Dissertatio de statu rei litterariæ in Svecia, sub moderamine Stenonis Sture, senioris. Quam, suffrag. ampl. ord. phil. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... pro gradu philosophico publice ventilandam sistit Jonas Fr. Mellin, Vestrogothus. In audit. Gust. m

ST A T U REI LITTERARIÆ

IN

S V E C I A ,

SUB

M ODERAM INE STENONIS STU R E, S E N I O R I S .

w t ' i ■

u n r r

QUAM

SUFFRAG. AMPL. ORD. P H 1 L. UPS.

PRÆSIDE

M ^ag . E R IC O M. F A N T ,

HIST. PROF. REG. ET ORD. SOC. RFG. SCIENT. UPS. ET ACAD.

R£G. LITT. HUM. ANTIQU. ET KIST. STOCKH. MEMBRO,

P R O G R A D U P H I L O S O P H I C O

PUBLICE VENTILANDAM SIST IT

3 F 0 N 4 S FR. M E L L I N ,

V E S T R O G O T H U S .

IN A U D IT . G U ST . MAJ. D IE X V JU N . M DCCXCIII.

H . A . M . S .

U P S A L I Æ ,

L i t t i r i s V i d u æ D i r e c t . J ^{o h a n n} . E d m a n .

a

M O N S I E U R

P R E M I E R EC UYE R d e l a COUR, C O L O N E L ,

S E C R E T A I R E d e s O R D R E S r u ROI

E T

C H E V A L I E R ^{d e l} ’O R D R E d e l ’E P E E .

M O N S i E V R !

i Si V ous daignez accorde

à cet Ouvrage Académique

j ’ofe efperer qv'il fera

mfpices. gfe V ous fuplie d’agréer cet hom­

mage comme une marque de la profonde ve­

neration et cie V attachement dévouées.

£f'ai Thonneur cl etre

m o n s i e u r , V O T R E

trishum ble et trèsobe'isfant fe rv lie u r

J o n a s F r . M e l l i n .

K Y R K O H E R D E N ,

U T I

H Ä N G SDA LA FÖ RSA M LIN G

a f SKARA S T I F T ,

V Å L Å R E F Ö R D I G E o c h a å G L Å R D E

M A G I S T E R

\

S A M T

H Ö G Å D L A F R U

J L W M J L 1IJEZE&JL J

F ö d d L I D B O R G ,

M I N E H U L D A S T E

En S o n , fom liflißt kSnner den forfta och heliga rätt, de B afla F or•

å ld ra r hafva till hans fullkomliga vördnad, öfvertygar alltid m era, dä han med en bruten och om roll fSr omfamna och vålfigna — an då Vältaligheten för en Allmänhet fkall utbreda på en gång hela hans h ögack tn irg. — Visfa böjelfer förlora af fm vårkeliga h ö g h e t, om de förklaras: ty de åro enkle fom Naturen. — Jag kånner med tillfredsftållelfe att min tackfam het icke har några grånfor: och hvar- före har jag icke mera att gifva, ån en oupbörlig vördnad och ett li­

te t Academ ilkt A rb ete, hvilket jag vågar tillågna de ö n iaße Förål- d r a r , för all D era s koftnad och det adla nit, hvarmed D e bjudit till att lifva i m ig S in a E gn a D y g d e r ? — Måtte de Barn, -fom utgöra få G oda F ö rå ld ra rs enda h op p , alltid kunna vara D e r a s Ålderdoms glådje! — Och det år för mig en tillråckelig åra, att med all barn- flig tlllgifvenhet få framhårda,

M I N E H U L D A S T E F Ö R Ä L D R A R S

L ydigfte Son

JONAS FR , M ELLIN,

P R O O E M I U M .

WA didit Clar. Mag. Adolphus Frcdericus K e lim , J L j W erm elandus, Sunnenfium jam in hac rcgione P aftor & Præ pofitus, Disfertationem de Statu Rei Litterariae in Svecia per tempora Unionis Calmarien- fi s, Praef. N o b . Lager b ring, Lond. Scan. an. 1772.

