&.F.F.
DISSERTΑΤΙΟΝΕΜ Fhilologico-Philosophicam
Do
ORD ALI
IS,
Cum confenju & adprobatione Afflpltsfim& FacultattsPbtlofbpb.,
in RemAcademia Upfalenfi,
Sub PRyESlDIO AM?USSIMI VIRl
Dn. JOHANNIS A.
BELLMAN,
Eloq. Prof. Reg.
Publict disquifitioni medefle fubjicit
S. R. M. alumnus
FRIDERICUS ANAGRIUS
Dalekarlus.
In Audit. Guß. Maj. add. xxxi.Maji
Anno MDCCIX. / herIS ante mer'tdiemfolitis.
UPSALI#,
Ex Officina Werneriana,
·ΒΒΜ
ι
Reverendtsßmo in CHrißo
PATRI acDOMINO,
Dn petro
SS. TheoL Doétori Cclebcrri-
mo, per Weftmanniam & utram- que Dalekarliam Episcopo
longe graviffimo,
MjECENATI EXOPTATISSIMO
fyjaximeMaecenas,bellipoftmille la-
Quem reducem inpatriapramia di¬
gnamanent:
Intereafacilis permitas Te veneremur,
Et rudia örnari nominefcripta Tuo.
DevenerddePater,trißi ne rejfiuevultu
ILec Tibi quapietas munera ferre jubet.
Accipias folito,fupplex rogoßgnafavore
. Officii,quoTenoftra Thalia colit.
Tive diufißes de tanto noftraPatrone
Utftbi gratari Muß beata queat.
Reverendiffimi acAm-
Λ4αχ.Reverendo Ambiiifimo
ί DOMINO,
Dn laurentio
molin,
Sercniflimae Reginae Viduae a concionibüs Supremo, SS. Theol.
v , Do&ori, & Prof. prim. Upfal. utri-
usque templi Paftori, ac dicecefios
Upfal.ArchiPraspofito laudatiili-
mo celeberrimoque, M^CENATI OPTIMO.
AAumts Mjecenas, nededignerefa-
cratum,
QuodTibi fubmijjametemcmuq;fero,
Negravejitjblitum nobisprabere favo-
rem, Necfemel udmißtimdeferuij]e velis.
In me mens vigeat meritorum grata Tuornm,
Etpietatisamort dumtenetoralatex.
SisfauflusyTyhos-necficontingerepoffis
AnnosJit voveolongaJenedatarnen.
plisfimiNominis Veftri
humilimus<ukor 6ccliens F. A.
Aclm. ReverendoatquePyxclarijjimo
DOMINO,
MAG. LAURENTIO
In Stfdnfc Dalekarli& Paftoiri meri- tiffimo) adjacentis diftri&us Pra^pofito
digniifirno, Evergetasac Patronö ccrtiifimo.
Tlur.ReverendotfClarifftno Viro,
Dn. DANIEL! SVEDELIO,
Ecclofice Elfdaknfis in Dalekarlia_t Paftori meritiitimo , Patrono at
Nutritio xtatem cokndö.
Viris unåt/judque de me opiinte méritis>
ti dignitate, acpietate offerentiscom
reverenser & officiofe offero & cbn
Adm. Reverendo acRräclariflimo VIR O,
Mag. PETRO
TILLHÖ,
S.S. Theol. Le&oriinGymn«Aro-
fienii, & EcclefaeBadelundeniisPafto·
ri ac Praepofito Iaudatiflimo, olim Prae- ceptori fideliifimo, nunc Patrono
optimo.
VWo Speüatijfim* dignitAtisacfidei
dN. antonio swab,
Societati rei metallica*, quaeCupri-
montiicft a rationibus,Avunculo
&Evergetae femper colendo.
