Brevis conspectus historicorum Sveciæ. Quem consensu ampliss facult. philos. Ups. præside mag. Erico M. Fant ... pro gradu p. p. Levin Paulus Ahlbory, stipendiarius Bjelkianus. Ostro-Gothus. In audit. Gust. maj. d. XXI Maji, MDCCXCVI. H. a. m. s.

b r e v i s c o n s p e c t u s

H I S T O R I C O R U M SVECI Æ.

^ *9^ . ^

Q U E M

C O N S E N S U A M P L I S S F A C U L T . PHILOS. UPS.

P R Æ S I D E

M a g . ERICO ^{M .} FANT,

« I S T . P R O F . R E G . E T O R D . S O C . R E G . S C I E N T . U P S . E T A C A D . R E G . L I T T . H U M . H I S T . & A N T I Q U I T ,

S T O C K H. M E M B R O .

P R O G R A D U

p. p .

.LE F I N P A U L U S

Stipendiarius Bjtlkianus.

O S T R O - G O T H U S .

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXIMAJI, MDCCXCVI.

H . A . M. S.

---*--- 11*--- i !!■ ■■ i n„

U P S J L I Æ ,

Litteris Joh. Fr. Edmati, Reg. Açad. Typogr.

V I R O

A D M O D U M R E V E R E N D O & P R Æ C L A R I S S I M O D O M I N O M A G I S T R O

I O H. C H R I S T

m ö i l e r

C C L E S , P O M E R A N » B U S D O K F F .

P A S T O R T V I G I L A N T I S S I M O a v u n c u l o o p t i m o

L E V E S A N C T I S S I M Æ P I E T A T I S P I G N U S

D E B U I T

LEVIN P-

.

BR E VI S C O N S P E C T U S H I S T O R I C O R U M S V E C I Æ .

^rn

U t illorum confortio et confabulatione. qui com­

munia nobiscum habent (ludio, communia ne­

gotia, pl er u mq ue delectamur; ita ubi illi circumcirca nos defuerint, juvat mortuorum inire numerum eorum q u e fata et labores in lucem revocare.

Qui hiftoricis patriæ traftandis aliquantulum tem­

poris adtribui, nequc fine labore atque adhibito ju­

dicio eosdem examinavi, operae pretium me fn&urum exiftimavi, fi brevem eorundem confpe&um leftori- bus fiderem atque de fingulorum indole et meritis p r o modulo disfererem. Profe&o majori eorum co­

pia, quam inopia, laboramus, adeo ut qui, fine ducc, va fio huic fe commiferit pelago; errandi, faltem m e ­ moriam ob ru end i, periculo facile exponatur. Pauci enim funt, qui vel novi quidpiam in rebus narran­

dis adtulerint, vel novum eisdem induxerint habitum.

Plerique alter alterum exfcripfere, neque t d incre­

mentum feientiæ contulere aliquid, præter voluminum

»u m er u m .

Primi, quos citare posfumus, hiftoriæ patriæ Scriptores, in c a rm in a , regum feries, diaria feu an­

nales atque Chronica commode difpefcuntur. Ifta ex recepto per Septentrionem antiquisfimis tempori-

A bus

bus more provenere, ut in principum aulis esfent Poetae, qui praeclara facinora verfibus mandarent, m e ­ moriae ope facilius retinendis. Hos porro per l o n ­ gam annorum feriem ore propagatos calamo excepe­

runt aeque fuis in feriptis confervarunt Hidorici Is- l a n d i , inque his potislimum Sturlonides- Quo ve- tuftiores v er o, eo ob lingvæ habitum & artificia P o e ­ tica explicatu difficiliores, unde verus illorum fen- fus, e. gr. qui in Edda Sturlesoniana continentur, lingvæ et antiquitatum fuæ gentis vel peritisfimos Islandos faepe fugit. Interim praetereundum non eft, dynaftiæ Ynglingicæ in patria notitiam ejusmodi carminum com page, Y n g lin g * tal di&a, quæ 7 hio- dol feru n t Hvinenfem, R. Haraldi Pulchricomi in N o r vegia Poetam, auQorem agnofeit & apud Sturloni- d e m confcrvatur, potifliruum niti. Ipfe autem Stur­

lonides, qui ex incidenti res Svecanas tr-a£tat, Hifto- riam Norvegicam ex inftituto feribens, accuratus et fide dignus feriptor eft*, ab humana tamen errandi neceffitate non alienum fuisfe fequiorum temporum induftria detexit, a) quap ro pte r nec cceca ei in omni­

bus adhibenda fiducia.

