PUNCTO OCCASIOMS,

J. I.N.

CONTINUATIO

jyISSER.TATIONIS HI ST. - V OL/Ti CM

Do

PUNCTO OCCASIOMS,

Quam,

Confentiente Ampi. Facult.PhiloJl

in Regio Athen#o Upfolien(i,

I^R/ESIDE,

Hl RO

Amplisßmo atc^ Celebernmo

MAG. ANORBA

PhiloC

Reg. & Ord.

PRO GR HDU

cAdpublicum bonorum examen woctefie dejert »

Nicolaus Paq,valin

Dalekarlus.

InAudiC. Guft. Maj. add.22. Mart.

mdcc xxv.

IToris ante meridiem (ölitis,

UPSALlJEs Literis Wernerianis-

CUrisßmo Candidato

Dn,

paqualin,

Amico Inüegerrimo,

De

PUNCTO OCCASIONIS

iterum

diflrutaturo.

J^ic veniat

Pm&um quodyis

femper, Amicc,

Linea

multiplici fiirgat

inde

bono!

Paticis verBit.)-4t prollxA

mentegratulatur BERNH* BRUNNE LIUS.

CAPUT QU AR TUM,

6)u<eritur

§, I. Anfiiles i'Ufli &liciti transgredijiceat,ideö,quia

ad hoc occafio datur?

$■ II. Anne in Vita publica, ratio flatus vel intcreflc

publicum hocäliquando permittat ?

§,Iii. An jus, regnaridi gratia^>violate Iiceat>übi ad

k hococcäfiödatur?

Um autem oe- cafionem adeö fem per & ubi-

que obfervan-

dam urgemuSj

quäsftio lubo-

ritur, Videli-

cetAn

fines

\ jufti & liciti transgrtäi

lictot) ideo^

quia

82

quid adhoc

occafio

lucri nolh'i promovendi gratia ? Ric

autem regula? a?quitatis naturalis.,

de re nofira augen'da, P.ne detri-

mento abeno, rem dijudicabunt;

quibus döcetur ^, magis rationem

habendam effe honefti&jufti,quam

utilis ; utilitatem vero, vel caufTas

fvaforias _{, non par} jus facere cum neceffitate,caußisve juftis. a) Nam quemadmodum unus hic omnibus fcopus eile

debet

tum poteft ^, commodum ^promo-

tum eat; fic natura non patitur, ut aliortitn fpoliis, noftras facultates

& opes augeamus, qvum fine amo*

re & coneordia partium, nullo

ju¬

re falva humani generis facietas

efTe poflit Detrahre autem

aliquid

alteri, & hominem hominis incommo- doy a) H. Grot. deJure D. &

PJ-

Pufend» de Jure N. & G. 1.3. c.1,

AntiMachiavellus lib._3, variis loch.

8?

do, fuum augere

commoäum, */2

contra nataram, »wre, quam

paupertas^quam

dolor,quam

pojfunt autcorpori

accidere, rebus

noftris. b) (Juid ft uocere velint ma¬

nuspedibus, manibusve oculi ? //£ #«-

tew /é-membraconjentiunty quiajwgulajervari tottus intereft \ita hominesJwgulisparcent,quiaadcostum

geniti fumus. £)

Quod

ad illicita qua?vis & injufta fequi,

par eflet,' flatus

infelix

fio maxima plenis velis invehere-

tur; fruftranea? autem omnes le-

ges6c comminatienes redderentur,

nec quispiam de pofleflione rerum fuarum certus eflet, qvum parri- cidis, homicidis, furibus, 8c aliis hujus generis impiis fceleratisque

hominibus

optabilis

deretur, _qua fcelera fua tegereu*

poflent ^, omnesque accufaciones

F 2 &

b)

lik

c)

de Jra, U 2. c.

*4

& judicia hominum, hac

exceptio-

ne: Occafjo mihi fuit, eludere. Re-

$e infuper Cicero

concludit

ho*

neftatem, proprer utilitatis magni-

tudinem, ^non eiTe relinquendam ; quia ubi

turpitudoeftdbi utilitasefTe

vix poteft: honeftum autem omne

utile, d) iEternis hinc

celebratur

laudibus, amiciria illa inter Da-

monem & Pythiam ^, qua alter pro altero mortem occumbere non re-

cufaret, vita? falutisque propriae plane immemor. é) Itaque ne

qui-

demdehberanda junt ea> inqutbus ipja ⁴ eft turpis dehberatio ^, nec

occalioni

inharendum ad perfequenda ea, qu<e legibus prohibita, ideoque iix»

jufta funt, fed

jaceat utilitatisJpecieSy

vakat honettas , dicente Cicerone.

§. 11.

Ulterius qua?ritur: Anne in vita

publicat

d) Off.

lib.

