• No results found

De temporaria imperiorum magnitudine. Cujus particulam primam, consensu ampliss. fac. phil. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... pro gradu p. p. Petrus Gustav. Castorin, a sacr. ord. Suderm. In aud. Gust. maj. d. XIII Junii MDCCCIII. H. a. m. s.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "De temporaria imperiorum magnitudine. Cujus particulam primam, consensu ampliss. fac. phil. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... pro gradu p. p. Petrus Gustav. Castorin, a sacr. ord. Suderm. In aud. Gust. maj. d. XIII Junii MDCCCIII. H. a. m. s."

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

TEMPORARIA IMPERIORUM ÄV M A G N I T U D I N E .

CUJUS

PARTI CULAM TRIMAM,

C O N S E N S U A M P L I S S . F A C . P H I L . U P S .

P R Æ S I D E

D o c t . ERICO M.FA1ST,

H I S T . P K O F . R E G . E T O R D . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A Ü I , R E G . L I T T . H U M . H J S T . E T A N T I Q U I T . S T O C K H , M E M B R O ,

P R O G R A D U

p . p .

P E T R U S G U S T A V . CASTORI N,

A S A C « . O R E . S U D E R M ,

I N A U D . G U S T . M A J . D . X III J U N I I MDCCCI1I.

H. A. M. S.

U pfaliæ , T y p is E d m a n n i a n i s.

(2)
(3)

DS ,

TEMPORARIA IMPERIORUM MAGNITUDINE.

p. r .

O

b f e r v a t u m d i u f r e q u e n t e r q u e f u i t , e s f e I m p e r i o r u m o p i b u s c u m p r i v a t o r u m c o m m u n e s f e r e v i c e s , d e ­ t r i m e n t a e a d e m , e a s d e m a c c e s f i o n e s , m i r u m u b i q u e f p l e n - d o r i s & t e n e b r a r u m c o n f i n i u m . C o m m u t a t a v e r o c u m n u l l o n o n t e m p o r e I m p e r i a l o q u i t u r h i f t o r i a u n i v e r f a ; d i v e r f i s f i m a s t a m e n , f i v e e f f e d u m f p e d a v e r i s , f i v e c a u s - f a m i p f a m e f f e & u s q u e r a t i o n e m , I m p e r i o r u m r e r u m p u - b l i c a r u m q u e c o m m u t a t i o n e s , e x h i b e t , d i f t i n & a c e r t i s f i - Q i o l i m i t e , a n t i q u i o r i s & r e c e n t i o r i s h i f t o r i æ f c e n a : S c i ­ l i c e t i n i l l a , f i m u t a t a f a f t i g i i p o l i t i c i f p a t i a e x q u i f i v e r i s , n i h i l n i f i t u r b i d u m , g r a n d e , f e r o x , t o t u m , & v e l u t i q u o d - d a m f a t a l e » iin v e n i e s ; d i g n a m t r a g i c o c o t h u r n o m a t e r i a m : n o n a u g e r i , n o n m i n u i f i n g u l i s l o c i s , f e d e x o r i r i , f e d e x « f t i n g v i p o t i u s & m i g r a r e c o n t i n u o i n d i v e r f i s f i m a s g e n ­ t e s , n o n n i f i u n u m , f i n g u l i s ( l a t i o n i b u s , p r a e p o l l e n t i s p o ­ t e n t i a e f p l e n d o r e m c e r n e s : u b i m i g r a v e r i t v e r o , c u l t u m q u o q u e o m n e m , f e l i c i t a t e m o m n e m , t u t a e , q u o t q u o t f u n t , b e a t æ q u e v i t æ p r æ f i d i a , e x l o c o , q u e m r e l i q u e r i t i l l e , i n a l i u m , q u e m n o v u s i n v i f i t , f i m u l t r a n s f e r r i ; n u l l a f e r m e * v i x d u m d o m i n i s r e r u m h u m a n a r u m , i n t e r f o r t u n a m p o l i t i c a m , a t q u e f e r v i t u t e m c i v i l e m & d o m e f t i c a m , o p t i o ­ n e c o n c e s f a , d e p l o r a b i s : d o n e c i n u n u m t a n d e m p r æ p o -

A ten-

(4)

t e n t i s f r m i I m p e r i i v o r t i c e m , p r i f c æ , q u æ f l o r u e r a t u i » ; q u a m , f o r t u n a e f e p u l c r u m , a b r i p e r e n t u r p o p u l i , q u i e x « f p l e n d u e r a n t , o m n e s ; d i v i t i a s , t u m u l o , q u e m e x f t r u x e - r a n t R o m a n i , f e r v a t o r i i n g e f t a s , e x p r o m e n d i i t e r u m at«

q u e d i s p e r g e n d i , f e w s n e p o t i b u s a u t h o r r i d i s b a r b a r i a p o p u l i s d e m a n d a t o , v e l u t i q u a d a m t e f t a m e n t i r e l i g i o n e , e x j u r e b æ r e d i t a t i s , o f f i c i o . I n h a c a u t e m , q u a e n o f t r a e f t , h i f t o r i a e f c e n a , u t c e s f a r e c o e p i t i l l e , f i n e q u o c o n ­ d i v i x p o t u e r a t , c i n e r i , d i x e r i m , e x f t i n & i o r b i s i m p o l i t u s r e c e n t i o r , d i u t u r n u s a u t a e d i f i c a n t i u m t u m u l t u s , a u t e l e ­ m e n t o r u m c o n f l i d t a n t i u m f r a g o r : i n f o l i t a p r i m o o t i i q u i e s : m o x , u t n i h i l e f t i n h u m a n a n a t u r a c o n f t a n s f a t i s a t q u e p l a c i d u m , m o t u s d e n u o f r e q u e n t i o r e s a t r o c i o r e s q u e , q u a l e s e x c o m p a & i o r i f i n g u l i s l o c i s r o b o r e e x f p e d t a b a n - t u r , a t l e v i o r i s f l m u l , e x e a d e m r a t i o n e , i n u n i v e r f a m r e r u m c o m p a g e m , e f f e & u s : v a r i a d e i n d e m u l t a , p a u c a t u r b i d a : c o m m o t i o n e s & p a r t i c u l a r e s f e r e f i n g u l æ , n e c i n f i n g u l i s l o c i s c u n d l a t r a h e n t e s , n e c g r a n d i s p r o t u m u l ­ t u m o m e n t i : c o m m u t a t i o n e s i p f æ & l e n t i o r e s p l e r u m q u e