Poft Islandos, antiquiffimum fic annalium noftro- r u m genus ab oblivione vindicantes, proxima eorun­

dem notitia debetur Monachis atque Sacerdotibus Ro- mano-Catholicis. A p u d hos enim, medio ævo. fo- los refervata erat feribendi peritia*, hi a c o r u m publi­

corum p r iv a to r u m q u e , qvæ ad finem usque feculi XIII

<0 Botin, Ed. 2. V. 2 p. 36.

XIII Latina iingva confignabantur, foli fcriptores; hi ctiam rcrum geftarum, ficcam quidcm atqtic fterilcm, pofteris confervtbant notitiam. Curabant Epifcopi, u t in templis Cathedralibus, ubi ex liberalitate fu- perftitioni deditorum .hominum posfesfioncs eorum a u g e b a n t u r , conderentur diplomatum Syllogcs, cx q u i b u s adquifitionis tituli conftarent, R egifirorum nomine infignitae. His interfpcrferunt Catalogos Re­

g u m aeque Praefulum, qui remotisfimis temporibus nud a nomina continent, propioribus aliqua etiam ad­

d u n t memorabilia. Superfunt adhuc in Bibliotheca Regia Stockholmienfi plures ejusmodi colleCtioncs, ecclefiæ Scarenfi, Strcgnefenfi, A b te n fi, Lundenft olim propriæ* reliquis vero palmam praeripit R eg iftru m tic di&um U p fa litn fe, in templo hujus urbis Cathe- drali antiquitus fervatum, ex quo Catalogos Regum, Archiepiscoporum Canonicorumque Upfalienfium edi­

d e r u n t Scbefferus atque B e n z th u s . Monachi porro fuis in coenobiis otio abundantes confignarunt varia monumenta, fuorum benefactorum, posfeffionum re- r u m q u e memorabilium notitiam ad pofteros propa­

g atu ra , quæ majorisminorisve pretii recentioris aevi in- duftria in publicum prodierunt. Sunt h xc Satittorum vitæ feu Ltgcndx^ vel ex occafione expetitæ eorundem Csnonifatlonis confcriptx, vel ut in feftis eorum atque anniverfariis populo praelegerentur, Mislaliis atque Bre­

viariis infertæ. Prioris generis funt vita b. Brynolpbi Epifcopi Scarenfis atque Legenda S.Cathartnœ Abba- tifhe Vadftenenlis, primis poft indu&am in Sveciam artem typographicam annis apud nos editx, nec non

A I vita

vita & miracula b. Eri ci* quæ publicæ îuci dédit $:bef- fe ru s \ poftcrioris Legenda & Htftoria S. S ig frid i, Vit a S. Eschilli atque Henrici nec non S. Ntco lai Lmco- penfis Epifcopi, quas monumentis fuis Politico-Eccle*

hafticis infernit B eiizelius. Necrolotgia fiib fingulis Calendarii diebus notant e o s , qui iisdem obierunt, ut ex Lundenli patet, edito a Lagerbring atque Lan- gebek. Libri Datici eadem methodo recenfent ïingulos, qui in Monaftcrii commodum aliquid co n­

tulerunt b). Maximam yero attentionem merentur D ia r ia , ex qu o r u m genere publici juris facta habe­

mus M in o rita ru m (eu Francijcanorum Stockbolmtenfi- n m a Lagerbring; B rigittinorum Vadftenenfium a Benzelio, M in o rita ru m Visbyenfium , a Ludevig & Lan- gebek. Talia etjam Colleëtioni (uæ Scriptorum Da- nicorum Medii ævi inferuit Langebek, quæ licet extra Sveciam confignata, plurimas tamen res Svc- canas continent atque adeo a curiofo harum indaga­

tore præteriri minime posfunt. Sunt exempli gratia Cbronicon, q uo d falfo vocatur Er ici Vumerani, A n ­ nales E srcm en fes, Cbronicon Skibyenfe, Cbronicon Siala ndi* quæque fequiori licet ævo congesfit dili­

gentia Thorn* Gheymer 143 t» B e in Olai M in o r it*

1560 atque H am sfortti 1585.

