CT AFFE

(1)

I. N. D. T. v

DISSERJJT10 PHILOSOPHICA

AFFE CT I.B U S

Q.TAM

Jpprobante meranda Facultate

Thilofopb*

in (fiegia ,/cademia Upfdienß

P R M s I D E

r. v. ii c ß.

M.

PETRO FONTELIO.

Mathematum Prof. Ordin»

Pro grada ätprivilcgiis in Philofophiaobt*

publica examinifubmittit

JOHANNES S. Upland*

S. R. M- Stipendiarius

In Äuditorio _Guftav. _{ad diem} Novemb.

Anko M DC IX VIII.

Excudic Henrichs C b * i o S. R. M. & Acad.

Vpfalicnfis Bibliopola.

(2)

(3)

Thef. I,

E affedibus variedifputari

fö¬

let å variis. Nam Phyficusde

iisdem qnxrit^utfunt effedus, prodeuntcså facultateappeti-

tiva. Rhetor de affedibus a-

gitquatenus animorum com- motionibus inferviunt. Ethi-fktlfc

cus dc iisdem docet, _quatenus virtutum modera-

t+luk

minc inträ mediocntacem cohibendi funtt D*

quogenere breviter, ^ut negotia tempusq;

poftu-^XAf

^{^} ^*

lant,adurbpoft definitionis atq;partium illiusex-

plicationem ^, id folum nobis incumbet ,utStoi- iy

corum erroribus circa hane matcriam _, utpote

qui magnos in fcholis atq,- Ecclefia ^pepcreru tumultus, obviam ^eamus. fUU* ^

Affedus ab afficiendo didi funt, eo quod

\V/ /

J

vehementer concitati lubjedum fuum magis mi-

nusve commoveantatq; concutiant. Ideoqjani-

mus,fi compedesipfinoninjecerit, tamvehemen¬

ter f^pe turbatur, utlumenipfi å naturaimpreffum quodammodo obfufeari videamus. Dicuntur lati-

nis pr^cipué, paffiones, perpefliones,

perturba-

A tio-kv/

(4)

fcionesj grafcijverö atque •#**?, quod ani-

ma ab iisdemaliquid patiatur, paritcr Sc com- moreatur, atque

faepe impetusgravioresfentiat

III.

Realem quod attinet definitionem, intcr va-

rias,hanc,nonincommode remcxplicare putamus.

AfFeftus funt _motiones appetitus fenfitivi, cum

non naturali mutatione corporis, ab obje&o bo-

no vel malo å Phantafia propofito Öf aeftimato,

ad illud conlequendum, hoc vitandum*

IV.

<#

Indatadefinitione generaliter dicuntur mo¬

tiones: Nam intribus his,potentia _puta, _habitu

Sc adione, quae in animo reperiri folent, nonad

aliamquamadionum

Claffem reduci

poffe

aflfc-

dus videqcur, Neq; id fine ratione, cum potentiat

dici non poflint, quae iunt_perpetuae _& immutabi- les, quod in afFedus minimé cadit4 in habituum ordinem fi cos retulerimus, etiam id incommodi inde nafeetur, quod fic fequeretur, nullos dari

afFedus antequam comparatuseilet habitus,cum

tarnen contrarium evidenter fe nobisofFerat in in¬

fantibus fpedandum» Relinquitur ergo illos* in

aduumordine efle ponendos.

V

(5)

Ja «I

l/

+**■ 't r#^***■

W»

U]U u.u4UM

_Cc,

Hasvero motiones,ab aliis, SubjeSlo, oJ/eHo

atW/&UJße*

fix diftingvi

definitio tradita docet

⁵

Subjeflum&r^rt^A^,

fe&uum cum Peripateticis

conftituimus appetb^~^^-**"*

tum fenfitivum. Iidcm enim cum motiones fint

atqueperturbationes,ad

cognofcentem facultatem

pertincre non

polTunt

Denique cum

ad obje&a

⁷ ^{^}

luaferantur,quatenuseadem bonaatqueplaccn

averfénturcadem, _quatenus mala vel displicentia,

/tfcjÅJ--

manifeftum eft eosdem non in facultite _cog

fccnte fed appetente pofitos efle. Caeterum, cum

7/

v

**

cxaffeduum motu

ipfum

potiflimumcorvarieagi-

tetur,atque itafiepe turbetur,ut officiailla inter* *7

4/

mittat, quibus corporis fui vita fuftentatur,

hoc-^^r^

ipfum facultatis huius federn propriam non im*^

merito ftatuiflevidetftur

Philofophorum plurimi/^7

UJ&4

Quod ^porro injeéta eft mentio boni 8c

mali

in definitione affeétuum,nonaliade caufa fa&um

eft, _{quam ut} digitus intendereturin obje&um ,cir«

ca quod a&us appetitus fenfitiri occupantur. Eft «

autem utrumque & bonum& malum, velverum, vel apparens, quod affe&us appetere confirive-

runt,&

fugere

VII.