& i n n o c e n t i o r e s : I p l e n d o r e m , q u e m d i x i m u s , p o l i t i c u m , i n m u l t a s , q u æ u n a f l o r u e r u n t , c i v i t a t e s v i d i m u s q u i d e m i n a e q u a l i t e r d i f t r i b u t u m a t q u e m u t a b i l e m : a t m i g r a n t e m n o n n i l i a l i t e r d i s p e r t i r i i n t e l l e x i m u s : m u l t a s i i s , q u i i m ­ p e r a r e c e s f a v e r u n t , e x n a u f r a g i o p r i f c æ a u t c o m m u n i s f o r t u n æ , o p e s f e r v a t a s ; & a & a e x t e r n æ d o m i n a t i o n i s f a ­ b u l a , f e c u r æ , q u æ i n t e r p e n a t e s v i g e t , f e l i c i t a t i s , f æ - p i u s a u t f e m i n a p r i m u m j a f t a f u i s f e , a u t f e r e n d æ c a m ­ p u m f a l t e m p a t u i s f e , j u d i c a v i m u s : v e r b o f c e n a m o c u l i s l u f t r a v i m u s , n o b i l e m , m a g n a m , v a r i a m , a t l æ t i o r e m q u o d a m m o d o a n t i q u a , a p p a r a t u u m p o m p a f a t o r u m q u e m i n i s , p o t i u s , q u a m p o n d e r e r e r u m a t q u e e v e n t u , t e r r i ­ b i l e m : m o t u u m m a g n i t u d i n e & v i o l e n t i a f æ p i u s d i l a c e r a ­ t a m , a e q u i l i b r i o U n g u l o r u m c o n f t a n t e r i n t e g r a m ; d r a m a - t i c o , q u o d d i c u n t c a r m i n i , q u a m t r a g i c o , e x j u d i c i o iK

lo-

(5)

l o r u m , q u i f u m m a s r e r u m a n i m o c o m p l e b u n t u r , d i x e ­ r i m f e r e c o n v e n i e n t i o r e m . E x h a c a u t e m f c e n a n o s a l i q u a f r a g m e n t a e x c e r p t u r i , fi l e b o r u m i n d u l g e n t i a e c o n ­ f i d i m u s , e a m f c i a n t n o b i s e s f e f i d e i a u b o r i t a t e m , q u o d n o n n o v a f c r i b a m u s , f e d v e t e r a , e a d e m q u e n o t i s f i m a , c o n t r a b a v e l u t i t a b u l a , f i f t e r e a n g u f t i o r a a d g r e d i a m u r .

§• i.

F u i t t e m p u s , q u o m i n o r i s j a m m o m e n t i L u f i t a n i a ; P o l o n i a & S v e c i a l o c u m i n t e r p r i n c i p e s p o t e f t a t e s E u r o ­ p a e t e n u e r e . A b i n i t i o S æ c . X I I f u æ p o t e f t a t i s n o m e n a d q u i f i v i t L u f i t a n i a , a b H i f p a n i a , q u a c u m h u c u s q u e c o m m u n i a f u b i e r a t f a t a , d i s j u n b a . M a u r i s t a n d e m e j e - b i s , q u i p r i m a t a m e n c u l t u s f e m i n a j e c e r a n t , m e r c a t u r ® l u c r o , i n n u p e r r i m e d e t e b i s u t r i u s q u e I n d i s e r e g i o n i b u s , d i t a t i , c i t o i n t o t i u s E u r o p a e a d m i r a t i o n e m f l o r e f c e r e c c e « p e r u n t L u f i t a n i . N a v i g a t i o n i f a v e n t i s f i m u s r e g i o n i s l o c u s , b e l l i c o f u s g e n t i s a n i m u s , q u e m p e r p e t u a c u m M u h a m - m e d a n i s p r a e l i a , i p f u m q u e , q u o d a d f i n e m S æ c . X V . e - r u p e r s a t , c i v i l e b e l l u m , a c u e r a n t : p l e n i o r G e o m e t r i a e &

A f t r o f r i o m i æ n o t i t i a , q u a m A r a b i b u s d e b u e r a n t : i p f i u s p o r r o S a e c u l i g e n i u s , q u i , e x p e r g e f a b u s t a n d e m , i n n o ­ v a s c o n t i n u o r e s f e r e b a t u r , d i f e r i m i n u m & a l e æ a v i d u s , u t c a l i d i o r e f o l e u r e b a n t u r h o m i n e s , i t a f e r v e n t i o r f e r e a t q u e f o l u t i o r : p r i m a f u e r u n t p r o s p e r a e , q u a e i n f e q u e b a - t u r , L n f i t a n o r u m m a g n i t u d i n i s a u t i n d i c i a a u t p r i n c i p i a : e f f e b r i c e m d i c a s , p a t e f a b a m f e l i c i s f i m o f u c c e s f u i n I n d i æ O r i e n t a l i s r e g i o n e s v i a m . E x i g u u m f u e r a t , & q u o d n o « f t r i s q u i d e m a u r i b u s v i l e f e i t , R e g i s J o h a n i s I : m i c o n a ­ m e n , q u o i n f u p e r a b i l e m p r i o r i t e m p o r e t e r m i n u m , p r o ­ m o n t o r i u m S : t i V i n c e n t i i , p r æ t e r n a v i g a r e & l i t u s u s q u e a d p r o m o n t o r i u m B o j a d o r e x p l o r a r e p r i m u s a u f u s f u i t :