Spccimen hocce AcAdemicum folaAvgimen~
mendabile, cnm omnigcnxfeltcitAtis voto9
fecro
F. A.
s '···:· ./ .'v^v
,o»
O TΗΗ !2 :o;Mk
; ,Οώ,ιπ'ϊ
~οίΑ . (ίπγ.'J ...hr Jcui. Γ 22
liffähü r I :. I - · .' y, < : ;; :li rrr\' forr ii ·· i·· ·■··.· ; ~?i il
■■ - -■ -·>>I -;*r " .ilviItbjl r: ; 3
,·όίϊι»;ςο
'i v "''Λ·.'Λ,· ν'" ·· * · '· ·Ά
ίζν/ä O v .-'OT /; A .rM ,
*h'·-' )ζ&ιφ yr ''ryjrn lex '··'·
c' 1.rrjv'/. γv - 2% '· ·■ ■ rj i / ärttgvyvJ i-
i
' ' -- -'222'''''ii'*r't
v."..·-;:.-,".r 1■A &V& ;; ,
C - · i V... , v ?;♦.· J J , '·■ ·'···'
"
T humano generi quam*
plurima , eaque maxima
commoda, inita cum aliis
I
focietate ac civitate con-
ftituta, accedunt; cum eå, quic- quid ad vitam hane, calamitatibus
ac ierumnis miferam, feliciter 8c quanta fieri poffit, cum jucundita-
te tranfigendam pertinet continea-
tur: ita miferis mortalibus pejus
nunquam confulitur,quam ubi,co-
alita jam multitudine hominum,
& repudiata velut libertate natura-
li, agnoverintjam quidem fuperi- orem,fecundum cujus voluntatem, legibus fignificatam, a&iones fuas omnino dirigent; Ted talémregem vel principem na&i fuerint, qui, contémpto ratioiiis "diéhmine, ac
II A feli-
β - " ■
felicitatefubje&ortim poftpofita,.tä-
les fert leges, qua? civibus in. uni-
verfum tioxam faciant, quasque
implere impöffibile> violare perni-
ciofum;ubi miferis hoc femperoc- cinifur i
Sicvolo,ficjubeo:flatpro rätionevo- limtas.
Tunc omninoa&um eft decivibus;
tunc pro emolurrlento, quod foci-
etate& patrocinio imperäntisque- fiver-unt, centumplici, madänur
damno.
II. Nonjam audietur Hobbesde
cive cap. vi. §. 16. cap. xiv. §.ψ ισ.
ubi mitat, imperantem nön poiTe
peccare contralegem natura, ad-
eoque nec ferre léges injuftas. Iii cujus argumenta qua? didis locis a&rü, examinandis nullam iiunC
o eram collocabimus,cumdudufft
b.m. Pufendorfio Cumberlando
& alii.s abunde refutata fint. Statu- eodum itaque regem debere leges
ad didamen reda? ratioriis,incon- fideracione natura? humana?, &fe-
licitate focietatisfundatum ferre,,öc
non alias. Quod ut in omnibus ne- gotiis neceftitas, iive. falus fubje- äorum poftulat; ita idem rriaxime
in dicendo jure, puniendis malis,
6c abfolveiidis innoxiis requiritur«
Dedit enim D T. O. M. homini ra-
tionem eum in finem, utilla ompi- bus atftionibus ejus facem praefer-
tet, ac ne quid per temeritatem fufcipiatur caveret; utpariter, ne cuijus* quod is vel natura vej per
civitatem habeat,aut fufpicionibus,
aut incertis crimiiiationibus eripia-
tur, curaret; faceretque denique quemvisfua in pacépoifiderebona,
donec firmis 6c invi&sargumentis probatum fuerit, quod in éumgra*
Vius aliquid confulendioccafionetn,
velcaufam, daré poilit. fecusenim
necefle eft idem fiat, quod olim
fa&iim eft apud ethnicos ,imo per multa fecula in ipfa Chriftianifmi
clara luce per totam Europam,no-
ftros etiam Sveones Gothosque
(vid. StfcrnficeCEK de jure Sveo-
A 2 Goth.