Cbronicon u t r u m q u e , P r o fa ic u m tt R h y tm ic u tn , lingva patria contignatum, quod an. 1615 emific Mesfe- n iu st haud multum lucis adfert rebus patriis. Prius, cujus

ætas b) Dupplex liber Daticus Lundenfis occurrit apud Lati'

gebek. i

retas feculumXIII non excedit, liquidem Rodericus Tole­

ta n u s Hifpancnfis Epifcopus, cujus mentionem injicit, mo rtu us an 1245, pluribus in locis ab editore mi- (ere interpolatum eft. Ut ru mq ue vero adhibitum fuisfe videtur ab auftoribus Chronici* Rhytmici Aia- joris, quo*, (i manufcriptos codices atque ipfum con­

textum confulueris, quinque omnino diveiTos fuisfe deprehendes. Latent nos eorum n o m i n a , praeter unicum L.aurcntii A r often f i s , quem citat Johannes M a g n i in hili oria, ex gccafionc expeditionis R. Caro- li Canuti in Scaniam eandemque fabulam adfert, quae in hoc Chronico Rhytmico habetur.

Primus ver o, qui rerum Svecicarum ex inftitu- to Scriptor falutari m e r e t u r , cft Ericus O lai, Deca­

nus Upfalienfis, qui circa finem feculi XIV fuam con­

texuit Hiftoriam Sviogothicam. Secutus ille eft tam Clericorum in templo Upfalienfi tum fervatas annota­

tiones, ceu in Prolegomcnis ad Monumenta Svio- Gothica monftravit B enzehus, quam potiffimumChro- nicon Rhytmicnm Majus ab anno 1222, quo illud incipit. Utr um q u e autem ab errandi periculo nen fu i (Te immunem, pluribus documentis probari poteft;

in primis autem, qui hos duces alias magni facit atque fequitur, illuftris Lagerbring fidem illorum in hiftoria M agni Ladulås, Birger i atque M ag n i Sm ek labefafhre conatur, cauffam corrupti illorum, prac- fertim de ultimo hoc rege, judicii praetendens, quod, optimatum partibus faventes, omnem ab illis inte- ftinarum miferiarum culpam in Regem derivare funt

A 3 an-

annifi. E g o vero non video, cur regni pr oce rib us adeo faverent hi fcriptores, ut Regibus aliquid detra­

herent, qui ccclcfîæ Clericorumquc ordini nullo m o ­ do fuerant moleftî. L ar gi or , in diftrahenda patria atque externo jugo lubjicicnda, maximas proceres fuftinuifle partes; vacillantem autem Regis animum, voluptatibus, quam rebus publicis intentiorem, fuam etiam ad infortunia noftra contulifle fymbolam, quis non videt?

Feliciter autem cum veritate atque fide hiftoriæ Svccanæ aflum fuifiet, fi intra hos Anciores, u t u t parcos atque fleriles, manfiflet infequens ejusdem ftu- dium neque duplici macula, fingendi fcilicet licentia atque maledicendi pr uritu, eandem in pofterum de- turpaffet. Sed prodiit an. 1 514 ex officina Parifien- (i, ftudio C brißierni P e tri, Stixo G ram m aticus, tc- culi XIII, ut ferebatur, feriptor, q u i, u tr oq u e hoc vitio infignis, nugas atque fabulas, nondum penitus ex annalibus noftris explofas, iisdem intulit. Cala- miftris enim atque floribus fuperbiente dicendi g e ­ nere id potiffimum egit, ut gentis fu œ, feu Dano- rum, aetatem fu praom niumaliarum origines eveheret, l et to ru m curiofitatem mirabilibus atque fidem o*

mnem fuperantibus narrationibus excitaret Svecosque vicinos perfidiae, pufillanimitatis & nefeio q u o r u m non criminum infimularet. Favebant hifce fraudibus at­

que animos legentium conciliabant ex Unione Cal- maricnfi ortae utriusque gentis inimicitiae atque fimul- tates. Itaque ne noftrae, u t putabatur, gloriæ vin­

diciae dceffent, exemplo Saxoriis excitatus atque laces-

ficus

(itus in fcenam prodiit Johannes M a g n u s , exul c fede Upfalienfi Archiepifcopus, qui circa an.