A a a t

(6)

a t g r a n d i u m d e i n d e i n v e n t o r u m t o t i u s q u e L u f i t a n o r u m

& p o t e f t a t i s & g l o r i a e f u n d a m e n t u m . M a j o r d e i n d e f u ic P r i n c i p i s H e n r i c i i n g e n i o & i n d e f e s f o f t u d i o r e f e r v a t u s h o n o r i s a u t f o r t u n æ c u m u l u s , d e t e d a i n f u l a M a d e i r a , u b i C a n n i S a c c h a r i e x S i c i l i a & v i t e s e x C y p r o u t i l i t e r f e r e b a n t u r j e x p l o r a t o , i n t e r C a p u t B l a n c & c a p u t V e r d , A f r i c æ l i t t o r e ; i n f u l i s d e n i q u e V e r d e n f i b u s & A z o r i c i s c o g n i t i s ; q u a s L u f i t a n o r u m n o v a s o c c u p a t i o n e s , o p p o r t u ­ n a , u t t e m p u s e r a t , f u p e r f t i t i o n e , P a p a E u g e n i u s 4 j u ­ r i s e x c l u f i v i f a n d i o n e m u n i v i t . I m p e r a n t e J o h a t > n e 2 : 0 , P a t r i s A l f o n f i f u c c e s f o r e , h a u d i m p r o f p e r e p e r f e q u u n t u r a u d a c i s f i m a m , t e r r a s E u r o p æ o l i m i n c o g n i t a s i n v e f t i g a n - d i , f o l e r t i a m ; q u a s i n t e r , r e g n a C o n g o & B e n i n C a p u t - q u e b o n æ f p e i a D i a z i o a n n o i 4 8 6 d e t e g u n t u r . U t c o m ­ m e r c i u m ib i t u t o f l o r e r e t , C a f t e l l u r n E l m i n a I i t o r e G u i - n e o e x f t r u d u m . Q u o l o n g i u s p r o g r e d i e b a n t u r , e o m a ­ j o r a e x i m m e n f o m e r c a t u r a e l u c r o c o m m o d a a f f l u e b a n t c i v i t a t i , q u æ , f u b f a p i e n t i I m m a n u e l i s i m p e r i o , f o l a f e r e h u j u s g e n e r i s c o m m e r c i i f e r e n s f r u d u m , a d m a x i m u m , q u o d u s q u a m a t t i g e r i t , p r o f p e r i t a t i s f a f t i g i u m e v e d a e f t . S i c v e r o f a d u m v i d i m u s , u t , q u u m V a f c o d e G a i m a , f u - p e r a t i s O c e a n i m i n i s , r e l i d o a d f i n i f t r a m C a p i t e b o n a e f p e i , C a l i c u t & C o c h i n , M a l a b a r i c o l i t o r e , i n t r a s f e t , &

A l f o n f u s A l b u q u e r q u e , a d h u c m u l t o a u d a c i o r , p a r t i m m i n i s , p a r t i m v i , G o a m , M a l a c c a m , O r m u i n & C e y l o n m a g n a m q u e p a r t e m M o l u c c a r u m o c c u p a s f e t , M a c a o i n C h i n a c o n d i d i s f e t , & a d r e g n u m u s q u e J a p o n i c u m v i a m u r f i s f e t ; e V e n e t o r u m t a n d e r n i n L u f i t a n o r u m m a n u s c i ­ t o t r a n f i e r i n t t o t i n s ï n d i æ m e r c e s . O c c u p a t a d e n i q u e i n A m e r i c a p u l c h e r r i m a B r a f i l i æ p r o v i n c i a , p r i m o , q u e m n o v i m u s , d u c e P e t r o A l v a r . C a b r a l , d e d u d i s q u e i n e a n d e m e x t e r r a m a t r e p l u r i b u s c o l o n i i s , p r æ p o n d i n m i n u t r a q u e I n d i a , q u o d A n g l i d e i n d e & B a t a v i t e n u e r u n t , a u t t e n u i s f e t u n c t e m p o r i s L u f i t a n o s , a u t n o n n i f i c u m

H i f p a n i s l i b r a s f e , v i d e m u s . P o -

(7)

P o l o n i a , q u æ n u n c t e m p o r i s , p o f t u l t i m a m i n t e r v i ­ c i n o s f a & a m p a r t i t i o n e m A n n o 1 7 9 5 , & n o m e n R e g n i &

l i b e r t a t e m R e i p u b l i c æ p e r d i d i t , o l i m , f i c u m e x t e r i s c o n ­ f e r a t u r , i p f o i M u l c o v i t a r u m i m p e r i o f u p e r i o r , m a g n a e x - l l i t i t & c l a r a . A d f i n e m S æ c . 13 P o l o n i a m a j o r , q u o n o m i n e c o m p r e h e n d e b a n t u r p r i n c i p a t u s i n f r a f l u m e n V a r - t h « , P o f e n & C a l i f c h , & P o l o n i a m i n o r , q u æ d i u a n t e a f o r m a m i m p e r i i c e p e r a t , u n i e i d e m q u e f e f e a d d i x e r e i m ­ p e r i o . U l a d i s l a o L e t i c o C r a c o v i æ f o l e n n i t e r i n a u g u r a t o r e g i a p o t e f t a s i n t e g r a m a n f i t . D a m n a & d e t r i m e n t a , q u æ p r o v i n c i a r u m C u l m e n s . M i c h a ë l o w . & P o m e r a n . c e s - f i o n e O r d i n i s g e r i n a n i c i p r i n c i p i b u s ( T y l k a O r d e n s H e r - r a r n e ) fa<5t a , c o n t r a x e r a t r e s p u b l i c a , M u l c o v i æ r u b r a e a d q u i f i t i o n e & r e i t e r a t a c u m P o l o n i a c o n f o c i a t i o n e M a s « f o v i æ , i m p e r a n t e C a f i m i r o m a g n o , a q u o , f e m p i t e r n i h o n o r i s d o c u m e n t u m , l e g e s f c r i p t æ p r i m u m e d e b a n t u r