Ld.

Conf.

Epiä. enchir. c. 31. §.2.

é) Valer.

Max. lib._4. cap. 7.

Plutarcb♦ in

libello de amicorum multitudme.

publica,

blicum civitatis, hoc ahquandopermit-

tat, quin & requirat ? Videturfta-

ftim huic quaeftioni affentiri Ma- chiavellus/) cujus do&rin^ fum-

ma hdec eft : omnia utilirate me-

tienda efte, & quicquid ad ternpus utile eft, idem etiam jaudabile, nec

nonpofte&debere Principcm.nunc vulpem agere,nunc lÄJfMn, fal lere, diftirnulare, pejerare, fi opes (uas

augere poftu; rtec fidem lervare teneri, fi vel talis obligatio Uli da-

mno fuerit _, vel occafiones , pro»

pter quas eam dederit,fublata? fint*

immo prirrcipi nunquam deefle_»

cauftas , quibus ^vjolatas fidei fu*

cum inducat. Sed de hifce vide- anturHerrn. Conringii animadver-

fiones in eundem locum _, & hafee Machiavelli rationes adeo prorlus

a reéta via aberrare deprehendes,

ut juftoordini convenientius multo dicatur, ad felicitatem & gloriam

parati-

f) de principe, tap*ig.

&V*

8<5

parandam

nihil quodcunque effe,

quod&non

honeftum eft, &quod

ab honeftate abeft, etiam a laude

„abefTe. Fidem ^autem in re com-

„modisadverfa,noneflefervandam 3,Principi,nonimprobum

duntaxat,

„fed & fumme in vita noxium eft

„prasceptum: inquonecDei, nec

„hominum ^amore vel favore adju-

,,tus fuerit.%) Utautem

ad

re quidem eft feire, quid illa omni*

um ore decantata ratio flatus Tibi velit & fit; nimirum nihil aliud, i

„quam prudentia flatus ^,

vel utili*

„tas reipublic^. Perhane autem,

qua? & civilis dicitur ^, generalis»

ter illa praélica? philofophia? pars

„intelligitur, qua? a&iones homi-

„num dirigit, pro ut ad cujusque

„ftatum rite confervandum perti-

„nent. h) Jam autem _pereminen¬

tem

j1) AntiMachiavell.

lib

19,21. Septal

de

b) Buddeus de natura & indole

Brit'

87 tiam quandam ^, de civili 5c

fum-

tnorum imperantium ftatu ^,

hasc

vo)C qnafi prpprie ufurpatur,

nihil-

que aliud fignificat, quam ratio-

nern vei modnm confervandi fta"

tumreipubl. five cynofuram con "

Tiliorum 5ca&ionum, qua: ad prsea"

(entern reipubl ftatum

admini'-"

ftrandum , obfervanda eft ^, uteo"

felicius finem reipubl., qui eft cb((

vium Talus , confequamur. Li«"

mites hic obfervandos tradit incer alios Conringius /) verba primum

t referens Senecse Tragici, dicendo:

- übtnon

eft

necfurctjuris, fanfiitas^pietqs,

fides,

infiabile regnum eft.

Deinde mox ipfe quatuor

ejusmodi

limites ceu palmarios ^v conftituit,

quorum i. Pietas, 2,

Fides,

dor Prudent. Civil §.2.

&

homimimftatibus. $.19. i) Difter-

tat. de rationeflatus, §. 6» ^44. &

feqq.

Civil,

vid.

LipJüPoUt,hb.2.cap.j.

88

dor&honeftas, ^4, ultimus eftju- ftitia, quam reliquos illos limices

inträfe quafi continere dicit,

&e(Te

adfocietatem tam aptam pariter ac neceflariam, ut fine illa, ne qui^

dem latronum (ocietas conftare-»

pofiit. In eoautem

confiftit,

mini quis noceat, nec alteri fuum jus denegetur;

adeoque

g^fuperiores

inferiores fer-

vanda eft. Cum quibus

eoincidit

effatum Polybii ; Reip. flatus quie- tior , optahilis & firmijßmus efi, in

quo

& privatim fände inmxieque vi

clementiß vigent \ Hinc divinum.,

numen, pudor & fides

diquntur

juris dominationis. k)

Nonautem adhuc de quaeftione

mota certi quid conftat: itaque

cum eodem Conringio dicimus, juri quidem divino hic primas

de-

beri,

quod

ob uti-

litatem,

£) Marc. Zuerii

Ttoxhornii in/Ii

J

Rollt, lib.u_cap.6.

89 litatem, ordinarie non permittit,

ftante fc. republica extra cafumex¬

tremXneceffitatis: ideoque itacon- formandam elTerationem flatus, ut

ne quid fiat contra religionem

&

a?quitatem.