Goth.vet.p. 83.) apud quos rece- ptum fuit, ut, ubi ad tribunal reus aliquis velabfolvendusvel damnan- duserat, Ordalio aliquo adiibito
vanaj mentis vaniiiimo ludibrio,
omnia quafi adjuftam trutinamex-
aminarent ac dijudicarcnt. Quod ipium, quo jureimperaiitium,qua fummainjuria civiumpera&um fit,
vocato fub incudem adcüratioris
disquifitionis hoc eorum male fano
inilituto, favente Deo patebit.
III. Vocis Ordalü originem a Saxonico DrOda Carolum Du- fresnein GloiT: od fcript:mediac &
infima? Latinitatis deducere vide-
mus, Componitur,fecundumeum,
ha*c vox ab or quod fignificetma-
gnum, & 2)relOde vel Oda judici-
um, ut fitjudicium magnum. Sed
cumlingvaSaxonica Gothicae, vel,
II mavis, Scythicae, hauddubie fit originis, &vox Germ. Urtl)dlma- nifefte iit ex Gothico ortumvoca-
bulo orOd (quomodo teile Locce-
nio Dani pariter ac Britanni etiam
hodie
hodie Oräalium appellant) illud
vero fit compofkum ex ox five\xi
ex,extra.,(jj.a.CiBifcClb 23. Upl.2 )
& pel Iis,t>ela contendere,utpaifim
in legibus noftris, notetque adeo
Otbcl & urtf)Cil proprielitern perfen-
tentiamfinitain: evidenter adparet
vocem Oräalium non Saxonica?
fed Gothicas efie originis. Notat
ergoJudicium non magnum pro¬
prie fed certum & fupra feu extra
contentionem pofitum. Nec fere
aliud fuit , quam certum quoddam
fortilegium. Cujus ufus ut ut apud
veteres multiplex tuerit,ad tresta¬
rnen clafies omnia reduci poiTunt;
alia enim fortilegiorum fuerutit Confultatoria, quibus, quid fa&um
quidve faciendum eilet, explorare
iluduerunt; alia Diviforia, ad quo-
rum edi&um fuum cuique in heri-
ditatibus prasfertimattributum; alia
demum Divinatoria, ex quibus fu-
turorum, boni & mali, anticipata cognitio, quafi ex oraculo peteba-
tur. Quo pertinent Ordalia. Vo-
A 3 catun*
catum auteln Ordalium quodvis o-
lim Judicium divinum, modusque
criminispurgandjapud veteres ufi-
tatus. In lege noftra Svecana varia?
fünt ejus rei denomiiiationes; dici-
iur jgeftatiök %&W
feftlickndentis ferri indicium. Un^
de hodie apud nos 3jdrniefrlfignifi-
cat portentumfere quodvis. Habü-
erunt autem vetferes' gentiles vel a fe ipfis exeogitata, vel a Diabolo édo&a varia exploVationis genera,
quibus a&iones dubias, incertas,
äc remotis arbitris perpetrataspro-
barint, ut de eis rite Judicium fer-
repoiTenü. Conferanturin hancrem
teftimonia ex Äriftotele, Diodoro Sic. Miano, Paufania:,Lucano .Pli- nio, Solino aliisque allata å Grotio inComment. ad Num. 5. v. 17. &
Vlitio in notis ad Gratii Add, Locc. antiq. Sveo-Goth. cap.4.&5,
Recenfebo autemj praseipuas ali-
quas Ordaliorum fpecies, ab eth-
nicis-ü ,4J 'Jut videtur, inChriiliänos et-
"i-rn:τ· , } je.., r. 'iotr!
7 lam derivatas longoque ufu rece- ptas.
