiditatemqve iuam a} materia cceleftimutuantur, Differunt_Corpo¬ ra fluida interfevel _magnitudine

particula-rumac _{figura, vel etiam motus celeritate}

actaidicate.

§. XII.

Ha&enus_{cccupati fuimus} , & quidem

duceacpraeeunteratione,circanatura corporu exponendam exprincipiisphyficis ßcrationi

maxirne convcnientibus, _{Jamquoqveviden«} dum_eft, num& experientia hisnoftris

ratio-ß'niis_{faveatjtunc enim res&; conclufiones cx}

hisdeduft« veritftnwkenfendaefunt. In

prin-cipiofe ofteruntcorporamollia, quaein primis

corpora flexibiiia dicenda funt: funtqve _illa generis diverfi, quaedamin terrae vifceribus naicunturut _{Ele&rum,Naphta, &c. quae¬} dam_{fupraterram gignuntur, utcera,} ρίχ,Γβ-bum &c, Ad_{poitcriusgenus}

_quod

_attinet,

*3®

21 ®g*

fub examen vocamus _{ceram, quamexfucCö}

quodam floribvs exftrado apes congerunt; Keiiftentia _{hujus exeo provenit, quod fe*} conftet ex _{particulisferméaequalibusmaterias}

tertii Elem# _{cxiguis admodum, ramofis'}

ta-menac _{flexibilibus, jamverainter fe quU}

fcentibtis, idqve ob nimiam abfentiam

mate-r\x_{iubtilhiimae, Ut}autem cera _corpus

ftui-dumevadat, vel intenfo iolis calori _exponi,

vel etiam_{igni propius admovcnneceflumha#}

bet, unde fit, utmateria illa fubtilis five

i-gnisnoftri fiveiolis per porosinrret, ibique, quoniammajori copiaquam alias advenerit ,

vimotus_{particulas cerae agitare, nexuiqve}

ilios, _{quibus coha:ieant,folvere, eaique} imm*

tantumaie invicem _{ieparare, led&cparticurf}

las ad_majoremmotumexcitarc incipit* Nam

Iecundum_{legemprimam motusCartefii,}

O-mne_{corpus motum> manetin/wftatu, donet abalio}

tmbetur. Materia _{itaqueprimi Eiern,majori}

copia inträns a priftina ftatu turbåt partiiulas minores_{corporis fluidi, 6cadmotum exrtat,} quieagitataea majori motu iecundum legem

iécundammotus _{(otnm corpus motum tnoperi}

pergttperlineam reftam) re£ta linea pergere ac ita_corpus deferere _{conatur 5 quoniam}

auterrr

particulaerudiores undiquaqveobftant, quaa nondumad motumconcitatae_{funt, praeterea}

etjam aér circumftairs impedic acobftat,quo

*2® ** ®2*

amotu _reöilinee

impediantur, quare motum circularem _ample&i

coguntur, adeout,

fe-Cundumeandem _{regularri, femper tamert}

acen-ttorecedereconenturi. Hinc_parnculae

iliaerudio-res, quae nondum ad motum _{aginatae funt,}

impulias,tamvi motus materia; _{primi Eiem.}

quam reliquarumminimarumtertii Eiem.ad

motum_{concitantur, undc}

corpus fiuidiim

e-vadit, _{quoautempofteamajor copia materia:}

fubtilisadvenerit, eo_magistiuidum eificitur

corpus. HaudaLiter feiehabetcum_pice,qua; quoqveeftcorpusfiexibüeex fucco quodam

tedaevi _{ignis expulfo, concodione uiteriori}

conflato; Partes confticuentes ad inftar

ra-mulorum _{oleaginex materia ieie habent,}

iuntqveäquales ferme acquiefcentes, quam*

primumcorpushoc _{propius ad ignem}

acce-dit vel _{radiisfolisferitur, tum,}

propter inloli*

tum motum_{particularumexademinimarum,}

partesconftituetites rumpunturac folvuntur,

co _{ipfo, quod materia illa peregrina,}

quae

plus folitoper_{porosirrumpit, particulis}

rudi-cribus_{aliquid demotufuo communicat,}

quae-qucfecundum_{leges motus ieie movere inci"} piunt, &antea quieicentes iterum flexibiles

evadunt _{, unde ctiam}

corporis fluiditas.

Ex

_{hisjamallatisexemplisac}

_teftimoniis

fa-cjle_{judicari poteft, quid de reliquis quoque}

corporibus in luperficie terrae natisfennen*

$2® 3 %

r XIII.

