?
Ä, D O# M*
IN GENERE D ELI-
NEATA,
Et
Confenßi Ampi* Facult. PbiL in in c luta.
Jcademi# Upfaitenfi,
fub
Prisidio Vin Clarijfimi
LAURENT 11 E L IN G IL
Log» Sc Mcthaph* Prof» Ordin.
Publico doåorum examini
fubmififa ab
OLA O TOLTONIO
Vefm.
Ad diemjlt étCtwf:. t-, M,D£» LXXXVII,
jn am. iMiBä!!£&
^ MAJ fafr/Å: hffüj _
oA ROS IM,
£x(udit Boetius Hagcnius Reg* Confi é Gymt fyfogu
S." R,' M/'s
Summse Fidei Viro>
Weftmarrniae Gubernatori 5
Ittuflri a c 2\fobilifftmo Domino /
Dh. balthazär
Domino in W»aftRi5tt>£|f/ gmDffjCOjf/ 0cif*
faråå ©iöfia »c^ ©iöjm#l««e, Patto-
no fummo.
ut &
Generoß Nobiliffimåque virc-,
D». MAR TI NO momiétit
Domino ki Jfulkr^o & 2ifmÖå/ Patpon© &:
Fautori optimö.
Nefc Non
SpeZhtißlMO Confeltißim'Q% zwo, Vtro PI, Reverend o Cbrifjtwoqé
Dm A DO LPH O WI L-M. J ÄCOßO BOETIO
LEMS, Confuli Cfvita-
tis Atofienfis laudati/Timo,
Scholz Arofienfis Ä»e£k)«f adcUratiflßmo;
SjpeBdbilt vffo,
Dn, SVE N O NI ANDREJ: éSVjW
Senatori Arofienfi PfUdenfiflimo5 cognato Cariifinio4
fromotöribws & Benefntlortbtfi
rntztem Miciendw;
Dilm mann in veßitum ed occupAtm> eultumque, longa ut pr iß defvetudiné tri# grävitatus abditum, Ro <?-
c»/# eiuditorum fubjicerem, äV# friitaberis »PcriHuftri#
Dn+ Guberoator, Jir prégrefjlts (im audaci<i,ut huic cort-
textui, tetiiéi fil$ deduftojNomnis Tut Decus prnßxeriw, inußtatU
ib tänto faßigio humanitatu adduföus eXemptis (ut (ublimiora ömit-
tam qua fola veneratione eonßant) quibus inter plurimos etiam bea-
tum Par entern meum, Paßer em o lim Kerboenfium, aritpleBi nonde- dignatus, dum CLEMENT ISSIMI AEG IS ßngularigratia,Tü&
interctfßone eXornaretur.Jd eandeigitur benigniiaéis Tua ar am,qua
mearu verum magnum colume, ea, q tia pa r eß anirrti fubmißione ac-
eedo, ut exilem hunc ingenii mei fa t um, fereno aßicidsvultu, cum Silia, teßandßin Te mea pietatü, oteafio non detur. Suppleat voturti
tnunufculi ienuitatem quod prolixiori mente, quam Ver bis, conceptum
jubjungo. Dfus T. O, M. Te , REGI CLEMENTISSIMO, PA-
TR IM, TMS, omnibusque bonit, quam dsutijßme fuperßitem con*
fervet♦ longaque fene&ute [aturum, Regit in Ulis attU infera't«.
Obßrinxerdtme, Nob: Dr>e, & exqurßta tuadoBrina,$ fingria
lar is in cos, qui mimumliterü gnaviter exeolunt, propenjia, ut publice,1 aliquod met in Te ebfervdiitit, monument um exßaret. De Te cer- te ujurpari poteH, quod de Titinio C apitone apud Plinium prtdica-
tur l Vir optimus & inter {Vculi ornamenta mumerandus i colic ftudia, flu- diofos amat, fotet, provehit j nmitorumcjye, qui aliqva componunt, porttis;{?-
rtus & c > Rar us mihi honos er ii, rudern h'anc textur am aßpeülu Tuet dignam <zßima?i,rariör probari, meque intet Ampi .flominis Tut
sult ores annumerari\
Non poffe meinßgnem impti atque ingrati animi notam effuge-
re jüdicavUfi nort Tibi eandem han c te lam ejferrew, quam, äbssß
Ulla nuncupatione mea, reele tibi vendicarepojjes , cujus fumtu li¬
beralt, filiorum informationi vacans quatUor annos fß quod excedii,
alitus ßm, Taceo laudabilem illam tuam benefaciendi voluntatemi
tacea
t# sen multa tüa bemficia, quibus major a ne a pavente optarepoiuif-
jcm> Gjuibut ß grata merit as dicere vellem, vereor ne operam $
plcum perderem Summus rernunerator concedat tibi mollia fala»
tå poB (tros annos, beatum ad plures ahituwus.
Ignofon tå Tupl: Reverende Dne, quo A animo debiti obfequii
declarandi hafte ßudiorummeorum prtmitias, Tu§ Nominipublice, infcrtpferim. Deberem Tibi quidem majora melioraque, cui.incr.emen-
ta profeBuum in Uteris meorum, tå me denique loturn debet> [ed fi
di onior a tentarem, nee facultas nec rneamufa ferret. osfccipe i-
gitur t in prxfentia, boc qvalecunque in Te pietatis me* ttfc/ictj-
g/ov> perpetuxque obfervantix pignus, meque ut reliquos mufarum
tiYones, (plit o tu o favör c dignar o.
Pion tantum neceßttudo iäay qua tibi propius junftus fum, fed
p luri ma illa benefiäa quibtts me immeritum afßcere non deflitifli,
me compulerunt,ut niomninoingratus viderer, TuoquoqueNomini*
Gymnafma hoc Academicumy indoBum tåexile^. licetplicatum irema
BxcipiaSi quafo, benignus,grata mentis quakcunque pignm, meque^
ut capifii, favöre tuo profequaris;
SubmifTe & officiofe D\ D. D.