IV. Ad igtiem probare fufpeftos
criminis alicujus, olim frequentis-
fimum fuit. Inftituebatur illa pro- batio variis modis, vel perrogum ardentem, inquem adfcendere de- buitpurgaudus;vet per prunas aut
jnanibusferendas,aut pedibus cal-
candas; vel per ferrum, vameres plerumque, & lateres catidentes,
quorüm pondus&numeru prorei
gravitate augebatur. Ferendum e-
rat illud manibus; fjiper hos ve ro
pedibus eundum. Äntequam fer¬
rum.,'yel quicquid probationisrioco
adduftum erat, attingereüur, a iV
cerdote certa benedi&ionis formu¬
la ut piurimum confecratåm ed:
J/e,Het. Dens benedicere ér favchficare
ilhid'/pfum afervajuocontiieåandum^
ut effet in cauja N. N.fdutare explo- raiiiU.vepitatis]expemnenUim,>neinb
quitéf dominetur juper jußitimrr'Jed
Ut !mendagmmujukjeflton ßi.^itark
•A, 4" dOlils
8
Conf. StiernhookdejureSvion. vet.
&ex eoLocc. 1. c. Quo facto pfro-
batio fuscepta eft,proque ut aliquis
kefus vel fine noxa abiit, ita eum
judexaut reum peregitautabfolvit.
Habituru verohoc explorationisge¬
nus tamfanctum& certum:,·ut non
folumin criminibus explorandis ac probandis adhibitumy fedetiam in controveriiis, qua? circa reiigionis
negotium motse iunt, dirimendts regula fuerit:id quodfeciiTe epifco-
pum ortodoxum, qui Arrianocui- dam, a?que epifcopo, veritatem do&rina? (use probaret; inque ro-
gum ardentem adfcendiffe, Scpoft-
quam multa in igne diiTeruiffet, in»
columem reverfum referuntCedre-
nus & Nicephoruslib. 15. c. 23.
V. Aqu^ & oleo ferventi hane vim juftitisein eiTeutnoxiis noceat, ceterosvi fua naturali retentainno-
centesofis declaret, etiam a fuperftiti-
creditum. Utautem quavisra- tione noxiida aquä calida, ita frigi- fagas prodi divulgarunt, Ubi
A ~ enim
,
9 cnim ha? ab aliis delata? fa&um ne-
garunt, percarnificem currui im-
pofitae 'ac ad profluentem deveibe, ibique finiftra manu pollici dextri pedis, ac dextra finiftri pedis polli¬
ci alligata,>ergente ad ccelos facie,
in aquam fuerunt conje&a?, Fun-
dum petentes flatim criminis abfo-
lutx: in fuperficie aquarum Iquae habere, certiiiimo indicio rex Ümt habits; cum eo padlo aqua? quail palam confiterentur, dedignari fein
iinum fuumeasrecipere,qua?,nomi-
nibus Sathana? datis, Hildas in facro
baptismate adhibitas nefario fce- lere polluisfent. pra?tereaiine ratio-
ne, rationem a&ionum,a'lea,devo-
to pane & cafeo, circum volutione cribri & clavis, tepido fangvine quorundam animalium,aliquiquas- iiverunt. Quibusdam fontibus tan- tum fan&itatis ineife,ut non niii
mentepurishauririvoluerint,tradi-
tum reperitur. Ita dicunc Rhenum fpurios tantum infantes undis abri-
•j puiiTe, fufpenfosin fummoaqua?lé-
τ- A s gl«-
gitimo toro ortos oilendifTe. Dicit
quoqueMacrob. Saturn, lib.5.c. 19.
In Sicijia erumpere aquarum fca- fcurigi.nes ,folis furibus noxias,
VI. Ex incertis certum duello
elicere apud milites primum uiita-
fcum, praecipjié u,bi fortitudo indu-
blum vocabatur; egregiarn feilicet gloriam ex ca?de hominis, &viola-
t'iöne legis naturalis, ferina rabie
fibi paraturi; poftea <3f aliis cafibus adplicatum fuit, quemadmodum,
referente Borfj.no,controveriias va- rias duello dirimi in Mofcovia ad-
huc frequens eil, Ac tandem
in tanto pretio habitum, ut, te¬
ile Saxone Grammatico. Fronto
Rex Daniae publico edi&o omnes
lites hap rationedirimi componique juilerit.Heic digna eilqua? videatur
lex antiqua de duello in patria no- ilra, legibus Uplandicis ac calcem fubnexaiq.use inde å gentilismi tem-
poribus.fuperiles manfit.