De

hocobje&ofacultati cognofcitivat

primura

A z

u « * V* v%*►

(6)

oblato judicat comparate Phantafia, anfit con- veniens ncc ne. Ex hoc comparato judicio na- fcuntur affeßus. fi ^cum Phantafia confpiraverit

ratio, tum obje&um bonum recipitur, malum

vero removetur absquc uila animi flu&uatione.

Caeterum cum pugnaquaedameft inter _utramque facultatem, ^nec altera alteri cedere vult, aflfe<5tus

modo Phantafiae, modorationi ferviunt*

vnr.

Ådditur in fbpra didla definitione: Cum non na"

turali mutationc corporis: eo pqtiflunum qood ^non (o-

leant concitaripailiones nifi^cum mutationealiqua corporis exundante, Cujus commotionis indolcs

hoc fere modo cognofci poteft. Ex a&ibus facul-

ti* tat*s aPPetent*s> Prout

modo fugammali, modo pfolecutjpnenfbohi'intendünjj

timor Sc

triff

i tia

Jpfjs,

ⁱⁿ

quibus,

major quam par

eft

cordis

;

fentitur

contra&io;

vel

amor &

laetitia ,quaejufto f*?majorem inducit cordi dilatationem. Et quia hx fyt&rLc

^motiones

cordis folito vehemerftiores

funt,

hinc

£* *4Teät dicimustillos effe non naturales*

tXFS^'

₁

_*

_Perfecutio _boni _Sc _{fuga mati,} _finem

_paffionum

d*

*~^"}^conftituu

^nt ^ut

jusdem in Phantafiaaeftimatio^nifi ab anima-

(7)

Ii appeteretur,malum

fimiliter fruftra cenfererur,

fi appetitus

idem

non

fugeret. Alias dati affe&us

nobis cenfentur merit6,uca£Honibus noftris cal-

caraddant, atque inftar fomitis

ad praeciaras

a-

Äiones nos accendant. Nam &bcnc Seneca.ßne affeÜthm

langvet

omnis

aSiio, & "vis

^ac

Yigor

mm

refolvi-

tur. Etquemadmodum ^aqua in

ftagno immobilis

in detcrius mutatur atquc noxia

fit;

itaanimus

fi

non excitctur aliquando,atque motum

aliunde

^rc- cepcrit.inertiä. &quiete

nimia torpelcet«, Nam

fine fpe difficultates

fuperandi, nullus ardua (u-

fciperet, finc ira nullus cum hofte

fortiter

dimi-

caret, fine metu vindi<5tae non facile aliqui&å turpibus, ad qua? naturä

proclives fumus, abda-

cerctur,ut reliqua practcreamus*

X.

Supereft juxta

inftitutum

brevitatis

propofita^

quid

StoicideafFeétibus

fenferint,

breviter explica-

re Vbiadfententiarum divortiaattendereinprimis

neceffarium _putamus. Quid^am illorum tamligi-

di vifi (unt,ut omne planeaffeétuumgenuse medio

fiiblatumvoluerint;

idquéeo

nomine,quodvitio ^ca-

rereeofdempoflfe plane negarint, alii ³ tefte Plutar- cho,omnesafredusjudiciaprava &opiniones

efle

dixerunt^Alii _porto ad

fententiam

Peripatcticorum propius accedentes hic inter mytutiujfnv8c Phan-

tafiamdiftingvunr»

XI

(8)

w. ^~

wf^t, fy Co-f^Tt/*^^

*i Ä?.etséyj

I»

Åffe&us^ex _naturånecplanetolli

poflunt.»

_neq;

/ - ^

>>

fUiAt *AX4&"Ä„*A***: debent..• Illud patet,/•_•!; iTquod_ _nobis. naturales fint,• aatq;1

vel ve¬

notum eft

*•* /y£^r*P*

nonfacilius poflunt,quam

^metuscervis

v

^lc '\

/IMU ncnum

^crPentibus>

ut ait La&antius 8c notum ««.

*"ud ^orat"* Naturamexpeßatfur^catarnen tuquerecur-

2f

^L &retm

Needebcre

^eos

tolli",

fapcrius in th» p. ad- dudafacileoftendunt. Quarefummi ^cum ratio-

Peripateticis docctur, affedus non extirpan- ]dospenitus, fed virtutis freno cohibendos, _atque

<i^4 Cfa

juftam

mediocritapcm reducendos. ^*

ffårta dr>Lf*+d«4~ Je /kfecAtf,

iv^ivyyrv ^—

fe, ; F/Ji<A4{^f*

Caeterumut faciles concenimus, affedibus Vi¬

tiumaliquandoineffe ,itaeofdcm _perfe&fiia ^natu¬

ra planevitiofoseffenegamus. Namcumnobisna¬

tura infint, haecautem å Deo(it, mali hacquidem

w ratione effe _nequeunt. Accedit & illudTquod^> fi

y^'totogeueremalieffent affedus,omniamorum

_atq,«

f /.^irtutum praccepta, quac ad^amoremboni vel turpi-

^

fiidinisodium

animos excitant,_prava effent _atque /4ky#eiicicnda-

XIII.