Olaus T o l t o n i u s„
S_Ad Le61 orem♦
mireris j b. L.fi has racemationes é vindemialis aliorum fubfeétas depre-
henderis, ranta cnim materias difficultas, totincifa Togs iicia, ut viros tum«
mos atque erudiriflimos delaflaverint, Fatetutitaque Joannes Fridericus
Crononiug, Togam iemper ipfi vifam unum ex difficilimis Roman» antiquitati«
capitibus, in quo nec alii ei fatisfaciebanr, nec iple unquam ut fatis faeeret fibi, fpe-
raojt conf. 0£t, Ferr.in Anal c. 37. Qus igitur de Toga in genere (nam de
firigul is ejus fpeciebus agere non erat curts fupelle&ilis mes ) ex veterum tnonu«
mentis colligere > teniMtas ingCnii potuerat,eR tibi b, L. paucis hifce pagellis of-
fero Defunt inquies, mulra, fareor, fed (uccurrat tibi illud i alium aho inve-
nire pofle plura, neminem omnia ; huic quippe memoria, illi Fortuna, alii judl«
a mm relwftatur, Vals»
Thcf, I,
QVandoquidem pariat difficultatcm, yocabulum Togosvixaliquans quas vel obfcurandi vim ha-
beat, vel aberrandi occailonern Le&ori prsebeat,
in ttiulta ejus expofitione operößis eile Tu p er fe-
deo, cum nemini non conflet Togam å tegendo deriv.ari«
Legatur Pancir.olf Tit. 45. de-habitu<k veftit Vet* Pro te- go, vetereß togo, ut_pro veto., voto dixere , id quod ob-
fcrvat Claudius Salmafius in not : ad Tertull. de pallio*
Sic å tego, tega vel toga, inde tegula vel toguJa, teile Pe¬
rotto* Ali is vo.eis hu jus originatio arridet å Grseco sry«
unde fyyfy ac exinde Toga: nam & vfyca dicebatur proeo-
dem, ut diclo loco innujt Salmafius* Togam veteres vo-
pabant quidquid tegcre aptum eilet, ita ut veilimenta de
diurna& no&urna,&; muiiebria & yirilia Togas olim ap-
pellaverint* Alex* ab Alex. Lib* 5* Cap* 18. Hinc Oft* Fer-
rarius Lib.i. Cap. 5. de re veltiaria fufpicatur eum morem
deineeps in nuptiis per fe ver a de, ut Leåus toga llernerc-
tur. Quin imo togam pro tedlo fumtam probare conatur Konius marcclius ftatim ab initio de varia fignificatione
ferm* cui fufFragatur Perottus f.2\o. Fgo Togam in pro- priiflima fua fignificatione aeeipio, quae veitem populo
Eqqaaao propriam denotat,
A ThJL
Thef. II.
Vocis enodationem cuidiutius inhxtetC) nec Gmein®«
fcuti ratio, nec rei ipfius neccflitas poftulat, excipit ftatim Tog« qualifcunque definitio : Toga cratveftimentum claufunt
#c rotundum> uno conjeBu totum corpus mvolvetts« Lucem fen»
tentiae faeneratura fpero ea, qua? inferius, ucinam fclici pro¬
gredienter tot fententiarum divortia de forma &modo geftandi Togam, dicenda erunt.
Thef. III.
Ut autem ordine quofieri pofik comroodißimo, fingu»
la qux ad argumenti mei rationemfaciunt, perfequar, pri-
xnam promoveo pedem adipfum hujus veftimenti audlo-
rem indagandum: quem Temenum Arcadem quendana
fuifie ftatuit Artemidorus lib. s, C+ /, ut liquetex verbis ipfius,qua? fic fe habent,prout åSalmafio funt emendataj
kvm égjvjg, ftvvv lüßwav xc&k&m "km TypsM
*T6 ÄflXCcJd&jJg 7T(w](§* TVfl éc&VTX Xk<AU,V$CO T}Ü7ZV STt^/ißcckSTS 73 f tfb*
3 iiTTrksvirus xaidt 731/ loviov xoÅvrov, k&j \SBnrj£%Jue \szro räv
tdvrnj xcnwtxvjcav, f&afyvns yjtf oi}yx&e/oi 7Bvkv7sv srxevUmvvi Ti^tjarov, xgif tgpckkav vjv éffim mpéii&ov, iTrdr&fxov TijfttvS & iv<^V7vg,
ds x<^yoo 73 hapct, rbßsvvfäh txkijty* Cum
his conferatur Adrianus Turnebus Adverf* Lib♦ 7. 'Cap*
so. Multis contendit CL Salmafius in not ad TertuL
quodperperam apud Årtemid* c.L exeufum fit 7iptvtffr* cum
•nfisv®* Cfecu rn non fit, fed ikpiv®*, Nam&rs&mco accipio*
cfi: Ttjjju. Rofinus in antiq, Rom, Lib* s. C+ 3. pro 7ißev®? le- legendum vult rrjÖw©*. Conf, Laz BayfF de Re Veftia-*
ria Ct ip4 Quidquid fit hane veftem corrupta voce lißsvecv,
$5 duglicata confonante tfåtvm abinventore Temeno di¬
es verit,
eS verifimile c A* ConfvevifTe aufcm Pelafgos.åquibus To¬
ga ad Lydos, ab his ad Romanos ccmmeaverit narrante T ertull.de pallio,Iiteram p in ß mutare doeet Salmafius: qui procul dubio Gnecorum antiquiflimi erant,nomcn fuum
ab au&ore gentis Pelafgo fortitij quem quidam ob fum-
mam antiquitatem wjiixfyw, indigenam» ceu é terra na-
tum nominant, primumque tuguria, tunicas &vidumex
qucrcuum fruäibus inveniflc perhibent; fi fas fuerit cre- dere prifcos Peloponnefi incolas moreferino fineveflibus degifle, & humanis carnibus Ycfci folitos: quod ex antiquo feriptore adducit Jacobus Palmerius in defcriptione Grac-