& o r d o c i v i u m i n f t r u e b a t u r , r e f a r c i e b a n t u r . S u b R e g i ­ b u s J a g e l l o n i c æ f t i r p i s v i &c o p i b u s p e r p e t u o f e r e a c c r e - f c e b a t r e g n u m . F e r t i l i s f i m æ p r o v i n c i æ , & i n h i s L i t h u a ­ n i a , æ q u e a b u n d a n s m e l l e a c i p f a P o l o n i a f r u m e n t i s , i m p e r i o f u b m i t t e b a n t u r . D i f c o r d i a e x o r t a c i v i l i s i n B o - r u s f i a , h o f t e s j a m p u t a t o s , p r i n c i p e s O r d . G e r m . , p e r i - c u l o f i s f i m o s P o l o n i æ v i c i n o s , j u r i b u s q u i b u s d a m f e r v a ­ t i s , a l i i s d e t r a f t i s , R e g i P o l o n i æ C a f i m i r o l i b e r t a t i s f u æ a r b i t r i u m c o n f e r r e c o m p u l i t . B e l l o , q u o d d u o d e c i m a n ­ n o s d u r a v e r a t , f i n i t o , a r m a d e p o n e r e , r e c o n c i l i a t i o n e m i n i t e c n a f t u s e f t O r d o G e r m a n i c u s , t a m p r o f p e r o e v e n ­ t u P o l o n i s ^ u t P r o v i n c i æ C u l m e n f . M i c h a ë l & P o m e r a ­ n i a , n r c n o n u r b e s & t e r r i t o r i a M a r i e n b u r g , E l b i n g e n , c u m a l i i s p l u r i b u s , P o l o n i c o r e g n o a d j u n g e r e n t u r . Q u o d r e l i q u u m e x t e r r i s e r a t , f u b t u t e l a R e g i s P o l . m a n f i t . C u i f o r t u n æ , fi r e c e n t i o r e m a d d a s e a m , q u æ P r i n c i p e m f r a t r u m E n f i f e r o r u m , ( H å r m S f l a r e n f ö r S v å r d s - B r o d r a O r d e n ) M u f c o v i t i s u r g e n t i b u s i m p a r e m , t o t u m f e A n n o

15 6 9

(8)

1 5 6 9 P o l o n . R e g i t r a d e r e p r o t e g e n d u m c o m p u l i t , C u r - l a n d i a & S e m i g a l i i a V a f a l l i v i n c u l o S c e p t r o P o l o n o r u m a d n e x i s , h a u d m i r a m u r f a & u m , u t S i g i s m u n d u s I i m u s e i q u e p r o x i m i f u c c e s f o r e s i n t e r i l l u f t r i s f i m o s p o t e n t i s f i - m o s q u e E u r o p æ p r i n c i p e s n u m e r a r e n t u r . E v e & u i n a u ­ t e m t u n c t e m p o r i s f u i t P o l o n i a e R e g n u m i n f u m m u m , q u o d l i n q u a m t a n g e r e a m b i v i t , g l o r i æ & p o t e f t a t i s f a f t i g i u m .

S v e c i a l e g e s q u o n d a m f c r i p f i t G e r m a n o r u m i m p e r i o . O r n a v i t , u t n o r u n t o m n e s , R e x G u f t a v u s A d o l p h u s m a g n u s i f t o & h o n o r i f i c o t i t u l o S v e c i a m f u a m . S u b u - n i o n e C a l m a r i e n f i a l i e n a v i o p p r e s f a , c o n a t u s v i n d i c a n d i l i b e r t a t e m r e p e t i e r a t n o f t r a p a t r i a c o n t i n u o & a b r u p e r a t I p f a , d o n e c e x t e r n a m f e r v i t u t e m e x c u t e r e , p a r t e s d i s f e n - t i e n t e s r e g n i c o m p o n e r e , a d j u f t u m f i n e m c i v i t a t i s v i r e s , a n i m o s q u e p o p u l i a d c o n c o r d i a m c o n c i l i a r e , a d g r e d e r e t u r G u f t a v u s , e x V a f a e a f a m i l i a , p r i m u s . A t p r i m a f e l i c i o ­ r u m t e m p o r u m o m i n a t u r b a v e r a n t p r o x i m i f u c c e s f o r e s , m o r i b u s & v i r t u t i b u s p a t r i , q u o d n i m i u m e r a t , i n f e r i o ­ r e s : q u i p p e q u i c o l l e & a s v i x r e g n i v i r e s i n d i f c o r d i a m c i v i l e m & b e l l a , f e r e i n u t i l i a , f i q u æ a d o r i e n t e m p u g n a ­ b a n t u r , e x c e p e r i s , e x t e r n a c o n f u m f e r u n t . S t u d i u m J o ­ h a n n i s I l l r t i i i n f i l i u m S i g i s m u n d u m P o l o n i c a m q u i d e m c o r o n a m e i c o n c i l i a v i t ; m o l e f t u m v e r o f i m u l b e l l u m S v e - c i s , n o v a m q u e d i f c o r d i æ c i v i l i s f a c e m , e j e f t o S i g i s m u n - d o e x P a t r i a , a t t u l i t . R e g n i i m p e r i u m , f i l i o f u o G u f t a - v o A d o l p h o , i n t e f t i n i s m o t i b u s d e b i l i t a t u m , r e m e d i i s f e r e o m n i b u s d e f t i t u t u m , t r i b u s p r a e t e r e a b e l l i s i m p l i c i t u m , r e l i q u i t C a r o l u s n o n u s . B e l l u m c u m D a n i a p a c e e m t a & t e r r i s a l i q u i b u s & p e c u n i a f e c u n d u m n o f t r u m n u n c n u m e r a n d i m o d u m i . o o o ^ o o o T h a l e r i s i m p e r i a l , ( f e u 6 0 T u n . G u l d ) K n å r ö d e n f i f i n i t u m a n n o 1 6 1 3 . R a b i e ­ b a n t u r , e x a l t e r a p a r t e , i n h o n o r a d a m n a , c o n v e n t i o n e c u m R u s f i s S t å i b o v e n f i 1 6 1 * , a r c i b u s I v a n g a r d . J a m e n f .