Quemadmodum autem , ut

dici

folet, nullaregulatamftri&aeft, ut

non habeat exceptionem; ita etiam

interdum ejusmodi dantur cafüs, quibus utilitas ^nec

publica,

vata, uthi limités omnes exa$eat- tendantur, admittit: tum autemfa- lutis publica? omnino potior, quam

privatorum,

habenda eft ratio.

Quemadmodum enim quiinco-

lumes confervare oculos amac,Ca¬

put autem

te&um

nere negligit, oculos

perdit

ridendus ab omnibus viderur; ita

& in republ.

delirare dicuntur

velificando

commodo, publicum poftponunt,

aut in ufum fuum convertunt.

/)

F ₅ In

*

l) jfoh< Hieronym« åfiurf. Polit*

9°

In omni enitn ftatu vel rep, inter "

t'fte publicum ^privatum invicem"

quafi relati&correlatinaturamin "

duere videntur, ^{ut unum} fine al l<

tero eile non poftit. Hinc quod

alias iniquifttmum eft ^, neceffiteS

urgens ^, a?quitati convenienrifti-

rnum di<ftitat, & multa , qua? ho¬

nefta natura videntur efte _{, tem^}

poribus fiuntnonhonefta, &inci-"

dunt fa?pe tempora, cum ea, qua?"

maxime videntur digna efte jufto<f

homine, eoque, quemvirum bo "

num dicimus,commutantur,fiunt-"

que contraria; referri enim decet"

omnia ad eafundamenta, utnecui"

noceatur, &ut communi utilitati"

ferviatur. w) Ita non femper uti "

le & neceftarium judicatur ^, ut,

figna

refpondeant

n) Quemadmodum adolefcens ille Papyrius

callide

geftienti

quid

fo-

ro

m)

Offic: Hb,'?,

n) IL Gröt. dejure B,&P./.5>c\u

9*

ro a fenatoribus aéhimScdeeretum eftet. o) Sic

filii

rentes revereri; at vero fi patriam prodere

conabitur

magis fas

eft , ut filius patrem

admoneat,

immo accufet,quam filéat; fienim

ad perniciem res patria?

fpe&at,

ejus falutem ^anteponat

patris. Si-

militer fa&o Scipionis Nafica?, Ti-

berium Gracchum ^, reip. ftatunn

labefa&antem , interficienris ^, im- punitas & laus

data

fuiflFet, nifi

csedes illa cum majori reipubiicas

v emolumento conjun<fta fuiiTet. p) Quando enim unum

aliquod

poris

membrum tabe

putredi-

nevitiatum eft, nihil prohibet,ad ut niverft corporisfalutem

fervandam,

illudurereaut fecare: at vero, fi to-

tum corpus&omnia

membra

fue*

rint, fe&ionesiilae nihil proficient: Itaque tempori

cedendum,

ali-

o)Vtde

Aulum Gettum lib.i. c>2;.p)Cie„

* Orat. in Catilm./♦_ix.%%

Valer.

lib,i. c.4,& 6,

92

äüquam potius,quamnullam_pror»"

fus habeamus rempublicam, ea"

vendum. q) Ut enim in navigan-

do _, tempeftati obfequi ^, artis eft;

llc in his vita? human« & impe-

riorumcivilium flutftibus, ^non fem*

per tenendus eft cum periculocur-

fus ille directus, (ed confugiendum

ad femspov 7rXäv, & mutata pau- lulum

veiificatione,adportum

tum tandem adpellendum : Quod

quum Cato,(cujus virtutem animi ad c«lum olim ferebant r) tacere nolletjfedne latum quidem ungvem * ab honefto decederet, maximaRo-

man« reipubl. vulnera inflixit, a#

deoque non (ine caufTa ^a duo¬

bus fummis viris, Plutarcho &

Cicerone, reprehenfus eft. Quo¬

rum illequeritur de illo, quod par- vula ja&ura deliberat« honeftatis, ingentia ineommoda reipubl. redi-

mere detre&arit, Ciceronisautem

ver#

q) Michael Piccart. Oihfervat.hifl.Pol.

Decad.i iq. r)Sattuß.Tett.Catih

91 verba funtadAtticum : Catonemno-

flrum non

plus

(ed tarnen ille optimo utens antmo (umma fide, nocet interdum

reipublic<z:

dicit^emm tanquam in Piatonis

politia,

non tanquam in Rom

alt face,

//ßw. j-) Hinc Jafon

ThefTalorum

tyrannus, cum qua?dam importu-

nius fecifTe culparecur ^,

apud Plu-

tarchum refpondifle

fertur:

dum neceflarium efTe, ut in minu-

tis rebus injufte agant, qui in ma*

gnis

juftitiam

velint; t)

i ltaquenon omnia in

republica fem-

per ad amufijm

exigenda

fed

ceflitati

aliquando cedendum. Uns

de Cicero, da _operam,

exclamat,u

ut omnes intelligant, fi falvi

efTeu

velint, neceffitati efTe parendum"

necefiitas enim magnum

imbe

cillitatis humanae eft patrocini-"

um _, omnemque legem

frangit,"

s) M.Piccart.