VIL Vellern jam ex vaviis auto- ribusJiceretufuiii (Sc eventum ho-
11 rum experimentorum oftendere;
led anguftia harum pagellarum proliibitus aliqua tantum maximé
que iriemorabilia adferam, acpri-
mum de Chunegénda Ca?iaris Heti-
rici Bavari conjuge: H^c licetper pluresannosmatrimojjio ipfijun&a
fuiflet,maritum tarnen,noti attigifle
creditur, &virginitatem fervafle.
Tände aliquandöfufpe&aeiTecoepit
cHminis violatas pudicitiae; qiiod
etiam eimaritus palamexprobråvit.
Chunegunda adid confugit,uttan- gendo ferrum candens, Veiut alii
calcando ignitos vomeresfe effe
declaraturam innocentiarp fuamdi-
ceret. Per undecim érgo illapfa
ambulavit, ac in duodecimo infti-
tiiTe fertur, ac clara voce confeifa:
fan&ameiTevirginitatemfuam.hinc
verfus:
Jiidicio vomeris Chiwegundis virgo
probatur;
Ccetus athocprocerum mirans ipfam
veneratur.
Puasvirgines veitalesTueia &Cla¬
udia
udia etiam mirabili judicio, Γι Diis plac&t, ab intentato violatae pudi-
citise crimine fe liberarunt: illa a- quam cribro portans, hxc autem cingulo attrahens η a vem, quae diu
immobilisperfliterat.TemporeCa-
roli vi. Gallia* regis , duello co'n-
greili func duo proceres, hoc mo¬
do cau-am quisque fuam defenfuri.
Famiiiares erant ambo,alterautem
Johannes Carongius nomine, ali- quando domo abiit, reli&a uxore, quo abfente amicus fceleftus uxo-
rem ejusadiic,feque humaniterex- ,cipientem vi ftupravit. Flagitium
celavit pia conjunx in adventum
mariti, cui tum cum ingenti mm-
rore violentiam detexit; cum ille
turbatus a regioParlamento petiit,
aut adulterum corripi,autin certa-
men defcendere ,pugnsefortem ex- perturum. Diem certamini fenatus
edicit. Aderat ipfe rex pugnam ex
alto iolio fpedtaturus, nec procul
Johannis uxor, cui tum maritus:
dicpalam, Fijufte hominem aggre- dior.
dior.Mi vir aituxor, mesein te fidei
iecurus accede; nihil tibi mentita ium.Statimin pugnam procetfit.ac
primo quidemequeftricongreiiuin,
femore vulneratur,deinde in pedés
defiliensjaquetumGrifium,idenim
nequam homini nomen fuit, pro-
fternit& occidit. Plurainhanc rem
qui defideret exempla , adeat Ca-
merarium rnedit* hifh cent. 2.c. 18#
& Martinum DelrioDisquifit. Mag.
lib. 4. c.4. Qji.4. 5. Fridr. Heini-
um Disfert. deprob, per ignem &
aquam. Loccen. antiq. Sveogoth.
Stiernhock de jur. vet. Sveo-Goth.
ubi plauftra exemplorum inveniet.
VIII. Tempus quo pritnum in- cepit Ordaliorum ufusj non cer-
tum poteft ftatui. ViguiiTe autem antiquiffimis temporibus, tam ex facris, qua de re pluribus infra2
quam variis fcriptoribus profanis
evincitur. Apud Sophocl. in Anti-
gone coram Creonte rege ablatio
corporis Polynicisita excufatur:
Nemo deprehenjus eft nosque latutU
Summ
ΰ -
Sümus verofaratl candensferrüm
manihus tollere,
Et per igtiemferpere Deofqüejurare;
Neefecijfe, nee fuijjeconjcios Ejus,quide hacre cobßlium habueriti
nie ejus qui confecerit.