ι Ex mollibus

corporibusmulta _quoque

funt, quaeinterraegremiofiuntj & quoniarn

ejuidem ferme naturs_iunt, unum tantum

inmedio_{proferreanimusclt; examini}

itaque noiiro_{tanquam praecipuum feie iubjicit}

Suc-cinumfeuEleitrum. De _{hujus generations}

i varii variarradunt_{j quidam perhibent id effe} iuccum_{oieagmoium exarboribus}

promanan-tem, _{qui in} maredelabensconcreicerec_j Ve«

rum cum nonnifi in man _Bakhico

invenia-tur, 8cquidemin iilislocis verfus Boruliiam

( utiteftatur Phil. Burg, ubinulla: arbores

exi-ftant, dubitarumeitde_hujusaiTertionis

veri-täte. _{Quipro hac fententia}

pugnant,

objice-refolencin _{ipfo luccino animalcula mufcis}

acformicis haud ditiimilia

reperiri, undc

con-cludcre conantur idörtum fuum reiinas

ar-borum debe_{re; Verum probabileeft,}

mate,

riam diam ex_{qua iuccinum fit, infundo}

rna-ristalia fibi occurlntiaanimaliafecum_rapercj

quoniarn experientia teftatur, in

fundisaqua-rum _{innumeragenerari animalia,}

quae,

poft-j quam

ad

tempusibi

permanierint, enatantSc

i _{animalia terreftria fuint.} Quarehaudabiur-dum eiie videtur _{ilatuere iuccinum}

inipfis

terraevifceribus _oriri, non autemiuccum

ar-boreumaut_gummieife

> ledexiucco_quodam

bituminofo _{originem trahere, cujus}

44 ©g*

laefuntpingvesac lulphurese, qu#

calorei«·

^nisiqbteraneiexpulije, acin unam

congeri-eminfundo mariseongregacae, frigoreque

a-quaecondenfatae, cumverius

fuperSctem

ma·

risevehantur, iuccinumnobisexhibent» HoC autem_{Corpus fiexibiie eile}exindeiiquet,quod cum_{igni admoveatur,} inflammarur,

flam-xnamreauem _{procreans5 mox}admodum

re-iinae _{liquefa&um fluidurnefficitur, quod ma»}

teria_{primiElem. facit, cumnexus}

particula-rumfolvit_{atqveitaad motum} excitat,

pror-iusutantea di&um eil.

_Reliqua^

_mineralia

_,

quoniam in pleriique convenijfit, nosvero

brcvitatioperamdamus, praeterimus* <?. XIV,

Exantecedentibus _jamconftare

atbitra-iriur_omniacorpora moliiaeileflexibilia,_jam

igitur videndum annon etiam intercorpora

dura_{quaedamfint, quaemerito}

_fiexibiha

_dici

queant

ζ

raliurncorporumgenus

duplex

dari

conftat,quorum quaedam icerum

inibperficie

terrae, qiiadametiamm

ipfis

terrae penecraii«

businvenLntur. Ut autem ea, qua: nobis

propiora ac magisnota

eile videntur,

prius

confideremus, adeamus glaciem ejus

natu-ram _{inveltigatud. Veteres}

philoiophi

_per»

hibenc «ameile aquam condenlatam, adeo utad duos_cubicospedes glacieiproducendos,

*■) ©£*

illorum lententiae acopinioni nullo modo

ad-ftipulariquimus, ipfa expericntia renitente5 Viri enim celebres varjis _{experimentis hii} temporibus probant vatallon propterfugam Vacui, fedexrarefa&iofte aqu^frangi. Ori^ turglaciescum globuii attherei hyeme pro. pterieceffionemfolis aliquid demotufuoper.

dant, &folico fubtiliores evadanti undepar» ticulae _{aquse flexiles fuum quoque motum}

amittunt5 rigiditatem quandam induentes,

quibus fit quod illae patticulse , quse antea

motae ob fiexibilitatem fuarri minorem lo* cumoccupabant, _jam quiefcentss _{longa ac}

ere&ae_{fiant, atque ideo majorem locum} re-quirant$, quare etiam in congelatione aqua:

partes

oblongae

acicularum

inftar

apparent,

quäeconjun&aefrufta conftituunt: quodquo* que inparticulis minimisfieri imaginamur;