(9)

f ë o p o r i e n f . & N o t e b u r g e n f . c u m o m n i b u s i i s d e m a d j u n ­ c t i s p r o v i n c i i s , S v e c i æ i m p e r i o a d d i t f t i s , 2 0 , 0 0 0 R u ­ b i i s f i m u l f o l u t i s , j u r e i n P r o v i n c i a m K e x h o l m e n f e m c o ­ r o n a e S v e c i æ c o n f i r m a t o , f u o i n I n g e r m a n n i a m M u f c o - v i t i s f u b l a t o , & r e g i o t i t u l o S v e c i æ I n g e r m a n n i a e a t q u e C a r e l i a e a d f i g n a t o : q u o f a é t u m , u t a t o t o M a r i B a l t i c o i n p r æ f e n t i f a l t e r a e x c l u d e r e n t u r M u f c o v i t æ .

T e r t i u m c o n t r a P o l o n o s b e l l u m , e q u o e x c e s f e r e f u - p e r i o r e s S v e c i , c o m p o t i t u m t a n d e m p e r 6 a n n o r u m i n ­ d u c i a s S t u r u s d o r f i i j u x t a G e d a n u m 1 6 S e p t . 1 6 2 9 . Q u o f u c c e s f u S v e c i s g e f t u m e s f e t , t e f t a n t u r c o n d i t i o n e s , q u i ­ b u s f i n g u l æ , q u a s o c c u p a v e r a t G u f t . A d o l p h u s , p r o v i n ­ c i a e , u n a c u m o p u l e n t i s f i m i s u r b i b u s M e m e l , P i l l a u , E l ­ b i n g e n & B r u n s b e r g i o B o r u s f i æ , a d t e m p u s e i a d d i c e ­ r e n t u r . Q u o p e r a & o , i d e m i l l e R e x v i f t r i c i a f u a a r m a c o n t r a I m p e r a t o r e m R o m a n u m d u c i t , l i b e r t a t i s o p p r e s f æ G e r m a n o r u m p r i v a t a r u m q u e i n j u r i a r u m v i n d e x ; a B a l t i ­ c o f i m u l m a r i n o v i i m p e r i i o f t e n t a t o r e m a m o t u r u s . D i u ­ t u r n a e I m p e r a t o r i s f o r t u n æ , q u e m n e c e x c e s f i t , f a t a l e m t e r m i n u m t e m p e f t i v e p o f u i t G u f t . A d o l p h u s , G e r m a n i a m I n g r e s f u s . C l a r a e a d L i p f i a m & L i i t z e n u m h o f t i b u s e r e ­ p t a e v i é t o r i æ , f a n g v i n e h æ c R e g i s i p f i u s r e d e m t a , a m a r i B a l t i c o I m p e r a t o r e m a e q u e l o n g e r e m o v e r e a c a P r o t e - f t a n t i b u s i m m i n e n s l i b e r t a t i s d i f c r i m e n . C u j u s f o r t u n a e a u f p i c i o u f u s b e a t æ m e m o r i æ R e g i s A m i c u s , r e g n i C a n ­

c e l l a r i u s A x e l . O x e n f t i e r n a , ' p e r t i n a c i s f i m u m b e l l u m p e r - t i n a c i s f i r m ; p r o f e c u t u s , vi<5t o r i i s f e r e f a t i g a t u s p a c e m t a n ­ d e m W e f t p h a l i c a m e x p r e s f i t f a t i g a t i s h o f t i b u s . S i c v e r o l e g i s l a t r i c i s G e r m a n o r u m h o n o r e p e r f u n & a , S v c c i a , i g n o ­ b i l i c o r o n æ f u æ a d j e t t a G e r m a n i c a r u m t e r r a r u m p o r ­ t i o n e , i n f e p t e n t r i o n e S c e p t r u m i n c o n c u s f u m a d t e m p u s t e n u i t .

(10)

§. n.

S e d p e r d i d i t L u f i t a n i a p a r t u m f u b I m a n u e l e h o n o r i s :