cise Antiqt lib, /. Cap* Hinc Grarcia olim Pclafgia vo- cata, ut refert Herodotus lib. 2. vys vvv iPkaS©», rfs vnÅctaryirjs Kcihevpévtjs. Ncc alitcr Vir g. lib. 2«. Aincid* fentit, u- bi de Trojanis å Sinonc dcceptis, ita ait; Ignari fcclerum
tantsrum artifque Pelafga. Quo in loeo Graccos univerfos in- telligit. Antiquiflima horum fedcs in Peloponnefb fuit,å quibusdeinde Arcadcs&Athenienfes erantoriundi* Atque
hajc diäa fint ex incideuti s occafionem prabente ipfo
argumenta : fcd ut redcam , unde digrcflus furo* In
confeflo eft Temcnum, Chlamydem quam geftarat aper- tam, cujus duae plaguke in humero fibula neäebantur,ad
formam omnium Chlamydum praeter Macedonicam (quas
inferius claufa & rotunda inflar Togsc, fuperius vero a-
perta infumma orafibulam habebat)confuifTepertotumi1
eumque morem träns mar« Jonicum inltaliam invexifTe,
adeo ut deinceps claufa per totura faäa, per caput inie&a corpori circumponcreturatqueamota fibula>lsevo fufpen-
fa brachio fulciretur>icgatur Perrarius in Analeäis de Rc
Veftiaria C,
A 2 <TL tfc
fbef, 1K
Hlfce paucis de audtore adlatrs, eruenda mihi er it t
fextrinis veterum materia Togar; quam fuifFs lanam ex-
^ tra controverirae aleam poötum video. Ex nac e n rm T o- gx, Tunicas,laccrna?, & reliqua Roffiaoorum vcflrimenfar
funt confeda. Erant autem fenarum colores divcrfi, Linde
tot in veilibus) exccpta toga 6c funrca, qu£ albse geftä-
bantur, cofores extitere, pro varietate fenaram, earumquer vel nativo colore, vet adfcititro. Qua de re vid, Flin* l.
C. 4-2. ubi ta na rum genera recenfet fcilicee Hifpaniam gaudere lan a nigrr velieris ; Foilentiam juxta. Alpes cani,»
Aiiam rutuli 6cc, Albus Fuit communis Toga? color, isque
Bativus. Ka tion em" ejus rci addit Lipfius lik t. Ele&-> C. 13#
vel quod fit Isetitiae proprius, vel potius- agreftis} illa 6c pri«
ma gens,fpretis accerlitis coloribus, album fen# nativum
retinuerit; Habebantur verb Togä? aliae aliis pretiofiores
ab ipfa fena & textura ; qua? tenui filo feu fena tenui aU tnolli contexta?, pretiofiores, qua? Vero craiTiori feu lanaV
qu^ pito proprior erat, compacte, ignobiliorcs dicebätu^
"Fhcfy K
Qiiiä in cöfom rbentionem irtcidi'mus, nod abs rfe fuerit, fl inquiramus in difFerentiarri fnter togam albamy
quse communis Fuerat, & candidäm petitorum, Com^-
muni Togsé abluendsé cretam adhibitam ftiifle, fa-cilc' patc«
bitcuriohori ocufemorem Romanorum iutuenti. Linde albati dicuntur inccßtfle diebus F^ftis, 6c al i a publicafobc>
f iente laetitia. Ne c defunt ejus fententia? Patrbni, qui ad5«.
ferant eam ob caufam Romanos albééoydidtos, quod die-
bus Feftis novas &recentes Togas fumferme. Sedqu-omo^
4o hoc å tenuioris fértis homiuibus,quibus vix una Togu«-
Ja erat, ficfl pötöerit, ipfi tidérinéf Ego acffentio Feffariöv
fiatucnti illas tunc Iotas & å fullone recentes ioduifle ta¬
gas. Qu« etiam ratio iiss qüibus parva res dorni» faciliof
fuerat toliendarum togu!« fordium, ac eias,cpe fulionis, priftino candori reddendae,-non alitef ac ofus apudnosob»
tinet, ut feßis diebus interiora recenterIota induantuf ISnteoIa. Tog« autem Petitorum non folum creta Cimo-
lia di&a> fuperindocebatur* ut vuft juflus Lipfifus Hb. i. Ekel.
C. 13. Sic enim omncs Toga» incretatse, candidse diceren-
tur j fed efiam umbrica, qua? & faxurn dicebatur adhibita*
qua expolit« pr»lo fubjeét« funt, ut nitefcerent magis ac
fplenderent« Ordo hic eß: inqüit Plinius Hb\ 3s. C 17. Pri-
irfum abluitur veflis fatda (creta) dein fulphure fuffitur ;
mox defquamatur CimoJia,qu« efl coloris veri* In ludlu
Romanos, albi coloris Ioco, atratos inceßiffe praeter alios
innumeros, fatis doéet Hannekenius de Guta ~Domf Rom*
Eijjert. I, Caf* 3*
*
The f. VI
Ardtia fane hic fefe offert contfovérfia de fornia fo-
g«,aliis femicircularem, ut Dionylius Halicarnas. Hb 3. a- Üis quadratäm, vid+ Rofim Hb. s. C, 31* aliis rötundam &
dauiam defendefitibus; Eqtrörum diverfis fenténtiis haucf
facile eß: veritatem eruere* Poß:eficfr fententia mihi pla-
cet, qua claufå ac rotunda fiatuitut, quamvis circulum iin¬
tegrum & perfeåum non efficiat, quippe laciniofa circa i-
mas oras non rnathematice rotunda geßabatut. Neccul-
quam fcrupulum movebit, quod certo refpe<5lu dicafiir
äperta, cum fatis illum remövfcat Fertarius Hb. /. Cap♦ j%.