Q u o d a r g u m e n tu m , eleganter licet in lauda*a Dis- fertatione tra tta tu m , comple&i non posfunt Acade­

mici opusculi angufti cancelli. Itaque illlud per p a r­

ticulas fufius perlequi vifum eft haud inutile. C u ­ jus cu m jam inftituti noftri fpecimen ex h ib em u s, fas eft, ut gratisfima mente agnofcamus indefesfum ii- lud ftu d iu m , quo omnibus fuam opem imploranti­

b u s ultro obviam it Academiae Bibliothecarius Cel.

Litt. H u m . Profesfor A u r iv illtu s , (ine cujus auxilia- trici m anu nihil nos , quod novum adeoque ad in­

crem en tu m Scientiae collaturum ju d ic a r e tu r, adferrc potuisfemus.

§. I. A ca d em ia Upfalienfis in flitu ta .

An. 1474. d. 13. Jan. Concilium Provinciale A rbogis celebravit Archiepifcopus Jacobus U lpbonif%

n q u o cuivis Epifcopo in ju n g e b a tu r, u t intra an-

A 3 n u m

n um tres Ju ris Canonici partes videlicet, D ecretales, S e x tu m & Clementinas y (ibi com pararet. S tatutum q u o q u e , qu o d nobiles & graduati, ceteris p arib u s, dignitatibus ccclefiafticis ad m o v eren tur & apud (ingulas ecclefias Cathédrales es(ct Infpe&or S c h o lariu m , qui v eftitum , mores & legiones dirigeret & C h ro n o ­ g r a p h u s , qui in annalibus omnia -fa&a annotaret.

Com m unis eft opinio eadem occafione de inftituen- da Academia fuisfe deliberatum ; fed hoc fa&tim fu- isfe in Concilio A rbogenfi priori an. 1423. d fe im u s ex com pendio Statutorum Jacobi E rla n d i, Memb.IV*

A d (idem propius eft, Bullam R. Cbrißiano /., c u m Rom æ d eg e ret, an. 1475. concesfam , qua ftudium G enerale Hafniæ erigere ipfi p e rm itte b atu r, aemula­

tionem Svecorum excitasfe. M ittebatur enim R o ­ m am Ragvaldus In g e m u n d i, Canonicus Upftlienfis, qui an. 1476. d- 28- F eb r. idem Upfaliae noftræ privilegium a Pontifice S ix to IV . impetravit. Bono- nienfis in Italia immunitates novo huic ftu d o con­

c e d e b a n tu r, quibus d. 2. Ju l. 1477. novas, q u ib u s Parifienfem ornaverant G allorum reges , addidit R e ­

gni m oderator. Edito igitur d. ^{20 .} ejusdem menfis

A rc h ie p ifc o p i, ut ProCancellarii, program m ate A -

cademia d. 27. Sept. inaugurata le&ionesque in fe-

fto S. B r ig itte d. 7. 0 £E inceptae, q u aru m ab anno

1479. ad 1487- excerpta a M onacho Vadftenenfi ,

Olavo Johannis G othlando, Upfaliae ftudente refidua

habemus. Quibus om nibus, ceu notisfimis, fuperfe-

dem us fufius recenfendis.

$. 2. A r tis Typographie<e in Svcçia initia.

Inventa circa medium Seculi ars T y p o g r a p h i e s maturos a dm od u m in Svecia fecit progreslus. An.

1483. Dialogus Creaturarum moraîifatus, feu fabu­

larum C ol ie ai o, figuris ligneis ornata, Stockhoîmiæ in 4:0 edebatur. Excipiebant eum an. ; 4 9 i . Vadfte- nenfuim iitteræ confraternitatis, unius folii in 4:0 Vadftenis editæ an. 1495. Johannes Ger f i n ovi djefi v u le n s fr e /i el j e r , e latino per Canonicum Upfalien*

fem Et reum Nicolai translatus, Scockholmiæ per Job.