& p o t e n t i æ d e c u s t e m p o r e , q u o H i f p a n i æ i t e r u m j u n g e ­ r e t u r , d i c a m , a n f u b j i c e i e t u r , e x f t i n & a f u a f u o r u m R e - g u m p r o f a p i a , h æ r e d e i n t r u f o P h i l i p p o s : d o H i f p a n o r u m R e g e . P h i l i p p u s e j u s q u e f u c c e s f o r e s p e r 6 0 a n n o s h u ­ j u s R e g n i i m p e r i u m i m p e r t u r b a t u m t e n u e r e . N o v e r c a l i a , j a m f t u d i a p e r f e n f e r u n t L u f i t a n i ; q u a e t a m e n i p f a f u p r e - m u m c a f u m a u t n o n a t t u l i s f e n t , a u t f e r i u s f a l t e m , n i f i . H i f p a n i æ j a m i p f i u s p r æ p o f e n t i i m p e r i o f a t a l i s t e r m i n u s » a d f u i s f e t . P r i m o s j a m i f t u s B e l g i u m f o e d e r a t u m i n t e n t a v i t , , l i b e r t a t e m a s f e r e n s . E a d e m c o m m i x t i r u i n a u t e r q u e , , H i f p a n u s & L u f i t a n u s , g r a v i o r i t a m e n i l l e , q u u m & f o - l i s i p f e n i t e r e t u r e x t e r i s d i v i t i i s , & u l t i m u m i l l i & d i f f i ­ c i l l i m e f i m u l f u b v e n i r e b a l t e r . P h i l i p p o a d h u c v i v o I n - , f u l æ M o l u c c æ i i s d e m e r e p t a e . I n r e g n o J a p o n i c o i n v i f a i e o r u m f u i t m e r c a n d i l i b e r t a s F o e d e r a t i s , a t q u e i d e o e o — r u m d e m o p e r a t o t u m q u a n t u m , a n n o 1 6 3 8 d e l e t u m i b i i L u f i t a n o r u m m e r c a t u r a e g e n u s . A n g l i a q u o q u e , q u o — m o d o c u n q u e p o t u e r a t , a d L u f i t a n i a m d e f t r u e n d a m c o n f e ­ r e b a t : e j u s e n i m o p e S c h a h A b b a s e x P e r f i a O r m u i n i o c c u p a v i t . S e q u e n t i b u s 19 a n n i s o m n i a f e r e e x t r a E u ­ r o p a m p e r d i t a f u e r e . I n B r a f i l i a a d a n n u m 1 6 2 4 , o p t i m a s : t e r r æ , i n G u i n e a , S t . G e o r g d e l M i n a h o f t i b u s c e s f e r e . . j a < f t u r a M a l a c c æ , q u a m F o e d e r a t i B e l g æ c e p e r e , H i f p a - n i c o i m p e r i o e t i a m a d f c r i b e n d a e f t . F u i t v e r o , u t j a i m i i n d i c a v i m u s , a d H i f p a n i a m L u f i t a n i a , v e l u t i S v e c i a a d D a — n i a m , U n i o n e C a l m a r i e n f i . P r i v i g n i d u r a m P o r t e m , c u i i p a r c e r e d d u n t u r v i f t u s & v e f t i m e n t a , c u j u s a u t e m v i r e s î

& f a c u l t a t e s p e r p e t u o t e r u n t u r , e x p e r t a , d e c r e f c e b a t & : e x h a u r i e b a t u r G u b e r n a t o r u m t y r a n n i d e L u f i t a n i a . C o n — f b m t i s j a m r e g n i v i r i b u s , q u u m , a d d i < f t i s e t i a m h a f t a e r e — g i i s f u n d i s , R e g e m q u e m c u n q u e i o p o f t e r u m f u f t e n t a r i i

ca—

(11)

c a v i s f e r r t H i f p a n i , f u t u r æ c o m m u t a t i o n i r e r u m , i m b e c i l l a m a l i g n i t a t e , p r æ v e n i r e a n n i x i ; t a n t u m t a m e n a b f u i t , u t c o n f i l i a i l l a f u c c e d e r e n t , u t n o v u m e t i a t n D u c i s B r a g a n - t i n i f u r r i p i e n d i c o n f i l i u r n c o m m u t a t i o n e m r e r u m i n c r u e n -

t a m f e r e i p f u i n a d m o v e r i t , c œ p t a m L i s b o n n æ a n n o 1 6 4 0 , P h i l i p p o l V : o r é g n a n t e , & p e r r e l i q u a s p r o v i n c i a s c i t i s f i - i n e p r o p a g a t a m . R e x f a f t u s D u x R r a g a n t i æ f u b n o m i ­ n e J o h . I l l : t i i : a t q u e a b e o u s q u e a d n o f t r u m t e m p u s f u æ p o t e f t a t i s i m p e r i u m i n E u r o p a e x f t i t i t L u f l t a n i a ; i n ­ f i r m u m & d e p e r i e n s , A n g l i s , q u i v i r e s i n t e r n a s c o n f u - m 11 n t , d e f e n fi ta t u m .

P o l o n i a f u b r e g i b u s , v a r i i s e x D o m i b u s , i n p r i m i s - q u e S a x o n i c a , i n g l o r i a v i c i n i s q u e o b n o x i a f u i t . S i , q u o d p l e r u m q u e a c c i d i t , I m p e r a n t i s v i r t u t i a t q u e p r u d e n t i a e c a u s f a , c u r f l o r e a t a u t d e c r e f c a t R e s p u b l i c a q u æ v i s , a d - f c r i b e n d a f i t , P o l o n i a q u i d e m , i n l u i s e l i g e n d i s , i p f a f i b i m i n i m e c o n f u l n i s f e c e n f e n d a e f t . P r i m u s n u p t i a r u m , q n æ d i c u n t u r , P a r i f i a c a r u m c o n f c i u s a u & o r , H e n r i c u s P r i n c e p s A n d e g a v e n f i s i n G a l l i a m r e v e r t i t u r . S t e p h a ­ n u s B a t h o r i , l o n g a f e r i e a n n o r u m f o l u s , v i r t u t e & c o n ­ f l a n t i a r e g n u m c o n t r a a u d a c i u m v i c i n o r u m a v i d i t a t e m d e ­ f e n d i t ; v i f t o r e n i m i n p r a e l i i s c u m M u f c o v i t i s , a b h a c p a r t e p r o v i n c i a s f e c u r a s f e c i t , a u x i l i o C o s f a c o r u m a d j u ­ t u s , q u i b u s d i f c i p l i n a m d e d e r a t m i l i t a r e m , T u r c a s q u e a f i n i b u s r e g n i d e t i n u j t . M o r t u o S t e p h a n o 1 5 8 6 v i t i o f i - t a s d e m u m f o r m a e c o n f t i t u t i o n i s P o l o n i c æ t o t a a p p a r u i t . S æ v i s f i m æ f a f t i o n e s , q u a r u m f e r a c i s f i m a f e r e u b i v i s c i v i ­ t a s , i n q u a , a b a l t e r a p a r t e , n o b i l e s f i n g u l i , p o l i t i c a m ae­

q u a l i t a t e m j u r i u m & h a b e n t r e v e r a & t u e r i a m b i u n t , v i n c u l i s p o r r o f o l u t i c i v i l i b u s f e r e c u n t t i s , a b a l t e r a v e r o d u r a f e r v i t u t e o p p r e s f i g e m u n t r e l i q u i c i v e s ; f u r e r e v e r o t u m , a m b i t u & i n v i d i a f a m i l i a r u m a c c e n f a e , m a g i s