Cauiaautem, cur_{glaciem inter Corporamol*}

lia non retulimus, hatc eft, qvod duritieni fuam continuo obtinet, etiam in locie cali*

diffimis _locata^ nec utcera finiul

totalique-fcic, quöniatn ob pororum

anguftiam

&; ne*

Xum_{partium validiorem, calor interioranoü}

fubit, nifi in quantum

fupérficies

liqueicat,

ac motu fortiori materiasiübtiliflim* quoad

partes(olvatur. Fitautemgladesaquarurfue,

cumin _{majori copia materia coeieftis advoiä*}

Vfrit,

qu* poros intrat, quaeque

quoniam

^16

iionRquem

glacie,

acincera

prius,

partiell*

jas

minimasadmotum excitare

poteil,

(con- 1

ilatenimglacics particuiis atqualibus₎

pro-priavi motuqve

firmier cohaerentesac

quie-Icentesparticulasioivere

neceiTum habet.

Vi¬

trumeil corpus_durum, nihilo minus tameri

fiexibile dicidebet. Materiaex_{qua hoccor·}

pusfit, eitcaix & cineres; Kam cum

pleraq

$

corpora

indefeiTo

motu

ignis

ag.*

tet, &eorumcorpotum partes - - » alias in

cal-jUti& cineres cqnvertit, quanovaignUaäionede*

ftyo conneäuntur&in vitrumabeunt.

Le

Gran<j

inhift.Nar. p. 197. Cakes itaque &

cine¬

resvalidoac diuturnoignis _motu exco&i

a-iperitatem

aC opacitacem

amittutlt,

eoipfo

quodanguUdiicutiuiitur,

unde

particulte

fle-xibüesfiunt. _{Cumjam materia}

_H^ßc

hoc 'modo fluida fa&a fornacibus extrahitur aC

aeriexponitur,

duraac Fragiiis

evadit,

quia

iponiiat

particuiis

cräffis minirrtis admodurti

puq&is

coh^rentibus,

qufc

quamprimum

a iocis fuis dimoVentur> frangutitur. Quod Rutern

inmitlimis

tantum

punftis

cohaereat,

incaulaeilaether, qui infornacibus, ubiprae-paraturvitrum,

undiquaqve

materiam illam

afciign.eliquefaäam

pervadit,

magnosqve

for-mat_poros, qui in vitro

pelluciditateni

effici-pnt. Siiarucorpus hocigni fortiori admo-

I

veatur rurlus

_{iiquefcit, cujus rei cauia}

_eil

_i

ma-17

_@Sf>

magnitudo pororum, quipropterea

ad

mate' riarnmobilem_{recipiendam aptioreslunt,}

_illa

autemquanto majori copiaintrat, tanto

facie

lius nexus _partiumloivit_,

unde

_partes

rigi-daerurfus flexibiies fiunt& corpus

durum,

li¬

quidum.

5. XV.

Sed iterumad vikeraterraefcrutanda

de-fcendamus, videntes num &,ibi corporaali· quadura, qu#

fiexibilia

leu

liquabiiia

dici

mereneur, uiveniamus, Statrm feieofferunc

metalia, dequorum origine ac natura acris

diiputatio

incerphilofophosinftitui fölet.

Nos

autem brevitati iludemes ducern nobiseligir mus Cl. Le Grandcujusverbaitain inlbPhif:

p.m. 141. 14,2, ionant. Quta,ait>credipoteftt

omnia_{metalia, tde.otantum adnos pervenire, qmd}

Acres _{fucciy per me}das _terramteriortsfluentes,quas*

dam_{ejus parttculas ab alits difjungant, quademde}

materia _{oleaginea inväuta atque} vejtita_,

fa-eileab_{argenttvivo, calorerarefaäo, fur[um}

rapiun-tur_{& prodiverfis fw magnitudinibiu & figuris}

di-verfa conftituunt metalia. Partesautem

metalia

hacconftituentesfunt corpuiculaexaliis mi-rioribus interraeprofundocompofita, oblon.