hiftoriam fuam Svio Gothicam R o m x compofuic. A genuinis monumentis ibi deftitutus, quodlibet auden­

di (ibi aequam poteftatem credidit atque , ad Mago- gu m usque Japtci filium exfurgens, habitationem &

culturam patriæ diluvio generali coaevam ftatuit. 0 - mnia denique quæ de Gothis exteris, imperium Roma­

num vadantibus & tandem deftruentibus, coacervare potuit, ad noftras oras, unde egresfos exiftimavit, traxit atque majorem hiftoriæ fuæ partem iliorum fa­

cinoribus implevit. Ubi vero jam femel ad Td fafti- gii eve&a erat hiftoria patriæ, nefas putabatur ean­

dem cx eo detrudere atque deturbare. Jobannetn M a g n u m fecuti omnes, quotquot in ea laboraverint, usque ad B e n zeltu m W ild rum quc, ab unicis Olao Petri atque Olao Wcreho fi difcesferis, unde fit, ut nul­

lum ipfi illiusque affeclis tribuamus in hiftoricis mo­

mentum , præter ea, quas de temporibus fibi proxi­

mis vel ex aliis fontibus adferant.

Sed defiderabatur adhuc hidoria vernaculo con- fignata fermone quaeque fic ad populi inftru&ioncm comparata judicaretur. Illius conficiendas onus in fe (ulcipicbat nobile par fratrum, religionis in patria rcflauratores, Olaus & Laurentius P etri, uterque au­

tem proprio marte, nec communicatis cum altero con- filiis. Ille circa an. 1534 opus fuum compofuit, in quo Cbronicon R h ytm icu m et Ericurn Olai plerum ­ que fequicur, additis tamen ex aftis publicis nonnul­

lis atquæ univerfa narrationis ferie ad tempora Wa-

B fex

feæ familiæ dedu&a. Integritate autem & (implicita­

te fua id meruit, ut Danoiu m Hiftoriographus, A ril- dus H v itfe ld , ubi res Svecanas tangit, illum fere exfcripfcrit. Laurentius Petri hiftoriam fuam com- pofuit an. 1559, cum lucem an ce quinquennium vi­

derat opus Johannis M agni. Illud itaque fecuuis cft atque tanto minorem fratre laudem meruit. C u m vero offenfam Regis G ujiavi I incurrerent utriusque fratris labores, ea rortafîîs in causfa fuit, cur neutri publicam lucem adfpexerinr, fed in collectorum ci- mcliis adhuc lateant fcpulti.

Hiftoriæ Svecanæ pater atque rcftaurator, Petri enim N ig ri Hiftoriam G uftavi l toties deferiptam at- que ab Erasm o L udovici, Petro Brahe cet. autftam jo b annis que Burœi curas Runicas nil moror, meri­

to falutatur Johannes M csjènruf, q u i , poftquamin Ge- nealcgicis per Theatrum N obilitatis, in Gcographicis per Speculam & Svio-pentaprot&polini, in Ecclefiafti- cis per Cbronicon Epijcoporum, primus omnium facem prætulerat, tandem rdgresfus eft immortale Scon- duc lllu ß iü ia : opus, ad qu o d perficiendum opes veteris Archivi, ab Erasmo Ludovici in ordinem re- da£tas, fidplicuit multaque antea incognita & quæ fi­

ne illo adhuc ignoraremus, in lucem protulit. Va pu ­ lat multum Lagerb n u g io , qu od telles luos nunquam citaverit, id quod etjam jure ci vitio vertitur, i n t e ­ rim tamen ideo omnem ei fidem denegare non pos*

f u m u s, liquidem plura line dubio ad manus habuit monumenta, quae etiamnum perierint, ferali incen­

dio cum arce Stockholmienfi an 1^97 abfumta. Nc-

que

(que perfpicere posfum rationem, ob quam, recentio- iris potislimum temporis a c h comminifcererur vir, in (fui sevi proximis deprehenfus non fubleftæ fidei, in primis ipoftquam inventum fuit & publici juris faftum littera- irium Epifcopi Lincopenfis Johannis Brafk commer- ccium, ex qu o plurima jnitium imperii R. G vjiavi l ffpe&antia hauferat, non indicato loco, ubi delitefce- îret. Ceteru m in antiquioribus Jobannem M agnum lfequitur, ejusdem propterea cum eo fidei habendus.