λ* In Sveciam noftram fecundum Stiernhookium introdu&a futit Or-
^//izabEricoSvecias &Dante rege, Huic enim cum Poppo probaifeL_»
religionisChriftiänae veritatem, in- je&a mänui chirotheca ferrea,igni candente; ftatuit ipfe in omnidu¬
bio provocandum eiTead judiciiirtl
Dei.Viguereautem adaiiumChrifti
circiter mccc,cum ea abrogarunt Birgerusjerl &MagnusRex Svek
cias, quade revideas Cronic. Laur.J Petr.in vitaValdemari8cLL.Öftro-
Goth:.ci7.®Djor &Helling: Poftea*
redeüntibusadfuperftitione Hellin- giSjin comitiis Holmiae poilvigin^
tiannos häbitis, feveralege ea pro^
HibericuravitArchiepifcopusOlaus,
quanquam duella multo prius} cc
quidem ex quorundam fententia,
ab Olao ©fötftmuttg fuereabroga-
ta.Locc.I.e.Habita verofunt, dum floruere, in tanto pretio ordalia,
ut creditum fit eile ea certiffima
& prorfus infallibilia, quemadmo-
dum etiam divina providentia ea
dirigi firmiter fbi perfuafifFe judi-
ces,fatis ex lege de illis lata liquet-
5lil bul&mdl)l ftdnbt tili jdm οφ
®ub$ bom/ marbecbntt jlfdt ajdtnif
tban frij/ mett brdtmecatjdtnitfet
faltet. Ita c. xviT.lde violat. Juram teg. LL. Öft-Goth: dicitur: mdtjå (ti meb jdtni οφ ©ubjbom. Nös
autem quibüsperDei gratiam fani-
0tmens eft* quique novimus quid
diftent sera lupinis, harc omnia per
fuperftitionesac cacoda?monis illu-
fionescorruptoanimo tribuimus,ac
nonnifi fummocum fcelere&impi-
etateincreatoreadhiberiftatuimus.
IX. Aft nunc magnum fuperfti-
tiorum agrnen, non folum ex vul-
go, fed etiam ex iis, qui volünt
eruditi haberi, Adolpho Scribonio
&aliisejusdem farma? amicis con- ilatum
*6
flatum,adverfium meinfurgere fen-
tio, fubinde clamitans veritatem
Ordaliorum, tot feculis, tot ho- minibus, & Chriftianis Sc Gentili- bus probatam; eadem fecundum legem Dei ac mandatum adhibitaj jusliiTe enim ipfum mulierem He¬
bräern aqua luilrali iufpe&am viro pudicitiam probare, & in furtum
Achani forte inquiri.Num Jof7.
fi Deo non fintgrata quid eajuflit?
non enim poteft elfe lex, nifi vo- luntas & ^eneplacitum legislatoris
unå fit Maxime pia effe ordalia in .1
creatorem urgebunt fanatici,quip-
pe quod ipfi Judicium incertorum committant; utilifiima; etiam foci-
etati;quis enimpeccaret,ablata fic
omni fpe impunitatis, & pra^fente
nemefi divina? Ad fingulaha^cfin- gulis defungi refponfionibus lubet; !
opus enim eftper f icuitate &mo-
ra, antequam callus ex inveterato
Sc domeftico errore animo obdu- äus, divelli poffit.