Quod autem apcrta fit Toga, hinc facile colligi potefi.
Quippe cum l*va ejus pars five iacinia, fubje&o l®vo bra.
A g v chio'
chio elevaretur, & eontfaheretur in finum, ea parte,To¬
ga aperta videbatur, quod nempe lacinia hinc inde bra- chio dependeret, ac veluti dividcretur, & aperiretur* Nam Isvo brachio velut divifa, sequis partibus utrinque cade-
bat. A fummo autem ad iraum claufam fuiffe non ftatuo fecundum fentcntiam Aldi Manutii, confentientibusjineo fcriptoribus, quod dcpofitis tunicis, magiftratuum pcti-
torcs apertis proccflerint pedoribus, ut honeila illos vul-
ncra commendarent; quod fieri minimé potuiflet, Toga
pertotum claufa. In fuperiori ad cervices ora Jaxe pa- tuit ad cxertionem brachii dextri,& clavorum in tunicis
Equiturn Senatorumque oftenfionem. Claufam verö fu- ifieå pedore ad imamorarapraeterteftimoniafcriptorum arguit pudor velandus, cum antiquiflimis temporibus fo- laToga, fine tunica amidi fucrint Romani* Ad canturFer- rarius libi 3* C /* Alex, *b Alex♦ Ith* s,C*p.iS* Roßma lib.s^ Cap
32, 33.
Thefi FIL
Modum geftandi togam aliitriplicem fuiflc cenfent, antiquifIimum,quo uterque humerus toga tegcbatur; re-
ccntiorem, quo ab humero dcxtro retrada & fub brackiü
rnifla in lacvum humerum congerebatur, dextra liberarc-
lida, adeo ut dextra fcapula nonpenitus nectota, fedquo-
ad partem excluderetur; Et Cindum Gabinum,qui totura humerum dextrum excludebat* Alii duplicem fuifle ar-
bitrantur, antiquiflimum, quo brachium toga cohibebatur,
exerta dextra j It recentiorem, quo cum brachiohumerus
excrebatur, a quo cindus Gabinus non alio mododiftin- gvebatur,utrobique enim exertus erat humerus, nijfi quod
hic toga quafi cingeretur, nequaquam ibi, Communi itac}*
ccu
€eu recöntior! gefiand# togas modo, å dextro humefo es
dfffluebat, quo, exclufo brachio fubmittebatur, atque fic in
rugas plicafque contra&a, larvo extenfo, ne ad pedes cade«
ret,fubducebatur:ita utlacinia velutibrachiodWifcb aequis partibus caderet. Quo refpexit Quintiiianus lib. it.Cap.fi
dum ita loquitur: finiftrum brachium co ufque allevandd cfi,ut quafi normalem illum angulumfaciat, fuperquod
ora, ex toga duplex aequaliter fedeat, Quippe finiftrum
brachium per eundemhiatum exeri nonpoterat>ficenim
ex humcrisdelapfa ad pedes cecidißet, Ted lacinia in rugas
plicafque contra&a, illi fub ipfa extcnfo, manu ad pe<ftus
exftantc fubducebatur, atque fic fuleiebatur» ut, nifi bra¬
chio demiflb, ad pedes cadere non pofiect The[* rill
Cingi vefo nullo modo potuit toga, ue voluit Caro¬
las Sigonius triplicem propugnans cin&urarn* idquod in-
nuit Rofinus lib.s,C<3t* aliique* Rubenius togamnon cin¬
gi, fed prascingi confveviilc ftatuit, quod decinåura tuni.
cas plerique feriptoruminterpretantur. Pofita fed non con«
cefta togse cin&ura, quomodo lajvum brachium, quod fub ipfa protendebatur, ad imam ejus oram contrahendam fo- lutum eftet, ipfi expédiant, juvabit hic in fubijfidium i- pfius Ferrarii rationes adduxifie,cujus in AnalJC. 43. hsec funt verba} Ad quidenim ea cindhira, non jungendis toga? par¬
tibus, qua? commiffa & claufa,* non continendae toga?, ne
deflucreti nam finiftro brachio fuftinebatur, Prjeterea, fi balteus Haminem cingebat, quomodo finus , qui ni¬
hil aliud quam balteus, fiuere interdum , injiei humero, tsvocari, acrejici poteratf
The}:iXi
Thef IX.