M esftm u rn proximi excipiunt Johannes Vide- Ikin ii & Johannes B aazius, ille Gaflavi Adolphi, Ihiftorix Ecclefiafticæ Svecanse hic au&or, uterque fiua laude non defraudandus. Novus vero ab integro lhiftoriæ Svecanæ nafccbatur ordo, ex quo inftitutum

» a 1666 Collegium A n tiq u ita tu m fociam Stiernbjcl- im ii, Locceniiy Scbefferi, IVerelii & Hadorpbti ope- iram conjunxerat. Debetur hoc litteratur* noftræ

«exoriens jubar duumviris, Senatoria purpura litera- irumquc patrocinio illuftribus, Fetro Brcbe atque jMagno Gabrieli De la Gardie. Ille propria officina WiiingburgenU prodire pas fus eft plura monumen- tta antiqua c); hic Bibliothecam noftræ Academi* in­

genti eorun dem thefauro ditavit, interquaeeminent* Ver- fio V lphilana & Edda Jslandica, Asfesiores autem Col­

legii Antiquitatum lingulas Antiquitatum noftrarum partes inter fe dividebant. Islandi fuam in Patriam m it te ba nt ur, hiftorias conquifituri. Leges vetufbe edebantur. S tjc rn h jtlm iu s Praefes lingvam illuftran- d am in fe fufeipiebat, adjutus a Werelio. Loccenius

_______ B 2 Cum

c) Ronunga Ssgorna. Alexandri M. HiQoria.

cum Lundio\ jus vetuftum explicavit. Hadorphius Chronica & diplomata edidit. Scbefferus mira ^dili­

gentia & fagacitate reliquias veterum excusfit & in­

terpretatus eft. Brevi, quidquid ex cana majorum noftratium ætate refiduum habemus, quidquid ^adhuc noftros in ufus convertere folemus; id omne horum Sevirum curis & indefesfis laboribus, publica liberali- tate fublcvatis, acceptum referimus, qui multos podea difcipulos habuerunt, aemulos admodum paucos.

Duodevicennis fuit haec noflra felicitas, quas Olai Rudbeckii Patris, Claudii Arrbenii Ôrnhjelm at- qu tjo b a n n is Stjernhok ftudia etjam excitabat* evanuit vero an 1684, Collegio Antiquitatum Stockholmiam translato atque Regio Cancellariae Collegio, fub nomine A ntiquitatis A rchivi, fubje&o. Sed fupererac R. Car oli XI munificentia, qui Sa mue (em R u fftm o r- fiu m & Jobannem Peringfkiôldium , in elaborandis atque edendis fiimmae amplitudinis voluminibus, fub- levavit. Illiu s vero fcdulitas circa recentiorum tem­

p o r u m hiftoriam versabatur, bujus major in con­

quirendis, quam dijudicandis monumentis fagacitas.

Interim S tu rlo n id n n , M e sje m u m , M onum enta Up- la n d ka ei debemus. H aquinus Sptgcl lingvam &

Hiftoriam Ecclcfiafticam Sveciae iliufhavit, neque res patrias fuam operam pasfi funt defiderari, qui easdem ùs iv 7rxçéçyco tra flarunt, nobile par ira*

t ru m . M agnus & O laus Cei/ii, feniores.