X. Quod dicant ifti, ordaliaDeo
eile gratas adeoque rctinendaquia legefanxerit aquam luftralem, un- de reliqua ordalii genera apud eth-
nicos profluxiiTeputant:hoc ipfum
refutare nobis facilimum erit, Ii
cum Marshamo & magis etiam Spencero viris eruditiilimis illo in Can, Chron. fec. ix. pag. 189. hoc
vero in de legg. Hebr. ritualibus
lib. 3. diilert: i# c. 2. ilatuamus,ut
aliis Judceorum ritibus /Egypti-
orum facra,ita aqua?zelotypiae eth-
nicorum ordalia occafionem de-
diiTe; quicquid etiam hac de re ha-
beatur Num. 5. non legem eiTe fed- permifTum, nec voluntatem Dei ied indulgentiam in Ifraelitas argu- re,cuivis darumeile, qui perpen-
derit,nihil fere vel rituum velcere moniarum apud Ifraelitas olim vi- guifTe, quod non,vel totum, velali- qua ex parte immutatum ab ethni- eis, prcecipue /Egyptiis, apudquos nati&educatifuerant,mutuati fint, Deo folummodopermittente, idque
B pro-
η
propter eorum infatitiåm & iftfä*
nura pruritum omnia in fenfus in-
currentia a?ftimaridi. Nam liqui¬
dem /Egvptiis, Caldaus& Canaftas*
is,nondefueruntprophetia?,fortilc-
gia, (omnia, vocales imagines &
oracula, quibüs diabolus ernenti-
tam fuam diviriitatem firmari vo-
iuit; certé,ii minusilla popelloquo*
que Ifraélitico permitterentur, qui
femper vefanå futura cognofcendi
iibidineagitabatur, facilefuturum,
ut ad oracula & hariolos ethnico-
rum confugiflet. Ita pertinaces re·? J
gern iibi poftularunt Iiraélto, ut
nulla machina, ne dum graviori-
busillisimperii regii legibus, quas
Samuel eis propolüit, ab eo animo
abfterreri poftent. Coa&us itaqus
Deus cft effrenatum eis concedere poftulatum,ne ad alienigenamRe¬
gem delaberentur. Hinc licentia
χοί}& tätrotv dijicwuxores repudian-
di. Is enim mos apud gentes olim j invaluerat, quod videre eft judic.
15. ι, Eft. i. 19. quare nec He- v brae-
bneorum contumax gens paiTa eft
arcfcioribus conjugii vinculis ié contineri, quam cetera? gentes* quapropter coa&um Deum Spen-
cerus putathane veniam eis indul-
gere. Eodem modo qui vixerunt
ante Mofis tempora gentiles, dum
coluerunt Deos fuos, fumrnam in
eo habuerunt pofitam jucundita-
tem, ut oculis numina fua ufurpa-
re eis liceret, unde Dion. Cry- foftom; Or. 12.pag. 212. Fala} cupi-
unt, omnes hominescominus honorare
colereque divinam naturam, prope ac- cedentes & contreäantes. Hoc ani~
mo, cumDeo familiarius conver-
fandi, fuiiTe Ifraélitas, fatis fuper-
que monftrat hiftoria aurei vituli,
quodque fepiilime ad iEgyptigen¬
tiumque deos defecerint. A quo ut,quantum fieri poiTet, cohibe-
rentur, Deus infantiae eorum mi- fertus, coneffit eis artam prsefentiag1
ib® fymbolum» & tabérnaculum quod iliftat? templi portatilishume~
ris geftari poiTet, ad quod oultum
B 2 exfer-
exercerent, Deumque pra?fentem experirencur. Quod ni fa&um fu- iiTet, facile ad idoia reverii forent, qui nulla ratione Deum mente co- lendum capere potuere, vel fakem
noluere,
XI. Eandem etiamde varijs illis,
&fere infinitis Hebraeoum iacrifi-
ciis fovetau&or illefentenriam; ea videlicet & Patriarcfiarum fimpli-
citati, quaDeum, queimdmodum
homines donis & muneribus coli iibi perfuaferint, & ethnicis,a dia-
bolodeceptis, natales debere;jmini-
me autem Deo, quem tam fordido
coli a&u, casde puta & fangvine,
inconvenientiflimumvideatur. Un- de etiam a Porphyrio apud Eufe-
bium praep. Evang.p.150.hic facri-
iicandi ritus diciturβλαβερός ταξά-
νομος ανόσιος. Probari idem ipfurn putat plurimis fcriptura? di&is, in quibus Deus facrincia ie nec velie
necjuifiile ipfe profitetur ΡΓ. 40:7:
PC51: i8.Hebr. 10: 5. 6.Jefl 1:11.12»
Pro
21
Probant idem ipfius legis Leviti-
cx verbis, qua? maximam par-
tem non mandatoria Ted permiiTo-
ria funt, ac fere ita propofita:/?r#i placeat Deo ojferrefacrificium faciat
hoc modo&c. vid. etiamJud. 13. 16.