Cum injeda fit mentio cindus Gabini, fuccinda ejul cxplanatio fubnedenda videtur. Cindus etat Gabinus >
quo totus humerus dexter exclufus 6c exertus habebatur»
laciniaque iatvobrachiofubflufta & i i «ergum rejeda colli- gabatur, ut togam contraheret, & breviorem ftridiorem»
4«e redderefi. Originem hujus cindus innuit Alex ab A-
lex.//£.-/« C. /#+cujus verba hic ailegare placet: A d hoc Te m-
pium (Jåni)bellum fufeepturus conful, frequenti fenatu ,
primoribus Patrum acmilitibns comitatus accedebat. I- pfe incindus ricu Gabino, follemni more föres templi re- cludebat. is vero amidus erat toga fuper tergum fic rs-
jeda, ut lacinia revocata hominem cingeret, Qui habi-
tus vefiitufque ex eo fumfit örtum , quod Gabini cum ope*
rarentur facris, repentino hoftium incurfu, ut er^ant; incin*
dizonis, ab aris adpradium profedi, infignemde hoRe tu- lere vidoriam. Antiquiflimis tempotribus militaris tan-
tum ejus erafcufus,non enim alitcr propter togas laxitatem
& inundantiam quam ritu Gabino fuccindi copcurrere poterrnt. Tali amidu adornati etiam Confules & Praeto»
res, cum in follemni aliquo adu conftituti, vel rem di vi-
sam oDjrent,vel mappam in circo mitterent. yid* Salmaf*
fkpiuscitat» Hoc etiam notandum. Cum cingi dicere-
turtoga> exifiimo fuperfluum fuifle fibula: ufum, qvum claufum fuerit veftimenturn, & finiftro humero injedurn, brachio Isvo ita fulciretur, ut nifi fponte dejiceretur, ad pedes defiuere non po (Tet. Quem tarnen admittitGvido
Pancirollus in lib* Rerum Deperditarum Tit. 43. &44-- cc- fendo togam in dextro humero fibuia vel aurea vel argen-
tea vei srea, pro ut cujusque facuhatesferebant,connexam
fuifife?
\
/uiflfe* Tn vcftimentisaperti$,ut palIHs,ChIamydibus, Sa- gis, ultro fibulje ufum largior, ne in humero vel adccrvi-
ces> nifi junda deflucret,
Thef. X.
Mihiadcuratiorifinus togsintimosat^uerccefllisper-
Juftranti oculo, tot diverfa? diverlorum de finu& umbone
fcriptornm occurrebant fententis, ut ambigere neceflüm haberem, qua potiflimum, ne in falebras inciderem, ceu
media, progrederefvia», In fupcrioribus fatis evi&um to-
gam de humcrodextro flucre, brachioque fubmilTam in
Isvum humerum conjicn Ex illa trcro togs parte,quac fub dextro brachiotriplicabatur vel quadruplicabatur, pro-
ut toga laxior 5c inundantior erat, finus efficiebatur, ut ni¬
hil aliud fuerit, quam rüg» plicseque fub humero dextro baltci inftar ad finiftrum oblique dudac. Hunc Quintilia«
nu$//£+*, Inftutt Örat. duplicem facit, cui album ad- dit calculum Ferrarius , fuperiorem ex lacinia fuperiori, quaefub dextro brachio in rugascomplicata ad lsvumhiz-
merum baltci in morem obliqueducebatur: Et inferiorem, qui exima togae ora, finiftro brachiofubduda& contraria formabatur, Prior proprié finusdicebatur,interquem Sc
finiftram pe&oris partem, quam cum humero velabat, ar¬
ma & idgenus alia, recondita fuifle,paflim meminere fcri-
ptores» Antiquiflimis temporibus nullos in togisfuifle Sé
laus vel cxindepatet, quod brachium non exereretur, cui
poftmodum exclufo lacinia fubmifla finum facicbat«. Po- flea breves &adftriöi inufumrecepti,fucceflu vcrö tcm-
poris fluxiores laxiorefque pro fluxitate & inundantia togar, quså conditionc & facultatibus hominum depcndebat*
B TkXI
Méfi XI
Satis intricatus hic offertur nodus veré Gordius, umfro
togx didus, cui folvendo contraria? prorfus rationeså fcri»
ptoribus adducuntur,Tertullianus de PallioC»^. Dehincdi«
luculo tunica prius cingulo correpta. (quam prs?dabat mo-
deratiorem texui/Fe) recognito rurfus Cmbone, & fi quid
exorbitavit reformato, partera quidem de Ixvo promittat,
ambitumv. ejusexquo fmus nafcitur^amdeficientibusta-
bulis retrahatå fcapulis, & exciufa dextra in Ia?vam adhuc
congerat, cum alio paritabulato in terga devoto» Cujus
audioritate infigne lfterarum decus.Salmafius didindlionera
facit, inter umbonera, qui Macrobio artifex erat nodus,quo
tagx plica?que in multas tabulas ad ped:us de induftria for-
matas conrotundabantur, unde fultura vedi nimis finuofas
&inundanti pr;edabatur.; & finum> qui in longum expan- fusfub dextro brachjoadfmiftrum humerum baltciinmo-
rem oblique rccurrebat, fuoque ambitu fi fluxior erat,um-
bonem compledebatur, fi dridtior illum fub fe habebat j
-
adeo ut. de/ineretrugarum, feu redius tabularum compli-
catioj.unde incipicbac finus, & finus ambiret umbonem s
qua tabulae umbonis jam deficiebant, Atque bunc um¬
bonera in togis lautiorum collocat, quae rugas operofé, &
cum artificio drudfcas habébant : Coraraunes verö toga*,
quarurn rug^e ad indar umbonis in giobum non dudio &
cura congregat?g?.umbone carebant* Nam umbo voca-- batur, ejus quidem fententia, cumartem drudura habebat»
In contrariam abit fententiam non urto in ioco Ferrarius*
faepidimé nominatus, umbonem eundem cum fin-u fuide
crcdens. Oranind, inquitin Anal.Cap. 41* Curiusexpredit
Quintilianum t Sinu& qui fub huraero dextro ad fi^nidrum
duciitur, yelut balteus ncc dranguletaec flifät. Idem Cu¬
raus •:
Hus j u-mbo nec fluxe ncc adftrld«? t Licet <Ju I nt i! i an usno n
umbonem, fed finum fcamtum appellet, qui idcracum um- bone: Nam cum Curius v.erba illa t qui fub humero dex- tro(finus( adfiniftrum ducitur, veluti- baltens, dc umbone acceperit, fatis indicat, finum & umbonem eandcm rem
fuiflcj hsec ilie. Quac verö de nodo artifice ä Tertulliano
6c Macrobio traduntur, fida cenfet, cum nullus aiiusvete-
ru huj9 rei meininerit* Sic verbaQuintfiiani, altcrde ubone,
alter dc finn inferiore interpretatur« liter horum veritatis fcopum attigetit,dodorum fit Judicium,noncurtat fu^peJie»
ctilis mear. Vt ut fit, id tantum aufim afierere,congeriera ru- garurn, vel fecundum Salmafium, tabularum,in rotundum
ad pedus extuberantem, five cum eodem, umbonem å finu
difiindum dixeris, fivccum Ferrario, eundem cum finu cd«.
fuderis, non multum aberraveris*
Thef. XII.