Primi autem, qui Criticam ctK^ßhccv, fine qua

in fumma monumentorum copia ccecutimus, iisdem

inter nos adhibuerint, fuere E n c u s B enzelius junior

at-

a t q u e Jatobus W ild e , Regni Hiftorigaphus. Dolen- d u m a u te m illi u l t i m a m manum operi, qu od vafto

c o n a m i n e moliebatur, imponere non licuisfe; hunc

f t ili c a l i g i n e fuos plerumque fatigare le&ores. Interim h o r u m utriusque veftigiis infiftendo laudem, quam a d e p t funt, obtinuerunt Dalin, Botin & Lagerbring q u o s Hiftoria noftrx promos condos merito faliita- m u s . Fallor vero, an unica tantum adhuc apud nos Dlucem viderit hiftoria, q u x cum exterorum optimis, lift i Ii elegantia dicendorumque deleöu, potuerit com­

p a r a ri, Regis videlicet Guß avi I a juniore Celfio edita.

LuSrarini ) Brenner i, Palntfkôldii, Bjorneri) Goranfoniiy iS tie r n m a n n i, R b yzelii, A rckenhnlzii, Ihr ii> Bercbii, ))W 'a rm b clzit, Gôrvellii atque Lhnbomii merita quis rm o n noverit Sc magni xftimat?

In Confpeftu Rei Diplomatie« Svecanæ p. 10 fffequ. reccnfionem exhibuit Cei. Prxfcs IV Deca- à d u m feriptorum rerum Svecicarum medii «vi, qui- bfous fequentes poftea d cteflos ejus cum venia adde- r r e c o n v e n ir, ut fic aliquando conftet, quibus cx fon­

ti iib u s hujus temporis hiftoria hauriatur.

1 Cbronicon apud Lu de vig, Reliquix Manufcript.

omnis xvi T . IX. Al:o 1. recufum eftapud Lan­

ge bek, Script. Rerum Danic. T . I. p. 212, fub titulo A n n a liu m Esromenfium & non­

nulla Svccana continet.

2 C hr oni con Skibycnfe apud Ludevig N . 2 recu­

fum apud Langebek T . 2. p. 554.

3. Chronicon apud Ludevig Nto 6, recufum a- p u d Langeb. T . 4. p. 225.

C 4.

4. Chronicon apud Ludevig N:o 7,recufum apud Lu - geb. T. 5. p. 624,

j, Chronicon apuc Ludevig N:o 3. 79 — 90. recuf. ap.

Langeb, 528.

6. Chronicon ap. Ludev. 90.92. recuf. ap. Langeb. 6 r4.

7. Chronicon ap. Ludev. 208-212. recuf. ap. Langes.

8. Diarium Minoritarum Visbyenfium, plurima Sve- 497- eana continens. Ludvig N. 9. 12. Langeb. I. 2>r.

9. Chronicon y quod falfo vocatur Evici P orner ani; fed eft hiftoria Danorum ad an. 1288, nonnulla Sveci- am fpe&anria continens. Lindenbrog, Script. Rer.

Germ. Langeb. I. 148.

10. Chronicon Sialandia, Langeb. 2. 602.

11. Necrologium Lundenje. Lagcrbr Mon. Scan. 2. 20$.

Langebek 3. 422.

12. Martyrologium Lundenfe, Langeb, I. 424.

13. Liber Daticus Lundenfisy Lagerbr. Mon. Scan. T . 2. Langeb. 3. 474.

14. Alius Liber Daticus Lundenfis recentior, Langeb. 4. 26.

15. Chronicon rerum Svecicarum 1208—1440. Langeb.

*• 49 *. ( „

16. Cbronologia Sveco-Danica. 826—1415. Benz. Mon.

81. Langeb. 1. 387.

17. Cbronologia Svtco-Danicn. 916--1263. Benz. Mon. 14.

Langeb. 2. 166.

18. Series Regum Svio-Gothicorum a Regnaro L©dbrok ad Birgerum. Benzel. ad Vaftov. Langeb. 1. 12.

19. Langfedgatal&t)QÀ\x\o ad Harald Harfager. & Harda- knut. Werelii not. ad Hift. H ervo rx p. 39. Langb. L 1.

20. Prognies Svenonis E ftrith iin Svecia. Langebek) 3* 275»

*1. Diarium Minoritarum Stockbohnienfiam. 1 1 0 8 -1 5 0 2 , editum a Lagerbring Disf. Acad. Londini Goth.

22. Cbronicon apud ff^efipbal Monum. Cimbrica T. L p*

1400.