Adfert praterea fupra nominatus Spencerus plurima alia argumenta:
fed nolumus nos philofophi his im- morando,falcem in Theologorum
mefTem immittere. Tota autem res eo recidit; hunc morem, De-
umfacrificiis colendi, tribuendum eile populi: Hebraici pertinacia?,
qua noluerint Uli alio modo cole-
re Deum, quam cui femel adfue- viilent, & quo] alii etiam gen- tilespopuli uterentur. Idem quo$
de aqua luftrali ftatuit, nec eam
a Deo lege eiTe fancitam, fed tan-
tum ab eo Juda?is permiiTam. Fu-
erunt enim apud ethnicosquemad-
modum in fuperioribus probavi-
mus varia probationis genera; fu-
erunt etiam Hebrasi zelotypi & u-
xorum fidem faspe in dubium vo-
B 3 can-
cantes. Si autem Deus non conces-v iiilet eis peculiare ordalium, quo
uxorurn pudicitiam explorare pos- fent, flatim ea de re, vel arte raa-
gica, vel apud ethnicorum Idola
certiores fieri iluduisfent.
XII. Ne veroaliquis credathsec,
idequibus jam a&um, occalione le-
gum Leviticarum,&expopuli He-
braici vita atque moribus, adgen- tilcs promanailep fequentia ait im- pedire_j. /Egyptii ante Mofis tem- pora religionis a c fcientiarum fa¬
rna claroerunt; eos autem ab He- braus, qui fervi eorum fuerant,&
poft difcefiiim infeftiilimi hoftes, aliquid velie difcere, prorfus para- doxon eft. De/Egyptiis italoquitur Jofephus contra Appion. 1. i. pag«
1059.μάλιςα πζός ημάς δυσμενώς τι$έν$ες, κοινή μεν άπαντες ΆιγύπΊιοι.
Erant prasterea tales IEgyp tii, uü
omnes alias gentes earumque cere- monias magno fupercilio conte-
mnerentimo tantomorum extero- ,
rum faitidio ducebantur, uü exter-
, num
η
numaliquem communi menfa ac-
I cipere, nomine fuo indignum pu-
tärent. Extra /Egyptum quoque
navigare pro re improbiiiima ha-
bebant Herod. 1. 2. c, 78.&91. Ap*
Porphyrde Abftin. 1,4.§.<5g. Pomp.
Mela. i. i. de iitu orb, 0,9.Nec tan-
tum /Egyptii Ifraélitas contempfe-
re , fed omnes alias gentes, adeo ut nunquam fere de iis men-
tionern faciant fcriptores ethnici,
niii βλανφτίμώς «j ψ&άΰς.Cicero or.
pro Flacc. Iftorum puta Jud<eorum
religiofaerorum afplendore hiijus tm- perü .gråvitate mminis noflri&map-
rum infiitutis abhorrebat. Tacitus
vocat eorum ritus trifles &jordidos
Origenes üb. 4, contra CelC p> 190»
dieit eos rejeclos & contemptim habi¬
tos oblegum morurnq; inßlentiam. Sta-
tuendum itaqu-e videtur Ifraélitas plurima in /F.gypto didiciile; lEgy-
ptios autem aüosque gentiles nihil
omnino ab illis haurire voluifFe, prasfertim cum ipfi fua habuerint
oracüla, ritus & ceremonias fibi
- B 4 prae-