Faber in 4:0 8 z eodem anno apud eun ae m Epifcopi Strengnefenfis, Dött. Conr. Rogges Breviarium Streng- nenfe. Anno demum 1496. Breviarium Upfalanfe Scockholmiæ prodiit in 4:0 map Q u o d autem pauci noverint, eft, quod conjux S ttn o n is S tu re y Ingeborg A c k a tii Tott huic novæ arti litterarumque ftudiis f u ­ erit faventisfima. Antea quidem obfervavit A!na?i- d e r , in Disfertatione de artis T y p o g r a p h i e s initiis in Svecia p. 23. librum apud nos prodiisfe, cui ti­

tulus: M agifter A l anus de rupe fp o n ju s novellus leatisfim e virginis M arie. D otier S a tre théologie de­

vot is fim u s. Ordinis fr a tr u m predicatcr. de im m enfa c.7 ineffabili dignitate & utilita te pfa lterii precclfe z f intem erate fem per virg inis M ane. Et ad calcem:

M ateria quidem b r e v is , f e d devota de pfalterio - - fin it feliciter. E xem plum autem libri rarisfiini in Bibliotheca Te m p l i Mariani Roftochienns fuis oculis apud exteros degens ufurpavit Rever. Ecclefïæ Svio- Gothicae Archiepifcopus Uno a T r o i i , in q u o legeba­

t u r :

tu r: A n n o D om ini M C C C C X V Ill in vigilia a n n u n ­ tiationis gloriofe v irg in is M arie impresja (ac bene correfta) in cbriflianisfim o regno S w eci* . lm p en fis generofe domine Ingeborg conthoralis S tren u i D o m in i Sten onis quondam Gubernatoris Srvetie. T y p o g r a - phi v ero nulla mentio habetur. Aliud q u o q u e hujus libri exem plar, in m embranis e d itu m , in Bibliotheca Godofredi T bom afii N o rim b e rg æ an. 1733. vidit b. m.

Profesfor Upfalienfis, Andreas C elfius, notante fra tre nob. R. Cane. Confil. M agno a Celfe ad calcem T o ­ mi III. A pparatus ad Hiftoriam Svio-Gothicam mfer.

in Bibliotheca Upfalienfi. L ib ro s autem ecclefiæ u- fui infervientes, q u o ru m majori num ero opus h a b e ­ ren t Clerici, in exteris oris edere necesfe fuit. Sic Misfale Strengnenfe prodiit 1487« in fol. A b o ë n fe , L u b e cæ 1488- in fol. Breviarium Lincopenfe N o ­ rim b erg æ 1483., 8:0 maj. Strengnenfe 1495 in 4:0

& Scarenfe N o rim b e rg æ 1498. in forma eadem. L e ­ gen d am j S. K a th a rin a & vitam b. B rynolpbi h o c t e m p o r e , quo de Canonifatione utriusque hujus fan-

&i tantopere a&urn fuit, editas fuisfe, nullum eftdu- b iu m , licet neutrius in initio vel calce cxftet locus

& annus impresfionis.

$. 3. Bibliotheca.

In M onafterio C a rth u fia n o ru m , G ripsholm feu pacis Mariae M ariefred d i& o, q u o d an. 1490 fu n ­ davit Steno S tu re Senior & in quo etjam osfa ejus terræ com m isfa, Bibliotheca olim fu it, ei & conjugi ejus potisfimum propria. E x hac tres libros, port:

mor-

m o rte m , u t v id e tu r, u triu sq u e, T e m p l o Cathedral!

Upfalienfi teffamento legatos & ex illo in Bibliothecam Academiae n u p e rrim e migratos, offendimus. Sunt ve­

ro I. A n to n in i Epijcopi F lorentini H iflo n a Jeu Chro- mcon tr ip a r titu m , F ars 2. 3. V olum ina duo in 4:0 maximo. A d initium partis fecundae feripeum legi­

tu r : Frowe ( F ru ) Ingeborg quondam u xo r Sten S tu ­ re. requiefcant in pace. U ber dom us pacis Marie in Gripsholm II. A n to n in i Arcbiepifcopi Florem ini S u m ­ ma Theologica, P. 2. 3. 4. Spiræ p er Petrum Dracb 1487. & fq. Fol. min. Capiti tertiae & quartae partis m anu antiqua adferiptum : Liber dom us pacis Marie in G ripsholtn. Frouwe Ingeborg quondam uxor G u­

bernatoris S t en S tu e r . Requiefcant in pace. Adpoff- tu m forte pretiu m 3. m. trium m arcarum . III» Johan­