ga, duftiliaac flexibilia, quaeformam

fuam

exindcfortehauierunt, quodper intimoster¬

ra:_{porostrajecerunt, quos}

_oblongos

_effe

con-eipimus, ubiquoqve

potius

forman poflfunc,

D 9 * " _quam

€·?># 2δ

quam iniuperficieterra;, inquaämnes

ejus

partes

adeo_{difiunäafunt,acfijfuras & biatus ddeoinfignk}

efficiunt, utposfit illafubingredi aer} vatiaqve alu

cvrporadiverßmodeagttata, qua omnemrei altcujus

fixageneratimewprobibent« Rohaul.pag,m.54 q. Particuiae itaque metallset hoc modo

com-poiica, tandem vi ignis fubterraneia tucco

quodam acri furtum rapiuntur, ficutmox

diftum _{ert, fubfißuntque inur arenam, aliasque}

terra exterions _{partes , Scpaulo inträ, ubi ba¬}

rentes _{efficiunt metallorum venas. Roh. ρ. m.}

546. Oiverfitas autem illa metallorum ex

varia_{partiumac pororum difpotkione,}

figu-ra acmagnitudine _{See« oriturj unde etiam}

gravitas ac duritieseorum petenda elt, nam prout partesmagis vel minus cohaereant, ac

quiefcant, ita magisvel minus durum

cenfe-tur_{metallum, Sc prout poroshabeatmajores}

&minores, ita_{gravius Sc levius}

_seftimatur

metallum.

Λ XVI.

Expo Stapromodulo ingeniiorigineme¬ tallorumin_{genere;aliquiddeiisdem in ipecie}

dicendum reftats ubiAurum tanquam pre» ciofiffirnum _{primo co ηtiderandumvenit.Hoc} corpusflexibile effeteftantur ejus dti&ilitas

&_{liquabilitas. Aurumeftcorpusfolidiflimum}

gravitfimumq;quiapartesconftituentes habeat oblongas eaidemq;

minimas

ac

flexibiles^deo

ta-*9 ©y>

tamen inter fe cohasrentes ac invicem

con-tingentes, ut non

niii

poros minimoe,paucos

tamen_{poüideat, &quidem itaparvoa,ut}

nul-lam niii materiam_{primiEiem. intra} illosad-mittat. Du&ilitas _{provenitexpartium} mol-litie earumqve figuraac nexu, quiafemutuo

tantum fecundum iuperficies incumbant _t

unde_{iitquodquamvis i&umallei}

aftiduocom-primancur, nihilominus taniennon

feparen-tur, led in longum protrahantur _&fe _invi¬

cem adlaterafiitantur, feparationem difficul-ter admittentes. Liqueicit _{autem aurum,}

quando

igni

fatis inrenio exponitur,

cujus particulae

iubciliifimae

poros illos minimos intrant, ibiqveagitarcac circumgyrandone»

xusfolvereadqve _{motum partes} conftituen-tes excitareincipiunt, quod _eo facilius fieri

poteftcumpartes auri non

iinthamofg

acra-moi«, adeo utfe invicem ampleftantur fed

duftilesacfoiutu faciles. _Argentum dignt-tatis_{proximum locumabaurotenet; & qui*}

exparticulis minimis _acquiefcentibus _com«

poiitumeft, corpus tanto

durius ef&citur,

quantopartes admotum per nexus

implica-tostardioresfunt. Liquefcit_nonniii diffici-lime, &adhoc foivendumopus eftmagna

copia particularum minimarum, quaefedul*

accontinua agitationefua_{in partes} illas

«?© 30 ®$$

vitacad motumcxcitat. Adftannum _quod

attinet verirati conientaneum _{videtur, id}non

effecorpusahquod

fimplex, h,

_e.quod

conitat

particulis homogeneisieu pure

metaliicis,l,ed

praeterpartes meeallicas , multas particulas

heterogeneasconunet; id ipium coavincere

videtur _{ejuslevitas, quam prascaeteris}

metai-lis_{pofiidet; illaex pororum multirudine ve¬}

nit, qu#non

nifi

partium

confticutioni

adlcri-benda _{elt, cum.fc.particul« rudiores maceriae}

peregrinaecummetallicis particulisconjunftae,

non_{poilunt nontales cavitåtes ac magnos}

porosefficerc, quareetiam in fufipne ftanni,

cumvicaioris _{partesheterogene« ab homo¬}

geneis leparantur,quantum heri

poteft;multa

excrementa_{apparent; unde etiam}

facilimeli-qucfcit, quianori tantum parciculis materias

primi&fecundi Elem. led&rudioribus

ter-tii Elem.tranfitum_{permittunt, qu«pofterio»}

res materiaccelefti_{agitataetanto} faciliuspar«

tes ftanni admotum _{pellunt, cumadmotum}

compulfaemajorem vimieleagitandihabeant.