B m a -

(12)

m a g i s q u e c œ p e r u n t . P o f t r e m o T h r o n u m a d f c e n d i t S i g i s - m u n d u s I F L t i u s , c u j u s i m p e r i u m f o m n e q u o d c o n f e r r e u n ­ q u a m p o t u i t , id v e r o a d p e r n i c i e m P o i o n i æ c o n t u l i t . U t e n i m j a t f t u r a S v e c i c æ c o r o n æ a u f t o r i t a t e m e j u s in P o l o n i a d i ­ m i n u e r a t , i n a g n æ e t i a m i n h a c c o n j u r a t i o n e s f a f t æ : R e x

— u t r i q u e S c e p t r o i n t e n t u s , n e u t r i p a r g e r e n d o , b e l l u m c o n t r a x i t , q u o d P o l o n i s L i v o n i a m , C u r l a n d i a m & m a ­ g n a m p a r t e m B o r u s f i æ , a r m i s G u f t a v i A d o l p h i o c c u p a t a s , i n d u c i i s S t u m s d o r f i c i s a d t e m p u s v i t f t o r i c o n c e s f a s , a d e ­ m i t . P r o v i n c i æ M u f c o v i t i s e r e p t æ , d a m n a , q u a e b e l l o c o n t r a T u r e a s & S v e c o s p a s f i f u e r a n t , p a r u m r e f a r c i v e - r e ; j u s p o r r o f u c c e s f i o n i s in d u c a t u B o r u s f i æ E l e c t o r i B r a n d e n b u r g i c o c o n c e s f u m , m a g n u m & f o r t u n æ a d t e m ­ p u s & c a l a m i t a t i s f u t n r æ p r i n c i p i u m . P a x c u m M u f c o - v i t i s i n V i a s m a 1 6 3 4 f a t f t u , in q u a o m n i i n T h r o n u m M u l c o v i t i c u m j u r i r e n u n c i a v i t U l a d i s l a u s . J o h a n n e C a - f i m i r o r é g n a n t e , » i f i E l e c t o r i s F r i d e r i c i V i l h e l m i c a l l i d a p r u d e n t i a C a r o l i G u f t a v i p r o g r e s f u s r e p r e s f i s f e t , p e s f u m f o r t e i v e r a t R e s p u b l i c a P o l o n o r u m ; a t p u l c h e r r i m æ t a ­ m e n p o s f e s f i o n e s , E f t o n i a & L i v o n i a , a b h a c p a r t e a - m i s f æ ; & o f f i c i u m V a f a l l i t i i , q u o h u c u s q | u e t e r e b a t u r B o r u s f i æ D u x , e i d e m c o n d o n a t u m ; a b a l t e r a p a r t e , I m ­ p e r a t o r i M u f c o v i t a r u m S m o l e n f k . S e v e r i e n f . C h e r n i k o v . U k r a n i e n f . & K i o v e n f . p r o v i n c i æ r e d d i t æ f u n t . A t q u e e j u s m o d i f u i t a d e x t e r a s g e n t e s i m p e r i i c o n d i t i o . L i b e ­ r o , q u o d d i c e b a t u r , v e t a n d i j u r e a r m a t i n o b i l i u m f i n g u - l i , q u a m c u n q u e d e l i b e r a t i o n e m c o m i t i a l e m p r o l u b i t u r e ­ j i c i e b a n t , n o v a s q u e c o n c i l i a b a n t c o n f e d e r a t i o n e s ; q u o f a -

f t u m , u t R e s p u b l i c a A n a r c h i æ i n d i e s p r o p i u s a d m o t a , l i ­ b e r t a t e m , f e r v i t u t e m , r e m e d i a d e n i q u e u t r i u s q u e æ q u e i m p a t i e n t e r f e r i e t . R e g i s A u g u f t i I : m i t u r b u l e n t o i m p e ­ r i o , n e c m a j o r e m a d e x t e r a s g e n t e s c o e r c e n d a s v i m , n e c t r a n q u i l l i o r e m i n t e r n æ p a c i s c o n d i t i o n e m a d q u i f i » v i t P o l o n i a . C o n f o c i a t a j a m P o i o n i æ R u s f i a l u i s q u i d e m ,

(13)

>r~^rr — s O S 4 -V 41» —

H i c r e f c e n t i b u s c o n r i n u o v i r i b u s t a r n d i u R e m p u b l i c a m o p ­ p r i m e r e c e s f a v i t , q u a m d i u , u t S v e c i æ a b r i p e r e t u r S e ­ p t e n t r i o n a l e S c e p t r u m , r e l i q u i S e p t e n t r i o n i s p o p u l i f o c i a - r e a r m a o p u s h a b e r e n t : q u o d c o n f i l i u m , u t f u c c e s f u t a n ­ d e m n o n c a r u i t o p t a t o , i t a n u l l i , q u a m P o l o t i i æ i p f i , l u C t u o f i u s f a f t u m e f t , l i v e d i f c e r p t a i n d e i t e r u m f p e C t a - v e r i s R e i p u b l i c æ v i f c e r a , f i v e d e p r e s f u m , i n b i l a n c e S e ­ p t e n t r i o n i s , P o l o n i a e p o n d u s . A u C t i s j a m i n t e r n i s m a l i s , e a m o b t i n u e r a t i n P o l o n i o r e s R u s f i a a u f t o r i t a t e m , u t e l e & i o n e m S t a n i s l a i f e c u n d a m j i l l e g i t i m a m d e c l a r a r e &