nis N id e ri praeceptorium Divinae legis feti Commen­

tarius in D ec alo g u m , q u arto max. Frouw e Ingeborg condam u x o r S t en S tu r. requiefcant in pace. X V I I , oren. L i b r o r u m q u o q u e copiam posfcdit Clemens R ytb tn gb)Sacrae Theologiae L e & o r in C onventu Stock- holmienfi Ordinis praedicatorum, quos an. 1485. cu- ftodiendos commifit Capitulo Ecclefiae Scarenfis. Ser­

vatur enim in Bibliotheca Academ ica Rich ardi P<e- frœ d Daventrienfis Speculum e x e m p l o r u m , editum an. 1481. in fol. ad cujus finem fequens depolitionis in ftru m cn tu m ,m an u antiqua exaratum ,legitur. In nomi­

ne D om ini. A m e n . N o s prepofitus Archydyaconus Ca­

nonici Capituli ecclefie Skaren fis recognofcimus in his fe rip tis quod venerabilis pater fr a te r Clemens Rytingh

Sacre Theologia L eiïor e x im iu s conventus Stockhol-

B men-

nien ps ordinis predicatorum M agnus am icus £ / /o c i ­ u s nofler quosdam fu o s perfonales lib ro s, quo ru m ty tu li cum eorum num ero inferius ß i n t confcripti in ecclefia Scarenß cum con/enfu f u i fu p e rio n s Vene ­ rabilis patris fr a tr is Nicolai C brißierni prioris pro ­ vincialis depo/uit & nobis per m odum depofiti fu b bona fid e m anuali ter asfignavit Talem condicionem adjiciens, quod [i fo rte aliquis de qui eorum aliquem velit ufucapere medio tempore, quo f u n ft u s esfet of ­ ficio vica ria tu s, ra tu m g ra tu m haberet Joluto pre­

tio com petenti, quem cu m redierit pro tanto redi • mere posfit. E t nos quidem libros f u b m odo, condi­

cione, titulo & num ero in his Jcriptos dilucide pro - te fta m u r , nos fic u t pr a m ittitu r acceptasfe Ju b hypo ­ theca Ç f obligacione bonorum noftrorum ordine fe tn - per /alvo eidem patri fr a tr i Clemendti cu m ip/os n nobis exigeret /a lvo s £?* integros num ero r e ftitu - endos tenore prefencium obligamus. In cu ju s reco­

gnitionis evidentiam firm io rem prefentes noftras re ­ cognitor i as concedimus nofiri Capitularis nom ine ro ­ boratas. D a tu m in conventu Scarenß anno C h rifii M C D L X X X V vienfis Aprilis die X X .

A n n o quo fu p r a in profeflo beati Georgii m ino­

ris recepti / u n t libri fr a tr is Clem entis J acre théolo­

gie left or is exim ii p refa ti in hoc regiflro pr ce/criptis f u i s titu lis refignati & in ecclefia Scarenfi repofit i

C f in tu tela m prepofiti nomine capituli Scarenfis ma- fiualiter asfignati .

Pri-

P rim o Speculum hiftoriale in duabus partibus.

It. Sum m a Antonini in q u atu o r partibus.

It. Quadragefimale Grifk.

It. Quadragefimale L eonardi de legibus.

It Confolationes theologice.

It. Sermones Leonardi de fan&is, quos poft m or­

tem ejusdem domini fratris Cleinendth per- mifimus ecclcfiæ Upfalenfi.

It. Sum m a Pifani. It. Fortalitium fidei.

It. M ametra&us. It. Sermones de fan&is.

ît. Pars eftivalis S erm onum de tem pore.

It. D yalogorum tytuli.

It. Sermones H ugonis de prato. (Zwollis 1480)«}.

It. H olk oth (uper libros fapientiæ. (Spiræ 1483)b).

Dom inus M atheus cum licentia^ domini pre- pofiti & le&oris fratris Clementis Sermones A lberti in J o h an n em de tu rr e cremata fu- p e r pfalterium.

Ic. frater G u d m u n d u s Benedi&i Scarenfis con- cesfione hujus Catholicon.

B 1 Sum-

a) Servatur adhuc Rytingii exemplum in Biblioth.