ObJ. biß- polit. De

ad.

ratt n. C.ir. Fttiß i lik i.ad AttlCUm•

icnmo

94

immo ante rationem fkpe eft. u)X(

1

Ita & interdum fingulorum inju-<{

rise, utilitate publica rependendas"

funt. x) Et commodurn hujusvel"

illius membri, eft poftponendum"

commodototiusfocietatis.j/)

• -

partemfert quisque juam,^cum publica clades

incidit & prohibet jama nulla ^ma-

lum.

Ante omnia autem hic cavendum,

ne quod infertur damnum ^, utili¬

tate, qux inde fperatur, majus fit,

aut hic modus confervandi rempu* å i

blicam, _quantum promittit boni,

tantum prüftet mali.

$. HL

Quseftio autem hic iterum fubo-

ritur: Anjus, regnandigratia, vio•

lare liceat, ubi ad hoc occaßo datur?

Cum qua fåne ^conveniremihi vide¬

tur

u) Q.Curt.

1.7.

Annal/.14.c.44.conf. 1.5.^.3.Ann.

y) Franc.Buddeus de_prudent.

fla¬

tus cap.

$.Jefl.z.§y

9S

fur illa quceftiuncula Ciceroftis: Ejt

ergo ulk res tanti, aut tam expeten¬

da_, ut viri bonijplendorem

&■

amittas? z) Symboli loco Julium

C^farem h^c verba Euripidis ha-

buifTe perhibetur : Si violandum

ed

jus, regnandi gratia

violandum

aliis

in rebus ptetatem colas. a)

Necad-

verlatur huic iententias Machiavel- lus, utiliftarum (ut ita dicantur)

fe&as patronus , jus fota utilitate metiendum, ftatuens; Cui fimilis

eft illa JuliaeAuguftas: licet,ß

Übet,

i Sic & Hobbefius aliique permulci,

parum referre exiftimant, utrum a<ftiojufta vel injufta fit, dummo*

do _magnas pocentix fit argumen*

tum. Hac ratione imperium ^cua pientibus ^, nihil medium eft inter

fumma &

praecipitia^) multo

usautemhxcquseftionegatur&re*

jicitur, tam deeo,

quijamregnum

tenet,

z) de Offic. 1. i.e.20.& 2i. a)

Plu-

tarchus defanitatetuenda. conf. Eu- rip. Pbcentß. aä. 2.

b)

biß,

lik2. c.74.

tenet, ac jus imperandi

habet^

(yquia principes & reges a

jure

iunt immunes , & absque juftitia ^>

regna& imperia conftare non pos- lunt, cujus gratia primum confti-

tuta funt,) quam de invafore regni alieni, in _quem , ceu publicum ho- ftem, quivis homomiles effe poteft»

r) Corruptiffima ^aucem facies rei- publica?eft, inqua nonjus,leges,

fi-

des, _pax,fecuritasq;valent, fedfum- *

ma confufio, bellumqueomnium in

omnes,focietatemeverrens, ftatum hominum ferisfimilem reddens. Iffto

j\

populos fibi ^non moleftos, ^fola bel-

Jandi, dominandi, habendique cu-

piditate ^, & quia

ad

grande

cinium dicere aufim, cui volupta-

ti eft faevitia, vim nulli ob folam.»

habendi

cupiditatem inferendanL*

effe, & fana ratione docence > de

tnoratiorumgentium confenfu con- firmantej

c) videRethenb.d/ffert, de hac quxfiione*

97 firmanfe, d) Manifeflumque eft,

Deo mvifum efle genus Principum,

1 qui per casdes & ruinas ad magna imperia graflantur. ^e)

Reliquis

hujusmodi

lis , quas in medium proferre &

explicare,animus fuitjbonacum^ve¬

niaomiflis, pedem

promovemusad

CAPUT QUINTUM.

§. I. In tebus bcllicis occafionis maximam vint efle,paucis demonftratur.

fy, II. Nectantumin belloprirnum movendo, &

prxliisadeundis, plurimum valere,

1 fy.ill. Confilium itaque in arenacapiendum, tibifor-

tunaoccafionem aperit,

An hoftes aggredi Iiceat, quia imparati

funt1

§' V- Qi_Anftratagemata bellica inhoftetnlirita*?

VI. Pluiima in ducis prudentia fica efle,

$. I.