Tunicar togam poftcrioribus temporibus injedam fu-
£fic> nemo inficias ibit, Antiquifiimi Romanorum fola to- <
ga amidi, fedpofteå fubfiridas & breves tunicascitrå hu«
Hierum definentes habebant. Videantur Alex, ab Alex»
lib.s. Cap. 18. Ferrarius Cap, /♦ adeo ut tunc temporis ne¬
mo fuerit togatus nifi& tunicatus idem. Sed tunicarum
aliat manicatae &difcindat, aliae fine manicis 6c cinda: :
HasGrarci whcfaa, quafi trucas appcllabant, non quod mani¬
cis prorfus carerent, fed itå breves haberent, utvixad ima
cubiti pervenirent*; illas chirodotas: Hje Romanis pro-
prise; filat Barbaris , har fub toga ; filat fub paliio, quod
fuerat proprium Graccorum veffcimentum ,idque apertum»
cujus pars fivéala dextra in larvum humerum conjicieba-
tur,laeva vcrd iemper ad pedes cadebat,ut ufusfatpéobti-
Å z nct in
uet in nodris pallij's* Hoc veftitu Apodolos etiam ad pr«- ccptum Domini fuifleamidos patét ex Matt. io+io,Marc<fa
10. imoipfum Servatorcm loh. \9.2s. unicam habebanttu«
nicam indutui, 5c unumpallium amidtui* Ex pallij Scrva-
toris quatvor angulis, milites quatvor partes fecerunt* T□-
nicam autem^quod typap©* eflet, nec fciderunt nec divi-
feruut, fed integram Ibrtitifunt, quac nuilo ufui futura fuif-
fct divifa. Rcliquos quoqueChridianos olim pallio magis»
quod erat fimpiex 5c frugale, quam toga, quae vedis admo«
dum onerofa, uti folitos, innuit Henricus Salmuth in not»
ad Guid» Panciroll, 43* fcdhasc
?hef. Xlll
Primitus in ufj fuerat promifcuo tnnica, deinceps propria virorum. dola fasmiaarum. Intra tunicam inte-
rula, quam fubuculam dixere , carni proxima, atque å viris
& muiicribusnullodifcrimifle fumebatur» Alex ab Alex, lib*
f. C*p. iS. Et primo quidem unicam podmodum plures
fimul gedadb tunicas Romanos, verifimile ed conf, Polyd»
Firg. Hb. ?<Cap. 6. Qjas deinde purpura & clavis adorna-
runtjcum color tunicas libcrorum hominum albus fuerit, unie factum ut tunica; ordiues didinxerint, fenatoresque
& equites tunicam clavatam induerint , plebs redtam 5c
fineclavis» PctitoresdepofuiiTe tunicas confentiunt audio«
res, ut aperto pedlare honeda ilios commendarent vul-
nera» Casterum ut toga non dne tunica icå nec (ine cal-
ceis in urbe fumebatur» Extra urbem rariffimus togseu- fus,ut podeå videbimus. Sicut foleae vel crepidaf pallij»
fic calceiTogae proprij erant: Eademque difFerentia, quae Latinis inter calceum 5c foleam, ed quoque Grateis inter üsrclfy** & cwfJüAw. Dominus Apodulis inter-
dixit
dixlt Math. 10. 10. ow^LXiet vtr6 permifit Marc. 6, Unde
conftat Apoftolos non prorfus nudipedes fuiflc« Conf.
A£l. n:
Thef XIV
Apud fcriptotes paffim deprchendere licet, Roma¬
nos extra facra, ludos,faturnalia,peregrinationero,Militiam»
grandis ludus expreffionem , capitibus nudatis inceflifle,ni-
fi fol, aut aliacadi inclementia, ipfos ad velandum caput urgeret* Extra urbem in militiå & itinere petafoutos»
teft. Fem lib.i. Cap. io. Trahebatur togae pars fuperior ad
cervicem quje dextro humero dejiciebatur, & finiftro infi-
debat verba ejus Tic babent» Licet e toga brachium exercre-
tUTy $ fumma toga era ab dextro humero deflueret: fa eile tarnen
fuitycum res pofeeret) eandemtog£ partem revocare> eaputque ope•
rire aut tnvolvere. Crucem igitur fibi figunt ejus fententiae patroni, qui imam togsclaciniam, ad velandum caput tra- Üam cenfent, fic enim nec ad crura tbgam deducere po- tuiflet cafurus Caefar,ut narrat Suetonius, nec inferior cor*
poris pars velari, extrema ora in caput fubdu&a* Verum aliquando, ut in fumma confternatione, inferiorem laci-
niam five limbum9in caput reje&am fuiffe, non repugna»
mus, ut de feipione Nafica, in fubito contra Gracchos in- curfu, alijsque Iegitur, qui pra? defperationein fummodi.
ferimine caput involvebant, aut quibus obtorqncbatur
Collum, veftis circa illud adftriftione & involutione:Sic Li-
Uius Hb. 4. Capitibus involutis (e in Liberim praeipitaverunt.