Acad. Upf.

b) In hoc lib ro , itidem in laudata Bibliotheca fuper- ftire, fequentia manus posfesforis annotavit: In manibus reverendi DoSioris Holmenfts depofui fermones Sti Bernhardt, vitam J e fu Cbrifti, Magifteriale magnum, vitas patrum cum additamentis, Scbolaßicam Hyft oriam, Diet am falutis cum quadr agefima l i , Robert i Tabulam librorum Sti Thorne, feru*

tinium feripturarum, expofitiones fuper Alexandrum

Donatum.

S u m m a librorum praefcriptorum totalis 2 9 . libri.

It. A lb ertu m fuper mulierem fortem c).

Alius ejusdem ordinis M onachus frater K a n u tu s Jobannis multis nominibus de litteris fuit meritus. A n . 1476. fa£tus eft Baccalaureus L u n d c n h s d). In Lip- fienfi ftudio prom otionem accepit e). Rcvaliac fuit &

libros emit 1488 / ) • De A rgentina fecum in patriam tulit p ro focio Fridericum D iaco n um , (ludentem a r ­ tium p er provinciam A rgentinenfem g). A n. 1489*

Sacræ Theologiae Baccalaureus O rdinisque M in o ru m Cuftos & Gardianus Stockholmienfis fortisfimus ;&

inquifitor p er tria r e g n a , lib ro ru m p lu rium (ex ter­

n o s , e capfa antiquae librariae fu m to s, renovari ac li­

gari focit, novae librariae , ad ufum p a u p e ru m fra­

t r u m , ftudio & philofophiae volentium adfeifei, im p o ­ n e n d o s , q u o ru m nonnulli in Bibliotheca Academiae Upfalienfis adhuc fervantur h). A nno fequenti P oe­

m a L atin u m non inelegans (cripfic in laudem Jaco- bi

r) Binos alios in Catalogo non memoratos posfidet Bibliotheca Academica, noftro olim p ro p rio s, videlicet Helvicus de exemptis Ef fimilitudinibus rerum fine loco Sc an. fol. min. & Compendium Theologica veritatis, eadem forma.

d) Diar. Minor. Stockh. p. 22. e) JVdlendarferus de Meteorolog. Impresfionibus. Lipf. 1507. / ) Aurivillius de Bibliorh. Med. Æ vi in Svecia, p. 7. g) Stricker de Templo Riddarholm. p. 18. b) Aurivillius , 1 . c. p. 6.

Stricker 1 . c. p. 16.

bi U lp h o n is, Archiepifcopi Upfalenfis /). An. 1492.

ftuduit Upfaliae pro DoGoratu , ut vi,dere cft cx li­

bro quondam Suo: Hugone de' S. Viftore de Sacra*

m e n u s , Argentinæ 1485, in fol. cui ad calcem ad- fcripfit: H unc librum asjignavit frater K a n u tu s J o ­ hann* s O rdinis m inorum Sacre Theologie Baccalau- reus Cußos & G ardi anus Stockholm en/is librarie Con­

ven tu s S to ckh o lm en fis, quem em it Upfalie cum ibi­

dem fiudebat pro dottoratu anno dom ini 1442. Serva­

tur in Bibliotheca Academica. In Capitulo Ordinis pro­

vinciali an. 1495. faGus eft leGor principalis ftudii L undenfis, quam tamen promotionem ingratus (pré­

vit & dedit fe Societati fratrum de obfervantia in re­

gno Daciae. Eam vero fequcnti anno reliquit & Su- dcrcopiam fugit die S. L a urentii conventum Suder- copenfem intrando, ubi eodem menfe & anno d. S.

A u g u flin i obiit k).

H os inter primum locum fuo merito occupat Decanus Upfalienfis & S. Theologiae D oG or E n c u s Olat y m ortuus i4 8 6 , cujus hiftoria Svecana omnibus notisfima. L aurentius quidam Canonicus Arofienfis, qui vixit 1481» ctjam perbreve Chronicon Svecanum compofuisfe traditur. B rynolpbus III. Epifcopus Sca«

renfis circa an 1480. confcripfic Chronicon de ante- cesforibus fu is, rhytmis Svecicis. Monialis Vadstenen-

<is M argareta C laudii, obiit i4 8 6 , hiftoriam S.