IN

rebusdenique

bellicis

oc.caflö-

B cer-

ä)

GonjunÉ.

9,8. e) Schur

tzfleifch.

p. 14.

Liv. lik.

98

certius iilam,curnin omnibus rebus humanis, tum in hifce maxime va- lere&fere dominari, conftet. K_ga-

T£? &£ £7Tl 7rCtVT&)V fl£V T&V dv&pODfåt-

M 0 XCtlßOG, (JidXl^CC $£ TÜV 7lOÅ£y.l- inquit Polybius./)

EtOccafio

in hello ampliusJolet juvare quam vir-

tus,g) nec uilus tamfidus dilrgens-

,,que belli focius eft, quam terr pus, dielt Reinhardus. Cujus cdnfilio

fi quis rede utitur^ celerrime res magn^ conficiuntur : & plus utili-

tatis fa?pe affert fitus 6c momen-

tum temporis, quam univerfa re-

liqua ratio bellandi. Sic res bel¬

lica? parvo momento poflunt im- pelii, ut hunc velalium plane exi-

tum fortlantur.

$. II.

Nobis autem non tam cura? eft,

ea qua? juris, quam qua? ptudentiés

% - func

/)

lik

Ith,

cap,26. '

funt, in indi&ione &adminiftratio-

ne belli _f expendere. 'Juris eft*

i*

tempore &loeo& exreipubl: ufu,"

bellum adminiftrare , ut loquitur"

Boxhornius. Ad hoc itaque plu-

rimum confert occafio , quae tam in bello primum

mövendo,

Et ficuti _nemo, vefperafcente ccelo>

vel imbrem vehementem effunden-

te procella, iter magnum facile ag-

greditur; ita nec bellum quispiam*

Marte invito, vel

intempeftive

vet. Primo itaque, qvum ittcerti plerumque fint hellorum exitus,"

magnamque fecum trahant malo-"

rum cohortem _, utpore per quo-"

rum diuturnitatem, non folum re-"

giories,fed 8c urbes fumtihus ex-"

hauftas 8c defertas, poffeflioues"

vaeuefa&as, ^mmnia disje&a, fana"

deleta,&cvidemus, 6c pra?tereaJueva

res(it bellum, cttmulumJecum träbens

G 2

kijth

100

mjuriarum & injolentia ; h) nun- quam temere fufcipiacur, nifi ne- cefiitate urgente ^, emolumentique fpe majori, quam damni metu, ap«

parente. Duseenim funt res, qui-

bus devincere omnia & impetrare

licet: Oratio Sc ^armorum vis. Si ita- que cauftam noftram dicendo obti-

nere non poflumus ^, tum fi jufta

„fuerit, belio & armis rede _expe-

„rimur. Temere autem in acie

„verfari Sc confligere ^, immane-»

„quiddam Sc belluarum ^, viribus,

„non ratione utentium, fimile eft:

led cum tempus, neceffitasque po-

ftulat, decertandum ^manu eft, Sc

mors fervituti turpitudinique ^an- teponenda. i) Hinc bene dicitur,

Omniapriusverbis ^, quam armis ex»

pertri, (apientem decet. Quod fi in*

tereffe publicum, vel libertatis de- fenfio recuperatiove ^, vel alia hoc

jubeatScIvadeat neceflitas, e requi-

dem

h) H. Grot.dejure % &P* lift,2.^24,

i) Ojjicjib.Lc.z3. i

IOI

dem eft _, ut primo confideretuiL,

flatus publicus, ^tum hoftium, tum noftri regni, feu, ut loquitun,

Sch-urtzfleifch. bellet viribus bellan-

tiumprins metiantur; quod fit, fi in.

altera lance potentiahoftium, in al¬

tera veronoftcrapparatus viresque

ponantur. Jam enim ^, fl unquam,

Princip]seßmaximavirtusjioJJefitos.k)

Hinc Vercingetorix nullum lere«»

diem intermittebat, quin, quid in quoque efTet animi ac virtutis fuo-

rum, periclitaretur. /) Non au«

tern cum iftis, quamvis etiam ju-

flifTimo bello , illigandi fumus,

quorum eft tanta potentia ? ut ad»

verfum clades ^omnes infurgere"

poftlnt, quique diutius pugnare"

poftuilt, quam nos vincere. m)iC Itaque antequam bellum moveatur vel indicatur , necefte eft ^, ut in promtu habeas exercitum, bona_#

G ₃ militfte k)

Mart.l.8.c.

C<ef.Lj.c

bell. Gall. ni) Marci Zuerii Box*

horn. inftit. Tolit. lib. ^1. cap. 12.