Plumbi_{particulas flexibiles ac} parvaseffee-vincit hoc _{ipfum, quod iacile fluidumredda¬}

tur; nam cumparticul« fintpårvae, motu i%

gnisporos pervadente finedilficuitate admo¬

tum_{concitantur, quia firma adhactione non}

cohserent. Una _{enirn pars aeqve}

_facile

_ac aliaavicinis _{ieparatujc. Neqve}partes

habet

It ©£»

aequales, qaodmdeparet, cum

poft

crebranl

fufionem durumreddatur, ac naturamlianni

fermeinduac,idqueideo,quiapartesminimae, vicaloris _diltoiuta, abeant, cralliores vera

acrudiorés_rérnaneant, imde _corpuseiScituc

durum, Äristandemac Ferri_{particul*iung}

reiiquofum metallorum particuiis rudioreg

accraiiiores, muköshabentes ramos, eoque

adquietem aptiores, quare etiam ob

aröio-tern acfirmiorem _{partium interfe}

impiicatio-dem, diu _{igni, antequam fluida fiant,}

refi-ftunt. Perrumquatenus foli igni& impri-ruismäteriae ilriatae_{perviumeii, nonnifi ab} éadem_folvkur, cumfe. in majori copia i-·

gnis

advenerit.

Habet enim primum Eiem;

~

non tantum particulas minimas, _{led multai}

etjamrudiorés, tribusqve ftriis donatas»

§. XVII.

Metalla_{itaqueCorpora flexibiliaeÜevix} indubiumvocari_{poteit:Quin & racioniquo#}

queacexperientias qualiCunque contrarium non_{videtur,qu«vis corpora dura dierpoife} flexibilia; Adquod ftatuertdurnmultsecauiat nos_{impeilunt,in prirriisveroexordiaac}

gene-tatioriesomnium_{corporum,ficut3c}

efféfta,re-fölutiones ac _{propriétates ; Quam quoque}

fenrentiam liioconfirmatteftinionio Virlon-ΐ

geCeleb.ac Exper. De Rai in clavi Phii.p;

Ρα,ό/'ί) itb'ecfitttO) inquic, mnecorpusdurum,

m r- m*

quiationfumme durum,

fed

molie

ac

fragile eft, dici

poteftde natura

fiuidi particip

are, propter

qualem.

cunqve motumqut inpor

tieft. Ad materiam

cor*

porum

durorum

quod

attinet,

eam

principio

mollem acfiexibilemfuiffeteftis eftexperien*

tia. Namiilapidespretioioseorumq;

genera-tionee_infpiciamuSjcertumciteosoriginem iu*

amdebere exhalationibus quibufdam, quas

concrefcentes lapidea conftituunc. Adamas

omnium corporum

compofitorum duriflimue,

fequentes

potiffimum

ob rationes

corpus

flexi·

biledici

_poteft»

f.

quia originem

fuam

de¬

lsetmateriaeflexibiliac molli fcilicet

exhala*

tionibus, iicut hoc

ipfum

Cl.

Rohaul.

p.m·

ffjr.affirmat.

2:

Quia

partes

ejus

inter

fe

invicemmovericompertae funt quodfierine·

quibat,

nifi

partes

conftituentes mollesac

fle-xibiles eflent. Poteft etiam Adamasin

cinerearedigi; cujusrei

teftimonium nobis

exhibetCl.LeGrand in Hift.Nat.p m.247 ubi ait} FaßimjaclaturAdamasindomita ejfe du-ritiei, 6cpauloinfra, H&c

quidem

vulgo

credita,

fed

quafalfitatis

expertmema

convincunt,

ignienim

Adamascedit, --- abignequoquefuperatur, &

in_{calcemflamma dtuturna} redigitur.

Quibus

4. concludimuSjii incalcem poteft

redigi,fequi-tureandemcalcempofle fierifluidaminforna#

cibus ubi vitrum formatur,

G

calx talis in

ι

éé

n

folutione Adamantisin_{caicem, fequitur iti}

t jpfareiolutione _magnamejuspartetn abireirt

3 exhalationesqu« _noa niu _corpus fluidum

i* cönftituunt. Idem diäum _{puta de reliquiä}

lapidibusprecioiis itemque gemmis, qua^iii

i' conchis generantur_{& principioliquidaeiuilt,}

38 in quod_iterum refolvi _{poffunt, de}

qua rd s ccrtosnos _{facit: gemma Cleopatras aceto} li-e# quefa&a. Quin ßc lapides, ut rharmor&c«