Tullius oratione 6. in verrem : 6)uem obtorta gula de eon-
*vivie in vincula atque in tenebras abripi jujßt. Ft ora¬
tione 7. Civcj Romanos capitibus involutis ad necem rapie-
bat, Qui velte ab imoredu£ia,& Suprå caput ac circa
Collum
Collum & fauees retorta, rapiebantur* Alias pifeo, gal®*
ro, vel etiam pallio, ut de Claudio segro legimus, cumiu-
dum gladiätoriumin memoria matris ederet, fadtara capi¬
tis conte&ionem, tnonftrant varia auäorum loca. Vid*
Ferr Hb. i. Cap. 10, $ Seleri^m de pileo. Nec tantum hie mos apud Romanos, Ted etiam apud alias gentes & nationes
obtiunit. Quin imo Judsrosin jejunio & msrore capite
fuifte operto, reliquo tempore, nudo, di vina docent oracula.
Thef XV.
Nunc porro difpiciendum venit,an toga prifeis fe-
culis in ufu fuerit promifcuo,tam virorum quam foemina-
rum+ Diligentius feriptorum monumenta evolventi, quae injuria temporum manibus noftrisnondum excuflerar,fa-
ciie patebit, tarn viros quam foeminas in toga inceffiile.
Nonius Marceil. de gen: Veft. p.m.s4o.&c Pcrottus. p. 210.
inquiunt : ^Antea fuit virü dr mulieribus comunis veßitus 9
poßea virü tantum reitBus , ut tandem midieres adulterij dam*
natt illas iriduerent. Hoc tarnen diferimine » ut pra?-
texta honeftiorum, toga viliorum fuerit 4beminarum,nana
de viristota vetuftas negat,quod fuerint praetextati. Quam*
vis Hieronymus Boffius ufum toga? communem toliat,
quod de pofterioribus fcculis intelligendum reor, quibus
matronje, fubtemporum mutatione, togam, aflumta ftoia,
depofuere, quam meretrices impudicse, quarftum corpore
facientes, veftirecogebantur, ut difeernerenturå Matronis.
Hinctogatae muJieresapud fcriptorcsiliisopponuntur» Sic
-
Martialis Hb. 2. Epigr. 39* de muneribus Moccbje: Coccina
formoft donasy & lanthina macht. Vis darey qut meruit mune-
ral mitte togam. conf+ Epigr. 64+ üb* 6* in dctra&orcm> qui
dicitur matris ngatt filim♦ Togam quoquegeftaflfeancillas,
aliafque
öltafque obfcufi loci foertiinas innuit Roflnos; In facrifiw
cijs honeflas etiam mulieres, docent alij. Re&am tuni-
cam &puram togam fponfas& Tyrones dum militia? ad- fcribebantur,folalque virgines pr set ex tarn induifTe, audor
eft Alex ab Alexi lib. s.Cap.iS. cui fuffragatur Polydorus Virg. 1.3. C.6 unde colligere licet, ftolam plebeis quamvis
honeftis non datam, fed patricias &grandes natu matres, illam honoris caufa veftiifTe,quse erat ad imos pedes de¬
la pfa« Addit Polyd. Virg. lib. 3♦ C. 6. quod fuerit in extre¬
ma parte fafciolå exornata» Vid. Ros» lib.s*C.3z. Carts-
rum vir or rim omnis conditiotogata,etiam populi viliffima
pars, utnihil pra'ter paupertatem impediret, quin extre¬
mst fortis hominesjdummodo ingenui, togam gertarent»
prafertim in officijs, facris, & feftis diebus» Alias ob ino- piam tunicati aut penulati, prsefercimea tempeftate, qua togse in defvetudinem abierant, incedebant.' Utebantur
autem quiad majores pervenerant opes,dignitaces & de-
licias, toga Iaxiori ampliorique; arda verö ij, quibus erat
res angufla domi J Adeo ut menfura ejus pro opibus va-
f i a fuerit»
Vhefi XVI
Ut ftolam foeminse ob proftitutam pudicitiam ; ita
homines qui aliquid brevibus Gyaris, & carcere dignum
aufi, ioque Cyclades,ob capitale perpetratum facinus,a-
mandati de portatique, togam deponere cogebantur, qua?
Romana gravitate digna audiebat, adeoque togati pro Ro
manis, ut palliati pro Grsrcis didlh Nee tantum Romse,
fed quacunque Romgnura patuit imperium in pace Qui-
rites togati fuere. Sicut qui cives eue defieraut, civita- fcisque jura amiferaatj aut quibus aquafc igni ittterdi&um,
A 4 tog«-'
togsB ufu prohibebantur : ita quicunquc Romanis legibus gaudebant, vel vi&um cultumque Romanorum afciverät,
ut de Gallia togata perhibetur, jure togaenon carebant* Ii.
mo Arcades Lydos& Italos toga quoque ufos, nec non gen¬
tes alias armis Romanorum devi&as, fimul cum lervitute togam accepifle, pafllm raemorias tradidere fcriptores»
Thef XVII
An vero domigeftarint togam f quarftio hsecfummos
delaflavit viros,quorum nonnulli togas in forenfes&do-
mefticas diviferc. Illorum tarnen fententia mihi potior
videtur, qui Romanos, depofita toga & calccis in tunica
& foleis domi inceflifle contendunt. Verum antiquiffi-
mo tempore togam non modo domefticurn ac forenfe
veftimentum fuiffe, fed etiam diurnum no&urnumquefu- prå paucis indicatu eft. Pofteriorib9 alia forenfis, aliadorne-
ftica itå ut inträ aedes raro togatjl calceatiq) fuerinc, fedtuni-
cati, imofrigoris caufapiuresinduerint tunicas* Toga, la«
cernas,& penulae in foro adhibebantur* föd quidam laccr-
namdomefticam fufpicåtur. De Auguftolegiturquod inträ
cubiculum, forenfia & calceos , ad fubitos repentinosque
cafus nunquamnon habuerit, ut fi aliquis ex improvifo il-
lum invifurus accederetj eundem in habitu forenfi. h. é.