102

„militiae

difciplina,

j^mater 6c triumphorum alumna.^

„olim di&a eft) inftru<ftum , mu- nimenta, arces, turres, arma, tor*

menta, propugnacula qusviscon¬

tra incurfiones hoftium , aliaque

neceffaria _, utpote pecuniam. qua?

fi unquam , jam certiffimeeft ner«

vus rerum gerendarum ^, tb

moii tet Tag $vva?e(ag Ttapaaasvdfyv-

ra _, aal tyvXoitT&QVTOi, ml sirccu^ov-

Tot\ g-pctTiUTag aal %pyjy«a7ct, dicere

folebat C. Ca?far, n) nec non aiia,

qua? ad vi&um 6c ami&um 6c alen* ⁴

do exercitui requiruntur,annonam, commeatum, 6c fi navale ineun- dum eft praelium ^, naves claftem- que inftrutftam. Qua? omnia, nifi

adfint 6c rite fe habeanc , vana eft

Ömnis cogitatio belli. Qui enim frumentum

neceflariumque

meatum non praeparat, vincitniL.

fitie ferro, o) Hifce autem dum

hofti

n) vid Lipfpolit.lib. 4.C. 7. e)

Fkv>

Feget, hb. ^3, c.26.

io3 hofti _pares deprehendimur, in ipfo

tempore tklacoconfii&us^,

haud

momentum occafio & opportuni-

tas facit. Cumprimis^, quoad no- ftras copias, obfervetur, eo tem¬

pore pugnandum maxime

efle,

alacritate pngnanditenetur,fiveilla

exfucceflubenegeftarum rerum,fi-

vefaifaquadam perfvafione,orta fit.

Bene Alexander Magnus utendum

animis militum, dum fpe calerent, obfequendumque alacritati eorum

» ratus, ne intervallatismoris, ardor intepefceret. p)

Unde

dux belli,

lium, habita oratione, militibus fuis

anirnum _, virtutem ^, ardorem &

fpem vel penitus

indat, vel addat,

cornmemorando eorum antea prae- dare res geftas ^, vel ^eos

poft

tarnvi&oriam laudando: hincenim tniram alacritatem animis eorum G ₄ innafci,

p) Curt.

hb,

io4

innafci, innümera teftantur ex hi#

itoriis exempla. Hac de re loqui-

"turCicero, dicens: prudentes Im-

*peratores ^, quanquam paratiffi'

„mos rnilites ad prasliandum vi-

,deant, eos tamen adhortari. q)

Nam

Fortibus

adjvevit tubicen

ode

Juoque

Dux bencpugnantes ineitat orevi-

ros. r)

,,Qvnn & claufis ex defperationein-

„terdum crefcit audacia , & dum

„fpei nihil fupereft, fumic arma_^ ^a

„formido. s) Cujyus rei egregium habemus exemplum in Locrenß- bus, quos , dum paucitatem fuam circumfpicientes ^, omifla fpe vi&or

rige, in deftinatam ^mortem confpi-

rarent; tantus ex defperatione ar- dor fingulos cepit, ut viåores fe putarent, fi non inulti morerentur;

Ted

q)Orat,Philipp.4:ti.

dePonto. s) Flav, Feget, l, 3. c. 21.

&Lipj.

lib.

poht.

io5 fed dum honefte mori quasrunt,fe-

liciter vicerunt, nec alia cauftafuit viéloriae, _quam quod defperave«

runt.i) Sicf^pe audacia

promuroeft,

ut löquitur Salluft. & interdum

Una Ialus viElis, mllamJperareja-

Intern, u)

Ne autem duplex cerrame^primo

cum hofte, deinde & cum loco ad-

verfo , fubire cogatur, folertis eil ducis, locum _pugna? accommoda,*

tum, ebgere;ut teil.ficumregionis

naturamque, filvas, valles, m-ontes,

. anguftias, paludes^, flumina, ripas-

que fibi cognitas & fuis familiäres

6c accommodaras reddit : Locus enim amphus jäipe prodefl quam vir-

tus x) Anguftiis enim iocorum,

magnum facile numerum a pau- ciffimis, & porenriores ab imbecib

lioribus vinci,quis ignorat? Hi.ce Darius, magnae multitudinis rex,

G ₅ reda-

t) Judin lib. XX.c 9. ti)

Virgil

hb. 2. verf. 954. x) Flav. _Veget, lib,3,c.26.deremilitari

io6

reda£us eft ad

paücicatem

in hofte conternferat. Nec non

par pari reiarum eft, dum Cyrus^ !

a Scycharum regina Tamyri, aftu

adanguftias perduceretur, tocusque

ejus exercitus caederetur, ut ne

nuntius quidem ^tamx cladis fuper-

eftet. Sic & Xerxes aliquando in anguftiis viélus eft magis confilio Themiftoclis, _quam armisGrascia?.