i- huc referri _{poiiimt; fitenimmarmor ex}

ar-gilla quadam fubtiliori poros paucös haben«

te, _{qusequoadpartes quielcens cojrpUsef&eiü}

i* durum. _{Lapides reliqui filliit}

exargillä gräti-fe diores _{particulas habente, qu^a iucco}

quo-5* , dam itl poris fubfifténte comie&linmr,

A-e·* rénaz _{verogiana ex exhålatioiiibus}

advétt-irt rante ålia matetiaterti i Él£m: fübtili

con-»ia _{crefcunt, quäs quändocum exhälatiottibusni} i7 unuiii riiotum _{cbnfentit, taiiderft qUiéfcere} fti- _{incipit, undéduritiéä iilöiufrt. isQuin&}

a-Ay renas_grana liquefcere _infornacibus fabrorum

tn _{abipfisartifkibus comperi. Neqve tandem}

& inconvenienter ad _{corpora flexibilia ieu}

4» mollia _{lignaquoque referri}

_poilunt,

_{de qua}

ii- refententiam noftram verbisexGl.Le Grand

ia# inInft. Phil._{p.m. 288.defumtis,exponimus;}

in _{Nonnulla, mquit, feäibilia & fißiliacorpora ad}

e* _{moliiA quoque referuniur, quoniamquidquidfecatw3}

>lu eamb,ihre debet_{fltxilitatemut MÜ E, G}adaäa3}

34 ®S*

qu&premiturpars, inprofundumcedere poßit, (ol~

lateralibus hinc inde cedentibus _{, pr&bentibusqve}

divtdenti _{inßrumentolocumj Atqve qutdqutd}

findi-tur3 eaettam flexilitate ejfe debetj utdumpartet

eerto_{loco, afeinvicem divelltinctptunt, compreßU}

quadamfieri [ucceßivepotefl , in qui'mcunqve locis

tatera_{funtafe mutuogradatim diveilenda. Li*}

gnumfecart dicitur, cumtranfverfe dividatur, fin·

diautem dum in_{longum feparatur.}

Multaqui-demadhuc de hac nobiliac iniigni _materia

dici _{poiTent5 verum cum &imbecillitas}

in-genii &; anguftia rerum neceffariarum

ultc-riorem _{indagationem prohibeant, &}

fum-monifu reluftantemfubfiftete cogunt, _hifce

fuperfedeo. Gratias, quas humana mens unquam proferre poteft, maximas

Deotri-nuno _{agens, qui benediftionem fuam in}hoc

opufculo perficiendo largiri haud

dedigna-tuseft_{$ Cui fit honor, laus,}&_gloria

Monficur

ISAC

BROEMS.

JEm'envay

Hermogeneen

pas

voyant

dcmandcr,comme

le Xenophon,

Γ

luy dit * S' il aveit

mis

quelqve

ehofe

Å Γ

_ufage

_{dela fageße}

_;

_mais,

_Monfieur,

apres avoir

jette

ies ycux fur vos

bel-lespenfécs des

Corps

Flexibles,

pourad* mirer, qv' il y a eile

trouvé,

une

mer-veilleufefcience arreftée å mefurertout

le monde > å regler les Elements> å

courir _{apres tout le mouvement; unc}

eurioiité _plus

_attaché

_{: un heureux} Efprit

å

pouvoir apprendre ce qui le

pafie

dedans

&

dehors

le monde, & å

vouloir rendrefon Entendementfihaut

que le Ciel & 11 profond qve les

a-byfmes.

Decette

forte je m' imagine

que

nulle

Science

humaine

a fi beaux

a_{vantages, que} cell_{c dela nature des}

chofes. Car eile η eft _{pas feulemént}

le divertiflement & la_{fourrage deTa¬}

me _; mais _un miroir _{pour voir T}

i-mage

de

premier Auteur dc

toutes

chofes.

_Chergonsdonc

_cette

■titcyc,

ΐί*

fcnce, & _{occupons Jour & nuit}

nos

yeux, &nos ames.

_Ni-eyons

_{point les}

Jdécs

de Platon#>'les atomes _de

De-mocrite'; ainfi ieroient vains

_célles*cfé

Pindarus f il avoic dit _que

_celuy

qui fenquerit les

chofes

de la nature

_ily

_λ

V

_imferfaitc

_utilité

_{de la}

fagcffe.

En

fin,

Monfieur, je _{prie Dieu} de vous benir

& _{profperer dfc}

plus en _plus , &

demeure.

lMonfieur

Voftre tres humble _ferviteur I