toga & calceis exciperet. In coctiig veto & feriis faturna«
libus caenatoria. h. é. fynthefes & foleas fumebant, quae ve¬
dis communis erat convivantiunpi etiam viliorum, for-
mam palliiferé habens, fed pro conditiofle hominum u-
na altera pretiofior. Vid Phil. Lud. Hannekenius, de cura domeftica Romanorum, Lazarus Bayf: de Re veftiaria Cap. 10. Brodasus Hb, 6. mifcelh 7. Präster morem igitur di-
cit Ferrarius Auguftum domi togatum pranfum fuifle,
Cum
Cum CKferi tögam depoacrent* Sed in ptiblicisepulis 6c jconviviis fol lem niori-bus ufum togze concedunt pafhm
ScriptoresvCjuain tone fubmfttebant, hoc e(l, teile Ferrario de re Veftiaria lib*/, Cap. 29. partem finiftro brachio con- traäam defluere adpedes patiebantur, tum ipfum brachi-
um, quod finui acrugis futliéntandis occupabatur, per fupe-
riorem toga: oram,iit & dextrum exerebant, itå uttoga u-
trique brachio fubjeåa, &demifla5c fubmifladiei poflet.
Thef> XFUU
Atque hicufustoga? pacis temporibus? natu in hello,
£oga depofita».ChIamydem & fagum fumpferunt, exceptis magiH:ratibus,qni nedeformi tetroque habitu tantam üi- gnitatemfoedarentjn togiserant, Hinc cenfet'nonnemo
lenatores in ludu,latum clavum depofuifle, & in vefte e-
queflri incetfifle, Magiftratus, depofita pra:texta,in lato cla-
votantum, Equites lineclavo: qua: vellis mutatio, publicas moeftitia:,atque fummae confternationis lu&usque indici¬
um erat* Reliqui vero infagis fuerc vei faltem finétogis,
finico a.belload priflinumcultum redibant. Quo refpe-
xit Cicero Hb* i+ OfR dicens : cedant arma teget , concedanl
laurea lingu<z+ Nec togatus Fol um å fagato diftinguitur,
tit inermis ab armato, Ted etia ut homo, qui in pace degat ab
eo, qui bellum aut paret aut gerat, Quod autem apud fcri- ptorcs ufum tog«in caiT:risdeprehen.jimus,id deCenturio*
nibus tantum & squitibus intelligendum alii volunt, eos-
que in caftrorum otio, noninacietoga ufos, Gladiatores
autem, quorum nonnulli meminerunt, in pompa ante pu- gnam, incedentes, & fpe&aculum de fe praebent®s,non vero in ipfa pugna togatos fuilTe verifimile eft, idque antiquißi-
ii)o tempore, quomodo enim togafufum 5c prolixum vc-
C ftimen«
fhrrientuftijpugna? adh'ibcei pottet ? Sic ffcrenfe
ti femper oppofiti fagatis: Quiulteriorem hujusrej expo- fitionem defiderat, adeat HicromBoC Alex, ab Alex, lifo j.Cap, i$\ Capt gj, & paffim. Pefott. p. m* 210*
Tbe{. XIX.
Reftät pro idftituti mei ratione, utpauca de fogade-
fvetudine addamus, Circa tempora AugufHCsefaristoga magis magisque in defvetudinem abiit^&in ejuslocum
lacernse & penuIsefuccelFerunt, itå tit Auguftus, vifo in con
cione populo Romano, lacernis induto, exclamark, tefte*
Svetonio Cap. 40, En Romanos re rum Dominos, gente maus
Togatay» Rarus exindé communis toga? ufus , nifi ouqd
in faiutationibus matuciais, & officiis coeceris celebra n-
dis ad hi ber et ur ?vulgusenimyfpreca toga, abiic ad p®nula^
lacernas, aut tunicas (olas,eafque coloris pulli, adeb utpe'
nes paucos, & quidem bone(liöres femanferit, Ultimi
omnium, juxta fen-tentiam Selmafii, togam retinuere Se¬
natores, quam tarnen in tot um poftea abdicarunt, ut &t ju<
dices Sc advocati; aded ut Condantiui temporibus, alio- rumque Imperatorum, Birnis (ive lacerna in coromuni u- fu, fuerit, donec eo ventum fit, ut eodem tempore populus
Romanns Sc rerum Dominus & togatus ededefierit, ide-m»
que cultus, qui initio modicus& ipü natursegentis-
que primordiis par, corruptus,- ac corruptor»
moribus ipfique demum imperk>
labern attuleriu.
fit lucern his TKefibus adferamus, unam hic appcmere la¬
bet togatorum ideam>quam ab Oft. Ferrario, is verö ex Rubenii Eleélis mutuatus, additis Quintiliani
verbis numerifque, ad fingulas togas partes refpondeueibus*
i, Sinus deceniißßmmß aliquando fupra imam t ogam fuerityntm-
quam certe fit inferior.
Z„ llle qui fub humbro dextro ad ßnißrum oblique ducitur, nie lut
haltetet, nec ßrangulety nec fluat.
1, Pars toga i qua poßea imponitur ßt inferior, ea n, itd & fedet
melius (ß continetur.
4, Subducenda etiam pars aliqua Tog*, ne ad lacertum in aßu
yedeat,
5. Tum ßnus injiciendus humer o y cujus extremam oram rejeeiße
non dedecet.
Operiri autem humerum cum totojugulo non oportet, alioqui a -
.