Interdum quoque, qua? cum ad-

miratione noftra folent evenire _, ut

effufiones imbrium _, incrementa^

amnium , vehementia _nivium, aer *

denfa caligine & fumo obfcuratus, aliaque

ejusmodi,

dum

pofiunt

magnas fcepe difficultates hoftes conjici, inquit Polybius. lta Han-

nibal ad Cannas cum Romanis pu- gnans, de fluvio Vulturno ejusque ^.

natura bene cognoicenda, praspri-

mis follicitus fuit, & ordines fuos ita explicavit, ut a tergo fluvium

Vulturnum habetent ; Romaniex

adverfo

107

adverfo fubfiftentés , exorto venro,

pulvere & arena infeftati ^, maxi¬

ma fuorum cum ftrage profligati

funt. y)

$• ni.

Ergo praeliöm adeundnm confi- liumque inarenacapiendum eft, ubi

fortunaoccafionem apeijt.

Hoftium

acie minusbene inftru&a vel incli-

nata , praedandique avida ac difper-

fa. Casfarin Nerviosprofeétus,cum

illi uno tempore omnia agenda es- fent, fignum dandum ^, vexillunu*

proponendum ^, milites ^, qui lon- gius proceflerant, revocandi &co-

, hortandi , acies inftruenda , in id-

nere ab hoftibus opprefTus eft. z)

Sic ante pradium, occafionem ^parit

hoftium fecuritas, terror, contem- tus, difcordia, &c. a) Sicut enim

in pradio his femper maximum perieulum eft, qui maxime dment,

ita

y) Hieronym. difc.polit, 8- z) Rem*

. harä.inpolit.Lipf. lib. 5.c. 16. tu 59.

a) vide Coming* de raüone (latus*

JCg

ita nimia fiducia , ubi videlicet i»

fecuritatem 5ccontemtum hoftium

ab_{i c,} magna? calamitati locum dar,

ut hoc refpedu bene dicatur: Ma¬

ter tim'tdiflere vonJolet. Nihilenim

„tuto in hofte defpicitur, fed fi il- ,,!um fpreveris, valentiorem negli- ,,gentia facies. Sic irrifio 5c con*

rerncus Tyriorum ^, quem in Ale- xandrum Magnum conjeceranL^, qua?rentium, an major Neptuno efTet, auéloribus fuis perniciei fuit.

Eadem _quoque temeritas fuic pro-

cerum Leopoldi Auftriaci adSem-

pacum, Anno falutis 1386,qui cum hoftes Helvetios extreme conte- mnerent , 5c Leopoldo ambigenti

au&ores eflent, iret inrufticos, nec

infequens agmen opperiretur : fe

enim inermibus illis agricolis ma-

&andts,Bimis _quam fufficere: mo- niti fuere aBarone quodam Hafen-

burgio, parcius loquerentur, duros laboribusagricolas efie 5c exercita#

tos,5c omniaconfilio,exfpe&atore-

109

liquo exercitu, gererentur. Huic

Ochfenfteniusquidam Dynafta, far- cafticeadmodumrefpondit:0 Hafen- bürgt,DuJjpafenl)er(;/

leporini

nihil tna nobis ad inermes i(los tru-

cidandos, opus eß opera, nos rem con-

ficiemus; hinc ad Leopoldum ^con-

verfus: nunceß, Domine,fla-

tuere, ajjosne tibi, 0/z elixos hos ru-

ßicos hodie ⁱⁿ menfa ßatuamus: ita- que equo degrefTus, infequenüibus exemplum reliquis, inhoftemfer-

tur, errorisque cito edoftus, cum

Principe &duobusmillibuseprima¬

ria nobilicate concifus ab hoftibus,

temeritatis & arrogantiae fuae pan¬

nas dedir. b) Nihilenimtamßrmum eß ^, cui periculum non

ßt

rum aviumpabulumfuit. _Mulüique,c

vicißent, nifife facile vincerepos "

fjp, exißimaflent. Frequentifii-"

raum

b) Michael.Piccart, Obfervat hiß,

Pol,

Dec.^sCap, g.