oAffedus pravajudiciavel opinionesnon effe, vel indemanifeftum eft

,quodjüaicia^erebusfineul-

^

fl0 cordis

^motucxcerceri poffunt, quo tarnen ^care-

JUfe

rtfe.<Urt affe&us non poffunt» Vnde

(eqmtur, aliamaffe-

V' YL+lé^

ydu^m^

c++

ti

■fise,

4 iif~€

(9)

£*c&

c<*V^v—***^y

^/

ftuu fcdedaridebere^opinionG fcujudicii^fedes ^ce-

rcbrum eft,affeduü cor. Deniquejudicium ^ratio/

nisaffe&uum quafi magiftercft? ^uteorundemme-

diocritatem^non

modoadprobet;

^verumadeandem _^

quoqueextimuletjcommotionem verovel

langui-^y^>

dam nimis, vel vehementem ⁱⁿ plerisque impro-

bet,atque

reprimat. Qyare merito Plutarchus

illos qui affedus judicia efle ftatuunt, dicit veiia-

torem & feram non duo fed unum patare: Atque

haec, _pro temporis anguftia, de praefenti materia dida funto _$ quae ut äplitudiné ejus non

aflequun-»

tur,itaadprobationem, exfolo candore tuo,ledor benevole, unice expedant.

Soli Deo gloria.

*Ad Venerabilem & Praßantiflimum,

Dn. I O H A N N E M ß SK'2l/

Philolophiae

Candidatum eximium, ami-

cum meum honoranduui.

Diu

commodtßimam

^mecum anxio

nanctfcerer occa(mem} tibi

& folicito expenderam animo,

deeximijs,

quam

quos meruißi, honoribus gratulandp Tandem non aliaoccurrit

commodioYy _{quam ut}egregi* difputationitu*, ßylolicetfimpH-

cij linearhafee^paucasfubjungerem. Qvaßmuloccaßone,mi¬

hi in mentem 'Venitillud}quodjamduduminconfejjo efi apudo~

mnes, neminem nafei doSlum ££fapientem y(edunum qucmq$

mortaltum , etiam fummo loconatum , debere _per fedu~

lam culturam animi,

diligentem

inttitutionem & _expert-

entiarn _Vartarum rerum?

Japientiam

^patare• Cujus tecle

(10)

parand* cura tu nunquam vacafli. Nam femper oper*

pretium ejje judicafti, vartarum rerutn Cognitionen!y ac

dofilrinam optimarum artium penitus animoinfigere. Qui cum mitio_j ( ^ut ^nonnutli volunt) inftar tabuUraj<efitJabori dilu

gentiaq; nonpepercifli,quoeum exörnares. Semper enimma*

ffio fudorelaboreq'yadmxus esyquicquidin ipfa natura tua , &

aSlionumprimordtoemicaretvirtutis,perfitere ^$ qVantumq;tibi

® natura & fortuna tiibuerevifa eßfacultatis} in virtutis

&ßngularüerudttioniscultu experiri. Nitnirum, naturain- efl mentibus hominum, infatiabilts qutdam [cienti* cupiditas7 crefcitq}^cumipfajcientia \nefc ioquisfciendi ardor ^; neq; ex-

tingvifejepatitur multa pulcerrimarum ^rerumcognitioneyfedau*

geturpotiusac infiammatur. Talidefideriocupiditatcqéffciendi

(S tu arfifii femper. Ea igitur inre omne Vit*tu* tempus

indußrU vires coUocaßi yqu<ebominem^a ferapecudum^natura fejungit ^y &abignorantia liberat, Quantamautemineodex*

teritatemadhtbuerü,[ufficienter egregio hoc luo fcripto omnibus probas Nunc in hocpluribus tenontenebo, G}uodJupereß9

tantum opima honoris incrementa,qu<e nunc capvs%extoto optimi pectoris adfeclu tibi gratulor. Idqlmerito. quandoquidem

omnes nondicam Tai, fed omninobonorum literarum _amantes,

tibi

omnia.fauflag

lata^precanturj quodnuncad iSud vita

genus ,quodfemperjeSlatus es^y perVeniffe ^te arumadvertant.

. Teusteincolumem diujervet &utlaudabilipropofito profiperiad fintfuccceffuSy duotibipr*ßet bon* mentisauxilia 7fimam^Va

letudinem&conßantemfortunam, Vdlc*

j5 Sept. 66t haecpatica amiciti* declarand#

caufafeftinanter iicripfi BOETIUS