A u g u f t u m I I L t i u m , i m b e c i l l i m u m R e g e m , f c e p t r o a d m o ­ v e r e p o t u e r i t . I n t e r e a t a m e n , q u i D i s f i d e n t e s d i c e b a n ­ t u r , d i f f i c u l t a t i b u s a f f l i c t i , h a u d r e c e n t i b u s q u i d e m , a t q u a s p e r f e n t i r e g r a v i u s a u t u r g e b a n t u r a u t e d o c e b a n t u r , f u æ f a c t i l i b e r t a t i s v i n d i c e s , t a n t u m a b f u i t , u t R e i p u b l i ­ c æ i n t e r i t u m m o r a r e n t u r , u t p o t i u s p r o p e r a r e n t . S t a - n i s l a u m P o n i a t o w f k i C o p i æ M u f i o v i t i c æ e l i g e n d u m , n o ­ v o a r b i t r a t u , c u r a n t . L e g a t u s i m p e r a t r i c i s C a t h a r i n æ a : æ D i s f i d e n t i u m & f a C t i o f o r u m n o m i n e f u a a g i t & j u b e t . M a t u r e f c i t i n t e r i m , q u o d P e t r o p o l i j a m p r i d e m c o n t e x ­ t u m f u e r a t , p a r t i e n d æ P o î o n i æ c o n f i l i u m . V i c i n æ p o - t e f t a t e s , A u f f r i a & B o r u s f i a , q u u m o t i o f o r u m f p e f t a t o - r m n v i c e f u n g i n o n p o s f e n t , f p o l i o r u m p a r t e i l l e C t æ , l u a s q u æ q u e f i b i p a r t e s a d j u d i c a v e r u n t . Q u o f a C t o , i m ­ p e r i u m P o l o n o r u m , q u o d a n t e a c o n t i n u e r a t 1 3 , 0 0 0 , p r i m o a d > 1 0 , 0 0 0 r e d a C t u m m i l i a r i a q u a d r a t a . E x p o r t a t i o n e m j a m t e r r æ p r o d u c t o r u m o m n e m n u t u & a r b i t r i o B o r u s -

f i æ R e g i s p e n d e r e a t t o n i t a p e r f e n f i t P o l o n i a . M o x v e r o , q u u m n o v a m t a n d e m i m p e r i i f o r m a m f i b i c o n f t i t u e r e t R e s p u b l i c a , a u f p i c a t o a d e o , u t v i d e b a t u r , t e m p o r i s m o ­ m e n t o f a n c i t a m , u t r a t a m e a m q u o q u e h a b e r e v i d e r e t u r R e x B o r u s f i æ F r i d e r i c u s V i l h e l m u s i : d u s a u f p i c a t i s f i m a m p o r r o i p f a m , q u i p p e q u æ e l e f t i o n e m R e g u m t o l l e r e t , m a j e f t a t i s j u r a v i n d i c a r e t , & f p e m t e r t i o o r d i n i c i v i u m

B a f a -

(14)

Xi

f a c e r e t C o m i t i a a d e u n d i ; e x a r f i t t a n d e m , f m i t o c u m T u r ­ e i s b e t t o , p r u d e n t i s f i m a I m p e r a t r i c i s v i n d i é f c a : & e x o r t a f i m u l c a u s i a u l t e r i o r i s p a r t i t i o n i s , q u æ , f e g r e g a t a i t e r u m a P o l o n i a e p a r t i b u s B o r u s f i a , a r m i s i n f t i t u t a , v i x t e r t i a m p a r t e i n r e g n i i n t e g r a m , R e g i , m a j e f t a t e f e r e o m n i e x u ­ t o , t u e n d a m n o b i l i b u s d i f e e r p e n d a m d e n u o , R u s f i æ g u ­ b e r n a n d a m r e l i q u i t . H æ c v e r o u l t i m a P o l o n i a e f o r t u n a , q u u i n n o n p o s f e t n o n l u g u b r i a d e f p o n d e n t i u m c i v i u m a r ­ m a , f e r i u s , o c i u s , e x c i t a r e ; f a f r u m d e n i q u e v i d i m u s , ufc n o v a i n d e f u p r e m i c a f u s c a u s f a e x f i f t e r e t . D i s p e r t i t a i l e i n t e r R u s f o s , B o r u s f o s a t q u e I m p e r a t o r e m R o m - G e r m a - n i c u m t e r t i a q u o q u e i m p e r i i u m b r a t i l i s p a r t e , e v a n u i t P o l o n i a ; t r i f t e , n e c n i f i n o f t r i s t e m p o r i b u s u f u r p a t u m , r a h i f t o r i a r e c e n t i o r i , p r o f t r a t i t a n d e m i m p e r i i e x e m p l u m .

References

Related documents

Exempli loco afferre posfumus princi- pum Poetarum noflratium emendandi conatus, in novis carmi­.. num

Feliciter autem cum veritate atque fide hiftoriæ Svccanæ aflum fuifiet, fi intra hos Anciores, u t u t parcos atque fleriles, manfiflet infequens ejusdem ftu-

adplicac, quæ de ïsraëie dixit Hofeas Cap... Mahalath filiam Ismaëlis,

la diu rra&amp;ata fuit Mufica, ex quo haud difficile fuerit judicatu, artem in incunabulis quafi adhuç fuisfe.. cremeutum arti deder unt.. tria noftra explicare

faciendam ab Erico Caroli illedu s, parte copiarum ad üreßen hasrentibus, usque ad Tivedenjhn filvam penetravit; ili vero a Sturiis ftrenue exceptus, &amp; vulnere

A f Bnfkapsfkötfel drager han likaledes Uren el­. ler ingen

nis E q udtris Aulæ Cancellarius Ericus Lwdfkftld\ Clerici, Ar chi-Epifcopus Olaus Swebilius\ Urbici, Conlul Srockhol- mienfis Daniel Cameen &amp; Ruftici Petrus Olat

[r]