§. 4. AuSlores b u ju s tem poris;

i) Diar. Minor. p. aj. not. k) Ibid. p. 2$,

B rigitte elaboravit. M onachus Nådendalenfis Johan­

nes Rek feil Budde an. 1483. libros M acchabæ orum Svctice red d id it, cuius verfionis exem plum manufcri- ptuni fervatur in Bibliotheca Regia Stockholmienfi

& an. 1491- vitam S. C a th a rin e eadern ling va ad ­ ornavit q u in & Svetice reddidit Sîæ Mechtiîdis L i ­ b r u m Spiritualis Gratiæ /). Canonicus U pfalienfîs, B agvaldus ingetnunài Leges Chriflophorianas e ver­

nacula in latinam lingvam transtulit an. 1 4 8 I) a J o ­ hanne Mes jento poft longum temporis fpatium edi­

tas. D o& or J u r i s , Archidiaconus Up(alienfis & re ­ gni Sveciæ Senator fuit 1496, quo titulo etjam Pe- rufii in Italia an. 1460. ornatus Epifcopus poftmo- d um Strengnefenfîs Conradus Rogge. Bini autem Lin- copenfes E p if c o p i, U e m m in g u s Gadd & Johannes B rafk futuræ fuæ famae fundam enta hoc tem p o re je­

cerunt. Alter an. 1476. inter examinatores m iracu­

lo ru m S. Catkarince m em o ra tu r & biennio p oft a

Steno?ie S tu re ad Pontificem S ix tu m IV . o b le g a tu r,

innocentiam ejus contra Reginam Dorotheam defen-

furus. A p u d exteros degens Academiae Roftochienfi

adferiptus an. 1485* in ea familiaritatem junxit cum

T heologiæ D o& ore H am b u rg en fî Alberto K r a n tz io %

qui S condiam , feu Sveciæ, Daniæ & N o rv eg iæ de-

feriptionem an 1 4 9 0. elaboravit. Iterum Komam a-

blegatus 1488* ubi p e r plures annos com m orans æs

alienum Sex millium D u cato ru m contraxit. Brafkius

iterum natus Lincopiæ 1464. an. 1488- pro m o tu s eft

-____________*_________ Phb

/) Hanc verfionem Aboæ fijperesfe tradit Porthan,

Hift. Bibi. Aboënf. p. 133. not. G.

Philofophiæ Magifier Gryphisvaldii, Canonicus tum temporis Lincopienfis.

<$• 5. A rtes.

D uplex ex hoc x v o artificium citare posfumus, q u o ru m alterum oculis adhuc u fu rp are licet; alterum fatali periit incendio. Iliud eft Effigies S. G eorgii, equo infidentis & pugnam Draconi molientis, a q u o ­ dam Sculptore Antverpienfi an. 1489- fumtibus Ste- nom s Stu re Senioris, voto quodarn obligati, elabo­

rata. Qui opere ab folu to, ne ftatuam majoris ele­

gantias alicubi fculperet, in cellario praetorii a princi­

pis famulo pugione inter pocula transfosfus perhi­

b e tu r tn). H o c erat H orologium A J tr o n o m k u m , q u o d m otum p la n eta ru m , plenilunia, novilunia in­

dicabat & pone altare p rim arium T e m p l i C athédra­

les Upfalienfis erat collocatum. Confe& um jusfu &

impends Archiepifcopi Jacobi U lpbonis a M onacho Vadftenenfi Petro Dafypodio, & a Poêfeos Profesfo- re Laurentio Fornelio Latino carmine celebratum»

T e m p o r e fra& um reftituit Polhem Upfaliam adveniens; fed flammis confum tum

eft an. 1702.

mi) Mesfenii Sveopentap. p. 102. Magna organa ec-

cîefiæ Stockholmienfis an. 1498. fa£la fuisfe; fed poftmo-

dum defolata, immo fublata, nos edocet Olaus Petri in

annotationibus idiographicis, editis a Ricbnrdo von der

Hardty in confpe&u lib o antiquitatum.

E r r a t a . Pag. j. lin. — illlud 1. illud.

Pag. 6. lin. 1. — De fl atu Rei Litteraria in Sveeia, EfV.

1. De flata Rei Litteraria in Svecia,

Pag. %. lin. 2. M CCCCX V1II 1. M CCCCXCVIIl.