HO

„mum enim calamitatis initium eft

fecuritas. Si etiam terrore con*

fternati, metu pallentes & exfan*

gves ^, vel improvifo periculo ter.

riti hoftes fuerint, Facili negotio profligancur, in hifce enim nuila eft

vis refiftendL Si denique

difcor*

dia inter hoftes oriatur , tum ma-

ximampartem de illis a<ftumexifti- mamus,quia ubi partes labant,fum-

maturbatur.Hincnon raroducisin*

terprudentismunerajudicatur, dif-

cordiarumincer hoftes cauftasfere*

re,quoillisrem bene gerendieripia-

tur occaGo. Supervaeuum itaq;noii tantum,fed & maximofa?pereipubh

cum datnno conjun&um eft, duci*

bus- belli, _pro au<ftoritate femper,

certotempore&loco*pra?liodonteti- dendum injungere, iisque liberarrr,

quas aliquando maxime neceffaria eft, adminiftrationem rei bellica?$

adimere : cum ratio ipfa

belli

non femper permittat. Hommes

mm in arbttrio

jortmtorufn

&

rnn t

/

mh ^{vice ver}fa. Aliquando necefli-

ras ante rationem eft _, adeo,ut am-

plius non fit in poteftate agentis,

tempora legere, fre, ubi deliberan-

di amplius ratio non conceditun_,,

magna (atis eft ^pars rationis ^, ne- ceftitari parere. Quomodo elegans

eft fymbolum illud Theodofii jun.

Tenrpori pare, ^. ' 5- IV.

Quserere autem quis forte

vel¬

iet: An lici^tum ér jußum [it hofles aggredi, quia imparati fimt, quia im-

beciües viribus , quiaturbulentus

apud

eos eß(latus rerum, &c. ? Quis ve-

ro dubitet, affirmativam huic lar-»

giri? Jam enim,fividelicet

juftum

fufceptum eftbellum, eo usque per-

ventum eft, ut nihil interfit, quo¬

modo hoftem circumveniam. So- lertia autem bellica eft, hoftem ag¬

gredi,

(it nobis

opportunum.

Hoc

facftli-

mum eft, quando exercitus

ejus imprudentia

divifa?,

1 immi-

imminurae, debilitat^ve, dilcordes moribus, fomno, pigritie, {egnitie

metuve perculfe: fint. Hinc Vege-

tius : Imparatis, cibum capientibus,in

itinere

lajfis,

Ira G. Gaelar in Gallia , quia com-

pererat,Ariovifto,Germanorumre¬

gi, inftitutum efte, nen pugnare de-

crefcente luna, acie commiiTa, im-

peditos reiigione hoftes vicit* d) Optima hic occafio eft ^{r cum non}

tantum virtutis noftra? in exfecu- tione _rerum, fed etiam vitiorum,

qu£ inter hoftes exorta, aut a no*

bis procurata funt, ufus nobis efte poteft. Ut cum civilibus bellis,

cum bellis aliis , cum defe&u mili-

turn auta?rariiinopia,aliisque ejus-

modi publicis malis affliguntur.e)

J.V.

0c.22.

&>Lipfpol15x.

Jul

drontm.

hb.i.ftrategem

e) Marci Zuerit Boxhorn. wftitut.

potitjih. i. cap.12,

v.

Supereft, ut de

ftrategematibus paucaaddamns,quaenon

ju-

vant,adeoq;inhoftemlicita funt. Si

enimhoftemperdere ^mos

fasq;

nihil refert, quo modo;

jam

Doks an vtrtus , quis in hoftere'

.quirat?/) ; Eft autem ftrategema ^, vi vocis*

ingeniofa

folertia

hoftem fal-

limus > noftramque falutem pro*

movere ftudemjus : (eu, non funt

ordinaria , ex communis pruden-

tice regulis fiuentia, verum extra- ordinaria, arguta confilia, vel fo- phifmata,

quibus quis

munem alias morem, diflimulan-

do eorum rationem, commodum ftatusfuiaftequi annitirur. g)

Beck-

mannus vocat prudentiam indire-

'äam, quae per

ambages

tus inftituta> dum diredle fe homi-

H num

/ ) Virg,

lib.

Verf.

JEneid. JJpJ.

polit. lib.

g) Recbenfa

. dißert.

dejlrategem. politv

Ii4

num animis infinuare nequit, per vias obliquas, ^{ea, quae} yulf, indu-

cif. h) Quemadmodum fi vento minus (ecundo portum re&a attin- gere nequit gubernator, mutata—»

per arfem velificatione ^{, eum} in-

gredi allaborat: ^nam quod per vi¬

res non licet, arS <3c induftria ef- ficiunf. Dicunt quidam,veram vi- doriam eile,qu£ ^non traude vel oc- culcis ftrophis, fed palam «Sc arma- ta manu, hofti

derogquetur,

cut omni agendi modo «Sc facul- tari, limites finis conftituit; _Ita,

fi finis belli hoc requirit, «Scjuftum fuiceptum eft bellum, hoftem non tanrum vi aperta lasdere, Ted <5c tam

ad periculum mihi ab eo intenta-

tum depellendum, quam ad defen- fionem rerum mearum _, «Sc in po- fterum fecurkatem procurandam, fraude«Scdolo lieito uti, fignis illum deci-

b) de Turbament,

Vulgi

§.4,6.